Buitenland
Vance weer
in Belgrado
Osijek gaat ondergronds Zelfs een kater is op de bon
Italië vreest smokkel
nucleair materiaal
Strijd om elke huisdeur
en elke etage in Tbilisi
Recordaantal journalisten
omgekomen in 1991
Dinsdag 31 december 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FR1SART (chef) ONNO HAVERAAANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN KUNGE
NIEUWSLIJN
Zwierige hoeden en kleurige sokken
De Russische president Boris Jeltsin en het Amerikaanse staats
hoofd George Bush zijn gisteren in New York uitgeroepen tot de
best geklede mannen van 1991. De jaarlijkse verkiezing is een
initiatief van de Amerikaanse organisatie van kledingontwer
pers. Van Jeltsin wordt gezegd dat hij goed gesneden, conserva
tieve pakken draagt terwijl zijn hoeden meestal in een zwierige,
schuine stand op zijn hoofd staan. Bush wordt geroemd vanwe
ge zijn sportieve garderobe eh zijn fleurige sokken.
Bomexplosie in Zweeds station
Bij een bomexplosie is gisteren het centraal station van de
Zweedse hoofdstad Stockholm zwaar beschadigd. Behalve een
technicus van de politie raakte niemand gewond omdat het sta
tion en de omgeving na een waarschuwingstelefoontje waren
ontruimd. De born had zo'n krachtige lading dat van de politie-
robot die de explosieven van de aangewezen plaats moest weg
halen slechts nog een hoopje verwrongen staal over was. Een
deel van het dak van het stationsgebouw werd ook verwoest.
Toestand Moeder Teresa kritiek
De toestand van Moeder Teresa, die zondag een hartoperatie
onderging in de VS, is kritiek. De 81-jarige non, die in 1979 de
Nobelprijs voor de Vrede kreeg voor haar werk voor „de armsten
onder de armen", heeft ook een longontsteking opgelopen, zo
werd uit medische bron vernomen. Moeder Teresa was afgelo
pen donderdag opgenomen in een ziekenhuis in Califomië na
dat zij in Mexico, waar zij een wereldreis rond liefdadigheids
missies afsloot, onwel was geworden. Zaterdag werd zij getroffen
door een hartaanval.
Karimov president Oezbekistan
De voormalige communistische leider van Oezbekistan, Islam
Karimov, heeft de zondag gehouden presidentsverkiezingen
glansrijk gewonnen. Hij behaalde 86 procent van de stemmen,
aldus de voorlopige uitslag van de verkiezingscomissie. De Oez-
beekse kiezers spraken zich eveneens met overweldigende
meerderheid (98,2 procent) uit voor onafhankelijkheid van hun
republiek.
Parretti verliest controle filmstudio
De Italiaanse zakenman Giancarlo Parretti is gisteren de Holly
wood filmstudio's MGM-Pathe kwijtgeraakt. Deze zijn overge
nomen door de bank Crédit Lyonnais Bank Nederland. Een
rechter in de Amerikaanse staat Delaware oordeelde gisteren dat
Parretti zijn afspraken met CLBN niet is nagekomen. Parretti
werd internationaal vooral bekend doordat hij in november
1990 de filmstudio overnam met behulp van CLBN, zijn belang
rijkste crediteur. De bank spande op 17 juni echter een proces
aan tegen Parretti, die ervan werd beschuldigd de studio's te lei
den, in strijd met de afspraken die daarover met de bank waren
gemaakt. CLBN zou geld lenen om Pathe-MGM van de financië
le ondergang te redden als Parretti de leiding van de studio's uit
handen zou geven.
Sovjet-wapens goedkoop naar Libië en Irak
COMO/ROME AFP-Rtr-AP
In het Westen groeit de vrees
dat landen als Libië, Irak en Sy
rië voor spotprijzen kunnen be
schikken over nucleair materi
aal uit de voormalige Sovjetu
nie. Een onderzoeksrechter in
Como maakte gisteren bekend
dat Italië mogelijk als doorvoer
haven wordt gebruikt voor de
smokkel van wapensystemen en
verrijkt materiaal.
Rechter Romano Dolce begon
zijn onderzoek twee maanden
geleden, toen dankzij éen tip
een lading plutonium werd on
derschept bij de Italiaans-Zwit
serse grens. Op 11 november
nam de Zwitserde politie in Zü-
rich 29 kilo licht verrijkt urani-
„Het gaat om uranium, dat in
de Sovjetunie middels een spe
ciale technologie is bewerkt en
slechts bestemd kan zijn voor
landen die dit procédé goed
kennen, zoals Libië en Irak", al
dus Dolce.
De Italiaanse krant Corriere
della Sera schreef gisteren dat
het materiaal afkomstig is van
een militaire basis in Irkoetsk in
Siberië. Het initiatief tot de
smokkel zou zijn genomen door
voormalige KGB-officier en een
agent van de militaire inlichtin
gendienst van de voormalige
Sovjetunie.
Eduard Sjeverdnadze, de
laatste Sovjet-minister van bui-
In 1991 zijn, tot kort voor de
jaarwisseling, zeker 83 journa
listen omgekomen bij de uitoe
fening van hun beroep. Het do
dental lag beduidend hoger dan
de twee voorgaande jaren. Vol
gens de Internationale Federa
tie van Journalisten kwamen in
1989 58 journalisten tijdens hun
werk om en in 1990 waren dat
er 43. Het aantal zou echter nog
hoger kunnen uitvallen als er
meer bekend zou zijn over de
Gevechten rond Karlovac gaan door
•Cyrus Vance, de speciale gezant van de Verenigde Naties
voor bemiddeling in de oorlog in Joeogslavië, is vanmor
gen aan een vijfde missie in Belgrado begonnen. Vance
zei te hopen dat de belangrijkste partijen nu „definitieve
besluiten over het vredesplan" zullen nemen. De VN
houden vast aan de voorwaarde van een staakt-het-vu-
ren voordat een vredesmacht wordt gestuurd.
BELGRADO/LISSABON DPA-AFP-GPD
Vance pleitte gisteren voor een
nauwere samenwerking tussen
de EG en de VN om een oplos
sing te vinden voor de Joegosla
vische crisis. De verbitterde ge
vechten tussen het door Servië
gedomineerde leger en Kroati
sche eenheden gingen ondanks
het winterse weer gewoon door.
Vooral rond de industriestad
Karlovac werd opnieuw zwaar
gevochten. In Belgrado keurde
het romp-parlement ondertus
sen de begroting voor 1992
goed, waarin rond 80 procent
van de Joegoslavische financiële
middelen is gereserveerd voor
het federale leger.
Vance overlegde gisteren in
Lissabon met de Nederlandse
minister Van den Broek, de Por
tugees Joao de Deus Pinheiro
en Lord Carrington, de Britse
voorzitter van de Joegoslavische
Vredesconferentie. Portugal
neemt op morgen het EG-voor-
zitterschap over van Nederland.
De vredesconferentie verhuist
om praktische redenen naar
Brussel.
In de Servische provincie Ko
sovo braken gisteren gevechten
uit tussen speciale eenheden
van de politie en Albanese na
tionalisten. Sinds vorige week is
het in Kosovo, waar Albanezen
in de meerderheid zijn, op
nieuw onrustig. De Albanezen
eisen dat Kosovo de status van
republiek krijgt.
De regeringscoalitie in Slove
nië, de republiek die zich in juni
onafhankelijk van Joegoslavië
verklaarde, is gisteren uiteenge
vallen. De coalitie Demos, een
centrum-rechts verbond, viel
uiteen nadat de liberaal-demo
craten de samenwerking had
opgezegd. Demos verloor daar
door de meerderheid in het par
lement.
Tientallen Peruanen demonstreerden gisteren in de hoofdstad Lima voor vrede in het Zuidamerikaanse land.
Het afgelopen jaar kwamen naar schatting 3000 mensen om het leven door politiek geweld, dat wordt ver
oorzaakt door strijd tussen de regering en linkse guerillagroepen. •foto epa
Cambodja wil
snelle komst
vredesmacht
De Verenigde Naties moeten
haast maken met het sturen van
veiligheidstroepen naar Cam
bodja. Uitstel kan betekenen
dat er een einde komt aan het
fragiele bestand tussen de strij
dende partijen in het door bur
geroorlog verscheurde Aziati
sche land.
Leden van de Opperste Natio
nale Raad (SNC) en vertegen-
•woordigers van de vijf perma
nente leden van de VN Veilig
heidsraad hebben de VN giste
ren om een snelle beslissing ge
vraagd. Volgens het in oktober
gesloten vredesakkoord komen
er pas later volgend jaar troepen
naar Cambodja.
De aanstelling van een spe
ciale VN-vertegenwoordiger
voor Cambodja zal de eerste
taak zijn waaraan de morgen
aantredende nieuwe secretaris
generaal Butros Ghali zal begin
nen. Ook zullen de VN spoedig
een speciaal team naar Cam
bodja sturen om een begin te
maken met het opruimen van
de talrijke landmijnen die in het
hele land zijn gelegd.
De vergadering van de Op
perste Nationale Raad, waarin
de Cambodjaanse regering en
de drie guerrillabewegingen die
haar de afgelopen 13 jaar be
streden werken aan een verzoe
ning, was de eerste op Cam-
bodjaans grondgebied. De ver
gadering was twee keer uitge
steld.
Gevechten in Zuid-Osstië laaien weer op
tenlandse zaken, uitte gisteren
in een interview met de Cor-
riera de vrees dat paramilitaire
groepen in voormalige Sovjet
republieken in het bezit kunnen
komen van kernwapens. „Ik
sluit niet uit dat kernkoppen en
zelfs taktische kernwapens in de
handen van paramilitaire groe
pen vallen."
Sinds de mislukte augustus-
coup in Moskou en het daarop
volgende verval van de Sovjetu
nie wijzen waarnemers op het
gevaar dat het zogenoemde mi
litair-industrieel complex mate
riaal en kennis te gelde zal ma
ken.
De Israëlische krant Ha'aretz
berichtte gisteren dat Israël op
eens veel moderne Sovjet-wa
pens krijgt aangeboden, onder
meer MiG-29 gevechtsvliegtui
gen en radargeleide luchtdoel
raketten. De handelaren vragen
in vergelijking met hun wester
se collega's ongebruikelijk lage
prijzen, maar staan erop con
tant te worden betaald. Israël is
vooral bang dat ook de Arabi
sche buurlanden dergelijke aan
biedingen krijgen.
Hoewel het Israëlische leger
beschikt over geavanceerde
Amerikaanse wapens, zou aan
koop ook voor Israël interessant
kunnen zijn, om informatie te
krijgen over alle militaire hoog
standjes van Sovjet-makelij die
Syrië bezit.
Een zwaar gewonde vrouw wordt weggedragen nadat ii
gedood, vele tientallen raakten gewond.
het centrum van West-Bayrut
De strijd in Georgië breidt zich
uit. Volgens het onafhankelijke
Russische nieuwsagentschap
Interfax verspreiden de gevech
ten zich over Tbilisi. Persbureau
Tass meldt dat in sommige de
len van de 1,5 miljoen inwoners
tellende hoofdstad om elke
huisdeur en elke etage wordt
gevochten. Een van de leiders
van de gewapende Georgische
oppositie, Georgi Tsjaindrava,
sprak gisteren openlijk van een
'burgeroorlog'.
Gisteren werden vuurgevech
ten geleverd nabij het hoofd
kwartier van de rebellen, het
voormalige Georgisch Instituut
voor Marxisme-Leninisme. op
enige afstand van het parle
mentsgebouw. De afgelopen
week werd er voornamelijk ge
vochten rond het parlement en
enkele andere grote, in brand
staande gebouwen aan de
Roestavelli Prospekt in het cen
trum van de'stad.
Volgens Interfax zijn er bij de
gevechten van gisteren veel
slachtoffers gevallen, maar
exacte cijfers konden niet wor
den verstrekt.
Inmiddels is ook de strijd in
het naar afscheiding strevende
Zuid-Ossetië weer opgelaaid.
Aan president Gamsachoerdia
getrouwe militairen hebben gis
teren Tsjinvali, de hoofdstad
van Zuid-Ossetië, omsingeld. In
de afgelopen maanden kwamen
zeker 400 Ossetiërs om het le-
De Georgische oppositie
overweegt bij de Russische re
gering om steun te vragen. Re
bellenleider Tengiz Kitovani, de
voormalige commandant van
de Nationale Garde, zegt dat uit
de Russische republiek afkom
stige Tsjetsjenen meevechten
aan de zijde van de belegerde
Gamsachoerdia. De autonome
regio Tsjetsjeno-Ingoesjetië, die
zich onafhankelijk van Moskou
heeft verklaard, grenst aan Ge
orgië.
Rebellenleider Tsjaindrava zei
nog steeds bereid te zijn met
Gamsachoerdia te praten. Ge
vraagd of ook hij daartoe bereid
is, zei de president tegenover
een cameraploeg „geen tijd" te
hebben.
situatie in Myanmar (Burma) en
West-Afrika.
De meeste slachtoffers vielen
in de burgeroorlog in Joegosla
vië en het door een vulkaanuit
barsting getroffen Japan, waar
repectievelijk 21 en 15 journa
listen omkwamen. IFJ-voorzit-
ter Mia Doomaert zei dat som
mige slachtoffers in Joegoslavië
„niet door een ongeluk omkwa
men, maar omdat zij journalist
waren". Het verslaan van de
Golfoorlog kostte zeven journa
listen het leven.
OSUEK ADAM LEBOR
THE INDEPENDENT
Viktor Toralis is niet gek. Toen zes granaten wa
ren ontploft in zijn flat in het centrum van Osijek,
begreep hij dat het tijd was zijn woning te verla
ten. Maar terwijl ruim 70.000 van zijn stadgeno
ten naar het buitenland of naar andere plaatsen
in Kroatië vluchtten, besloot Viktor ondergronds
te gaan.
De veiligste plaats is onder de grond, waardoor
Osijek eerr spookstad is geworden. De stad ligt er
verlaten en verstild bij, afgezien van de doffe
dreunen van de dagelijkse granatenregen. De
straten zijn uitgestorven. Alleen de postbode
loopt nog rond. In plaats van boosaardige hon
den trotseert hij nu sporadische artilleriebeschie
tingen.
Een trap bij de kerstboom in het stadscentrum
voert naar wat ooit een ondergronds winkelcen
trum was. Nu is het het onderaardse zenuwcen
trum van Osijek, compleet met bank, postkan
toor, café-restaurant, toiletten, perscentrum en
gangen waar nationale gardisten rondlopen tus
sen de vele slapende schuilkelderbewoners. De
lucht is warm en bedompt.
„Ik blijf voor Osijek. Mijn huis en mijn werk
zijn hier en ik ben hier geboren. Het Joegoslavi
sche leger mag deze stad niet innemen zegt de
40-jarige Viktor, die nog steeds naar zijn werk in
de fabriek gaat en die zijn vrije tijd doorbréngt
met televisie kijken en kaartspelen. Hij is één van
de 50.000 Osijekkers die weigeren het gebied te
verlaten. „Het is geen normaal leven, maar het
went", aldus Viktor.
In Osijek zijn de verwoestingen van de oorlog
overal duidélijk zichtbaar. De wegen liggen be
zaaid met verwrongen en uitgebrande auto's.
Kroatische vrijwilligers maken bij Osijek een kanon
schietklaar. foto epa
Winkels zijn dichtgespijkerd en overal zijn tank
barrières opgericht. Huizen en flatgebouwen zijn
in puin geschoten, ruiten zijn kapotgesprongen
en gevels zijn bezaaid met granaatscherven. Dode
katten liggen in de straten.
De meest gevaarlijke plaats in Osijek zou eigen
lijk de meest veilige moeten zijn: het ziekenhuis,
dat sinds midden september door 150 granaten is
getroffen. De federale strijdkrachten proberen het
Kroatische moreel te ondemijnen door de zie
kenhuizen zwaar te bestoken.
Nu is ook het ziekenhuis ondergronds gegaan.
Er worden zo'n zeshonderd patiënten behandeld,
waarvan de helft oorlogsslachtoffer is. Gewonde
nationale gardisten liggen onder verwarmings
buizen in kale bakstenen kelders. Het onderaard
se Osijek begint steeds meer te lijken op een sce
ne uit een science fiction film.
MOSKOU HELEN WOMACK
HANSGELEUNSE
De gemiddelde Russische man
kent geen groter goed dan een
stevige kater. Na een nacht
doorzakken met de wodkafles
stapt een Rus de volgende dag
trots rond met zijn kater. Zijn
vrienden zijn vol respect en af
gunst en haasten zich hem een
glaasje tegen de nadorst aan te
bieden. Zijn vrouw, vriendin of
moeder praat waarschijnlijk
niet meer met hem. Maar net
als de meeste geneugten van
het leven zijn katers tot een
lang vervlogen herinnering ge
worden.
In de laatste dagen van 1991
stonden de langste rijen niet
voor voedsel- of geschenken
winkels, maar voor drankwin
kels die het maandelijkse rant
soen van twee flessen wodka
distribueren voor de betaalba
re prijs van tien roebel per fles.
Wie meer wil, moet naar de
'commerciële kiosken' waar
een fles Stolitsjnaja (tafelwod
ka) 600 roebel kost, meer dan
een gemiddeld maandsalaris.
Voor deze erbarmelijke stand
van zaken vervloeken de Rus
sen Michail Gorbatsjov en zijn
anti-alcohol campagne. Van
Boris jeltsin is daarentegen be
kend dat hij zelf ook graag te
diep in het glaasje kijkt. Ooit
viel hij onder nooit afdoende
uitgelegde oomstandigheden
in de rivier de Moskva, een in
cident dat hem de bijnaam Bo-
ris de Drinkebroer opleverde.
Om de Russische burgers die
met tekorten kampen niet
voor het hoofd te stoten, heeft
Boris aangekondigd dat hij
zich bij het nieuwjaarsfeest zal
beperken tot „een beetje
champagne, als ik een fles kan
bemachtigen".
Voor een Rus is een nieuw
jaarsfeest zonder een serieuze
zuippartij ondenkbaar. Op ou
dejaarsavond gaat men zich te
buiten aan wodka, die onver
dund achterover wordt gesla
gen. Bij gebrek aan wodka
wordt klandestien gestookt
bocht, eau de cologne of medi
sche alcohol gebruikt. Zo
wordt de 'ruime Slavische ziel'
naar boven gebracht, die zich
vervolgens uit in zang, het
voordragen van gedichten,
vechtpartijen, ontucht of het
met een bijl vermoorden van
de echtgenote.
Op nieuwjaarsdag wordt de
kater van de afgelopen nacht
weggespoeld met champagne.
Maar de festiviteiten rond deze
jaarwisseling zuilen worden
gevolgd door een kater die de
Russen nog lang zal heugen,
als Jeltsin op 2 januari de prij
zen vrijlaat.
Voor de simpele levensbehoef
ten, zoals melk, brood, suiker,
is een prijsplafond vastgesteld.
Die mogen 'slechts' drie keer
zo duur worden. Datzelfde
geldt voor openbaar vervoer,
huisbrandolie en elektriciteit.
Voor alle overige consump
tieartikelen wordt de prijs be
paald door de wet van vraag en
aanbod. En aangezien het aan
bod minimaal is en de vraag
maximaal, doen de meest wil
de voorspellingen over de toe
komstige prijzen de ronde.
Wie genoeg geld heeft, over
een goed uithoudingsvermo
gen en voldoende tijd beschikt,
heeft de afgelopen maand zo
veel mogelijk gehamsterd. Die
'rage', plus het achterhouden
van goederen door producen
ten in afwachting van de nieu
we hoge prijzen, zorgt ervoor
dat de winkelschappen een
nog troostelozer aanblik bie
den dan gebruikelijk.
Dat belooft stakingen, om
loonsverhogingen af te dwin
gen. Opiniepeilingen wijzen uit
dat er grote bereidheid tot ac
tie is. Voorspelbaar is slechts
dit: 1992 wordt voor de Russen
en hun president het jaar van
de waarheid.
IMELDA MARCOS is door de
partij van haar overleden man,
Ferdinand Marcos, gevraagd
zich kandidaat te stellen voor
de presidentsverkiezingen van
1992. Mevrouw Marcos houdt
het verzoek in beraad.
