Buitenland
Hoop op
VN-troepen
in Kroatië
Voedsel vandaag
drie keer zo duur
Opluchting in achtertuin van de VS
Coalitie tegen Gamsachoerdia in Georgië
Tadjikistan wil
uranium verkopen
Een man van de vrede
Donderdag 2 januari 1992
Redactie: 023-150225 RONALD FRJSART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN KUNGE
5
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Reuter (Rtr),
Inter Press Service (IPS)Associated Press (AP), Deutsche Presse Agentur (DPA), Agence France Presse (AFP),
United Press International (UPI).
NIEUWSLIJN
Valse bommeldingen Zweden
De Zweedse politie is gisteren overspoeld met valse bommeldin
gen na de vondst van een bom op het centrale station van
Stockholm op maandag. Volgens een politiewoordvoerder zijn
er meer dan twintig loze meldingen binnengekomen. Hij sprak
van een „massapsychose". Jaarlijks wordt er in Zweden gemid
deld 800 tot 1000 maal melding gemaakt van bommen. In bijna
alle gevallen gaat het daarbij om loze meldingen.
Indiërs overlijden door gif-drank
In de Indiase stad Bombay zijn zeker 62 mensen overleden na
dat ze op oudejaarsavond een alcoholische drank hadden ge
dronken waaraan chemicaliën waren toegevoegd om de smaak
te versterken. Dat heeft de politie bekendgemaakt. De drank,
plattelandslikeur genoemd, werd verkocht in een staatsbar in
het centrum van Bombay. De bedrijfsleider en drie medewerkers
zijn aangehouden op verdenking de drank te hebben vergiftigd.
Bevolking Israël groeit 4,7 procent
De bevolking van Israël is vorig jaar met 4,7 procent gegroeid,
van 4,82 naar 5,05 miljoen. De aanwas is vooral te danken aan
immigratie uit de voormalige Sovjetunie, zo meldt het Israëli
sche Centraal Bureau voor de Statistiek. Als die immigratie sta
biel blijft, zal de joodse bevolking in 1996 de vijf miljoen over
schrijden, aldus CBS-woordvoerder David Newman.
Vladivostok weer toegankelijk
Een Vietnamees vrachtschip is gisteren als eerste buitenlandse
schip de Siberische havenstad Vladivostok binnengelopen. De
haven was 70 jaar lang afgesloten voor de buitenwereld, maar
werd gisteren opengesteld door president Jeltsin. De stad werd
in 1860 gesticht als handelshaven en heeft altijd de belangstel
ling van het buitenland getrokken. Kort nadat Siberië in 1922
deel ging uitmaken van de Sovjetunie, werd de stad gesloten. De
thans 650.000 mensen tellende stad werd beschouwd als een
militair strategische plaats.
Iran vraagt om herstelhulp
Iran wil 27 miljard dollar van het buitenland lenen om de schade
te herstellen die het land tijdens de acht jaar durende oorlog te
gen Irak in de jaren '80 heeft geleden. Volgens Teheran bedraagt
de totale schade 97,2 miljard dollar. Om de hulp te coördineren
moet een internationale conferentie worden belegd, zo staat in
een rapport dat de Verenigde Naties vandaag vrijgaven.
Wall Street sluit af met record
De beurs van New York, Wall Street, heeft 1991 afgesloten met
een record. De Dow Jones-index van de dertig belangrijkste
fondsen steeg op oudejaarsdag piet 4,92 punten tot 3.168,83,
waarmee voor de vierde achtereenvolgende beursdag een record
werd gevestigd. Over het hele jaar steeg de Dow Jones met 535
punten of wel 20,3 procent. Bijna de helft van de jaarwinst (255
puntën) werd geboekt gedurende de laatste tien dagen van 1991.
Handelaren schrijven dat toe aan de nieuwe verlaging van de
Amerikaanse rente van 4,5 tot 3,5 procent op 20 december.
Koning Winter
bezoekt het
Midden-Oosten
AMMAN/J ERUZALEM AP-DPA
Het Midden-Oosten heeft sinds
gisteren te kampen met een
daar ongebruikelijk natuur
verschijnsel: sneeuw. In de
Jordaanse hoofdstad Amman
is zelfs 60 centimeter sneeuw
gevallen. In Libanon zijn door
het noodweer alle bergwegen,
waaronder de belangrijke ver
binding tussen Bayrut en de
Syrische hoofdstad Damascus,
gesloten. De sneeuwstormen
zijn de zwaarste sinds 1987.
Ook Egypte en Israël worden
door sneeuw en regenbuien
geteisterd. In Israël is de be
langrijkste verbindingsweg
met Jeruzalem door sneeuw
onbegaanbaar. In Jenin op de
Westelijke Jordaanoever moest
het leger VN-medewerkers te
hulp schieten toen hun voer
tuig door overstromingen
werd weggespoeld.
Raketaanval
op Stepanakert
Bij raketaanvallen vanuit Azer-
bajdzjan op Stepanakert, de
hoofdstad van de Armeense en
clave Nagomo-Karabach, zijn
zeker tien mensen om het leven
«gekomen en 43 gewond geraakt.
Dat heeft het persbureau Inter
fax dinsdag gemeld.
-
De Amerikaanse president Bush geeft blijk van zijn enthousiasme wanneer hij tijdens een boottocht in de
Australische stad Sydney wordt vergezeld door tal van kleinere schepen. Bush is momenteel op bezoek in
Australië. Dinsdag begint hij een bezoek aan Japan, waarin de handelsrelaties ter sprake komen. foto afp
De oppositie in Georgië werkt aan een coa
litie tegen president Zviad Gamsachoerdia.
Woordvoerders spraken gisteren over de
vorming van een regering waarin alle partij
en zitting moeten hebben, behalve de pre
sident. Gamsachoerdia verschuilt zich al 12
dagen in de kelders van het parlementsge
bouw in Tbilisi. Woordvoerder Dzjaba Iose-
liani zei gisteren dat de gewapende opposi
tie niet van plan is het gebouw te bestor
men, omdat Gamsachoerdia wordt be
schermd door naar schatting duizend man
troepen. De voormalige chef van de Natio
nale Garde, Tengis Kitovani, zei echter dat
de bestorming hiet lang meer op zich zal la
ten wachten, omdat alle onderhandelingen
met Gamsachoerdia zijn mislukt.
De gevechten in Tbilisi laaiden gisteren
weer op, nadat de oppositie op oudejaar
een eenzijdig bestand in acht had geno
men. Sinds 22 december zouden al onge
veer 200 doden zijn gevallen.
Van Rossem weer op vrije voeten
De excentrieke Belgische beursgoeroe en nieuwbakken parle
mentariër Jean-Pierre van Rossem is op oudejaarsdag uit de ge
vangenis ontslagen. In smoking wandelde hij de gevangenis uit
om door vrienden en partijgenoten op champagne te worden
onthaald. Hij trok fel van leer tegen „de machthebbers van hier"
die hem „buiten het parlement willen houden"., Van Rossem
werd vlak voor de verkiezingen van 24 november opgepakt op
verdenking van fraude. Nu hij is vrijgelaten kan hij volgende
week dinsdag als kamerlid worden beëdigd. De verkiezingen le
verden Van Rossems partij ROSSEM drie zetels op.
Vance is deze keer optimistisch
Kroatië en Servië stemmen in met de stationering van
een vredesmacht van de Verenigde Naties. VN-bemidde-
laar Cyrus Vance is optimistisch dat het de strijdende
partijen in Joegoslavië nu eindelijk ernst is met hun be
loften voor een staakt-het-vuren. Hij zei dat gisteren in
Zagreb. De 'blauwhelmen' komen in delen van Kroatië
waar veel Serviërs wonen.
ZAGREB/BELGRADO Rtr-DPA-AFP-AP
Vanue wil zijn vredesplan van
daag bespreken met vertegen
woordigers van Kroatië, het Joe
goslavische leger en EG-waar-
nemers. De Amerikaan verze
kerde zich gisteren van steun
van de Kroatische president
Tudjman. Dinsdag stemden de
Servische president Milosevic
en het door Servië gedomineer
de Joegoslavische 'romppresidi
um' al in met het plan.
„Ik zie dat er stappen zijn ge
nomen die nog niet eerder zijn
gemaakt, de aanvaarding van
ons plan in zijn geheel door bei
de partijen", aldus Vance giste
ren. Hij kwam op oudejaarsdag
aan in Belgrado om opnieuw te
proberen een VN-vredesmacht
van 10.000 man te sturen.
Het plan van Vance is een uit
werking van het akkoord dat de
Joegoslavische partijen in no
vember sloten in het Zwitserse
Genève. Volgens dat plan moet
het Joegoslavische leger zich uit
Kroatië terugtrekken en worden
VN-troepen (herkenbaar aan
hun blauwe helm) gestatio
neerd in de overwegend Servi
sche gebieden Oost-Slavonië,
West-Slavonië en Krajina.
Vance zei echter wel dat de
'blauwhelmen' pas worden in
gezet als er een daadwerkelijk
vredesbestand is dat door beide
partijen wordt nageleefd. Tot
dusver zijn 14 bestanden geslo
ten, na bemiddeling van de Eu
ropese Gemeenschap en Vance.
Maar die hielden nooit langer
dan enkele uren stand.
Ook gisteren gingen de ge
vechten door. Beide partijen be
groetten het nieuwe jaar met
„vreugdesalvo's in de nachtelij
ke hemel", waarna de oorlog
werd voortgezet, aldus het pers
bureau Tan jug. De federale
luchtmacht voerde aanvallen
uit op Karlovac, Zadar. Otocac
en Bjelovar. In zeker 28 Kroati
sche steden loeide het luchta
larm. De strijdende partijen
hebben het Rode Kruis beloofd
dat het ziekenhuis van Osijek
vanaf morgen middernacht
wordt ontzien.
In het al drie maanden door
het federale leger omsingelde
Dubrovnik werd het nieuwe jaar
begroet met een 'vredesconcert'
door de beroemde Amerikaanse
sopraan Barbara Hendricks, be
geleid door het nationaal ka
merorkest van Toulouse. De
VN-organisatie Unicef heeft een
'humanitaire zone' ingesteld,
waardoor het isolement van
Dubrovnik is verbroken.
Oekraïne en Witrusland volgen Rusland
MOSKOU AP-AFP
Niet alleen in Rusland zijn de
prijzen vanaf vandaag drie tot
vijf keer zo hoog. Ook Oekraïne
en Witrusland hebben besloten
tot de afschaffing van de subsi
dies op vrijwel alle consumptie
goederen, waardoor de prijzen
fors zullen stijgen. In Witrus
land gaan de prijsverhogingen
pas morgen in.
Oekraïne en Witrusland voe
len zich gedwongen de stap van
Rusland te volgen om Russische
koopjesjagers buiten de deur te
houden. Veel eerste levensbe
hoeften, zoals brood, olie, worst
en suiker zullen volgens de
Oekraïnse televisie in prijs ver
drievoudigen. Ook benzine en
treinkaartjes worden driemaal
zo duur, terwijl vliegreizen, ver
warming en telefoon vijf keer zo
duur worden. De meest drama
tische stijging betreft de
stroomtarieven, die negen keer
zoveel gaan kosten.
De Russische regering ver
wacht dat de vrijlating van de
prijzen met de nodige onrust
gepaard zal gaan. Gisteren was
daarvan al een voorproefje te
zien bij enkele zaken die open
waren. Bij een kruidenierswin
kel in Moskou die plotseling
werd gesloten ging een rij
wachtenden de eigenaar te lijf,
toen deze verklaarde dat zij
vandaag maar terug moesten
komen.
De burgers van de drie repu
blieken hebben er weinig ver
trouwen in dat de prijsverho
gingen zullen leiden tot een
groter voedselaanbod. „Waar
moet het voedsel allemaal van
daan komen?", zegt een 50-jari-
ge Moskouse vrouw. In tegen
stelling tot veel anderen laat zij
de prijsverhoging gelaten over
zich heen komen. „Ze zeggen
dat er geen andere manier is
om uit de economische crisis te
komen. Als dat zo is, vooruit
dan maar, want iedereen wil dat
deze martelgang zo snel moge
lijk voorbij is."
Belangstelling uit Irak, Pakistan en Iran
Tadjikistan, de zuidelijkste re
publiek van de voormalige
Sovjetunie, dreigt een wereld
wijde nucleaire risicofactor te
worden. Üit Tadjikistaanse
parlementskringen werd giste
ren bekend dat de leiding van
de republiek van plan is ver
rijkt uranimum en de techno
logie die voor de verwerking
van deze delfstof nodig is, in
het buitenland te verkopen.
Geïnteresseerden uit Saudi-
Arabië, Irak, Turkije, Iran en
Pakistan zijn al in de hoofd
stad Does jan be gesignaleerd.
President Rachmon Nabijev
wil binnenkort een bezoek
brengen aan India om daar de
belangstelling te peilen voor de
delfstoffen uit zijn republiek.
Tadjikistan, dat er net als de
andere Aziatische republieken
van de voormalige Sovjetunie
economisch beroerd voor
staat, beschikt over talrijke
vindplaatsen van uranium. De
eerste fabriek voor uranium
verrijking werd in 1940 op per
soonlijke opdracht van Sovjet-
dictator Stalin in Leninabad, in
het noorden van de republiek,
gebouwd. Tadjikistan leverde
het splijtbare materiaal voor
de eerste atoomboom van Sov
jetmakelij.
De Tadjikistaanse leiding
denkt op het terrein van de
uitbreiding van verrijking en
produktie van uranium ook
aan samenwerking met de Ara
bische landen en Iran. Recen
telijk zijn in Tadjikistan nieu
we uranium voorraden ont
dekt. De regering van de repu
blieken wil die voorraden ont
ginnen.
NEW YORK Rtr-AFP-Ind ^1° Pe",^ T]
1982 uit de bus kwam als com
promis-kandidaat na 17 stem
rondes.
Kleurloos, voorzichtig en
langdradig vonden de meeste
VN-leden hun nieuwe leider.
„Maar door zijn volharding en
zijn kalme vastberadenheid
slaagde hij er in het gezag van
de VN uit te breiden en enkele
opmerkelijke successen te be
halen", aldus de Britse VN-am-
bassadeur sir David Hannay.
Het vertrouwen in De Guellar
bleek toen de vijf permanente
leden van de Veiligheidsraad
hem in 1986 vroegen aan te blij
ven voor een tweede ambtster
mijn.
Zelf ziet Perez de Cuellar de
onafhankelijkheid van Namibia
en de beëindiging van de oorlog
tussen Iran en Irak als zijn
grootste triomfen. Een maand
na het bestand in de eerste
Golfoorlog van 1980 1988 zag
hij zijn verrichtingen bekroond
toen de Nobelprijs voor de vre
de werd toegekend aan de
'blauwhelmen' van de VN.
Zelfs in de laatste minuten van
zijn ambtstermijn als secretaris
generaal van de Verenigde Na
ties, vlak voor middernacht op
31 december, zette Javier Perez
de Cuellar zich in voor de vrede.
En niet zonder resultaat, want
in het hoofdgebouw van de VN
in New York sloten regering en
verzet van El Salvador vrede.
„1992 wordt een jaar van vre
de en vriendschap voor de
mensen van El Salvador. Ik voel
me heel trots, niet alleen op
mezelf, maar ook op mijn colle
ga's en vrienden die aan de on
derhandelingen hebben deelge
nomen". zei de verheugde VN-
chef gistermorgen.
Daarna ontliep de 71-jarige
Peruaan de wachtende journa
listen gistermorgen via de gara
ge. De Egyptenaar Boutros
Boutros Ghali trad gisteren aan
als zijn opvolger.
De Cuellar heeft heel wat wa
penfeiten op zijn naam staan,
zoals de vrijlating van de wes
terse gijzelaars in Libanon en de
beëindiging van de oorlog tus
sen Iran en Irak. Toch werd er
SAN SALVADOR» TOM GIBB
THE INDEPENDENT
Wanneer na twaalf jaar
burgeroorlog in El Sal
vador de geweerlopen
zwijgen, zal in Washing
ton collectief een zucht
van verlichting worden
geslaakt. De laatste tien
jaar is het Middenameri-
kaanse land met een be
volking van vijf miljoen
mensen en een paar na
tuurlijke hulpbronnen
een obsessie en een ne
telige kwestie geworden
voor het Amerikaanse
beleid.
El Salvador haalde de
voorpagina's toen presi
dent Ronald Reagan hier
in 1980 besloot 'een
grens te trekken' tegen
de Sovjet-expansie op
het westerse halfrond. In
het naburige Nicaragua
was dictator Somoza ge
vallen in de revolutie
van de linkse Sandinis
ten. De rebellen in El
Salvador en Guatemala
wonnen aan kracht.
Reagans beleid werd bepaald door de verlo
ren oorlog in Vietnam. Het Amerikaanse le
ger zag El Salvador als een kans zichzelf in
ere te herstellen door het winnen van 'een
kleine oorlog' tegen een leger van linkse re
bellen, zonder zelf de kosten te hoeven ma
ken voor het sturen van Amerikaanse troe
pen.
In tien jaar staken de Amerikaanse belas
tingbetalers meer dan vier miljard dollar in
El Salvador, waarvan het meeste direct of
indirect was bestemd voor de oorlogsin
spanningen. Het Salvadoraanse leger werd
in omvang meer dan verviervoudigd. Het
werd uitgerust met een vloot helikopters en
vliegtuigen om bijstand te geven bij grond-
aanvallen. Amerikaanse adviseurs werden
naar El Salvador gestuurd om leiding te ge
ven aan de grondoorlog.
De VS stimuleerden landhervormingen in
een poging het gras van de sociale revolutie
voor de voeten van de bevrijdingsbeweging
FMLN weg te maaien. Zij organiseerden
verkiezingen en gaven enorme hoeveelhe
den economische hulp. Maar in hun anti
communistische streven knepen de Ameri
kaanse functionarissen een oogje toe voor
de uitspattingen van hun bondgenoten.
Rechtse doodseskaders, nauw verbonden
met het leger, voerden een bloedige cam
pagne. Onder het motto 'Wees een patriot,
doodt een priester' richtten zij zich vooral
op radicale priesters, die zij verweten de ar
men te organiseren.
In maart 1980 vermoordden zij de aartsbis
schop van San Salvador, Oscar Amulfo Ro
mero, terwijl hij voorging in de mis. De dag
tevoren had Romero een beroep gedaan op
de regeringssoldaten de bevelen om on
schuldige burgers te doden niet op te vol
gen. Mensenrechtenorganisaties schatten
dat 40.000 burgers zijn vermoord of 'ver
dwenen'. Hele dorpen zijn met de grond
gelijk gemaakt. Ieder half jaar verzekerde
Reagan een onwillig Congres dat de men
senrechten in El Salvador verbeterden.
In de laatste maanden van 1983 riepen de
VS eindelijk een halt toe aan de bloed
stroom. Een paar van de meest brute leger-
moordenaars werden gestraft met een 'gou
den verbanning' naar goedbetaalde banen
als militair attachés in het buitenland. Het
moorden werd minder. De christen-demo
craten wonnen de presidentsverkiezingen
van 1984 en beloofden uitgebreide sociale
en economische hervormingen. De aanval
len van het verzet namen af en velen in
Washington slaakten een zucht van verlich
ting omdat ze dachten dat het probleem
was opgelost.
Zij hadden ongelijk. Tegen 1988 namen de
'doodseskader'-moorden, gewoonlijk uitge
voerd door het leger, weer toe. De giganti
sche corruptie bleef doorgaan, vaak onder
de neus van de Amerikaanse geldschieters.
Kolonels streken de betaling op voor niet-
bestaande compagniën 'spooksoldaten'.
Tegelijkertijd breidde het FMLN zich uit,
steunend op een kem van radicale aanhan
gers die door de wreedheden van het leger
familieleden hadden verloren. Amerikaanse
functionarissen bleven echter veel van hun
eigen propaganda geloven.
In 1989 zorgde de rechtse Arena-partij, op
gericht door de peetvader van de doodses
kaders Roberto D'Aubuisson, voor een zwa
re nederlaag voor de christen-democraten.
President Jose Napoleon Duarte trad af en
stierf aan kanker. Hij werd opgevolgd door
Areng-kandidaat Alfredo Christiani.
Toen, in november, verraste het FMLN ie
dereen met zijn grootse oorlogsoffensief. De
rebellen veroverden een derde van de
hoofdstad en de arbeidersvoorsteden van
andere belangrijke steden en hielden meer
dan een week stand. Daarna bezetten zij de
welvarende buurten van San Salvador,
waarbij zij de villa's van de rijken verander
den in forten. Inmiddels was het internatio
nale klimaat veranderd. Een maand na het
offensief kwam de Berlijnse Muur naar be
neden en hadden de Amerikaanse haviken
niet langer de mogelijkheid het FLMN als
een reële dreiging voor te stellen.
Het offensief liet zien dat geen van beide
zijden een militaire overwinning kon beha
len. Onder druk van de Verenigde Naties
begonnen twee jaar geleden de vredeson
derhandelingen, waarin gistermorgen een
akkoord werd bereikt. Op 1 februari moet
de burgeroorlog in El Salvador definitief
