99 99199! 995®?°^
Kunst
Kraaykamp en
Dresselhuys
in 'Hoog Tijd'
Expositie van vergeten schilder Antoine-Ignace Melling
Alexandra Radius-prijs
voor Clint Farha (38)
-
Donderdag 2 januari 1992 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RIJSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
7
jP0VENVEe.7flï--!^L_<?J)
SPA 1\
citron y T
me| L FEEST"%|EÉKSE*$
bruisend J PRIJS_^" M f?ja.
mineraal-
water, IGLO OPTIONS PLUS
literfles MAALTIJDEN nasi Of PEYNENBURG'S KLEINTJE
ELDERS bami goreng speciaal X ONTBIJTKOEK kwaliteits-
-*3» per pak 450 gram l klasse A, 310 gram
BIJ ONS: ELDERS BIJ ONS: J ELDERS WTBIJ ONS:
KUNSTSTOF EMMER
in diverse pastel
kleuren, liefst 10 liter
ELDERS >95" BIJ ONS:
clucna><99 dij una. dij uno: tlutnb^^jö dijuno. tLucna x/n pij una: j vf| a c AAlJcr*
EN OOK BIJ: DIRK VAN MjN BROEK, DIRKSON,
JAN BRUIJNS en BAS VAN DER HEIJDEN
Liefdesbrieven door Krabbé en Laseur
AMSTERDAM Petra Laseur en Jeroen Krabbé spelen van 8 ja
nuari t/m 1 februari 'Liefdesbrieven' in de Amsterdamse Amstel-
kerk. Jan Donkers vertaalde Liefdesbrieven (Love Letters) van
A.R. Gurney. In dit toneelstuk lezen een man en een vrouw el
kaar de brieven voor die zij gedurende vijftig jaar aan elkaar
hebben geschreven.
Bibliotheek herdenkt Tolkien
DÉN HAAG De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag herdenkt
komend voorjaar de honderdste geboortedag van de Britse au
teur John Tolkien, die wereldberoemd werd met 'In de ban van
de ring' en 'De Hobbit'. Van 24 april tot en met 5 juni is er een
groot& opgezette overzichtstentoonstelling, aldus het instituut.
Aan bod komen, behalve natuurlijk Tolkien als schrijver, onder
meer het werk van Tolkien als hoogleraar in de Angelsaksische
taal- en letterkunde en Tolkien als inspiratiebron voor schilders,
musici en andere
Werk Vuillard in Van Goghmuseum
'AMSTERDAM Het Van Goghmuseum in Amsterdam toont
van 10 januari t/m 8 maart schilderijen, tekeningen en lithos
van Edouard Vuillard (1868-1940). De werken stammen uit de
periode 1888-1928. Belinda Thomson, auteur van de begelei
dende catalogus, houdt op de openingsdag een lezing over Vuil
lard. Zij zal vooral aandacht besteden aan de wijze waarop vrou
wen in zijn werk worden afgebeeld. De lezing begint om 13.00
NIEUWSLIJN
Ruim eeuw levenskunst op één podium
Het heeft een mensenleven geduurd, maar nu staan dan
eindelijk de twee giganten van de tragikomedie samen in
één voorstelling. Mary Dresselhuys en John Kraaykamp
spelen tot juni 1992 een met hooggespannen verwach
tingen omgeven duet in 'Hoog tijd'. Ruim een eeuw po
diumervaring en levenskunst, samen in één opvoering.
Het lijkt wel alsof de Amerikaanse toneelschrijver Tom
Cole het stuk op hun lijven geschreven heeft.
DEN HAAG DIRK WILLEM ROSIE
In de Amerikaanse stad Mil
waukee ging in 1989 het stuk
'The Eighties' in première, maar
toen het op Broadway aan
kwam heette het 'About Time'.
Het toneelstuk ontsnapte na
tuurlijk niet aan de aandacht
van Mary Dresselhuys, die zich
sinds jaar en dag een ongeluk
leest op zoek naar oudere,
hoogst vitale toneelvrouwen;
warme, wijze, complete perso
nages; personages die de per
soonlijkheid van Mary Dressel
huys zelf benaderen. Niet uit
gemakzucht, want Mary heeft
nog nooit water bij de wijn ge
daan. Telkens weer moet ze al
haar laatjes opentrekken, de
kleuren op haar rijkgeschakeer
de palet mengt ze tot en met de
laatste nuance.
Nee, het is uit vakmanschap,
dat Mary Dresselhuys steeds
met mensen komt aanzetten
die, zoals zij zelf, tot liefde in
staat zijp. Heel krachtig waren
haar uitbeeldingen in schitte
rende voorstellingen als 'Harold
en Maude' (in '81-'82 met een
nog piepjonge Huub Stapel en
tien jaar later nogmaals met
Dirk Zeelenberg), 'Gouden vij
ver' en 'Stille nacht' (beide met
Mary Dresselhuys, een oude fee met een jonge fantasie; John Kraaykamp een kabouter, een bozige, cynische
man vol zelfspot foto pan sok
Jan Retèl). Bij Mary spreken
oude mensen zich met een
enorme geestkracht vrij van de
beperkingen die oude mensen
zichzelf traditiegetrouw opleg
gen. Ze is 84, maar ze is ook fel,
schuchter en puur. En waarom
niet.
Perfecte balans
In 'Hoog tijd' speelt Mary Dres
selhuys een oude fee met een
jonge fantasie. Er is geen ver
haal, er is alleen een keukenta
fel en er is een dag. Een och
tend, een middag, een avond en
een nacht om voor eens en voor
al de dingen te zeggen die van
belang zijn. De voorstelling
heeft als ondertitel een uit
spraak van de 18-de c
liticus en schrijver Horace Wal-
pole meegekregen: „Voor de ge-
voeligen is de wereld een trage
die en voor de intelligenten een
komedie." Mary Dresselhuys is
precies op haar plaats in voor
stellingen als 'Hoog tijd', die het
hart en het hoofd in perfecte
balans houden.
Is Mary Dresselhuys een fee,
dan speelt John Kraaykamp een
kabouter. Een bozige, cynische
man vol zelfspot. Een karakter
dat wel wat wegheeft van de be
jaardenhuisbewoner Kuiper uit
'Zondagskinderen'. Elke dag
toastte deze ziekelijke oude
man samen met zijn demente
rende makker Elburg (Pieter
Lutz) op 'het ontsnappingsco
mité', verdomd goed wetend
dat ze tot levenslang waren ver
oordeeld. Kuiper mopperde en
ginnegapte zijn grijze massa tel
kens weer op een rij.
Zo'n karakter past bij Kraay
kamp. Hij trekt het aan als een
kostuum. Of dat nou aan het
grote toneel is, in vrije produk-
ties als 'De humorist' en 'De
fantast' of in tv-series als 'Laat
maar zitten'.
Mary Dresselhuys en John
Kraaykamp is één voorstelling.
Dat worden twee open doekjes
bij hun eerste opkomsten, dat is
een feest van respect en door de
jaren heen gegroeide verwant
schap. Mary en Kraay zijn twee
hele goede bekenden en die be
groet je. Heel even maar, anders
haal je hen uit het ritme. Open
doekjes krijgen alleen de ac
teurs waar het publiek geen af
scheid van wil nemen. Het is
hallo, geen vaarwel.
In een interview met Jacques
Klöters zei Mary Dresselhuys:
„Ik vind het zo vanzelfsprekend
om te blijven spelen, een pianist
of een schilder stopt er toch ook
niet mee. Ik ben veel te blij dat
ik nog kan lopen. Je moet, ge
loof ik, altijd nieuwsgierig blij
ven. Als je niet nieuwsgierig
meer bent, dan ga je dood."
John Kraaykamp legt in het
zelfde interview zijn wortels
bloot: „Wat mijn persoonlijk
heid gevormd heeft, dat was de
armoe. Armoede is niet leuk. Je
hebt het koud en je ziet iemand
rijden in een verwarmde Merce
des. Je kan niets. Je kan alleen
maar kijken. Het leven opzui
gen van anderen, want dat kost
niks."
Vrijdag 13 december had
'Hoog tijd' in première moeten
gaan. maar een spierontsteking
van Mary Dresselhuys gooide
roet in het eten. Er moest langer
doorgerepeteerd worden, maar
nu is alles weer in orde. Shireen
Strooker zorgde voor de regie.
Bram Vermeulen voor het de
cor. Om alles organisatorisch op
de rails te krijgen sloegen zelfs
de producenten Joop van den
Ende, John van de Rest en Jac
ques Senf de handen ineen.
Ook dat werd hoog tijd.
'Hoog Tijd' is woensdag 8, don
derdag 9 en vrijdag 10 januari
in de Leidse Schouwburg te
münde, waar hij het laatste
stadsgezicht van La nouvelle
France schetste.
Uitzicht
Melling begon zijn kunstreis
door Nederland op 1 april 1812
in het kanton Hulst in
Zeeuwsch-Vlaanderen. Via Vlis-
singen en Middelburg trok hij
naar Holland. Van Middelburg.
Vlissingen, Dordrecht, Brielle.
Rotterdam, Scheveningen, Den
Haag, Utrecht, Amsterdam,
Zwolle, Kampen, Leeuwarden,
Hindeloopen, Groningen en
Delfzijl zijn schetsen bewaard
gebleven. Om voldoende over
zicht te hebben koos de kunste
naar altijd een hoog punt, dat
hem voldoende uitzicht over de
contouren van de stad bood. Hij
tekende zijn vue générale op
ruitjespapier. Speciale aandacht
ging uit naar de klederdrachten:
in vrijwel alle steden maakte hij
studies van de streekdrachten.
Aangenomen wordt dat de
schilder, die vergezeld werd
door zijn dochter Adèle, op 1
september 1812 naar Parijs te
rugkeerde. Ervan uitgaande dat
hij twee panorama's per week
op papier zette, moet hij in to
taal ongeveer veertig land
schappen en stadsgezichten
hebben getekend. Tot een uit
gave van het werk is het nooit
gekomen. Het monumentale
boekwerk, dat onlangs over het
leven van de schilder is versche
nen, maakt- in dat opzicht veel
goed. Wat er aan schetsen en
gouaches bewaard is gebleven
wordt in mooie druk nu voor
een breed publiek bereikbaar.
Geen Galerie Franqaise, zoals de
kunstenaar voor ogen stond.
Maar hij zou vast en zeker te
vreden zijn geweest met de
goed gedocumenteerde publi-
katie van het Osmaanse avon
tuur en zijn reis door de Lage
Landen.
Henk Boerhof, voorzitter van de Stichting Vrienden van het Nationaal
Ballet, overhandigde nieuwjaarsdag de Alexandra Radius-prijs aan de
balletdanser Clint Farha. foto'anp
De Amerikaanse danser Clint
Farha (38) heeft op Nieuwjaars
dag de Alexandra Radius-prijs
voor het dansseizoen 1990/1991
gekregen. De prijs besfaat uit
een bronzen beeldje van de
hand van Frits Stapel en een
geldbedrag van 2.500 gulden.
De prijs is ingesteld op initia
tief van de Stichting Vrienden
van Het Nationale Ballet en is
bestemd voor die danser of
danseres van Het Nationale Bal
let, die naar het oordeel van de
ruim 1.500 „Vrienden", in het
afgelopen seizoen de beste
dansprestaties heeft geleverd.
Hij krijgt de prijs vooral voor
zijn vertolkingen van balletten
van Rudi van Dantzig en Toer
van Schayk. Clint Farha trad in
1972 in dienst van Het Nationa
le Ballet. In 1976 werd hij tot
tweede solist bevorderd en twee
jaar later volgde zijn benoeming
tot eerste solist.
De onderscheiding werd hem
uitgereikt na afloop van de jaar
lijkse galavoorstelling in Het
Muziektheater in Amsterdam.
Daar presenteerde Het Nationa
le Ballet „Romeo en Julia", met
in de hoofdrollen de gastsolis-
.ten Evelyn Hart en Rex Harring-
Open dag en audities in Droomfabriek
januari, beginnen in de Droom-
fabriek de audities voor VARA's
Cabaretfestival Jonge aanko
mende talenten presenteren
hun programma op drie achter
eenvolgende zondagen (12, 19
en 26 januari) en een jury zal
hun optreden beoordelen. De
winnaars mogen in de Leidse
Schouwburg optreden tijdens
het Cabaretfestival, waarvan de
VARA televisie-opnómen zal
maken. De audities beginnen
om 14 uur 's middags.
Alle cursussen die de Droomfa
briek te bieden heeft komen
zondag 5 januari via uitvoerige
demonstraties aan bod tijdens
de open dag (vanaf 13 uur) van
dit 'art centre'. Van zang tot ver
halen vertellen, van buikdans
tot toneel en van rock roll tot
Afrikaanse dans. De open dag
wordt om half zes afgesloten
met een 'verrassingsoptreden'.
Een week later, op zondag 12
BEELDENDE KUNST JAN VAN PAMME
Antoine-Ignace Melling (1763-1831), rei
zend-kunstenaar, door Comelis Boschma
en Jacques Perot, 240 pag., Uniepers Ab
coude. 139.-. Van de uitgave is tegelij
kertijd een Franse versie verschenen.
In het Rijksprentenkabinet in Amsterdam
zal van maart tot en met mei een expositie
aan Melling worden gewijd. De tentoon
stelling is daarna te zien in het Musée Car-
navalet in Parijs.
Amsterdam
Napoleon waande zich, ook
toen zijn Waterloo al gloorde,
de baas van een oppermachtig
keizerrijk. Luister en glorie van
een territorium van de Noord
zee tot de Middellandse Zee
verdienden een eigen plaats in
de kunstgalerij van de wereld-
heerser. Het idee van de schil
der Antoine-Ignace Melling
(1763-1831), om de belangrijk
ste bouwwerken van 's keizers
rijk op doek vast te leggen en in
een schilderijenmuseum onder
te brengen, viel in goede aarde.
Melling vertrok in 1812 naar
Nederland, dat toen als 'aan
slibbing van Frankrijks grote ri
vieren' deel uitmaakte van Na
poleons imperium.
De schetsen, die de Franse ar
chitectuurschilder in Nederland
en Noord-Duitsland maakte,
doken na jaren van vergetelheid
in 1983 op bij een Parijse kunst
handelaar. In het pas versche
nen boek Antoine-Ignace Mel
ling, reizend kunstenaar, is de
Voyage Pittoresque aux Pays de
Nord in woord en beeld gere
construeerd.
Hoewel Melling na zijn over
lijden in 1831 betrekkelijk snel
vergeten raakte, moet hij tijdens
zijn leven één van de belang
rijkste Franse architectuur- en
landschapsschilders zijn ge
weest. Hij liet twee grote serie
werken na: Voyage pittoresque
Joséphine
De kunstenaar nam de wijk
naar Parijs. Contacten met
vooraanstaande diplomaten
verschaften hem ook daar snel
toegang tot de betere kringen.
De bescherming van keizerin
Joséphine stelde hem in de ge
legenheid zijn Osmaanse schet
sen als een prestigieus plaat
werk uit te geven. Melling moet
gevoel voor de hang naar gran
deur hebben gehad, die in de
keizerlijke omgeving tastbaar
was. Hoe is het anders te verkla
ren dat hij de keizer een project
durfde voor te stellen, dat moest
leiden tot 'een schilderijenmu
seum van de grote werken van
de bouwkunst'.
De reis naar de Nederlanden
kan als het begin van zijn groot
se onderneming worden be
schouwd. Het is dat het debêcle
in Rusland een voor de Fransen
onverwacht breekpunt in de
historie was. anders had Mel
ling waarschijnlijk zijn hele pro
ject ten uitvoer kunnen bren
gen. Nu kwam de reizend kun
stenaar niet verder dan Trave-
de Constantinople et des rives
du Bosphore, waarin de hoofd
stad van het Osmaanse Rijk
centraal staat. En de getekende
impressies van een reis door de
Franse Pyreneeën: Voyage pit
toresque dans les Pyrenées
fran<;aises (1821-1826). De reis,
die hij in 1812 in opdracht van
Napoleon door Nederland
maakte, werd door de instorting
van het keizerrijk vroegtijdig af
gebroken en leidde dan ook niet
tot de door Melling geplande
uitgave en inrichting van een
Melling stamt uit een Lotha-
rings kunstenaarsgeslacht. Zijn
vader Christoph was een geres
pecteerd beeldhouwer in Karls
ruhe aan het hof van Karl-
Friedrich, markgraaf van Baden.
In 1749 verwierf hij de titel Hof-
bildhauer. De op 26 april 1763
geboren Antoine-Ignace leerde
als jongeling de beginselen van
het beeldhouwvak in het atelier
van zijn vader. Na diens overlij
den in 1778 vond de jonge
beeldhouwer onderdak bij zijn
oom Joseph Melling, die in
Straatsburg een particuliere le
kenschool - Académie de pein-
ture - onder zijn hoede had.
Daar werd de beeldhouwer in
de dop ingewijd in de geheimen
van het perspectief-tekenen.
Oom Joseph ontpopte zich als
een begeesterende leermeester,
die van Antoine-Ignace een rei
zend kunstenaar maakte. Een
kunstenaar, die met potlood en
papier probeerde steden en
landschappen in ruimtelijke
schetsen te veroveren.
Konstantinopel
Op 19-jarige leeftijd achtte de
telg uit het Melling-geslacht de
tijd gekomen om zijn vleugels
uit te slaan. Na een reis via Italië
en Egypte streek hij in 1785
neer in Konstantinopel. De
hoofdstad van het verstarde en
in zijn voegen krakende sulta
naat was in die jaren een tref
punt voor de Europese diplo
maten. Sultan Selim III stond in
die periode open voor vernieu
wende ideeën uit het revolutio
naire West-Europa. Die tijdelij
ke dooi in de oost-west verhou
dingen bood Melling de moge
lijkheid om zijn diensten aan te
bieden aan de zus van de sul
tan, prinses Hadidgé. Haar be
wondering bezorgde hem de
kleurrijkste episode in zijn loop
baan. In dienst van de Otto
maanse prinses kreeg hij de
zeggenschap over alles wat te
maken had met bouw- en te
kenkunst: hij ontwierp tuinen
en huizen, tekende jurken voor
de sultane, maakte de décors
voor de grootse festiviteiten en
had alles te zeggen over de aan
kopen van de harem.
Aan de goede verstandhou
ding kwam een abrupt eind,
toen Napoleon in 1798 aan zijn
avontuur in Egypte - in die tijd
deel van het Osmaanse Rijk -
begon. De Fransen waren van
het ene op het andere moment
uit de gratie.
Portret van Antoine-Ignace Melling door P.R. Vignaron (1830).
foto opd De markt met stadhuis in Middelburg (1812).
