Van kroegzangeres
tot wereldvedette
K E
BIJLAGE
Dinsdag 24 december
Derde Kerstdag wordt Mariene Dietrich negentig jaar. Ze leeft al vijf
jaar langer dan Greta Garbo, die andere legendarische filmdiva met wie
ze gedurende Hollywoods bloeiperiode in de jaren dertig voortdurend
heeft moeten wedijveren. Wie was dit meisje uit een gegoede Berlijnse
familie, dat nog bijna voor een carrière als violiste had gekozen?
Mariene Dietrich wordt vrijdag 90 jaar
PIETERVAN UEROP
Mariene Dietrich werd gecre-
eerd door maatschappij Para
mount, om te kunnen con
curreren met MGM, waar Garbo de absolute
vedette was geworden. Regisseur Joseph von
Stemberg was de man die in Berlijn persoon
lijk Mariene Dietrich ontdekte en haar de on
na de Grote, in een nauw
spektakel.
Als je nu, ruim een halve eeuw later, die
jarendertig-films van Garbo en Dietrich met
elkaar vergelijkt, doen ze niet voor elkaar on
der. Maar het is wel een feit dat de hoge kwa
liteit van de Garbo-films het resultaat was
van Garbo's eigen dominantie in die produk-
ties, terwijl de hoge kwaliteit van de Dietrich-
maakt waarin dus beide later via Hollywood
roemrucht geworden vedetten te zien zijn,
historisch naast ook nog Asta Nielsen trouwens.
Ze droeg bontmantels die net zo
bij haar lichaam leken te horen
als huiden bij wilde dieren
sterfelijke rol liet spelen in Der Blaue Engel films veroorzaakt werd door allereerst het ge-
(1930) als de kroegzangeres Lola Lola (Von nieVon Stemberg.
Kopf bis Fusz auf Liebe einge-
stellt") die de rampzalige onder-
gang bewerkstelligde van Emil
Jannings als de brave, burgerlijke
professor Unrath.
Met die film is wel meteen het
definitieve imago gecreëerd van
Maria Magdalena (samengetrok
ken tot Mariene) Dietrich als
meedogenloze verleidster, maar
haar verschijning was nog niet
karakteristiek. Lola Lola was
Pruisische deerne geweest. Pas in Hi
werd aan Dietrich een meer verfijnde
aliteit en 'fysieke klasse' toegevoegd.
•Von Stemberg nam in 1930 zijn pupil mee
naiar Amerika, waar hij haar coachte, opleid
de, modelleerde, regisseerde en liet fotogra
feren met slechts één doel: een actrice van
haar maken met net zo'n mysterieuze en
magnetische persoonlijkheid als waarover
MGM de beschikking had met Garbo.
Het is Von Stemberg gelukt dank zij de zes
geniale films die hij in Amerika persoonlijk
geregisseerd heeft met Dietrich in de hoofd
rol: Morocco (1930), Dishonoured (1931),
Nadat het in 1935 tot een breuk kwam tus
sen de uit Berlijn afkomstige actrice en de uit
Wenen afkomstige regisseur, is het met bei
der filmcarrières eigenlijk nooit meer goed
gekomen. Dietrich speelde in nog 25 films
nadien, riiaar daarin wist ze slechts zelden te
verrassen (men heeft het nooit aangedurfd
haar iets totaal anders te laten spelen dan het
prototype van de 'femme fatale').
Ze haalde ook slechts bij uitzondering haar
vroegere niveau. Memorabel bleven alleen
Desire (van Frank Borzage in '36), Angel luitenant
(Ernst Lubitsch, in '37), The Flame of New nauwelijks gekend. Na diens dood hertrouw-
Aandacht
Hoewel er op Mariene Dietrichs filmfaam
dus wel het een en ander valt af te dingen,
heeft ze - anders dan Garbo, die zich in de ja
ren veertig uit de openbaarheid terugtrok -
via haar latere zangcarrière en haar spectacu
laire verdere levensloop tot ver in de jaren ze
ventig de aandacht van de wereld weten vast
te houden.
Het heeft overigens lang ge
duurd voordat diezelfde wereld
de juiste feiten achterhaalde van
Maria Magdalena's prille jeugd,
want toen Dietrich als ster in
Amerika gelanceerd werd, ging
dat gepaard met tal van opzette
lijke mystificaties door een pers-
agent. Met name ten aanzien van
haar leeftijd, die pas bekend
werd in 1965, toen een journalist
in Oost-Duitsland haar geboorte-akte wist op
te sporen en tot zijn stomme verwondering
ontdekte dat het idool inmiddels al 64 jaar
oud was.
In 1987 besloot ze zelf wat raadsels uit de
wereld te helpen en schreef ze de fascineren
de autobiografie Ich bin Gott sei Dank, Berli-
nerin. Het is dus in Berlijn dat ze, God zij
dank, in 1901 geboren werd onder de naam
Maria Magdalena Dietrich als dochter uit een
gegoede burgerlijke familie. Haar vader, een
de Pruisische politie, heeft
Orleans (René Clair, in '41), Rancho Noto-
(Fritz Lang, in '52) en een kort, maar
Shanghai Express (1932), Blonde Venus markant gastoptreden in Touch of Evil (Or-
(1932), The Scarlet Empress (1934) en The De-
vil Is A Woman (1935). Allemaal films met
een speciale, erotische droomkwaliteit, zich
afspelend op exotische locaties (Marokko,
Spanje, China), maar opgenomen in de stu
dio, als Von Stembergs hoogst particuliere
romantische visioenen.
Von Sternberg
De wedijver tussen Paramount en MGM was
soms zo direct dat, wanneer Garbo in een
historisch kostuumdrama excelleerde als de
zeventiende-eeuwse Zweedse koningin
Welles, in *58).
Het percentage beroemd geworden films
op haar totale staat van dienSt blijkt zelfs nog
veel magerder als we bedenken dat ze voor
afgaand aan haar doorbraakfilm Der Blaue
Engel al in zeventien eerdere Duitse films ge
speeld had, die geen van alle faam hebben
gehouden. Op Die Freudlose Gasse na, waarin
Dietrichs aanwezigheid zo klein was dat ze er
niet eens een 'credit' voor gekregen heeft,
de haar moeder met Edouard von Losch, e
cavalerie-officier die de Eerste Wereldoorlog
niet overleefde.
Aanvankelijk wilde het meisje violiste wor
den, maar een polsblessure noodzaakte haar
van dat voornemen af te zien. Actrice worden
was haar tweede optie. Eerst werd ze dans
meisje bij een rondreizende revue, en vervol
gens kreeg ze een echte opleiding aan de to
neelacademie van Max Reinhardt. Haar eer
ste substantiële filmrol speelde ze in Tragödie
der Liebe en werd daarvoor geëngageerd door
i Tsjechische produktie-assistent met de
terwijl de vier jaar jongere Garbo daarin al naam Rudolf Sieber. Met hem trouwde 2
1 hoofdrol speelde. Maar wel curieus dus
er in 1925 in Duitsland een film is ge-
1924. Een jaar later schonk ze het leven aan
een dochtertje dat Maria werd gedoopt, en
dat later nog bescheiden naam zou maken
als de actrice Maria Riva.
Met Sieber is Mariene Dietrich altijd ge
trouwd gebleven, hoewel ze na haar ontdek
king door Joseph von Stemberg zelden meer
met hem heeft samengewoond. In 1933, toen
in Duitsland de nazi's aan de macht waren
gekomen, is de principiële Sieber (nadat hem
de leiding was aangeboden over de UFA-stu-
dio's, waarvan de joodse directeuren waren
ontslagen) zijn vrouw in vrijwillige balling
schap gevolgd. Eerst naar Frankrijk en later
naar Amerika. Uiteindelijk heeft hij zich in
Mexico gevestigd waar hij schatrijk gewor
den als tóppenfokker stierf in 1957.
Von Ribbentrop
Sieber mag zich met zijn keuze tegen de na
zi's een ordentelijk mens hebben getoond,
zijn echtgenote gedroeg zich zeker niet min
der flink tegenover de fascisten die zich er al
les aan gelegen lieten liggen om Dietrich te
bewegen naar haar eigen land terug te keren
en daar haar carrière voort te zetten als we
reldvedette van Hitler-Duitsland.
In tal van monografieën over de actrice
staat de anekdote over Von Ribbentrop die
nog als ambassadeur in Londen vergeefs
Dietrich een fortuin zou hebben aangeboden
in mil voor terugkeer naar de Heimat. Die
anekdote is niet correct. Dat wil zeggen: het
voorval heeft wel plaatsgevonden, evenwel
niet in Londen maar in Parijs, en de verleider
in dienst van de Führer was niet Von Ribben
trop, maar ambassadeur Von Welczeck, aldus
Dietrich in haar autobiografie.
Indrukwekkend in dat boek is vooral het
verslag van de daarop volgende periode. Ze
had zich in 1939 tot Amerikaanse laten natio
naliseren en nam deel aan radio-uitzendin
gen met anti-nazipropaganda in de Duitse
taal. Ze ging voor de geallieerde troepen op
treden aan het front, eerst in Noord-Afrika,
vervolgens in Italië en naarmate de bevrij
ding vorderde in frankrijk, België en ten
La Dietrich: von Kopf bis Fusz auf
Liebe eingestellt foto ap
Mariene Dietrich in haar nadagen als vedette:
tuoze zangeres. foto anp
slotte haar eigen Duitsland. Dietrichs specia
le nummer bestond uit een geheugentruc die
ze ooit van Orson Welles had geleerd.
Billy Wilder vroeg later eens aan Dietrich of
het waar was dat ze in die periode met Ei
senhower heeft geslapen. Dietrichs antwoord
luidde: „Dat had niet eens gekund, want Ike
bleef altijd ver weg van het front!"
Haar moed en bereidheid om ontberingen
te lijden zijn groot geweest. Tijdens de bevrij
ding van Noord-Frankrijk nam ze een keer
een jeep en ging op eigen gelegenheid zoe
ken naar haar toenmalige minnaar Jean Ga-
bin, die meevocht in een tankdivisie van ge
neraal Leclerc. Ze hebben elkaar korter dan
een minuut kunnnen spreken.
Zijzelf maakte deel uit van het Eerste Leger
onder generaal Omar Bradley en is tijdens
het Ardennen-offensief met haar groepje en
tertainers ternauwernood ontsnapt uit een
omsingeling door Duitse pantsers. Weken
heeft ze doorgebracht in het platgebombar
deerde Aken, in een kapot huis waar ze naar
eigen zeggen 's nachts de ratten over haar ge-
zicht voelde lopen.
Platluizen
De autobiografie meldt: „Op een dag zouden
er douches worden geïnstalleerd en ook
vrouwen konden daar gebruik van maken, in
ruil voor enkele 'wederdiensten'. Die bedoel
de 'wederdiensten' zagen er als volgt uit:
twee emmers water in ruil voor één keer glu
ren. Drie emmers water twee keer gluren.
Vier emmers water (die je absoluut nodig had
om je haar te wassen): een paar kusjes en een
boel gegluur. We vonden alles goed. Het
vooruitzicht na al die tijd water en zeep te
krijgen was genoeg om alle preutsheid en
verlegenheid opzij te zetten. Bij deze gele
genheid ontdekten we onze platluizen..."
min als ze een echt veelzijdige actrice is geworden, zo weinig ontwikkelde ze zich tot e
Zo leefde La Dietrich in 1944, na al vijftien
jaar lang wereldfaam te hebben genoten als
glamourkoningin. Tot aan het einde van de
oorlog is ze bij de Franse en Amerikaanse
soldaten gebleven. De Amerikanen hebben
haar er later de Medal Of Freedom voor ge
schonken, de Fransen maakte haar officier
van het Légion d'Honneur. Die episode in
haar leven verklaart ook de bijzondere gepas
sioneerdheid waarmee zij later op de grote
concertpodia het pacifistische lied *Where
Have All The Flowers Gone' heeft kunnen
zingen. Tot in Moskou en Leningrad toe.
Zo min als ze een echt veelzijdige actrice is
geworden, zo weinig ontwikkelde ze zich tot
een virtuoze zangeres. Het was meer een
soort zegzingen met die zeer karakteristieke
omfloerste lage stem en die afgebeten Duitse
dictie. Maar de glamour en de persoonlijk
heid die ze er aan toevoegde, haar totale allu
re, waren onvergelijkbaar. En nog steeds ta
melijk sexy, ook op haar zeventigste (zé werd
43 jaar geleden grootmoeder!), met die voor
een miljoen dollar verzekerde benen, waar
van er ooit een brak (tijdens een concert in
Sydney in 1975).
Liefdesleven
Over haar liefdesleven heeft Mariene Dietrich
zich altijd op de vlakte gehouden. Of de zes
jaren van zeer intieme omgang en samen
werking met Joseph von Stemberg altijd zui
ver professioneel zijn gebleven, dat weet nie
mand. Wel heeft mevrouw Von Stemberg
ooit een proces aangespannen tegen Diet
rich, omdat die bezig zou zijn om Joseph van
zijn echtgenote te vervreemden. De rechter
was daar toch niet van overtuigd.
In zijn autobiografie Fun In A Chinese
Laundry liet achteraf Von Stemberg zich zeer
laatdunkend uit over zijn ster-actrice en stel
de botweg dat Dietrich absoluut niet begre
pen had hoe hij haar moest manipuleren om
de gewenste dramatische effecten te berei
ken. Von Stembergs terugblik getuigde van
heel weinig genegenheid, maar wellicht wel
van gekwetste liefde. Wie zal het zeggen?
Van de Franse acteur Jean Gabin schreef
Dietrich te hebben gehouden „als zijn m'
der, zijn zus, zijn vriendin en nog veel mei
Ernest Hemingway is tot aan zijn dood
grote, gepassioneerde maar „door toevallig
heden platonisch gebleven liefde" geweest.
Met Noel Coward was Dietrich eveneer
lange tijd zeer intiem, evenals met Erich Ma
ria Remarque en Orson Welles. Tot haar
vriendenkring hebben voorts Charles
Chaplin behoord, Edith Piaf, Billy Wilder, Gil
bert Bécaud en Burt Bacharach die ze de lei
ding gaf over haar latere concerttoumees. Ze
had een hekel aan John Wayne, die ze
lomperd vond, net als James Stewart. Ze be
wonderde Frank Sinatra en Richard Burton.
Maar van allen die Dietrich bewonderden
formuleerde Jean Cocteau zijn adoratie zelfs
nog mooier dan Godfried Bomans het ge
daan heeft: „Mariene Dietrich... Haar n;
begint met tederheid en eindigt met
paukenslag. Ze draagt veren en bontmantels
die net zo bij haar lichaam lijken te horen als
huiden bij wilde dieren en veren bij vogels.
Haar stem, haar blik zijn die van de Lorelei,
maar de Lorelei was gevaarlijk; zij daarente
gen niet, want het geheim van haar schoon
heid ligt in haar goede hart. Dat verheft haar
boven elke elegantie, mode of stijl; zelfs bo
ven haar aanzien, haar moed. haar films t
haar liedjes."
Het maakt niet uit dat Cocteau's loftuiting
in 1954 werd uitgesproken, want het beeld
van Mariene ligt al 54 jaar vastgeklonken. En
het kan nog zeker 54 jaar mee.
