Het jaar van de GTST-gekte
KERST
BIJLAGE
Dinsdag 24 december 1991
Actie, opname. Een
scène met Rick Engel-
kes en Frederique
Huydts. foto
george verberne
Menigeen voelde zich zo
gepakt door de serie, dat de
warme prak een
tussendoortje werd. Met het
bord eten op schoot zaten de
ware GTST-ers avond aan
avond in volstrekt geestelijke
afzondering te staren naar de
buis. Alsof zich niets anders
in de wereld afspeelde.
oede tijden voor de PTT begin
dit jaar, slechte tijden voor de
postbodes in de omgeving van
Hilversum. Bijkans een breuk hebben ze zich
gesjouwd aan de fanmail die dagelijks bij
RTL 4 werd bezorgd. Goede Tijden Slechte
Tijden bracht tal van pennen in beweging en
kindvrouwtjes in opperste aanbidding.
Devoot, welhaast slaafs stonden ze dag,in
dag uit uren te posten voor de ingang van
TV-Studio Aalsmeer. Te wachten op dat ene
moment waarop ze een glimp van hun Arnie
of hun Peter konden opvangen. „Het wordt
wat minder, gelukkig", beweert Harrie Seve-
rens, woordvoerder van RTL 4. „In april kre
gen we gemiddeld 300 a 400 brieven per
week. De fans hebben inmiddels alle foto
kaarten en posters in huis. Er is zeker geen
sprake van verzadiging."
Maar lang niet iedereen is gecharmeerd
van Goedé Tijden Slechte Tijden. Geen tv-
programma beweegt zich qua appreciatie zo
tussen extremen. Je houdt ervan, of je zwijgt
de soap in het vriendelijkste geval dood. Pro-
ducente Olga Madsen is goeddeels verant
woordelijk voor alle commotie. En dan te be
denken dat ze nog geen twee jaar geleden
niets had met soap en alles met film en dra
ma. Maar het toeval heeft soms de gewoonte
iemands levensloop en carrièrelijn in een
nooit vermoede richting te buigen.
Madsen: „joop van den Ende had de in
druk dat een dagelijkse serie bestaansrecht
had. En uitgerekend op vrijwel hetzelfde mo
ment bleek daaraan bij RTL 4 behoefte te be
staan."
Meteen ja
Van den Ende zocht een internationale part
ner en vond de Australische produktiemaat-
schappij Grundy, bekend van onder meer
Sons and Daughters. Madsen: „Joop belde
mij op, vroeg of ik een dagelijkse serie wilde
opzetten. Ik heb meteen ja gezegd. Ik zat net
in een tijd waarin ik me afvroeg: wat zal(ik nu
gaan doen? Een maand of vier vóór dat tele
foontje van Joop had ik ontslag genomen bij
de. Filmacademie, waar ik docente was. Op
het moment dat Van den Ende mij vroeg liep
ik met een hele kwade kop rond. Voor de
Dagelijkse pendel tussen lief en leed is meer dan zomaar een tijdsverschijnsel
NOS was ik tweeëneenhalve maand bezig ge
weest met de tv-bewerking van Tsjechovs
'Kersentuin'. En toen werd het alsnog afge
blazen. Al het werk voor niets geweest. Woe
dend was ik. Met verve heb ik' me vervolgens
op de soap gestort. Ik keek naar andere soaps
en zag vanuit mijn filmachtergrond tot mijn
onvoorstelbare verbazing dat je met een soap
veel fantasierijke dingen kunt doen."
Ze zegt bij het op poten zetten van Goede
Tijden veel hulp te hebben gehad van Reg
Watson en Michael Murphy, de schrijver en
de producer van de oorspronkelijke Australi
sche serie. „De eersté 50 afleveringen zijn ge
maakt op basis van vertaalde scripts. De ver
haallijnen zijn nu grotendeels Nederlands.
Zes schrijvers, onder wie Rogier Proper, hou
den rich er dagelijks mee bezig. Ik ben er
best trots op dat de mensen van toen ware
karakters zijn geworden."
Zij die niets van de soap willen weten, le
ven volgens Madsen in het verleden. Om het
nader te duiden, ze hangen hun oordeel nog
altijd op aan de eerste vijftig afleveringen die
RTL 4 op het scherm bracht. „Toen hebben
ze voor zichzelf vastgesteld dat de serie niks
was en dat de serie nooit wat zou worden.
Maar die eerste vijftig afleveringen waren één
lange generale repetitie. En dan die kritiek op
de acteurs en actrices. Altijd lees of hoor je
weer dat de jongere acteurs op hun jeugd
zijn gecast, dat ze nooit eerder hebben ge
speeld. Maar ze beschikten wel degelijk over
ervaring. Ook Antonie had wel eens iets op
toneel gedaan, alleen Reinout Oerlemans
Generatieconflict
De crux van de serie, zoals de producente het
uitdrukt, de kwintessens is het generatiecon
flict. Olga Madsen profileert zich
nadrukkelijk als degene die de
serie voorziet van een signatuur.
„Het is onze visie op hoe mensen
met elkaar omgaan. Middelpunt
zijn de jongeren die na hun mid
delbare schooltijd in hun onrus
tige jaren verkeren en in onwe
tendheid verkeren over hoe het
verder zal gaan met hun leven.
Daartegenover staan dan de ou
de figuren die hen vertellen hoe
ze het allemaal moeten doen. De
grap is nu dat de ouderen dezelf
de fouten maken als de jongeren.
En daardoor is Goede Tijden
Slechte Tijden ook voor de oude
re kijker heel herkenbaar."
Afgaande op de kijkcijfers weet
het medewerkersbestand van
Goede Tijden Slechte Tijden zich
avond aan avond bekeken door
een redelijk constante aanhang,
Producente Olga Madsen:
„Onder druk worden
doorgaans de beste pres
taties geleverd. Er is geen
tijd om alles uitgebreid te
analyseren, dit is inder
daad industrie."
FOTO GPD
variërend van 1.600.000 (Europa
Cup-avond) tot 2.500.000 kijkers.
De trouw aan GTST is vooralsnog
groot, maar de serie lijkt niet
méér kijkers voor zich te kunnen
inpalmen. RTL 4 besloot deze zo
mer de programmering van het
publieke omroepbestel nog meer
concurrentie aan te doen door
GTST tegenover het NOS:jour-
naal te plaatsen.
Maar nogmaals, de move van
'dinner-time' naar 'prime-time'
heeft niet wezenlijk geleid tot een
spectaculaire aanwas van GTST-
adepten. Heel opmerkelijk ook,
voor de deur van TV-Studio Aals
meer die middag geen fan van
Oerlemans of Kamerling te be
kennen. Toch niet het eerste sig
naal dat Nederland uitgekeken
raakt op Goede Tijden?
„Nee", meent Severens na
mens RTL 4 te kunnen opmer
ken. „Nee", beweert ook Mad
sen, „we zitten nu op een kijkdichtheid van
19. Hebben we nooit gehaald. Persoonlijk
vond ik GTST een lekker voorgerecht, maar
bij RTL 4 hebben ze er een hoofdmaaltijd van
gemaakt. Tja, dat is niet helemaal mijn keu
ze. GTST als hors d'oeuvre smaakte mij uit
stekend."
Nederland moet er maar rekening mee
houden dat Goede Tijden Slechte Tijden nog
lang niet passé is. In elk geval zijn er 230
nieuwe afleveringen besteld. Kostprijs: 80.000
gulden per stuk. „Heel goedkoop voor een
dramaserie", meent Severens namens RTL 4.
Afstuderen
De onschuldige gekte van de GTST-sekte is
meer dan zomaar een tijdsverschijnsel, je
kunt warempel afstuderen op GTST. Twee
studentes aan de Universiteit van Amster
dam analyseerden in het kader van hun stu
die communicatiewetenschap het hosanna-
en boegeroep dat de soap teweeg brengt. In
dat kader interviewden Annemieke J. Mulder
en Ruth de Liever een honderdtal proefper
sonen en ze hielden tal van kritieken kritisch
tegen het licht. Geciteerd werd onder meer
deze visie van een medewerker van de Haag
se Post: „De makers houden de kijker voor
half debiel"
In hun scriptie lieten de jonge onderzoek
sters uitkomen dat de bewuste criticus naar
hun bevinden niet goed zat met zijn kijk op
GTST. „De schrijver van dit artikel maakt de
veel voorkomende fout de serie te beoorde
len op haar uiterlijke kenmerken en houdt er
geen rekening mee dat de kijkers de serie op
een bepaalde manier decoderen. Hij kan
blijkbaar niet wat de kijkers wèl kunnen. Zij
kunnen plezier beleven aan de serie zonder
zich te ergeren, omdat zij de gebeurtenissen
kunnen relativeren. De kijkers zijn niet de
biel, ze beschikken misschien alleen over iets
meer verbeeldingskracht."
Producente Olga Madsen had het niet
mooier kunnen zeggen, zelden zal ze in haar
carrière warmere pleitbezorgers voor haar
werk hebben gehad. „Ik onderschat mijn pu
bliek niet, ik zou het niet eens durven. Maar
juist omdat de kijkers zo intens met de serie
Joost Buitenweg: „Ik wil niet zeggen dat ik totaal op Rien lijk, rr
Rien lijkt wel op mij." foto george
meeleven, spelen ze in feite mee."
Gaandeweg heeft ze een eigen definitie
van de soap ontwikkeld: „Het is een naïeve
manier van een verhaal vertellen door middel
van dialoog met beeld, waarin reëele perso
nages onwaarschijnlijke verhaallijnen waar
schijnlijk laten zijn."
Volkslied
Goede Tijden Slechte Tijden. Oftewel: de
pendel tussen lief en leed die uitsluitend
'Er is geen tijd om alles
uitgebreid te analyseren,
dit is inderdaad industrie'
doordeweeks wordt onderhouden. De her
kenningsmelodie van de soap, gecompo
neerd door veelschrijver Hans van Eijck, is
een soort volkslied geworden. Ohderhet
motto 'kunt u nog zingen, zing dan mee' een
paar strofen:
De tijd van onbezorgdheid is voorbij
Vandaag begint de lange weg naar morgen
De dromen komen als een vlinder vrij
Niet langer in geborgenheid verborgen
REFREIN:
Goede tijden, slechte tijden,
een dag die als een nacht verschijnt
Goede tijden, slechte tijden,
liefde leidt je tot het eind
Goede tijden, slechte tijden,
nee, het leven spaart je niet
Goede tijden, slechte tijden,
Soms geluk en soms verdriet.
Enzqvoort, enzovoort. Hoog tijd onderhand
om het artistieke 'thuis' van Joop van den
Ende te betreden. Tijd voor hoogdravende
artistieke pretenties is er niet in
TV-Studio Aalsmeer, gewerkt
moet er worden. Alles staat in het
teken van de massaproduktie. In
de studio staan 25 permanente
sets opgesteld, 25 GTST-decors.
Sappelen en stampen, zwoe
gen, zweten. Repeteren en regis
seren. Elke werkdag opnieuw van
's morgens acht tot 's avonds
acht. Elke scène wordt in begin
sel drie keer gerepeteerd, daarna
wordt alles vastgelegd. Alles
wordt een week of vijf voor uit
zending ingeblikt. Als er al kritiek
op de mensen op de vloer moet
worden geleverd, dan toch zeker
niet op inzet, arbeidsintensiteit
en betrokkenheid. Olga Madsen
klopt het af, tot dusver is de pro-
duktie nog geen dag overvallen
door ziekte. „Het is wel voorge
komen dat iemand zich na een
val op krukken moest voortbewe
gen. Nou, geep probleem, dan
schrijf ik die krukken de serie in. En mocht
iemand ziek worden, dan nemen we eerst de
scènes waarbij de zieke niet is betrokken."
Lange dagen
Niet altijd even makkelijk na te leven, die
strakke discipline van het GTST-werkrooster.
Zeker als er thuis nog opgroeiende kinderen
rondlopen en een actrice ook nog eens moe
der is. Onlangs besloot Marlous Fluitsma ali
as Helen Helmink uit de serie te stappen.
Haar rol is inmiddels overgenomen door Br-
uni Heinke.
Eens zien wat er in een week GTST zoal
wordt gedaan:
Maandag: droog repeteren.
Dinsdag: van 8 uur 's morgens tot 8 uur
's avonds opnemen.
Woensdag: 's morgens repetitie, 's middags
opnemen.
Donderdag en vrijdag: de hele dag opne
men, tevens op locatie.
Het zijn lange dagen. En nooit valt na zo'n
vermoeiende werkdag Joost Buitenweg de
adoratie ten deel die Reinout Oerlemans en
Antonie Kamerling bij herhaling ten deel val
len. Buitenweg is er overigens niet rouwig om
dat hij, vertolker van het enge strebertje Rien
Hogendoom, minder wordt gepruimd dan
genoemd tweetal. Nog altijd bevalt het hem
uitermate goed om het uitgerekende, onuit
staanbare kwalletje van de serie te spelen.
„Ik ben erbij vanaf het begin, van augustus
1990 af. Ik heb hiervoor al wat kleine dinge
tjes gedaan. Bij toneelgroep Amsterdam bij
voorbeeld. En ik zat in Pauze-tv en in Vreem
de Praktijken. De toneelschool heb ik niet ge
daan, maar het is dus ook niet zo dat ze me
van de straat hebben geplukt. Ik speelde
meestal de stoere guy. Ik stop m'n gevoel in
mijn rol, maar dan sterk vergroot. Ik wil niet
zeggen dat ik totaal op Rien lijk, maar Rien
lijkt wel op mij. Fictie en werkelijkheid lopen
door elkaar. Een schurk spelen is lekker om
te doen. Of ik ook zou kijken als ik niet bij
GTST betrokken zou zijn, weet ik niet. Nor
maal gesproken kijk ik niet naar soaps, om
dat ik geen tijd heb om ze te volgen."
Wik Jongsma loopt nog niet zo lang mee, in
Aalsmeer. Wel kan hij zich laten voorstaan opt
23 jaar ervaring bij tal van toneelgezelschap
pen. En dat kan lang niet iedereen bij GTST
hem nazeggen. „Voor mij valt het al met al
best mee, maar heb je van die dagen met veel
scènes achter elkaar, dan is het best vermoei
end. Soms moet je accepteren dat een scène
er niet helemaal zo op staat als je zelf zou
willen."
Eigenlijk speelt Jongsma met Harmsen een
nare man, zoals ook zijn entree in GTST een
vervelende aanleiding kende. Hij trad in de
plaats van de overleden Cor Witschge. „Ik
had min of meer regelmatig gekeken naar
Goede Tijden Slechte Tijden. Kennissen van
mij waren verslaafd aan de serie, zodoende
was ook ik een beetje op de hoogte van de
gang van zaken. Ik bezag het als een volstrekt
nieuw fenomeen. In het begin had ik veel kri
tiek, vond dat er heel slecht werd gespeeld.
Na verloop van tijd zag ik het produkt verbe
teren."
In het begin, hij bekent het openhartig,
was de acteur als de dood uit de toon te val
len. Jongsma vreesde dat wat hij voorhad op
veel van z'n collega's juist in Goede Tijden
Slechte Tijden op den duur tegen hem zou
gaan werken. Waar hij aanvankelijk heel erg
tegenaan hikte was de betrekkelijk korte
voorbereidingstijd die telkens voorafging aan
„Ik was gewend -om zes weken lang te re
peteren voor een stuk, waarmee je dan ver
volgens het land in ging. Nog een verschil:
door mijn scholing was ik nu eenmaal niet
gewend intuïtief te werken. Heeft te maken
met het feit dat vroeger op de toneelschool
het naturel werd weggehaald. Die jongens, en
daar bedoel ik natuurlijk Reinout en Antonie
mee, hebben dat natuurlijke wel. Aan de an
dere kant, dat intuïtieve, dat naturel kan ook
tegen die jongens werken. Heel voorzichtig
wijs ik wel eens, vanuit mijn achtergrond, op
de uitspraak. Joh, zeg ik dan, je bent moeilijk
te verstaan. En zo leren we hier van elkaar.
Industrie
„Ze hebben les", vertelt Olga Madsen. „Maar
ik ben er anders dolblij mee dat in onze serie
de mensen gewoon praten. Ik wil geen ac
teurs die tegen de toon aan praten. Ik wil ac
teurs die verstaanbaar en natuurlijk Neder
lands praten. En dialecten mogen van mij.
Mensen die alleen analyserend kunnen acte
ren zijn ongeschikt voor GTST, je moet hier
intuïtief acteren. Onder druk worden door
gaans de beste prestaties geleverd. Er is geen
tijd om alles uitgebreid te analyseren, dit is
inderdaad industrie. Aan het einde van de
week moeten er vijf afleveringen klaar zijn.
De scripts worden zo geschreven dat iemand
met een gerust hart een aflevering kan over
slaan. Dat komt ook heel wat kijkers goed uit,
omdat er in veel gezinnen afspraken zijn ge
maakt over het aantal uren dat per week naar
Goede Tijden wordt gekeken. Natuurlijk hou
den we daar rekening mee. GTST heeft zich
snel gesetteld in de Nederlandse cultuur. We
doen er hier alles aan om te voorkomen dat
de serie even snel weer uit de Nederlandse
cultuur wordt geschopt."
