Feiten
Echte schok moet nog komen
De leeuw uit Orvieto brult niet meer
'Algerije geen tweede Iran'
Vrijdag 3 januan 1992 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (dief) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN KLINGE
EN MENINGEN
Een brood kost in Moskou opeens ruim twee roebel
Het ongeloof straalt Tatjana uit de ogen. „Hoe kan dat
nou? Het brood kost hier 2 roebel 70 kopeke. Bij de su
permarkt even verderop moet ik er 2 roebel 10 kopeke
voor betalen!" Twee tellen later is de bakkerij in een
Moskouse buitenwijk veranderd in een discussieclub.
„Het brood mocht 3,5 keer zo duur worden. Nou, het
kostte vorig jaar 60 kopeke. Dus is de maximumprijs 2
roebel 10", rekent een mannelijke klant snel uit. En tegen
de caissière: „Zijn jullie soms ook al aan het speculeren
geslagen?"
HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
De caissière, een overrijpe da
me, is niet op haar mondje ge
vallen. „Ach man, zeur toch niet
zo. Dit is gewoon beter brood.
Wij hebben de prijzen niet ver
hoogd, dat heeft Jeltsin ge
daan." „Verdomme, jullie brood
is nog oud ook", buldert een ge
pensioneerde man. „Moetje
voelen." Verschillende handen
betasten het brood. „Hartstikke
oud. Schande", wordt er geroe
pen.
Moskou, 2 januari, de dag van
de vrije prijzen. De échte slag
moet echter nog komen. De
meeste staatswinkels blijven ge
sloten en hebben een bordje
'verbouwing' of 'balans' op de
deur hangen.
Daar breekt de staf zich het
hoofd over de nieuwe prijzen
voor consumptieartikelen die er
nog niet zijn. Zoals kleding,
schoeisel, huishoudelijke artike
len. „We moeten afwachten wat
de leveranciers ons gaan bere
kenen", zegt de beheerder van
een winkel in sportartikelen.
Maar bij de levensmiddelen is
het andere koek. Indien aanwe
zig zijn melk, vlees, worst,
groenten en aardappelen min
stens drie keer zo duur gewor
den. En de prijzen overstijgen
soms de door de Russische re
gering gestelde limieten.
Caissière Raisa weet niet hoe
dat komt. „Ik denk omdat die
bakkerij ons hogere prijzen be
rekent", oppert ze. Ze haalt er
cheffin Irina Gloebina bij. Die
meldt trots dat haar bakkers
winkel zich 'in het proces van
privatisering' bevindt. Vrije prij
zen kunnen niet zonder vrije
winkels, weet ze.
Irina wil met drie collega's de
zaak van de staat (in dit geval
het Moskouse gemeentebe
stuur) overnemen. Ze hebben
het geld voor de eerste aanbeta
ling al klaar: 20.000 roebel. He
laas doet het bureau privatise
ring van burgemeester Popov
nog wat moeilijk. „Ze weten
nog niet welke prijs ze voor een
vierkante meter winkel moeten
gaan berekenen", klaagt Irina.
Schappen leeg
Ruim twee roebel voor een
brood is veel, bij een minimum
loon of pensioen van 342 roebel
per maand (dat overigens pas
eind januari voor het eerst
wordt uitbetaald). Het is zelfs
heel veel, omdat brood hoofd-
voedsel is. De schok van de
nieuwe prijzen is des te groter
omdat de schappen in de mees
te winkels nog even troosteloos
leeg zijn als vóór de prijsliberali-
satie. In een supermarkt aan de
Slavianski Boelvar zijn echter
worsten te koop. Zestig roebel
de kilo, een fortuintje. „Over
eengekomen prijs", zegt de ver
koopster tegen een boze klant.
„Met wie is die dan overeenge
komen?", vraagt hij. De ver
koopster weet het niet.
Een kioskje in deze staats-su-
permarkt opereert als vrij be
drijf. Daar prijken Roemeense
cassette-recorders en 'Zweeds
parket' in de aanbieding. Prijs
voor een cassette-recorder mo
del stenen tijdperk: 2600 roebel.
Pjotr staat er verbaasd bij te kij
ken. „Vorige week kostte dat
ding nog 260 roebel. De lummel
heeft er gewoon een nulletje
achter gezet."
Enige opwinding ontstaat er in
deze winkel als een verkoopster
stukken vlees in een vrieskist
gooit. Prijs: 100 roebel de kg. In
een mum van tijd verdringt een
drom mensen zich rond de
waar. Maar even ruiken, doet de
kooplust verdwijnen. „Dat heb
ben ze gewoon opgepot en nou
lekker winst maken", scham
pert een oude man.
Concurrentie
Volgens woordvoerder Sergej
Stoepaj van de Moskouse ge
meenteraad zijn de reserves in
de stad voldoende voor twee
maanden. Dat de winkels nu zo
leeg zijn, komt alleen door het
hamsteren van de laatste maan
den, zegt hij. Stoepaj voorspelt
ook dat de privatisering van de
Moskouse winkels èn distribu
tiecentra binnen drie maanden
voltooid zal zijn.
Dat optimisme past in de rede
nering van het Jeltsin-kamp: de
wet van vraag en aanbod, met
aan de aanbodkant privé-boe-
ren, privé-distributiebedrijven,
privé-groothandels. De onder
linge concurrentie moet er dan
voor zorgen dat de prijzen gelei
delijk weer naar een 'normaal'
niveau zakken.
Een onaangekondigd bezoek
aan zo'n staatsdistributiecen-
trum in het district Krylatskoje
toont de schrijnende tegenstel
ling tussen theorie en praktijk.
Geheel beschonken werkne
mers brengen ons in de bouw
val naar het directiekamertje
van Loedmila Ivanova.
Ze kijkt ons verbaasd aan.
„Waarom heeft u belangstelling
voor ons bedrijf? Er is hier niets
aan de hand. Wij leveren voed
sel aan ziekenhuizen, scholen
en crèches in dit district. Wij
betalen meer aan onze leveran
cier, het stedelijke distributie
centrum, onze afnemers beta
len meer aan ons. Wij maken
het geld netjes over naar de ge
meente."
Volgens Loedmila belandt alle
waar, inclusief vlees en boter,
die in de gewone staatswinkels
haast niet te krijgen is, via deze
staatsketen keurig bij de staats-
afnemers. „Wodka hebben we
hier niet, en stiekem aan de
achterdeur verkopen doen we
ook niet", verzekert ze.
De dronken arbeiders doen het
ergste vrezen. De opengeriste
balen en dozen, waarin zich
volgens Loedmila nauwkeurig
berekende en geadministreerde
hoeveelheden meel, rijst en
aardappelen bevinden, vergro
ten het vertrouwen evenmin.
Het echtpaar dat bij de ingang
van het magazijn een indrin
gend gesprek heeft met een van
de personeelsleden doet de rest.
Het 'oude systeem' floreert nog
steeds.
Heftige discussies bij de kassa in een supermarkt in Moskou.
foto ap dan sheen an
Boodschappen in Moskou
V^el door de overheid gesubsidieerde prijzen bestaan niet langer in Rus
land. Toen de winkels in het nieuwe jaar hun deuren weer openden
waren sommige prijzen drie tot vijl keer hoger dan
jl\ op 31 december 1991. Maximumprijzen 2ijn er
alleen nog voor brood, melk, babyvoeding, suiker,
vlees, wodka en stookolie.
Prijzen met Msrki- Aantal uren
subsidie prijzen werken om te
dSssE-iiSwSJiiKca kunnen kopen
Rookworst
per 500 gr
35,50
68,20
±34
Kip
per 500 gr
15,50
36,40
18
Boter
per 500 gr
4,50
54,50
27
Macaroni
per 500 gr
1,10
9,10
4 1/2
Witbrood
per 500 gr
0,32
Niet verhoogd
1/4
Suiker
op de bon
1,10
Niet verhoogd
1/2
Verse vis
karper
5,50
Niet verhoogd
2 1/2
Melk
per kwart liter
0,69
31,8
15
Sigaretten
per pakje
0,55
8
4
Damesschoenen
per paar
420
1500
750
Herenschoenen
per paar
250
1000
500
Kinderschoenen
per paar
15
300
150
Panty's
per stuk
15
120
60
Damesrok
per stuk
200
1500
750
Bewijzen tegen 'goochelaar' Parretti zorgvuldig verzameld
EELCO VAN DER LI
CORRESPONDENT
Giancarlo Parretti zit waar hij volgens
vrijwel alle financiële deskundigen thuis
hoort: in de gevangenis. De Italiaanse
Fiod arresteerde de vijftigjarige Italiaan
se zakenman de dag na kerst. Belasting
ontduiking, handel in lege BV's en ban
den met de maffia zijn enkele van de be
schuldigingen.
Parretti's laatste grote wisseltruc misluk
te. Hij had een van zijn privé-jets uit
London laten overvliegen en de vlucht-
leiders van het Romeinse vliegveld
Ciampino laten weten dat hij om twee
uur wilde vertrekken richting Tunesië.
Terwijl de twee motoren van de 'Grum
man 4' warmdraaiden, zat Parretti in een
gehuurd toestel elders op het vliegveld.
De Italiaanse politie liet zich niet foppen
en heel Italië zag dan ook 's avonds op tv
hoe de corpulente financiële kunstenaar
kwaad werd weggevoerd in een auto van
de 'Guardia di Finanza'.
„Jullie hebben me een mooi geintje ge
flikt", briesde Parretti later tegen de Itali
aanse inspecteurs die hem ondervroegen
in een gevangenis nabij de Siciliaanse
stad Siracusa. De arrestatie was naar zijn
zeggen helemaal nergens voor nodig. De
voormalige bordenwasser uit Orvieto
was op weg naar Cairo waar een mysteri
euze financier hem niet minder dan 1,5
miljard gulden zou lenen, waarmee hij
voor 31 december in Amerika zijn kre
dietwaardigheid had willen aantonen.
Dat zou de Franse bank Crédit Lyonnais
tevreden hebben gesteld. De bank finan
cierde Parretti's 'overval' op de Ameri
kaanse filmstudio MGM voor een be
langrijk deel, maar omdat de Italiaan
zich niet aan de overeengekomen af
spraken heeft gehouden, bevechten bei
de partijen elkaar al maanden voor de
Amerikaanse rechter. Maar Parretti's
plannen vielen in duigen. En terwijl hij
zich opwond in een Siciliaanse cel, stel
den Amerikaanse rechters Crédit Lyon
nais bovendien in het gelijk en keurden
de verwijdering van het echtpaar Parretti
uit het bestuur van MGM goed. Als klap
op de vuurpijl mag hij de VS niet meer in
omdat hij in Italië een strafblad heeft.
Dat heeft de Italiaan volgens de Ameri
kaanse justitie echter altijd verzwegen.
Parretti mag dan vaker in de cel hebben
gezeten, het heeft er nooit zo somber
voor hem uitgezien als nu. Aan zijn ar
restatie zijn ditmaal twee lange jaren van
onderzoeken voorafgegaan. Er mag dus
worden aangenomen dat de bewijzen te
gen Parretti dusdanig zijn, dat hij lange
tijd achter tralies van de gevangenis in
Siracusa zal verdwijnen.
Het is in Siracusa waar Parretti twintig
jaar geleden zijn omstreden carrière als
'zakenman' begon. Als kelner in restau
rants in Palermo en Siracusa legde hij
belangrijke contacten met politieke kop
stukken en plaatselijke maffia-bonzen.
Van de ene op de andere dag koopt Par
retti vier luxueuze hotels. Hij treedt ook
in contact met de hotelketen Ciga, toen
eigendom van de bankier Michele
Sindona, een van de belangrijkste ban
kiers van de maffia en verwikkeld in
bankschandalen in zowel Italië als de
Verenigde Staten.
Volgens het Amerikaanse blad 'Business
Week' heeft Parretti zijn opmars vooral
aan Sindona en de bankier Roberto Calvi
te danken. De voormalige kelner zou zijn
immense imperium hebben opgebouwd
met het nooit teruggevonden geld uit het
faillissement van de banken van deze
twee heren. Voor de volledigheid: Sindo
na werd vergiftigd in een Italiaanse ge
vangenis; Calvi werd opgehangen aange
troffen onder een Londense brug.
Clint Eastwood
Wanneer de Italiaanse grond Parretti te
heet onder de voeten wordt, verlegt hij
zijn werkterrein naar Frankrijk, Spanje
en de Verenigde Staten. Hij koopt ban
ken, kranten, onroerend goed en ontdekt
zijn liefde voor de film.
De Pathé Communications Corporation,
New World en de Cannon-Group (in Ne
derland 41 bioscopen) worden met be
hulp van huisbankier Crédit Lyonnais
gekocht.
Kroon op het werk moet de overname
zijn van het zieltogende MGM, het magi
sche filmconcem met de brullende
leeuw. Maar Parretti vertilt zich. Het gaat
om een operatie van 3 miljard gulden en
dat is zelfs voor de vroegere kelner te
veel.
De 'Leeuw uit Orvieto brult niet meer'
schreven de Italiaanse kranten gisteren.
In Los Angeles wordt door het bestuur
van MGM het glas geheven na het
nieuws van Parretti's arrestatie. Parretti
heeft vooral schulden gemaakt en flaters
begaan, zo zegt men bij MGM. Hij ging
er prat op dat hij de bekendste produktie
'Gone with the wind' nooit heeft gezien
en presteerde het sterren als Clint East
wood niet te herkennen. MGM staat er
zeer slecht voor en het is nu aan Crédit
Lyonnais een koper te vinden.
De leider van de Algerijnse socialisten, Hocine Ait Ahmed, zwaait met een sjaal naar de verzamelde menigte
mensen die gisteren in Algiers deelnamen aan een protestdemonstratie tegen de opkomst van het islamitisch
fundamentalisme in hun land. foto epa
Syrische islamoloog sust angstige Westen
UTRECHT TACO SLAGTER
Visioenen over de op
mars van radicale
moslims houden wes
terse politieke com
mentatoren sinds de
Algerijnse parlements
verkiezingen in een
wurgende omstrenge
ling. Columnisten in
Egyptische en Syrische
kranten doen er niet
voor onder. Met dit
verschil echter dat zij
wanhopig proberen de
omvang en de kracht
van het islamitisch
ontwaken te verklei
nen. Maar tussen de
regels klinkt toch de
angst door voor mo
hammedaanse staten
naar het voorbeeld
van Iran.
Het is verleidelijk om bij het po
litieke fenomeen dat zich in Al
gerije afspeelt meteen te den
ken aan een herhaling van de
Iraanse islamitische revolutie in
1979. De Utrechtse islamoloog
en socioloog dr. Ghassan Ascha
kan echter weinig begrip op
brengen voor die aanvechting.
„Het Westen overdrijft", zegt
hij. „Zodra fanatieke moslim
groeperingen wereldwijd de
aandacht op zich vestigen,
wordt Iran erbij gesleept. Ik
vind dat onjuist. Er zijn veertig
islamitische landen die een vijf
de van de wereldbevolking om
vatten. Horen we ooit iets over
die honderden miljoenen mos
lims in Bangladesh, Indonesië,
India, Mali en Senegal? Iran is
een uitzondering, maar het
Westen reduceert dat tot een al
gemeen politiek verschijnsel en
schrijft het islamisme (voor
Ascha is het begrip fundamen
talisme ontsproten aan het wes- als ze te lang op werk en een
terse, christelijke denken) in het huis moeten wachten. „Het
bijzonder toe aan Arabieren."
Protest
In principe juicht Ascha de poli- standigheden.
tieke ontwikkelingen in Algerije
tóe. De Syriër, als wetenschap
pelijk medewerker verbonden
aan de Rijksuniversiteit Utrecht, Het optimisme van Ascha is
vindt het 'uniek' dat Algerije het mede gebaseerd op het demo-
enige Arabische land is waar de
mocratische verkiezingen met
een meerpartijenstelsel moge
lijk zijn gemaakt. Volgens hem
vergeet het Westen maar al te
gemakkelijk dat het daar in de
eerste plaats om gaat.
Het islamisme in Algerije is vol
gens Ascha heel simpel te ver
klaren. Het staatssocialisme dat drukt' op de samenleving, hoe
dertig lange jaren met dwingen- arm de Algerijnen ook zijn en
Dr. Ghassan Ascha: „Het Westen overdrijft."
stand en het tot dan toe onbete
kenende Islamitische Reddings
front (FIS) profiteerde daarvan.
Dat met name miljoenen werk
loze en dakloze jongeren tussen
de 18 en 30 jaar al bij de ge
meenteraadsverkiezingen in
1990 voor het FIS kozen, mag
volgens dr. Ascha dan ook niet
verbazen. „Er zijn in Algerije
geen politieke alternatieven ge
weest waarlangs de onvrede op
geweldloze wijze een uitweg
kon vinden", licht hij toe. „Net
als in de meeste andere Arabi
sche landen is tientallen jaren
de oppositie gevangen gezet,
gemarteld en soms vermoord.
Het FIS beloofde in 1990 ieder
een werk en een dak boven z'n
hoofd. De massa dacht: laten
we die partij dan maar probe
ren."
Ascha is er vrijwel zeker van dat
de meeste Algerijnen de isla-
misten de rug zullen toekeren
gaat hen in de eerste plaats om
een verbetering van de leefom-
Afstraffing
cratiseringsproces in Algerije. In
Iran grepen de ayatollah's de
macht. „In Algerije gaat het om
vrije verkiezingen. De overwel
digende steun voor het FIS is in
feite een afstraffing van het in
competente FLN", aldus Ascha.
Bovendien denkt hij dat de
Westeuropese cultuur 'z
de hand door de eenheidspartij
Nationaal Bevrijdingsfront
(FLN) aan de Algerijnen is op
gelegd, bracht uiteindelijk ar
moede, werkloosheid en frus
tratie. Het volk kwam in op-
hoe devoot ze zich ook op dit
moment manifesteren. „Daar
om zie je in Algiers geen span
doeken met anti-westerse slo
gans als 'dood aan de imperia
listische duivels', zoals dat nu
foto michael kooren
nog steeds het geval is in Iran."
Het risico dat de fundamenta
listen in Algerije, eenmaal op
het pluche van de macht geze
teld, het democratisch bestel
alsnog om zeep helpen, blijft
toch levensgroot aanwezig.
Ascha ontkent dat niet. „Rellen
zullen misschien het gevolg
zijn. Maar geen burgeroorlog.
De Algerijnen zijn het strijden
moe", meent hij.
Maar het succes van de Alge
rijnse broeders kan de funda
mentalisten in bijvoorbeeld
buurland Marokko wel aan
moedigen eveneens het volk te
mobiliseren tegen de schrijnen
de armoede en de spilzucht van
de koninklijke familie. Ascha
geeft dat toe, maar verwacht
geen opstand die de troon in
gevaar zal brengen. „Rellen in
de sloppenwijken van Casab
lanca behoren tot de mogelijk
heden, maar koning Hassan
heeft de politieke touwtjes te
strak in handen om ze uit de
hand te laten lopen."
Buurland Tunesië zal het vol
gens de Utrechtse islamoloog
niet anders vergaan. Ook presi
dent Ben Ali zit stevig in het za
del. Kortom, naar de opvattin
gen van dr. Ghassan Ascha zal
het allemaal niet zo'n vaart lo
pen. Het Westen beoordeelt
naar zijn mening de politieke
omwenteling in Algerije op ver
keerde veronderstellingen. Vol
gens hem is het islamisme een
tijdelijk verschijnsel, een over
brugging in de zoektocht van
Arabieren naar een aanvaardba
re politiek en een culturele bed
ding waarin zowel westerse
waarden als islamitische tradi
ties goed gedijen. „Niet mos
lims zijn eng, maar de fanatieke
leiders en hun onverdraagzame
ideologieën", zegt Ascha tot
slot.
