'Het is net
een loterij'
'Zi
'Wat hebben we dit onderschat'
T~7
2ATERDAGS
komen allemaal binnen met
fhet idee: dat doen we wel
Via de gewone weg lukt
het niet, maar met IVF komt het wel goed. En
als je ze vertelt dat per behandeling slechts
twintig procent van de mensen succes heeft,
horen ze dat wel, maar ze verwachten niet bij
die tachtig procent teleurstellingen te zitten."
Dr. Jansen, hoofd van de IVF-kliniek in
Voorburg, ziet de patiënten bijna allemaal
optimistisch binnenkomen. „Dat moet ook",
zegt hij. „Als je er niet in gelooft, ben je min
der gemotiveerd en minder zorgvuldig. IVF is
net een loterij met elke keer even veel of even
weinig kans. Psychologen vergelijken het met
een zwaar examen. Je werkt ergens naar toe,
je bent er een tijd mee bezig en dan beng, al
les of niets. Het is voor velen een laatste kans
op een kind. Ruim driekwart van de mensen
haken vanwege de spanning eerder af dan ze
van plan waren."
Hoeveel kost een kind gemiddeld?
„Ze zijn de laatste jaren gelukkig wat goed
koper geworden. Een jaar of zeven, acht gele
den, kostte een kind gemiddeld 25.000 gul
den. Nu de resultaten beter zijn komt de prijs
op de helft. Maar we hebben er vorig jaar nog
één van meer dan 50.000 gulden gehad. De
betrokken ouders moesten alles zelf betalen.
En ze hebben vijftien behandelingen nodig
gehad. Maar wie een kind uit het buitenland
adopteert is vaak óók tienduizenden guldens
kwijt."
Het vergoeden van IVF staat ter discussie in
de komende basisverzekering.
„De politici baseren zich op oude rappor
ten. Het percentage geslaagde behandelin
gen lag toen veel lager dan nu met klinieken
die zelfs nog geen drie procent scoorden. De
vergoeding voor IVF moet natuurlijk blijven,
met bijbetaling bijvoorbeeld. Als mensen elke
keer 600 tot 800 gulden uit eigen zak moeten
betalen, voorkom je dat mensen voor IVF
kiezen omdat het toch gratis is. Bovendien
mogen patiënten er best iets voor over heb
ben. Dan wacht die stereotoren maar even.
„De gezondheidszorg in ons land kost jaar
lijks 50 miljard. IVF kost 10 lot 15 miljoen
gulden, dat is nog geen driehonderdste pro
cent van het totaal. Daarbij komt dat een be
zuiniging daarop helemaal geen bezuiniging
is. Vrouwen die er alles aan willen doen om
een kind te krijgen, lopen van specialist naar
specialist. Er zullen veel meer eileideropera
ties worden gedaan, met weinig kans op suc
ces."
„En als we spreken over luxe, dan weet ik
er nóg wel een paar. Dan is een operatie van
een baarmoederverzakking ook een luxe. Met
een baarmoeder die tien tot vijftien centime
ter naar buiten hangt, kun je evengoed 100
jaar worden. Maar iedereen vindt het gewoon
dat je daaraan wordt geholpen. Hetzelfde
geldt voor het verwijderen van vleesbomen
en voor de dotterbehandeling voor hartpa
tiënten. Wie zo'n behandeling krijgt leeft niet
ZATERDAG' DECEMBERS'
Dr. Jansen, hoofd IVF-kliniek Voorburg: „Voor politici is pijn op de borst veel dichterbij dan de
pijn van kinderloosheid." foto opd duncan wijting
Kunstmatige bevruchting is fysiek
en psychisch een zware belasting
Steeds meer mensen die niet via de natuurlijke weg kinderen
kunnen krijgen, proberen dat met behulp van in-vitrofertilisatie
(ivf): bevruchting in glas. Echtparen zien het vaak als een laatste
kans op het krijgen van een kind. Het ziekenfonds vergoedt drie
behandelingen, zo'n 12.000 gulden. De behandelingen zijn niet
alleen kostbaar, maar ook fysiek en psychisch bijzonder zwaar.
Een echtpaar uit Groningen, Daan en Eva, werd gevolgd in hun
pogingen een kind te krijgen met behulp van ivf in hetDiacones-
senhuis in Voorburg. Allereerst een gesprek met dr. C. A M. Jan
sen, het hoofd van deze ivf-kliniek.
langer, maar de kwaliteit van het leven wordt
beter."
.►Als dat dan geen luxe is, waarom IVF dan
wèl? Wie bepaalt het lijden van mensen die
geen kind kunnen krijgen? De politici? Die
zijn over het algemeen tegen de vijftig en
hebben kinderen op de middelbare school.
Die kunnen zich niet meer verplaatsen in
jonge mensen die dolgraag een kind willen.
Het hartinfarct, dat ligt dichter bij hun wer
kelijkheid, daarom zullen ze ook nooit zeg
gen dat dure harttransplantaties niet meer
mogen worden vergoed. Pijn op de borst is
natuurlijk ook veel zichtbaarder en spectacu
lairder dan pijn vanwege kinderloosheid."
va en Daan hadden één kind,
m maar wilden er graag meer. Bij on-
JkmmJÊ derzoek bleken Eva's eileiders on
bruikbaar. Een vrouwenarts wees hun op de
mogelijkheid van reageerbuisbevruchting: in-
vitrofertilisatie (IVF). Het echtpaar werd naar
een ziekenhuis in Voorburg verwezen. Ze
hielden een dagboek bij over hun ervaringen.
5 NOVEMBER 1990
Eva en Daan krijgen in het Diaconesserihuis
in Voorburg te horen hoe de procedure zal
gaan. Hun bloed wordt onderzocht op geel
zucht, syfilis en aids. Het echtpaar krijgt een
informatief boek mee en een recept voor een
Antibioticum om bij het begin van de behan
deling volledig ontstekingsvrij te zijn.
Eva is optimistisch. Ze schrijft: „Ik ga ervan
uit dat ik zwanger raak." Daan stelt z'n gren
zen: „We proberen dit nu, maar het is niet zo
dat ons hele leven gefixeerd is op nog een
kinjd, Rommelen met eitjes van een vreemde
vrouw, ander zaad of draagmoederschap,
daarvan zeg ik: nee, nee, nee."
22 NOVEMBER
Daan moet in de kliniek een potje sperma
produceren. Het sperma wordt 'opgewerkt',
dat wil zeggen dat de kwalitatief minder goe
de zaadcellen worden weggegooid en de bes
te worden bewaard. Bij Eva wordt een inwen
dige echo gemaakt om te kijken naar de
baarmoeder en de eierstokken. Het onder
zoek wordt op video vastgelegd.
Een verpleegster legt uit wat er verder gaat
gebeuren en zegt dat ze zich moeten voorbe
reiden op een drukke, zware tijd. Ze krijgen
briefjes mee voor de apotheek. Er moeten
spuiten, naalden en drie soorten hormonen
worden besteld. Later in de maand zal Eva
zichzelf moeten injecteren om de rijping van
een groot aantal eicellen te stimuleren. Als
Eva weer menstrueert moet ze bellen om te
horen of er plaats is om mee te draaien in het
volgende programma.
12 DECEMBER
Eva wordt ongesteld. Ze belt Voorburg en
hoort dat er geen plaats is om te worden be
handeld. Eva: „Ik was helemaal van de kaart.
Kennelijk was ik er veel meer mee bezig dan
ik mezelf had willen toegeven. Allerlei nare
gebeurtenissen van vroeger kwamen boven."
De-kliniek in Voorburg verzekert Eva dat ze
de volgende maand zeker aan de beurt zal
zijn.
11 JANUARI 1991
Weer contact met Voorburg. Eva krijgt te ho
ren dat ze toch niet mee kan doen: geen
plaats. Eerst is ze overdonderd, later wordt ze
boos. Organisatorisch was alles geregeld.
Daan belt op en na overleg kan toch nog een
plekje worden gevonden.
Een dag later gaan Daan en Eva naar Voor
burg. Er wordt een echo gemaakt en Eva leert
hoe ze zichzelf hormonen moet injecteren,
twee keer per dag. Eva: „Het zelf injecteren
valt me erg mee. Het is minder griezelig dan
het lijkt."
Na drie dagen spuiten moet Eva donderdags
terugkomen. En de week daarop elke dag.
17 JANUARI
Er wordt gekeken hoeveel eitjes er rijpen. Eva
kan op de monitor meekijken in haar li
chaam. „Vijftien! Ik weet niet wat ik zie.
Prachtig. Echt gigantisch. Ze zijn ovaalvor
mig. Het lijken wel kaatsballen zo groot."
Vijftien is inderdaad veel, zo krijgt Eva te ho-
20 JANUARI
De eitjes worden uit het lichaam
gezogen om te worden bevrucht.
Eva: „Dat viel tegen. Het was
pijnlijk. Eén keer, maar nooit
weer, dacht ik. Ik werd misselijk
van de spanning. Zes goeie eitjes
zijn overgebleven. Daan moest
weer zaad produceren. Nu moet
ik het hormoon pregnyl inspui
ten om de baarmoeder in een zo
gunstig mogelijke positie te bren
gen. Daan en ik zijn alleraardigst
opgevangen bij onze vrienden bij
wie we een week logeren."
22 JANUARI
Vijf eitjes blijken bevrucht te zijn.
De cellen hadden zich al drie
keer gedeeld. De vraag is hoeveel
er moeten worden terugge
plaatst. De arts stelt voor vier te
rug te zetten, maar dat vinden
Eva en Daan te veel. Stel je voor
dat het een drieling of vierling
wordt. Besloten wordt om drie
eitjes terug te plaatsen en twee in
te vriezen. Via een buisje worden
de bevruchte eitjes in de baar
moeder geplaatst. Nu is het echt
spannend, vindt Eva. „Ie hebt
bevruchte eitjes in je buik, maar
je weet niet of je zwanger bent. Ik
heb de neiging me amper te
bewegen. De natuur moet nu de rest doen.
Als ik 3 februari niet ongesteld ben, ben ik
echt zwanger."
29 JANUARI
Eva is erg labiel, huilerig en heeft het gevoel
dat het niet goed zit. Ze voelt vage krampen
in haar onderbuik.
1 FEBRUARI
Eva wordt ongesteld. De bevruchte eitjes
hebben zich niet genesteld. Ze is verdrietig.
„Ik zei altijd dat er ook andere dingen in het
leven zijn. Nu merk ik dat ik het toch heel erg
vind. Ik heb gezien hoe dicht geluk en
verdriet bij elkaar liggen. De dokter heeft
gelijk gehad. De wachtperiode is heel zwaar.
Je weet dat je drie embryo's in je hebt, maar
je weet niet of je zwanger bent. Twee
bevruchte eitjes zijn ingevroren. Ik denk dat
ik die laat terugplaatsen. Als ik dat niet doe
worden ze vernietigd. Bovendien is dat een
simpele behandeling. Ik zie er vreselijk
tegenop om over twee maanden weer een
hele week in behandeling te moeten. Die
terugplaatsing is in één keer gebeurd."
12 FEBRUARI
Eva en Daan reizen weer naar Voorburg. Ze
willen dat de twee ingevroren bevruchte
eicellen worden geplaatst. In de kliniek wordt
gekeken naar de groei van de follikels.
Afgesproken wordt dat in een ziekenhuis in
Groningen twee keer een echo zal worden
gedaan om te kijken, wanneer de
baarmoeder in optimale conditie is voor de
terugplaatsing. Dat gebeurt op 15 en 18
februari. Via een urinetest moet Eva te weten
komen wanneer de eisprong plaats heeft. Als
het zo ver is wordt met Voorburg
afgesproken dat de embryo's, mits het
ontdooien goed gaat, op 21 februari worden
teruggezet.
21 FEBRUARI
De kliniek belt dat het is gelukt met het
ontdooien. Eva en Daan gaan naar de kliniek
en 's middags worden de eitjes ingebracht.
Als ze over twaalf dagen niet menstrueert, is
ze mogelijk zwanger, zo luidt de boodschap.
Eva heeft weinig vertrouwen. „Ik heb het
gedaan, omdat ik het met mezelf heb
afgesproken en omdat ik er weinig voor hoef
5 MAART
Eva is nog steeds niet ongesteld. Daan belt
met Voorburg. De arts is enthousiast. Doe
maar een test, wordt gezegd. De test is
positief. Maar Eva durft er nog niet echt in te
geloven. „Ik voel helemaal niks."
10 MAART
Eva is niet zwanger meer. Ze heeft een
miskraam. Echt overdonderd is ze niet, als de
twee zakjes zo groot als een dubbeltje naar
buiten komen.
19 APRIL
Weer een menstruatie. Daan en Eva
beginnen het een beetje zat te worden. Ze
hebben niet zo'n zin om weer een week naar
Voorburg te gaan. Daan: „We hadden allebei
iets van pfiff..., bah. Nou moet het maar eens
ophouden met het gedonder."
21 APRIL
Naar de ivf-kliniek. Even naar Voorburg heen
en weer. Het hele circus begint opnieuw. Er
wordt een echo gemaakt. Er worden
hormonen ingespoten.
25 APRIL
Weer bijna een week bij
vrienden logeren. Er worden
eitjes gehaald, waarvan er vier
heel goed zijn. Er wordt een
poging tot bevruchten gedaan.
Bij twee lukt dat.
1 MEI
De twee bevruchte eitjes worden
teruggeplaatst. Het grote
wachten is weer begonnen. Eva
neemt twaalf mei aan als datum
waarop er enige zekerheid over
een zwangerschap is. Daan
vraagt Eva niet meer te
temperaturen en urinetesten te
doen. Gewoon maar afwachten.
„Als we zo bezig blijven als de
eerste keer, worden we
stapelgek. Is de temperatuur een
tiende graad gezakt, dan wordt
Eva al onzeker. Is de test
verkleurd dan hou je die onder
de lamp ert onder het zonlicht,
omdat je je afvraagt of de
verkleuring wel voldoende is. Er
bestaat bijna niets anders meer.
Het is ook van invloed op onze
relatie. Ik geniet minder van
dingen." Eva: „Ik begrijp niet
„Ja. Als een orgaan bij IVF-patiëntes
vaak de eileiders niet functioneert, is het
ziek. Iedereen heeft recht op een behande
ling van een ziekte. Ook op een behandeling
van onvruchtbaarheid. Ik zie zo'n behande
ling niet als luxe. Heel veel andere medische
behandelingen kun je bovendien niet eva
lueren. IVF wel. Je weet binnen afzienbare
tijd of het succesvol is.
„IVF zal gewoon blijven bestaan, ook als
het niet meer wordt vergoed. Vorig jaar zijn
er 5800 behandelingen geweest. Als de ver
goeding wordt afgeschaft, zal dat aantal da
len. Het wordt weer een behandeling voor de
rijken. Dat was tien jaar geleden ook zo. Ik zie
ook gebeuren dat er meer embryo's worden
teruggeplaatst. Met een groter risico op drie
lingen en vierlingen."
dat sommige echtparen dit tien maanden
kunnen volhouden."
11 MEI
Het is mis. Eva is niet zwanger. Voor Daan is
het geen ver assing. „We waren toch al een
beetje somber. Waarom weet ik niet precies."
Juni is voor Daan en Eva een rustmaand, in
juli gaat de kliniek dicht. De maand daarop
proberen ze het maar weer eens: geen plaats.
In september melden ze zich opnieuw aan.
Weer geen plaats. Eva wórdt kwaad, met als
resultaat dat alsnog een plekje voor haar
wordt gevonden.
27 SEPTEMBER
Eva menstrueert en het hele circus begint
opnieuw. Op 6 oktober worden vier eitjes
geoogst. Op 9 oktober worden ze alle vier
bevrucht teruggeplaatst. Het wachten is
begonnen. Voor de laatste keer. Eva is
hoopvol. Ze denkt dat ze zwanger is. 's
Nachts moet ze vaak naar het toilet.
18 OKTOBER
Het gaat weer fout. Eva: „Ik huil me de ogen
uit de kop. Je rekent er toch steeds weer op.
Dat sloopt je. Elke keer weer hoop en dan
toch: niks. Daan en ik hebben een hele nacht
gepraat. Moeten we het nog een keer doen?
Dat gaat ons vierduizend gulden kosten. Ik
wil niet meer." Daan: „We stoppen er mee. Je
moet ergens ophouden. We hebben van
tevoren besloten dat we het drie keer zouden
doen, daar moeten we nu niet op
terugkomen. De natuur zegt nee en dan is
het nee. Dat moeten we accepteren."
Eva: „We zijn nu een jaar bezig. Het gekke is
dat iedereen denkt dat het zal lukken. Als ik
aan iemand vertelde waarmee we bezig
waren kreeg ik vaak te horen: je stuurt wel
een geboortekaartje hè? Wat hebben we dit
onderschat. Daan en ik moeten ons vanaf nu
instellen op een leven met één kind. Eindelijk
weer eens andere dingen doen."
21 NOVEMBER
Eva probeert het hoofdstuk IVF af te sluiten.
„Ik voel me lichamelijk goed, maar ik ben er
nog wel emotioneel onder. Als ik met de
dagelijkse dingen bezig ben, gaat het
allemaal wel, maar zodra het onderwerp ter
sprake komt, krijg ik een brok in de keel. Ik
heb me vaak rot gevoeld. Misschien kwam
dat door de hormonen. Dan voelde ik me
agressief en kon geen aanraking verdragen.
Maar het wordt langzamerhand beter. Ik
overweeg om me te laten steriliseren. Anders
blijf ik toch stiekem hopen op een
zwangerschap."
