Feiten
PvdA kan confrontatie gebruiken
Warme soep, wat eten en koffie
Kabinet blij met Oeso-kritiek
Jaar van opgravingen brengt
eeuwen geschiedenis boven
Dirtbdag i iDt-' 3h Redactie 023-150225 jANINE BOSMA AlTAN ERDOGAN RONALD FRISART .jiet ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: JAN KLINGE
2
WIM STEVENHAGEN
EN MENINGEN
AMSTERDAM
MEDEWERKER
In maart kiest de PvdA een
nieuwe voorzitter. Maar de so
ciaaldemocratische politiek
mag daarbij niet in het geding
worden gebracht. Die is vastge
legd in verkiezingsprogramma's
en wordt door ministers en
Tweede-Kamerfractie in prak
tijk gebracht. De partijvoorzitter
zorgt voor een opgewekt vereni
gingsleven en moet ideeën-ont-
wildceling stimuleren over de
toekomst van de samenleving.
Daarmee zit z'n taak er zo'n
beetje op. De partijvoorzitter
die zich wil bemoeien met het
dagelijks beleid van zijn Haags-
parlementaire partijgenoten
deugt niet voor zijn functie.
De sociaal-democraten heb
ben er vroeger wel anders over
gedacht. Omstreeks 1970
noemden ze democratie 'geor
ganiseerd wantrouwen' en wil
den ze dat de partij haar verte
genwoordigers in parlement en
regering voortdurend in de ga
ten hield. Daar is gaandeweg de
klad in gekomen. Zo gaf Mar-
janne Sint, de laatste partijvoor
zitter, Wim Kok veel meer ruim
te dan Joop den Uyl vroeger
kreeg van Ien van den Heuvel of
Max van den Berg. Wel zag Sint
zich nog als lid van een drie
manschap, samen met politiek
leider Kok en fractievoorzitter
Wöltgens. Maar ook die 'trojka
idee' is alweer ouderwets. Vol
gens moderner opvattingen is
de sociaal-democratie vooral
gediend met een goed contact
tussen partijvoorzitter en ach
terban, en heeft ze geen baat bij
controle van de Haagse politiek
door de voorzitter.
Door de slechte resultaten bij
verkiezingen en in opiniepeilin
gen (hoewel in dat laatste een
lichte kentering waarneembaar
is, red.) zijn de nieuwe zienswij
zen omtrent de taken van volks
vertegenwoordigers en partijor
ganisatie, zoals neergelegd in
het rapport van de commissie-
Van Kemenade, in de PvdA on
stuimig in opmars. Zij bieden
Marjanne Sint, de laatste partijvoorzitter, gaf Wim Kok veel meer ruimte
dan Joop den Uyl vroeger kreeg van Max van den Berg (foto). •foto
weinig ruimte voor de kandida
tuur van Bob Suurhoff, die zich
als eerste meldde voor de zetel
die Marjanne Sint had opgege-
In drieëerlei opzicht verte
genwoordigt Suurhoff een verle
den waaraan de sociaal-demo
cratie niet steeds wil worden
herinnerd. Suurhoffs vader le
verde als minister een belangrij
ke bijdrage aan de voltooiing
van een verzorgingsstaat die nu
zozeer is blootgesteld aan kri
tiek. Bob Suurhoff zelf was vroe
ger als 'actiesecretaris' in dienst
van de PvdA. En met de 'actie
partij' wil de tegenwoordige
PvdA niets meer mee te maken
hebben. Ook zit hem dwars dat
hij zich als voorzitter wil keren
tegen de huidige koers van de
PvdA, die hij te zwabberig vindt.
Een partij die eerst ingrepen in
de wao 'onaanvaardbaar'
noemt en ze vervolgens aan
vaardt, is ongeloofwaardig, zegt
Suurhoff. Al is dat geen onzin,
het biedt geen goede basis voor
een verkiezingscampagne, om
dat het PvdA-congres in sep
tember de kabinetspolitiek
heeft gesteund. Wie het wao-
besluit ongedaan wil maken
keert zich dus niet alleen tegen
Kok, maar ook tegen een con
gresuitspraak. Al houdt Suur
hoff de wedloop vol, veel kans
verkozen te worden heeft hij
dus niet.
Ook Rooie Vrouwen-verte
genwoordigster Ineke van Dijk
heeft weinig uitzicht op de
voorzitterszetel. Ze heeft geen
slechte reputatie, maar mist ei
genschappen om zich in een
verkiezingscampagne te onder
scheiden. Nog kort geleden had
ze ervan kunnen profiteren dat
ze vrouw was, maar het vrouw
zijn is als onderscheidend ken
merk uit de mode; misschien
omdat het feminisme op z'n re
tour is, maar waarschijnlijker
door de recente feministische
Partijcoryfeeën als Jan Schae-
fer en André van der Louw had
den serieuze kandidaten kun
nen zijn maar bedankten voor
de eer. Tweede-Kamerlid Jeitje
van Nieuwenhoven nam meer
bedenktijd, maar ook zij zag er
van af. Waarschijnlijk had ze
zichzelf kansen toegedacht tus
sen de kemphanen Rottenberg
en Vreeman. Die kans zag ze
echter in rook opgaan toen dat
tweetal tot een bondgenoot
schap besloot, dat het het PvdA-
bestuur goedkeurde.
Hoe ging dat ook weer? Er
was Felix Rottenberg, directeur
van De Balie in Amsterdam en
VPRO-medewerker. Een naam
in cultureel-politieke kringen.
Als voorzitter van de Jonge Soci
alisten ooit jongste lid van het
PvdA-bestuur. Daar kokhalzend
uit weggelopen omdat bureau
craten vernieuwing blokkeer
den. Nu bereid als voorzitter de
PvdA nieuwe impulsen te ge
ven. De Van Mierlo-van-de-ja-
ren-negentig die D66 de wacht
aanzegde en beloofde de PvdA
terug te voeren naar haar lei
dende positie.
En toen was er ook Ruud
Vreeman. Zelf was .hij niet op
het idee gekomen zich kandi
daat te stellen, hij was er vanuit
de Tweede-Kamerfractie toe
aangezet. Omdat men vreesde
voor een al te onstuimige ver
nieuwingsdrift van Rottenberg?
Of omdat men het eigenlijk niet
eens was geweest met de wao-
politiek van Kok en hoopte met
Vreeman (die zich tegenstander
had betoond) de verhouding
met de vakbeweging te herstel
len?
Wat precies de achterliggende
gedachten zijn geweest, zal he
laas waarschijnlijk verborgen
blijven. Want Rottenberg en
Vreeman zien van hun confron
tatie af en gaan als één team de
verkiezingsstrijd aan. Rotten
berg voorzitter, Vreeman zijn
gelijkwaardige vice. Vrienden?
Wie zal het zeggen? Ze zijn na
genoeg van de zelfde generatie,
maar maakten een andere ont
wikkeling door. Rottenberg
hbo'er. Vreeman gepromoveerd
aan de universiteit. Rottenberg
als vis in Amsterdams' grach
tengordel. Vreeman thuis in de
proletarischer Vervoersbond
FNV. Beiden te ambitieus om
op termijn een harmonieus
koppel te x
„Omdat we vrienden zijn",
zeggen ze, „willen we niet met
elkaar strijden om het voorzit
terschap." Dat is, eerlijk gezegd,
een beetje maf. Juist omdat ze
vrienden zijn, hadden ze fat
soenlijk met elkaar kunnen
wedijveren. En het was interes
sant geweest te weten of de
PvdA liever een voorzitter had
gehad uit de culturele elite of
een met een vakbondsachter
grond. Want als het niet om
zo'n soort keus zou gaan, was
het heel wat makkelijker ge
weest als Vreeman de kandida
tuur van vriend Rottenberg van
den beginne af had onder
steund.
Misschien is het voor de PvdA
op middellange termijn gunstig
dat Rottenberg en Vreeman
zich als duo kandidaat stellen
voor het voorzitterschap. „Beide
heren hebben veel dingen in
huis waaraan de PvdA gebrek
heeft", zei Jeitje van Nieuwen
hoven terecht. Maar op korte
termijn was de PvdA gediend
geweest met een echte confron
tatie, en op langer termijn lijkt
samenwerking tussen zulke am
bitieuze heren meer problemen
op te roepen dan op te lossen.
Restaurantketen helpt armen in Frankrijk de winter door
Een ijzige wind blaast over het immense plein van de In
valides in het deftige zevende arrondissement van Parijs.
In het zuiden schittert de fraai verlichte koepel van het
Hotel des Invalides, aan de westkant van het plein torent
de top van de Eiffeltoren boven de bebouwing uit. Maar
de pakweg honderd mannen en een enkele vrouw die
zich ergens midden op de vlakte tussen twee dranghek
ken hebben geposteerd, hebben geen oog voor al dat
schoons. Stampvoetend proberen ze zich een beetje
warm te houden.
ring noemen, valt in Parijs niets
te huren. Zeker niet als je ook
nog wilt eten. Jean-Claude heeft
recht op 2136 frank per maand,
amper 700 gulden. Waar hij
slaapt? „Och, de ene keer hier,
de andere keer daar. Soms ga ik
een paar dagen naar het Leger
des Heils, soms slaap ik in de
metro. Of op de luchthaven.
Maar daar jagen ze sinds kort
iedereen 's nachts naar buiten."
Bernard, een goede dertiger,
heeft helemaal geen vaste in
komsten. De ex-ambtenaar
raakte enkele jaren geleden ern
stig depressief. Toen hij na twee
jaar in een inrichting te hebben
gezeten weer 'beter' was, mocht
hij het opnieuw proberen. Een
paar maanden ging het goed,
maar tijdens een gesprek met
zijn baas kreeg hij een 'black
out'. Hij wist ineens de naam
niet meer van de man die te
genover hem zat. Bernard werd
afgekeurd en raakte opnieuw in
een neerwaartse spiraal. Hij
heeft geen recht meer op een
uitkering, zelfs niet op bijstand,
vertelt hij. Hij woont op een zol
derkamertje bij een oude kennis
en heeft van het helpen van be
jaarden zijn dagtaak gemaakt.
In ruil voor zijn diensten stop
pen ze hem af en toe wat geld
toe of wat eten.
CORRESPONDENT
Het geduld en afzien wordt een
dik half uur later beloond als
een busje van de Restaurants du
Coeur voor komt rijden. In en
kele minuten tijd is een afhaal-
buffet geïmproviseerd en met
een verbazingwekkende effi
ciëntie wordt de inmiddels tot
meer dan 300 mensen uitge
groeide menigte van warme
soep, een voedselpakket en kof
fie voorzien door een tiental
vrijwilligers. De meesten consu
meren alles ter plaatse, anderen
trekken zich na de soep terug,
op zoek naar een warme slaap
plaats voor de nacht.
De klanten van het rijdende res
taurant zijn niet in een catego
rie onder te brengen, zo blijkt
bij een vluchtige rondgang. De
enkele tientallen rasechte
clochards zijn in de minder
heid. Een groot deel van de
klanten bestaat uit Polen,
Tsjechen, Roemenen en Honga
ren die op goed geluk naar Pa
rijs zijn gekomen in de hoop er
het grote geld te vinden. Of in
ieder geval redelijk betaald
werk. De meesten zijn daarin
blijkbaar niet geslaagd. Maar
het overgrote deel van de vaste
klanten bestaat toch uit Fran
sen. Mensen die door jarenlan
ge werkloosheid, een psychia
trisch verleden of vanwege een
te klein pensioen onder het be
staansminimum terecht zijn ge
komen. Zoals Jean-Claude; een
26-jarige man die al drie jaar
wanhopig op zoek is naar werk.
Met duidelijke schroom vertelt
hij dat hij al een half jaar
dakloos is. Van het Revenu Mi
nimum d'Insertion (RMI), zoals
de Fransen de bijstandsuitke-
Coluche
De grote man achter de Restau
rants du Coeur is de komiek Co-
luche. Of was, beter gezegd. De
in Frankrijk razend populaire
evenknie van Freek de Jonge
kwam in 1986 bij een ver
keersongeluk om het leven.
Maar hij laat heel wat na. Dank
zij hem krijgen zo'n 365.000 ar
men en behoeftigen gedurende
de wintermaanden een of twee
maal per dag te eten. 's Middags
in één van de ruim 1300 centra,
's avonds via de mobiele restau
rants.
Coluche legde in 1985 de basis
voor de Restaurants du Coeur.
De sociaal bewogen artiest vond
het onverteerbaar dat tiendui
zenden Fransen 's winters hon
ger leden terwijl de koelhuizen
van de Europese Gemeenschap
uitpuilden van overtollig voed
sel. Tijdens een tv-uitzending
lanceerde hij het idee om de
overschotten te distribueren
aan hen die honger hadden.
Een tv-actie bracht vele miljoè-
nen francs bijeen en royale toe
zeggingen van de EG, maar be
langrijker nog was dat duizen
den vrijwilligers zich aansloten
bij het initiatief. Zes jaar na de
start kan de organisatie rekenen
op de belangeloze inzet van
ruim 11.000 Fransen. Van ge
pensioneerde industriëlen tot
studenten en van huisvrouwen
tot artsen. Coluche wilde zo
weinig mogelij'betaalde krach
ten inschakelen om het geld op
timaal te kunnen gebruiken.
Een filosofie die ook na zijn
dood gehandhaafd is. De orga
nisatie die vorig jaar ruim 27
miljoen maaltijden uitreikte,
heeft letterlijk nog geen handvol
beroepskrachten in dienst.
Jungle
De 'Resto's du Coeur' beperken
zich niet tot het verlenen van
voedselhulp alleen. Gebruik
makend van de vertrouwens
band die er door de voedselhulp
ontstaat, proberen gespeciali
seerde vrijwilligers mensen die
in de goot zijn beland te helpen
bij het zoeken naar een uitweg.
„Veel mensen die hier komen,
zijn de weg kwijt geraakt in de
bureaucratische jungle. Ze heb
ben administratieve of juridi
sche problemen waar ze niet
meer uit komen. Met onze hulp
lukt dat soms wel", vertelt een
medewerkster. „We willen de
bestaande instanties niet over
bodig maken, maar ze toegan
kelijker maken, zodat de men
sen die tussen de wal en het
schip vallen, weer uitzicht op
een 'normaal' leven krijgen."
Een aanpak die opvallende suc
cessen te zien geeft. Zoals het
voorbeeld van Christian aan
geeft. Christian, een vijftiger,
verloor in 1987 zijn baantje als
bewaker en kort daarna zijn te
dure woonruimte. Na een
zwerftocht langs vrienden ba-
landde hij uiteindelijk op straat,
zonder recht op een uitkering.
Via de Restaurants du Coeur
vond Christian na lang zoeken
een baantje als bewaker/kassier
in een parkeergarage. Sindsdien
is hij de gelukkigste man van de
wereld, zoals hij zelf verklaart.
En een van de meest gemoti
veerde vrijwilligers van de orga
nisatie.
JE e&N als je /yier uitxe^imgiEN
DEN HAAG «JAN HARREN
Het klinkt merkwaardig, maar
het kabinet voelt zich gevleid
door het zeer kritische rapport
van de Organisatie voor Econo
mische Samenwerking en Ont
wikkeling (Oeso). Ondanks alle
op- en aanmerkingen op het so
ciale zekerheidsstelsel deelt de
Oeso in haar gisteren versche
nen rapport een voldoende uit
aan het kabinet-Lubbers/Kok
voor de beleidsplannen die voor
de komende jaren op papier
staan.
Overigens heeft de regering zelf
het rapport helpen 'eindredige-
ren'. Het periodieke landenrap-
port dat over Nederland is uit
gebracht, kwam immers mede
door gesprekken en onderhan
delingen met ambtelijke toppen
in Den Haag tot stand. Niet dat
de lui van het Oeso-secretariaat
in Parijs zich gemakkelijk met
een kluitje het riet laten in
sturen, maar de invloed van het
betrokken land op het verloop
en de uitkomst van het Oeso-
examen is niet gering.
Elk van de 24 Oeso-landen
moet regelmatig examen doen.
Het is niet zo dat de Oeso op
basis van een vaste lijst van ge
gevens haar oordeel over een
land geeft. Het betreffende land
heeft wel degelijk een vinger in
de pap. Als de gegevens zijn
verzameld grotendeels door
het betreffende land zelf
wordt een concept-rapport ver
vaardigd dat aan het Economie
and Development Review Com
mittee wordt voorgelegd. Daar
van maken leden van het secre
tariaat (het ambtelijke apparaat
van de Oeso in Parijs) deel uit,
maar ook deskundigen van een
paar andere lidstaten van de or
ganisatie. Zij vormen de 'exa
men-commissie' die uiteinde
lijk voor het eindrapport verant
woordelijk is.
Hoewel er in principe elk jaar
een rapport van de organisatie
over elk van de lidstaten ver
schijnt, is het alweer twee jaar
geleden dat voor het laatst over
Nederland de stand van zaken
werd opgemaakt. Het zal nie
mand hebben verbaasd dat de
klachten over ons land nog gro
tendeels dezelfde zijn.
Zo worden de Nederlandse so
ciale voorzieningen en subsi
dies in het .rapport nog steeds te
duur genoemd. Dat belemmert
de economische groei, zo waar
schuwt de Oeso.
De dure sociale zekerheid is in
haar huidige vorm een belang
rijke bron van verstoringen op
de Nederlandse arbeidsmarkt,
zo stelt de Oeso. Werken wordt
er niet aantrekkelijker door om
dat de voorzieningen hoge pre
mies vergen: het verschil tussen
bruto- en nettolonen is er groter
door dan in welk ander land
ook.
De klachten zijn niet onbekend.
Menig argument van de Oeso
zou zelfs zó uit de koker kunnen
komen van het kabinet, dat al
maanden de noodklok luidt
over het uit de hand gelopen
uitkeringenstelsel. In wao en
Ziektewet wordt het komende
jaar al fors het mes gezet en het
zou zeer wel kunnen dat de
economische plannen van de
regering zich de komende jaren
vertalen in een ministelsel voor
de sociale zekerheid, waarbij
uitkeringsgerechtigden nog
slechts kunnen rekenen op 70
procent van het minimumloon.
Wie meer wil, moet zich vrijwil
lig bijverzekeren.
Een woordvoerder van het mi
nisterie van economische zaken
citeert dan ook in een reactie
met zichtbaar genoegen uit het
rapport. Hij constateert dat „het
kabinet het jaar 1991 afsluit met
een goed rapportcijfer van de
Oeso voor zijn economische be
leid". Zoals gezegd, het kabinet
grijpt het Oeso-rapport aan om
zichzelf een aai over de bol te
geven.
GIZEH MIMI
i de
centrum dat volgens Hawass
deel heeft uitgemaakt van een
complex waartoe ook de woon
wijk en de begraafplaats be-
weg die van Cheops' piramide
naar zijn 800 meter verder gele
gen Valleitempel liep. We weten
waar de stad was, waar de ha-
Een jaar graven in een
historierijkste streken van Egyp- hoorden. Het centrum ligt naast ven was. We weten waar het ko
de begraafplaats.
het dagelijks leven in het Oude
Rijk, een periode van ruim vier
eeuwen waarin de farao's de
hoge gronden rond de Nijldelta
vol bouwden met hun pirami
des en dié 2134 jaar voor onze
huidige jaartelling afliep.
Veel van de koninklijke voor
werpen zijn waarschijnlijk ver
loren gegaan tijdens een volks-
te, het Gizeh-plateau bij Cairo,
heeft Egyptologen veel inzicht
verschaft in leven en dood ten
tijde van de grote piramidebou
wers.
Cheops, die 4.600 jaar geleden
op het plateau van Gizeh zijn
grote piramide liet bouwen, is
niet langer een van de raadsel
achtige figuren uit het oude
Egypte. Hetzelfde geldt voor de
arbeiders die in de schaduw var
zijn monument hebben geleefd
en gewerkt. „Het was de ene
verrassing na de andere", zegt
Zahi Hawass, die de piramides
en de sfinx in Gizeh beheert.
„Elke vondst was een schok."
De belangrijkste vondsten:
Een stad voor zo'n 200.000 ar
beiders, de oudste en grootste
in zijn soort, die zich van de
voet van de Sfinx over enkele ki
lometers uitstrekt. Archeologen
hebben delen van huizen, meu
bilair en zelfs plantenzaden ge
vonden.
Een begraafplaats voor ploeg
bazen, arbeiders en hun fami
lieleden. Tot nu toe zijn hon
derd graftomben ontdekt, waar- Met die gebeurtenis begon
van tien waren overdekt met periode van 70 jaar waarin net
kleine piramides. Zij bevatten Plateau van Gizeh gonsde van
beeldjes, restanten van offerga- de bouwactiviteiten. Eerst de
kleitabletten waarop was monumenten van Cheops,
ninklijk paleis en de koninklijke
Opgravingen in de drie sectoren boerderijen zich moeten bevin
geven voor het eerst inzicht in den."
Dankzij de informatie die de
opgravingen van het afgelopen
jaar hebben verschaft begrijper
de archeologen nu wat de be- a y
doeling was van een dikke muirV
die hen altijd voor raadsels Ti
heeft gesteld: Deze moest de
goddelijke verblijven van de fa
rao's afschermen van de alle-
daagse wereld van de arbeiders^
opstand die 400 jaar na de dood wier woonplaats nu wordt
van Cheops (2528 v.Chr.) i
brak. In de eeuwen daarna zijn
de begraafplaats en het han
delscentrum, in een bekken op
4,5 kilometer afstand van de
Sfinx, diep onder het zand ver
dwenen. De rest van de oude
stad strekt zich uit onder
Nazlett el-Sammen, een mo
dem toeristendorp dat aan de
voet van de Sfinx is ontstaan.
Hawass zei dat aan de hand van
de opgravingen voor het eerst
kan worden vastgesteld hoe het
landschap er vlak na de bouw
van de Grote Piramide uitzag.
afgebeeld welke arbeid de dode
had verricht. De vele skeletten
met gekromde ruggegraat ma
ken duidelijk dat het werk erg
zwaar is geweest.
Een ambachts- en handels-
daama die v
Chephren e
nus.
i zijn zoon
kleinzoon Myceri-
blootgelegd.
Het dorp vertoont verrassende ?or
gelijkenis met Deir el-Medina,
een dorp voor arbeiders die duUe
zend jaar later graaf- en schil-
derwerk verrichtten aan de ko-erd
ningsgraven in het zuiden van atei
Egypte, bij het tegenwoordige ott
Luxor.
Toevallige vondsten in het zan'an
van Gizeh hadden archeologeram
al generaties lang het water in ;e P
de mond gebracht. In de zome13"5
van 1990 kwamen de archeolo!ok
gen op het spoor van een sindfao
eeuwen onder het zand verbot10"1
gen begraafplaats van de mid-1??11,,
denklasse uit de tijd van de fa-Jl°
rao's. Ongeveer tezelfdertijd 1 °j
werd in het toeristendorp be- s
gonnen met de aanleg van eei4??1?1
door de VS gefinancierd riole- l'J"1'
ringssysteem. Door de Golfcri^n8e
„Alle monumenten zijn in kaart konden de archeologen, niet
gebracht", zegt Hawass. „We hinderd door toeristen, naar ons:
kennen nu de route van de hoge hartelust graven. ;rrei
