Buitenland
EG: VN-militairen
naar Bosnië sturen
Jeltsins Gemenebest is een noodgreep
m
Mario Cuomo doet geen
gooi naar presidentschap
Gesprek VS-EG over
landbouw loopt dood
Parijs moet
aids-patiënt
7 ton betalen
£5>
Israël laat vandaag drie Libanezen vrij
Moon wil in Noord-Korea
vijf miljard investeren
Fusie Krupp-Hoesch
is nu vrijwel zeker
Roh dreigt met sancties
tegen het andere Korea
Zaterdag Je r iDe *99' Redactie 023 150225 RONALD FRISART let ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Voimgeving. CLARA KEMPER
7
NIEUWSLIJN
Rome drie zondagen autovrij
De Italiaanse hoofdstads Rome zal de komende tijd drie zonda
gen autovrij zijn. De gemeenteraad besloot gisteren het particu
lier vervoer de laatste drie zondagen van januari uit de stad te
bannen wegens de luchtvervuiling. De maatregel is van kracht
van tien uur 's morgens tot negen uur 's avonds.
Delen Dode-Zeerollen gestolen
Zeker drie belangrijke fragmenten van de Dode-Zeerollen zijn al
voor de Zesdaagse Oorlog (1967) tussen Israël en zijn Arabische
buurlanden gestolen en nooit meer teruggevonden. Dat schrijft
het Israëlische blad Jerusalem Report dat zich baseert op uitla
tingen van prof. Frank Moore Cross. Hij is een van de onderzoe
kers die de rollen ontcijferen. De rollen, handschriften uit de pe
riode tussen 300 voor Christus en 135 na Christus, werden kort
na de Tweede Wereldoorlog in de woestijn van Judea gevonden.
Het gaat om Oudtestamentische geschriften en teksten van de
sekte der Essenen.
Joegoslavische premier Markovic treedt af
albany ap
Gouverneur Mario Cuomo van
de Amerikaanse staat New York
heeft een einde gemaakt aan
maanden van speculatie. Giste
ren heeft hij verklaard dat hij
niet zal proberen om door de
Democratische Partij te worden
aangewezen als kandidaat voor
de presidentsverkiezingen van
volgend jaar.
Cuomo zei dat hij graag aan
de voorverkiezing in de staat
New Hampshire had meege-
Weinig hoop voor overleg van vandaag
De gesprekken in Brussel tussen
de Verenigde Staten en de Eu
ropese Gemeenschap over de
Europese landbouwsubsidies
zijn gisteren vastgelopen. De
zogeheten GATT-onderhande
lingen over een vrijere wereld
handel dreigen daardoor te mis
lukken.
Na twee dagen praten bleken
de Amerikaanse minister van
landbouw, Edward Madigan, en
de Europese commissaris voor
landbouw, Ray MacSharry, het
niet eens te kunnen worden
over de door de Amerikanen zo
gewenste forse vermindering
van de Europese landbouwsub
sidies. „Het twistpunt blijft. We
zijn niet tot elkaar gekomen",
aldus MacSharry.
Vandaag spreken de Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken James Baker, de
Amerikaanse handelsafgevaar-
&-
daan als er geen problemen wa
ren geweest met het op orde
krijgen van de staatsfinanciën
in New York. „Ik kan niet mijn
aandacht op New Hampshire
richten terwijl deze dreiging bo
ven de hoofden van de Newyor-
kers hangt", zei hij.
Cuomo zei te hebben over
wogen New Hampshire over te
slaan en zich later in de race te
werpen, maar hiervan op advies
van de voorzitter van de Demo
cratische Partij, Ronald Brown,
te hebben afgezien.
De Verenigde Naties moeten snel waarnemers en vrede
stroepen sturen naar de Joegoslavische republiek Bosnië-
Hercegovina. Dat is de mening van de Europese Ge
meenschap. De Nederlandse minister van buitenlandse
zaken, Van den Broek, liet dat gisteren weten na overleg
met zijn EG-collega's in Brussel.
goslavië zich zal uitbreiden tot
Bosnië-Hercegovina nu de EG
erkenning van afzonderlijke
Joegoslavische republieken in
principe heeft aanvaard. Bos
nië-Hercegovina maakte giste
ren bekend dat het die erken
ning graag wil. Macedonië had
dat al een dag eerder gedaan,
waardoor nu vier van de zes
BRUSSEL/BELGRADO
De EG zal op de troepenzen
ding aandringen in de Veilig
heidsraad van de Verenigde Na
ties. De VN-troepen zouden er
op moeten toezien dat in Bos
nië-Hercegovina geen gevech
ten uitbreken. Diplomaten vre
zen dat de burgeroorlog in Joe-
Joegoslavische republieken om
erkenning van hun onafhanke
lijkheid hebben gevraagd.
De EG is van plan ook Kroatië
te erkennen, als het althans vol
doet aan zekere voorwaarden.
De Kroatische president Tudj-
man haalde zich echter de wre
vel van de EG op de hals door te
zeggen dat de met Servië afge
sproken wapenstilstand niet
geldt in de Kroatische gebieden
die door het Joegoslavische le
ger en Servische milities zijn be
zet.
Van den Broek reageerde met
de mededeling dat de EG „de
indruk heeft dat Kroatië een
nieuw offensief is gestart" ter
wijl het staken van het geweld
juist een van de voorwaarden is
voor erkenning van Kroatië.
De federale Joegoslavische
premier Markovic, die sinds
1989 in functie is, maakte giste
ren zijn aftreden bekend en illu
streerde daarmee de ondergang
van Joegoslavië. De Kroaat
Markovic zag zich genoodzaakt
af te treden omdat zijn door
Servië overheerste kabinet had
ingestemd met de begroting
1992. Markovic beschouwt die
als een „oorlogsbegroting" om
dat naar verluidt 86 procent van
digde Carla Hills en minister
Madigan nog met hoge EG-
functionarissen. Een van hen is
de voorzitter van de Europese
Commissie, Jaques Delors.
MacSharry verklaarde gister
avond echter dat ook van dat
onderhoud geen doorbraak
wordt verwacht.
De VS en ook andere lan
den die landbouwprodukten ex
porteren z- willen dat de EG de
subsidies aan boeren met 75
procent verlaagt. Verder wil
Washington dat Brussel de ex
portsubsidies voor landbouw
produkten verlaagt met 90 pro
cent. De EG wil niet verder gaan
dan een vermindering met 30
procent.
In Genève maakte directeur-
generaal Dunkel van de Alge
mene Overeenkomst inzake Ta
rieven en Handel (de GATT) be
kend dat na vijf jaar onderhan
delen een ontwerp-akkoord op
tafel ligt over vermindering van
de handelsbelemmeringen tus
sen de 108 deelnemende lan
den. Dat nieuws werd echter di
rect overschaduwd door het
mislukken van het overleg tus
sen de VS en de EG in Brussel.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Drie Libanezen die gisteren zijn ontvoerd
door Israëlische commandotroepen worden
vandaag vrijgelaten. Een legerwoordvoerder
in Tel Aviv heeft dat bekendgemaakt. Vol
gens het Israëlische leger is de ontvoering
uitgevoerd als onderdeel van een anti-terr-
europeratie ten noorden van de door Israël
ingestelde veiligheidszone in het zuiden
van Libanon. Na het vertrek van de com
mando's kwam een explosief tot ontplof
fing. Daarbij zouden drie doden zijn geval
len. De drie Libanezen werden opgepakt in
de buurt van het Zuidlibanese dorp Jibshiet.
Dat is de woonplaats van de enkele jaren
geleden door Israël ontvoerde sjeik Abdel-
karim Obeid. De commando-actie leidde
tot speculaties dat Israël meer gevangenen
wil maken om zijn positie te verbeteren bij
een toekomstige ruil.
Israël vreest dat zijn in Libanon vermiste
militairen uit het nieuws zullen raken, nu
bijna alle westerse gijzelaars vrij zijn. Jeru
zalem had er op gerekend dat de soldaten
De Franse regering moet een
schadevergoeding van twee
miljoen franc (ongeveer 670.000
gulden) betalen aan een hemo-
filie-patient die met het aids-vi
rus besmet is geraakt na een
bloedtransfusie. Daartoe heeft
een rechtbank in Parijs gisteren
besloten.
Volgens de advocaat van de
eiser vindt de rechtbank dat het
Franse ministerie van gezond
heid fouten heeft gemaakt bij
de uitvoering van haar taak als
„gezondheidspolitie" door
bloed te verspreiden waarvan
men wist dat de kans groot was
dat het was besmet met het
aids-virus HIV.
Deze uitspraak is een door
braak. De Franse staat loopt nu
het risico zo'n 800 miljoen franc
(ongeveer 270 miljoen gulden)
te moeten betalen aan anderen
die eveneens met het HIV-virus
zijn besmet. Zo'n 400 andere
mensen die op een soortgelijke
manier in het midden van de ja
ren tachtig met het aids-virus in
aanraking kwamen, hebben
schadeclaims ingediend.
In september werd bekend
dat medewerkers van het minis
terie van gezondheid in 1985 bij
transfusies bloed hadden ge
bruikt waarvan men wist dat
het met het HIV-virusbesmet
kon zijn. Er raakten 1.200 he-
mofilie-patienten besmet, van
wie er nu 200 zijn overleden zijn
aids.
MOSKOU HANS GELEÜNSE
CORRESPONDENT
Michail Gorbatsjov, sinds donderdag on
derhuurder in het Kremlin, blijft vin
dingrijk. Op 13 december schreef hij een
nieuwe tekst voor de militaire eed van
trouw. Per heus presidentieel decreet
werd die tekst meteen van kracht ver
klaard. Van Gorbatsjov moeten de recru-
ten voortaan trouw zweren aan „hun
commandanten, de grondwet van de
staat, het vaderland". Voorheen was dat
aan de partij, het socialisme en de Sov
jetunie. Welke grondwet, welke staat,
welk vaderland, dat heeft Gorbatsjov
maar in het midden gelaten.
Volgens het dagblad Izvestia heeft Gor
batsjov zich op last van de militaire top
aan het creatieve schrapwerk gezet. In
diverse republieken, vooral in de Oekraï
ne, zouden nieuwe lichtingen hebben
geweigerd twee vingers voor de oude
tekst op te steken.
Vandaag zijn alle presidenten van voor
malige Sovjet-republieken (uitgezonderd
misschien die van Georgië) in de Ka-
zachstaanse hoofdstad Alma Ata bijeen.
Ze worden geacht de wereld te verblij
den met een opvolger van de Sovjetunie.
Vermoedelijke naam: Gemenebest van
Onafhankelijke Euraziatische Staten.
De tekst voor een nieuwe militaire eed is
een van de talloze onderwerpen die op
de agenda staan. Het concept zit ver
moedelijk al in de binnenzak van een
andere belangrijke deelnemer aan het
overleg: minister van defensie Sjaposj-
nikov, chef van een van de twee Unie
ministeries die nog niet door president
Jeltsin tot Russisch bezit zijn verklaard.
Jeltsin staat sterk in Alma Ata. In twee
weken van politiek 'powerplay' heeft hij
Gorbatsjov naar de achterdeur geduwd,
het leger door de voordeur binnenge
haald en de Russische vlag op het huis
van het gemenebest geplant.
Eerst paaide hij (zondag 8 december in
Brest) de Oekraïnse president Kravtsjoek
en parlementsvoorzitter Sjoeskevitsj van
het hulpeloze Witrusland voor een ge
menebest van drie onafhankelijke Slavi
sche staten. Gorbatsjov en de Kazach-
staanse president Nazarbajev werden
voor het blok gezet. Beiden wilden de
Sovjetunie omvormen tot een losse fede
ratie van onafhankelijke staten, maar wel
geleid door één president, een supra-na-
tionale regering van beperkte omvang,
en coördinerende supra-nationale mi
nisteries voor de belangrijkste financieel-
economische sectoren, de buitenlandse
politiek en defensie.
Nazarbajev koos eieren voor zijn geld.
Hij belegde een spoedberaad met dé
presidenten van Oezbekistan, Kirgistan,
Tadzjikistan en Toerkmenistan. Resul
taat: Azië wil bij het gemenebest, maar
wel als mede-oprichters, met gelijke
rechten en gelijke plichten.
Dit plaatste Jeltsin voor een probleem.
De Oekraïne wilde die (arm)lastige Azia
ten het liefst buiten de deur houden.
Kravtsjoek wist één ding zeker: de Aziati
sche republieken, onvermogend als ze
zijn, willen zo veel mogelijk 'centrale' or
ganen. Wie zou hun leger, hun ambassa
des, hun economie moeten financieren?
De Aziatische staten wilden ook het liefst
Gorbatsjov binnenboord houden. Dat
was echter voor Kravtsjoek en Jeltsin niet
te verteren. Gorbatsjov is voor hen het
symbool van de 'oude Unie', hij is de
eeuwige schipperaar die het land „zes
jaar achterop" (Jeltsin) heeft laten raken.
Maar Jeltsin wilde de Aziatische ex-ka
meraden evenmin buiten de deur hou
den. Rusland is groot, het heeft lange
grenzen en in het zuiden dreigt de islam.
Een buffer van enigszins wereldse staten
is geen slechte zaak. Bovendien komen
er, zij het in beperkte mate, grondstoffen
vandaan (mangaan, olie, goud, zilver) en
zijn er toeleverings- en raffinagebedrij
ven voor de noodlijdende Russische olie
industrie. Bovendien wonen er nogal wat
Russen in met name Kazachstan.
De Amerikaanse minister van buiten
landse zaken, James Baker, vervulde een
prima rol als katalysator. Nazarbajev ver
zekerde hem dat de kernwapens in diens
republiek onder centraal commando
blijven. Kravtsjoek en Sjoeskevitsj be
loofden dat hun staten zo snel mogelijk,
en met hulp van Amerikaanse experts,
kemwapenvrij worden.
Nu is het rollenspel in Alma Ata aange
land. Dit wordt de lakmoesproef voor
Jeltsin. Hij heeft zich vooraf gewapend.
In de aanbieding heeft hij het gecentrali
seerde oppercommando van de strijd
krachten en de buitenlandse inlichtin
gendienst. Het wordt slikken of stikken.
Kravtsjoek, die zichzelf al tot opperbevel
hebber van de Oekraïnse strijdkrachten
heeft uitgeroepen, krijgt de verzekering
dat die er in de toekomst ook gaan ko
men. De Aziatische republieken en Wit
rusland hoeven geen dure eigen legers
op te richten, hoogstens een nationale
Economisch moeten er lastige knopen
worden doorgehakt. De drie Slavische
partners willen op 2 januari de prijzen
vrijgeven, de Aziatische staten kunnen
zich dat niet permitteren. Dus moet er
subsidie komen voornamelijk van
Rusland, waar de roebelpers al op volle
kracht draait om Jeltsins beloften aan
militairen, gepensioneerden en werklo
zen na te komen.
Het is zeer goed mogelijk dat de presi
denten het eens worden, dat er keurig
handtekeningen worden gezet onder een
prachtige oprichtingsoorkonde voor het
nieuwe Gemenebest. Een hoopvol be
gin? Misschien, maar gezien de historie
die zo doorspekt is met Russische over
heersing en kolonisatie, is het realisti
scher te verwachten dat er nog een hele
boel ellende in het verschiet ligt.
Premier Ante Markovic van Joegoslavië houdt het voor gezien.
al het geld voor defensie is be
stemd.
Onze correspondente in
Oost-Europa, Runa Hellinga
voegt daar aan toe dat het fede
rale leger van Joegoslavië giste
ren zijn laatste kazerne in de
FOTO AP» MORTEN HVAAL
Kroatische hoofdstad Zagreb
heeft ontruimd.
Vanuit Rome wordt voorts ge-
meldt dat het Vaticaan van plan
zou zijn de onafhankelijkheid
van Kroatië en Slovenië te er
kennen.
Volgens de Japanse krant wil
Moon Investeren in een toeris
tisch project in de bergen van
Kumgangsan en in de econo
mische ontwikkeling van een
gebied bij de grens met het
Russische verre Oosten.
Moon stichtte de Vereni
gingskerk in 1954. In 1983
werd hij in de Verenigde Sta
ten wegens fraude veroordeeld
tot enkele maanden gevange
nisstraf.
Moon Sun-Myung, stichter van
de Moonsekte (Verenigings
kerk), wil ruim vijf miljard gul
den investeren in zijn geboor
teland Noord-Korea. Dat meldt
de Japanse krant Sankei Shim-
bun op gezag van „welinge
lichte bronnen".
Moon was begin deze maand
in Noord-Korea. Hij ontmoette
onder anderen president Kim
11-Sung.
(of in elk geval hun stoffelijke resten) zou
den worden overgedragen als onderdeel
van een door de Verenigde Naties voorbe
reide grote uitwisseling van alle gijzelaars
en krijgsgevangenen.
De \touw van kapitein Ron Arad, een bo
ven Libanon neergeschoten luchtmacht
navigator, is momenteel in New York om
aandacht te vragen voor haar situatie. Zij en
de ouders van andere vermiste militairen
hebben eerder deze week een gesprek ge
voerd met VN-secretaris-generaal Perez de
Cuellar.
Het staat vrijwel vast dat de
Duitse staalgiganten Krupp en
Hoesch gaan fuseren tot een
concern met 110.000 werkne
mers met een jaaromzet van 30
miljard mark. Krupp liet giste
ren weten dat het zijn belang in
Hoesch (een vroegere partner
van Hoogovens) heeft vergroot
van 24,9 procent tot ongeveer
51 procent. Alleen een verbod
van het Duitse kartelbureau of
de Europese Commissie kan het
samengaan nu nog blokkeren.
Het bestuur van Hoesch, dat
weinig voelt voor een fusie, rea
geerde gisteren formeel. Het be
drijf liet weten door Krupp op
de hoogte te zijn gesteld en de
besprekingen over de fusie te
zullen voortzetten. Topman Ka-
jo Neukirchen verklaarde in no
vember te zullen aftreden als
Hoesch in handen komt van
Krupp. Hij voelt er niets voor de
tweede viool te spelen onder
Krupp-topman Gerhard Crom-
me. De werknemers van
Hoesch zijn erg bang dat velen
van hen de laan uit worden ge
stuurd als het definitief tot een
fusie komt.
Financiële deskundigen wa
ren gisteren verbaasd dat Krupp
zo snel in staat was opnieuw
een fors pakket aandelen
Hoesch op te kopen. Krupp
staat niet bepaald bekend als
kapitaalkrachtig. Het concern
heeft naar eigen zeggen voor
het aanvankelijke belang van
24,9 procent ongeveer 500 mil
joen mark betaald. De vervol
gens verworven 26 procent
heeft vermoedelijk nog meer
gekost.
SEOUL/BEUING AP
'Werken aan kernwapens moet stoppen
Roh gereageerd, maar het
Noordkoreaaanse staatspersbu-
reau noemde de Rohs verkla
ring „het toppunt van sarcas
me
Roh zei niets over de aard van
de sancties waarmee hij dreig
de. De VS en Zuid-Korea be
spraken eerder al de mogelijk
heid van politieke en economi
sche sancties en Roh heeft in
het verleden ook de mogelijk
heid geopperd van een militaire
inval om Noord-Korea zijn
kemwapenprogramma te laten
stopzetten. De VS, Japan en an
dere landen weigeren Noord-
Korea economische hulp te ge
ven of betere betrekkingen in
het vooruitzicht te stellen zo
lang het land niet bewijst dat
het geen kernwapens ontwik
kelt. Op grond van onderzoek
van veiligheidsdiensten wordt
ervan uitgegaan dat Noord-Ko
rea in 1993 in staat zal zijn
kernwapens te produceren.
Overigens zal het Chinese
parlement volgende week mo
gelijk besluiten dat China het
verdrag tegen de verspreiding
van kernwapens tekent. Dat valt
althans af te leiden uit een me
dedeling van een Chinese parle
mentaire functionaris. Al in au
gustus heeft premier Li Peng
gezegd dat China zich wil aan
sluiten bij het zogeheten Non-
Proliferatie Verdrag. Dat stamt
uit 1968 en sindsdien hebben
140 landen er hun goedkeuring
aan gegeven.
Noord-Korea moet rekenen op
vergaande internationale maat
regelen als het blijft weigeren
zijn atoominstallaties open te
stellen voor internationale in
spectieteams. Daarmee heeft de
Zuidkoreaanse president Roh
Tae-woo gisteren gedreigd.
„Als Noord-Korea blijft weige
ren, zal het worden geconfron
teerd met serieuze tegenmaat
regelen van het Internationaal
Agentschap voor Atoomenergie
en de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties, en ook met
meer druk van de Verenigde
Staten, Japan, de Europese Ge
meenschap en andere landen",
aldus Roh in een interview.
Woensdag maakte hij bekend
dat de Verenigde Staten al hun
kernwapens uit Zuid-Korea
hebben weggehaald en dat zijn
land nu kemwapenvrij is. Die
bekendmaking was er duidelijk
op gericht Noord-Korea ertoe te
verleiden in te stemmen met de
non-proliferatie van kernwa
pens. Het betreffende verdrag is
er op gericht de verspreiding
van kernwapens tegen te gaan.
Noord-Korea zegt dat het niet
aan 'de bom' werkt, maar het
weigert nog altijd internationale
inspecties van zijn atoominstal
laties toe te staan als de VS niet
al hun kernwapens uit Zuid-Ko
rea hebben teruggetrokken.
Noord-Korea heeft niet offi
cieel op de bekendmaking van
