Buitenland
Rebellen naderen
hoofdstad Tchad
Azerbajdzjan trekt Nagorno naar zich toe
Dissidenten zien hun
vervormde verleden
Korea's groeien voorzichtig naar elkaar toe
Leger Joegoslavië vecht
vlak voor bestand door
Palestijnse delegatie
stelt vertrek VS uit
'Gamsachoerdia moet
voor morgen weg zijn'
Vrijdag 3 januari 1992
Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET
LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN K
United Press International (UPI).
AMNESTY INTERNATIONAL krijgt de
Olof Palme,prijs 1991 voor „de betrok
kenheid bij het naleven van de mensen
rechten in de wereld". De prijs van ruim
40.000 gulden werd in 1986 ingesteld ter
nagedachtenis aan de vermoorde Zweed
se premier Palme.
NIEUWSLIJN
Duizenden Salvadoranen uitten gisteren op straat hun vreugde over
het vredesakkoord voor hun land, dat in de nieüwsjaarsnacht in New
York is bereikt. In het noorden van het land weer echter weer ge
vochten tussen het leger en de linkse guerrillastrijders. Volgens het
akkoord moeten de gevechten uiterlijk op 1 februari stoppen. foto
Amerikaanse kids dikker en dommer
Amerikaanse kinderen zijn dikker, moorddadiger, scoren min
der bij intelligentietests en doen vaker zelfmoordpogingen dan
in de jaren zestig. Wetenschappers verbonden aan het Nationale
Bureau van Economisch Onderzoek en de Universiteit van Stan
ford, concluderen dat de situatie van Amerikaanse kinderen de
laatste decennia sterk is verslechterd. Het i
de kindersterfte de afgek
in in het wetens
eren aai ae snuaue van AmenKaanse Kinaeren ae
iia sterk is verslechterd. Het enige pluspunt is dat
rte de afgelopen dertig jaar is gedaald, schrijven ze
nschappelijke blad 'Science'.
Nazi-symbolen op oorlogsmonument
Het monument in het voormalige concentratiekamp Bergen-
Belsen is op nieuwjaarsdag beklad met nazi-symbolen. Afge
vaardigde voor de deelstaat Nedersaksen in het Duitse Bonds
raad, Juergen Trittin, sprak van een „aanval van door de wol ge
verfde onverantwoordelijke criminelen". Het monument, een
stenen muur met inscripties, is opgetrokken ter nagedachtenis
van de 50.000 mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog om
kwamen in het kamp bij de plaatsen Bergen en Belsen. Anne
Frank was één van de slachtoffers.
Brieven over 'Cuba-crisis' openbaar
De brieven die Nikita Chroesjtsjov en John F. Kennedy elkaar
hebben geschreven naar aanleiding van de Cubaanse raketten-
crisis, zullen binnenkort door de regeringen van de VS en Rus
land worden vrijgegeven. De brieven van Kennedy geven wel
licht opheldering over de overeenkomsten die Moskou en Was
hington hebben gesloten nadat de crisis eind oktober 1962 was
overwonnen. Het besluit van de Sovjetunie om nucleaire aan
valswapens in Cuba te stationeren, bracht de twee grootmach
ten destijds aan de rand van een kernoorlog.
Van der Stoel voor VN naar Baghdad
Oud-minister van buitenlandse zaken Max van der Stoel is giste
ren van Schiphol naar Irak vertrokken om er namens de Vere
nigde Naties de naleving van de mensenrechten te onderzoeken.
Als speciale VN-rapporteur, waartoe hij vorig jaar juni werd be
noemd, probeert hij vast te stellen in hoeverre de mensenrech
ten onder het regime van Saddam Hussein worden geschonden.
Argentinië heeft een nieuwe munt
Argentinië is het jaar begonnen met een nieuwe munteenheid: de
peso. De peso zal op termijn de austral vervangen. De eerste nieuwe
bankbiljettenV/erden gisteren in circulatie gebracht. De uitgiftekoers
van de peso is gelijk aan die van de Amerikaanse dollar. De austral
bestaat overigens nog geen zes jaar. In 1985 voerde president Raul
Alfonsin de munteenheid in als onderdeel van een drastisch hervor
mingsplan voor de economie. De austral moest een symbool worden
van economische stabiliteit.
VN doen bemiddelingspoging in Somalia
Soldaten van het regeringsleger in Tchad kijken toe als de Belgische ral
lyrijder Jacky Ickx passeert. Terwijl de burgeroorlog oplaait trekt de ka
ravaan van de rally Parijs-Kaapstad dezer dagen door het Afrikaanse
land. foto epa
Frankrijk heeft gisteren 450 man extra para-troepen en
tien bommenwerpers naar Tchad gestuurd. Rebellen in
dit Noordafrikaanse land hebben gisteren zware nederla
gen toegebracht aan het regeringsleger. Ze zijn de hoofd
stad N'djamena op zo'n 100 kilometer genaderd. Intus
sen zijn de Verenigde Naties een bemiddelingspoging
begonnen in de burgeroorlog in Somalia.
Tchad-meer in het westen van
het land. Ze vormen volgens Pa
rijs een ernstige bedreiging voor
de bevolking.
De 450 man para-troepen ko-
de duizend Franse solda-
CORRESPONDENT
De opstandelingen, aanhangers
van de voormalige president
Hissène Habré, zijn erin ge
slaagd de steden Bol en Liwa in ten die zich al in Tchad bevin-
te nemen, in de buurt van het den versterken. Zo'i
schappen zijn reeds ingezet in
N'djamena „om Franse burgers
aldaar te beschermen". In N'd
jamena heerste gisteren een
sfeer van angst en onrust. De
straten waren verlaten en veel
banken en winkels hielden de
deuren gesloten.
De Franse regering liet giste
ren ook weten de regering van
president Idris Deby nog steeds
te steunen. Het recente rebel-
lenoffensief onderbreekt in de
ogen van Frankrijk de poging
van Deby om na jaren van bur
geroorlog een democratie te
vestigen in Tchad.
De Tchadische regering heeft
gisteren in een communiqué
voor het eerst toegegeven dat
de rebellen aanhangers zijn van
de in december 1990 verdreven
Habré, die zich thans in balling
schap in Senegal bevindt. De
ongeveer 3000 rebellen onder
leiding van Habrés voormalige
adviseur Gukuni Get begonnen
hun opmars beg in vorige week.
Ze hebben sindsdien belangrij
ke successen geboekt in West-
Tchad.
In Somalia lijkt intussen de
strijd te luwen. De vice-secreta-
ris-generaal van de Verenigde
Naties, James Jonah, is vandaag
naar de hoofdstad Muqdisho
vertrokken, om te proberen de
strijdende partijen tot een be
stand te brengen.
Vier leden van een protestbeweging in Melbourne, Australië dragen een doodskist met een fictief slachtoffer van 'Aziatische dictaturen'. Het pro
test was gisteren, op de laatste dag van het bezoek van de Amerikaanse president Bush, gericht tegen de militaire hulp van de VS aan Aziatische
machthebbers. Ook protesteerden duizenden Australische boeren tegen de subsidiëring van hun Amerikaanse collega's. Hierdoor zou het aandeel
van Australische agrariërs op de wereldmarkt fors zijn teruggelopen. .foto afp
MOSKOU UPI-AFP-AP
Stasi-dossiers wekken verbazing
De omstreden enclave Nagomo
Karabach staat weer onder be
stuur van Azerbajdzjan. Presi
dent Ajaz Moetalibov van Azer
bajdzjan heeft dat gisteren per
decreet bepaald. Twee maan
den geleden werd Moetalibov
nog door Moskou gedwongen
Sovjet-president Gorbatsjov
probeerde toen onderhandelin
gen tot stand te brengen tussen
Moetalibov en zijn Armeense
ambtgenoot Ter-Petrosjan. In
de tussentijd bleef de enclave
onder bestuur vanuit Moskou.
Maar na het uiteen vallen van
de Sovjetunie is ook die contro
le vervallen.
Nagomo Karabach'ligt in het
islamitische Azerbajdzjan, maar
wordt voornamelijk bewoond
door christelijke Armeniërs. Er
is al enkele jaren een burgeroor
log gaande. In december koos
de bevolking een eigen 'rege
ring', die'streeft naar zelfstan
digheid van de enclave.
Enkele dagen geleden zijn de
laatste eenheden van het Rode
Leger uit Nagomo terug getrok
ken. Vervolgens zijn de geweld
dadigheden tussen Armeniërs
en Azeri's weer opgelaaid. De
afgelopen twee weken vielen
tientallen doden.
„We hebben brieven gevonden
die we nooit hebben ontvangen.
Foto's, verslagen van afgetapte
telefoongesprekken, rapporten
over de installatie van verbor
gen microfoons en afluisterap
paratuur." De Oostduitse voor
malige dissidenten Gerd Poppe
en zijn vrouw Ulrike konden
hun ogen niet geloven. Gisteren
sloegen 'ze voor het eerst het
Stasi-dossier over hun leven
open.
Vijftig dikke delen waren er,
met ieder zeker 300 vellen vol
details die ze zelf al lang waren
vergeten. Volgens een wet die
op 1 januari van kracht werd,
mogen dissidenten hun dos
siers van de gehate Oostduitse
geheime dienst inzien.
„Onvoorstelbaar", was de
eerste reactie van mensenrech
tenactivist Poppe. „Zelfs voor
mensen die wisten dat ze zeer
intensief waren bespioneerd",
zei hij in het hoofdkantoor van
het regeringsagentschap dat
verantwoordelijk is voor de Sta
si-archieven. De Poppe's waren
leidende figuren in de dissiden
tenbeweging die in 1989 het
communistische regime in de
DDR ten val bracht.
Vera Wollenberger, verban
nen uit de DDR in 1988 en nu
lid van het parlement in Bonn,
kwam er onlangs achter via
haar dossier dat was uitgelekt
naar de pers dat haar man
informant van de Stasi was. Ze
kwam bleek en trillend uit de
ruimte waar ze gedurende en-
kele uren in haar dossiers had
zitten lezen. Ze weigerde vragen
te beantwoorden over haar
echtgenoot. „Het ergste wist ik
al, de onaangenaamste verras
sing heb ik al achter de mg", zei
ze. „Deze dossiers zijn een ge
vaarlijke mengelmoes van fictie
en waarheid. Iedereen die deze
documenten wil bekijken, moet
er van doordrongen zijn dat hen
zeer nare verrassingen te wach
ten kunnen staan,"
De Stasi, inlichtingendienst
en geheime politie inéén, hield
er 200 kilometer dossiers op na.
Vaak met zeer persoonlijke in
formatie, die werd verzameld
door 85.000 full-time agenten
en honderdduizenden infor
manten. Joachim Gauck, hoofd
van het agentschap dat is belast
met het toezicht op de dossiers,
zei dat er gisteren alleen al in
Berlijn 3.000 verzoeken waren
binnengekomen om archieven
te mogen inzien. De dienst ver
wacht zo'n 70.000 aanvragen
per maand.
Oud-dissidenten vertellen dat
hun dossiers feitelijk redelijk lij
ken te kloppen. De Stasi over
dreef echter vaak of interpre
teerde de gebeurtenissen ver-*
keerd. „Ook verdronken ze in
hun eigen informatie", meent
Manfred Wilke, een docent uit
West-Berlijn die werd bespio
neerd vanwege zijn steun aan
Oostduitse dissidenten.
ACHTERGROND
THE INDEPENDENT TERRY MCCARTHY
Veertig jaar lang hebben Pyongyang en Se
oul beledigingen uitgewisseld via propa
ganda spuwende luidsprekers aan beide zij
den van de hekken langs de gedemilitari
seerde zone, tijdens onderhandelingen tus
sen officiële delegaties en in hun eigen me
dia.
Beide regeringen verbieden burgercontac
ten met de andere partij. Noord heeft een
leger van één miljoen manschappen, Zuid
heeft 650.000 beter uitgeruste soldaten en
steun van de Verenigde Staten. De Koude
Oorlog werd hier diep onder het vriespunt
uitgevochten. Maar in luttele maanden is
deze verstokte patstelling verbroken en zijn
Noord en Zuid met elkaar gaan praten.
In september traden de twee Korea's als af
zonderlijke leden toe tot de Verenigde Na
ties, waarmee ze elkaar impliciet erkenden.
Op 13 december werd een niet-aanvalsver-
drag getekend om de militaire spanningen
af te bouwen en uiteindelijk contact tussen
de twee volkeren mogelijk te maken. En op
de laatste dag van 1991 sloten de twee Ko
rea's een akkoord over uitbanning van
kernwapens.
Zal de gedemilitariseerde zone verdwijnen,
als een tweede Berlijnse muur? Waarschijn
lijk niet, zeggen diplomaten en Zuidko-
reaanse academici en bureaucraten. Maar
de 'grote leider' van Noord-Korea, Kim II
Sung, is nu 79 jaar oud. Zijn zoon, de 'ge
liefde leider' Kim Jong II, moet hem opvol
gen, maar mist de charismatische uitstra-
Noord- en Zuid-Korea hebben dinsdag
een zes punten tellend akkoord onderte
kend om het Koreaanse schiereiland te
vrijwaren van kernwapens. De Korea's
gaan eikaars vermeende installaties voor
kernwapens inspecteren. Een formele
overeenkomst zal in februari worden on
dertekend door beide premiers.
ling van pa. Weinigen geloven dat hij het
lang zal uithouden.
Ondanks verklaringen van beide partijen
dat de hereniging van hét Koreaanse schier
eiland het uiteindelijke doel van de onder
handelingen is, willen noch Noord noch
Zuid eenwording op korte termijn. De com
munistische kaders in Noord-Korea weten
dat hun politieke status onmiddellijk zal
worden weggevaagd als ze de grenzen naar
het Zuiden opengooien. En ondanks de fe
nomenale economische groei van Zuid, is
het nog steeds te arm om het Noorden pro
bleemloos te absorberen.
„We willen de onmiddellijke ineenstorting
van Noord-Korea voorkomen", zegt profes
sor Rhee Sang Woo van de Sogang Univer
siteit in Seoul. „Dat is ook voor ons gevaar--
lijk. We moeten niet te hard van stapel lo
pen. Daarmee brengen we alleen de Noord-
koreaanse leiders in het nauw. We moeten
hun positie in Noord-Korea juist bescher
men, anders hebben we geen onderhande
lingspartners."
Professor Rhee wijst vergelijkingen met de
hereniging van Duitsland van de hand. Ko
rea werd verdeeld door een burgeroorlog.
De gevechten die half novem
ber begonnen, hebben opnieuw
een deel van de stadsbevolking
op de vlucht gejaagd. Er zouden
al 20.000 doden zijn gevallen en
voor de vluchtelingen kan nie
mand zorgen omdat ook hulp
verleners hun leven niet zeker
De strijdende partijen de
partij van interim-president Ali
Mahdi Mohammed en het Ver
enigd Somalisch Congres onder
aanvoering van generaal Mo
hammed Farah Aidid hebben
toegestemd in bemiddeling
door de VN. Jonah vertrekt op
verzoek van de nieuwe secreta
ris-generaal van VN, Boutros
Ghali.
De regering van Cambodja laat
in het weekeinde ongeveer 400
gevangenen vrij. Daarbij zullen
ook politieke gevangenen zijn.
Volgens het ministerie van bui
tenlandse zaken komen de eer
ste 200 zaterdag vrij. De ande
ren mogen in de loop van zon
dag naar huis. De vrijlatingen
zijn een uitvloeisel van het vre
desakkoord dat de regering en
het verzet in oktober in Parijs
sloten. Daardoor kwam formeel
een einde aan ruim twintig jaar
oorlog.
De Amerikaanse regering heft
morgen de handelsboycot tegen
Cambodja op, zo hebben Ame
rikaanse functionarissen giste
ren gezegd. De stap past in de
opwaardering van de relaties
tussen Washington en Phnom
Penh.
Onlangs heropenden de VS
hun diplomatieke post in
Phnom Penh.
VN-afgezant Vance blijft optimistisch
Het Joegoslavische leger heeft
vanmorgen zijn aanvallen op
Kroatische steden voortgezet,
ondanks het bestand dat van
middag om 18.00 uur van
kracht moet worden. Dat heeft
Radio Zagreb bericht.
De stad Daruvar in West-Sla-
vonië is door de Joegoslavische
luchtmacht gebombardeerd. De
steden Osijek en Valpovo liggen
onder zwaar artillerievuur, al
dus de Kroatische radio.
Het voortzetten van het oor
logsgeweld tempert de hoop op
een succesvol bestand, de vijf
tiende sinds de burgeroorlog in
Joegoslavië afgelopen zomer
uitbrak. Alleen als het bestand
wordt nageleefd, wordt de sta
tionering van een VN-vredesle-
ger van maximaal 10.000 man
in Joegoslavië mogelijk. Zonder
wapenstilstand weigeren de VN
hun 'blauwhelmen' te zenden.
De Kroatische Nationale Gar
de en het door Servië overheer
ste federale leger stemden giste
ren in met het bestand dat on
der bemiddeling van VN-afge-
zant Cyrus Vance tot stand is
gekomen. Het bestand werd in
"de Bosnische hoofdstad Saraje
vo ondertekend door generaal
Andrija Raseta van het federale
leger en de Kroatische minister
van defensie Gojko Susak.
Het plan van Vance voorziet
in de stationering van VN-troe
pen in Oost- en West-Slavonië,
Baranja, West-Srem en Krajina.
Deze gebieden zullen worden
gedemilitariseerd.
Vance bleek na afloop van de
bijeenkomst nog niets van zijn
optimisme van de laatste dagen
te hebben verloren. „Het plan is
geaccepteerd door iedereen die
het heeft gezien. We hebben de
steun van de leiders van zowel
Kroatië als Servië. Maar we heb
ben nog een lange weg te
gaan", verklaarde hij.
AD BLOEMENDAAL
De Palestijnse delegatie stelt
haar vertrek naar Washington
uit waar komende dinsdag het
vredesoverleg over het Midden-
Oosten wordt hervat. De stap
komt na een oproep van de PLO
om verstek te laten gaan bij de
hervatting van het vredesover
leg. De PLO is woedend over
het besluit van de Israëlische re
gering twaalf Palestijnen uit de
bezette gebieden deporteren.
De regering geeft daarmee ge
hoor aan een eis van kolonisten
in de bezette Gazastrook die de
deportatie eisen als vergelding
voor de moord op een kolonist
eerder deze week.
De twaalf Palestijnen zes
uit de Gazastrook en zes van de
Westelijke Jordaanoever heb
ben gisteren te horen gekregen
dat ze worden verbannen. Vol
gens defensiekringen gaat het in
de meeste gevallen om „men
sen die worden verdacht van
terreur".
De kolonisten in Gaza sticht
ten gisteren een nieuwe neder
zetting, Doron. Maar het leger
verwijderde vannacht de stacar-
vansen de 200
„Er is teveel haat. We moeten wachten tot
de oudere generatie is overleden", aldus
Rhee. .Anders zou hereniging leiden tot
meedogenloze vendetta's." En dan is er nog
de financiële kant van de zaak.Als de ge
demilitariseerde zone nu zou worden opge
heven, zouden we miljoenen vluchtelingen
moeten opvangen. De meesten zouden
naar Seoul trekken, dat nu al een bevolking
heeft van 11 miljoen zielen. We zouden ze
moeten voeden en aan werk zien te helpen.
Het zou rampzalig zijn."
Economische rampspoed hangt Noord-Ko
rea al boven het hoofd, nu het financiële
hulp van China en de ontbonden Sovjetu
nie moet missen. Dit is één van de redenen
waarom Pyongyang zich opeens meer ver
zoenend opstelt jegens Seoul. Het arbei
dersparadijs van Kim II Sung heeft 'intensi
ve care' nodig, in de vorm van de Japanse
yen. En dergelijke financiële hulp heeft haar
prijs: een inschikkelijker opstelling jegen
Seoul en toestemming voor de inspectie
van de nucleaire onderzoeksinstallaties.
Intussen buigt Pyongyang zich al over het
volgende probleem: hoe zaken te doen met
kapitalisten. Het liefst zou Noord-Korea
speciale economische zones oprichten, ver
gelijkbaar met de zones in het zuiden van
China. Doofde arbeiders daar gescheiden
te houden van de rest van de Noordko-
reaanse bevolking, zou Pyongyang het ge
vaar van kapitalistische en politieke be
smetting zoveel mogelijk willen verkleinen.
Oppositie Georgië stelt ultimatum
MOSKOU/TBILISI Rtr-AFP-C
President Zviad Gamsachoerdia
van Georgië moet uiterlijk van
avond aftreden. Doet hij dit
niet, dan zal de gewapende op
positie het parlementsgebouw
in Tbilisi bestormen, waarin
Gamsachoerdia zich al twee we
ken verschanst. De oppositie
heeft dat gisteravond laten we
ten.
De oppositie heeft een mili
taire raad gevormd, onder lei
ding van Tengiz Sigua, die afge
lopen zomer door Gamsachoer
dia als premier werd ontslagen.
De raad kondigde voor Tbilisi
een uitgaansverbod af van 11
uur 's avonds tot 6 uur 's mor
gens.
De oppositie verwijt Gamsa
choerdia, die vorig jaar mei met
grote meerderheid door de be
volking van Georgië tot presi
dent werd gekozen, een dictato
riale manier van regeren. De
president en zijn aanhangers
hebben echter gezworen de op
standelingen, die zij betichten
Gamsachoerdia is de afgelo
pen dagen echter steeds geïso
leerder komen te staan, omdat
voormalige ministers en bond
genoten zijn overgelopen naar
de oppositie. Parlementsvoor
zitter Akaki Asatiani, een mede
stander van Gamsachoerdia,
heeft inmiddels opgeroepen tot
nieuwe verkiezingen om „de
bestemming van het land" vast
te stellen.
Oppositieleider Georgi
Tchantoeria verdedigde volgens
het Russische persbureau RIA
de rechtmatigheid van de gewa
pende actie tegen de president:
„Dit is geen coup, maar een op
stand tegen de dictatuur". Hij
zei op korte termijn een volks
opstand tegen de president te
verwachten.
De strijd in het centrum van
Tbilisi bij de Roestaveliboule-
vard, waar de meeste regerings
gebouwen staan, ging gisteren
onverminderd voort.
