Binnenland
Veel mijnenjagers
functioneren niet
Studentenbond: bijverdienregels oneerlijk
Topman planbureau: De
Vries overtreedt de wet
Ambtenaren werken
vaak onnodig over
Salarisverhoging winkelpersoneel
Politie vindt
1,9 miljoen
aan vals geld
Bedrijfsleven ziet in
1991 omzet stagneren
'Mestverwerking blijft flop'
Ritzen houdt
toch vast aan
studie-advies
Donderdag 19 december 1991
Redactie 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOCAN RONALD FRISART (chef) PATRICK VAN DEN HURK JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER Vormgeving: ESTHER NYPELS
4
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Gemeenschappelijke Persdienst (GPD). Inter Press Service (IPS).
NIEUWSLIJN
Benzine en diesel goedkoper
Benzine en dieselolie worden morgen respectievelijk twee en
één cent per liter goedkoper. Dit hebben marktleider Shell en de
Novok, de organisatie van vrije pomphouders, gisteren meege
deeld. De meest voorkomende literprijzen aan de zelfbedie-
ningspomp worden 1,82 gulden voor super plus loodvrij, 1,78
gulden voor euro loodvrij, 1,94 gulden voor gelode superbenzine
en 112,6 cent voor diesel.
Diefstal auto's op bestelling
Tegen een 43-jarige man uit Eersel is gisteren voor de rechtbank
in Den Bosch 2,5 jaar celstraf geëist, waarvan een half jaar voor
waardelijk. Volgens de officier van justitie is de man leider van
een groepje van drie mensen, die auto's voor illegale export sta
len In Noord-Brabant en België. De buit verdween naar Oost-
Europa. Alleen al in 1990 verdwenen in het noordoosten van
Brabant 680 auto's, waarvan de politie er 65 weer opspoorde. De
auto's, voornamelijk duurdere types, werden op bestelling gele
verd, zelfs in de gewenste kleur.
'Geen fusie van ministeries'
CDA-fractievoorzitter Brinkman vindt dat de afdelingen op de
ministeries van binnenlandse zaken en justie die zich bezighou
den met rechtshandhaving en politie moeten worden samenge
voegd. Een fusie tussen beide departementen vindt hij echter
ongewenst. Brinkman zegt dat in een interview in de Justitie
krant. Tijdens de algemene politieke beschouwingen in de
Tweede Kamer sprak Brinkman van de „eeneiige tweeling aan
de Schedeldoekshaven Dat werd toen uitgelegd als een
pleidooi voor een complete fusie tussen Binnenlandse Zaken en
justitie. „Ik ben me ervan bewust dat zo'n gezamenlijk departe
ment wel heel erg veel verschillende onderdelen zou hebben",
aldus de CDA'er nu.
Referendum in Amsterdam gaat door
De inwoners van Amsterdam kunnen zich op 25 maart uitspre
ken over de vraag of het autoverkeer in de binnenstad meer be
perkingen moet worden opgelegd. De gemeenteraad heeft giste
ren besloten een referendum te houden, een jaar later dan in de
bedoeling lag. Op 14 januari dient overigens nog een kort geding
van ondernemers uit de binnenstad, die eisen dat het referen
dum wordt verboden.
'Minister moet cao 's inhoudelijk toetsen
UTRECHT GPD
Minister De Vries (sociale za
ken) overtreedt de wet door
cao's niet inhoudelijk te toet
sen, voordat hij ze algemeen
verbindend verldaart voor een
hele bedrijfstak. De bewinds
man handelt daarmee ook in
strijd met het regeringsbeleid.
Dit zei directeur Zalm van het
Centraal Planbureau (CPB) gis
teren op een studiedag over ar
beidsverhoudingen in ons land.
Zalm stelde dat de wet voor
schrijft dat cao's inhoudelijk
worden getbetst, voor ze alge
meen verbindend worden ver
klaard. Dat is nodig, omdat
daarmee ook dwingend ver
plichtingen worden opgelegd
aan werknemers die daarom
niet hebben gevraagd.
In feite is nu het niet-toetsen
van cao's tot principe verheven.
Daarmee handelt De Vries ook
tegen het regeringsbeleid, vindt
Zalm. Zo worden in de cao's
aanvullingen op Ziektewet-uit
keringen vastgelegd, wordt er
een aanvulling op de wao-uitke-
ring geregeld en wordt het ver
boden mensen tegen het mini
mumloon aan te nemen.
Dat leidt ertoe dat het werk-
makkelijk wordt ge
maakt om niet meer te werken
of zich snel ziek te melden, zegt
Zalm, iets dat het kabinet juist
wil bestrijden. Bovendien wordt
een beleid .gevoerd waardoor
werkgevers altijd meer dan het
minimumloon betalen, op een
moment dat het kabinet loon
stijging onverantwoord vindt.
Zalm gaf toe dat door het al
gemeen verbindend verklaren
van cao's de arbeidsvoorwaar
den voor maar acht procent van
alle werknemers buiten hun wil
worden vastgelegd. Dat lijkt
weinig, aldus Zalm, maar hij
wees er op dat het vooral gaat
om sectoren die gevoelig zijn
voor loonkosten-ontwikkelin
gen, zoals de bouw en de han
del.
Volgens Zalm zijn er drie mo
gelijkheden voor De Vries: Ten
eerste kan hij de huidige prak
tijk voortzetten, maar dan moet
de wet worden gewijzigd. Ten
tweede kan hij overgaan tot een
inhoudelijke toetsing van cao's.
Ten derde kan hij besluiten dat
de partijen die niet betrokken
zijn bij cao-onderhandelingen,
zelf over hun arbeidsvoorwaar
den kunnen overleggen.
Rekenkamer stelt simpele maatregelen voor
DEN HAAG GPD
Ambtenaren bij de rijksoverheid
blijken regelmatig over te wer
ken, terwijl dat gemakkelijk is te
voorkomen. Volgens de Alge
mene Rekenkamer kunnen mi
nisteries door maatregelen als
betere planning en flexibele
werktijden het overwerk danig
inkrimpen.
Uit het halfjaarlijkse verslag
van de Rekenkamer blijkt dat
ambtenaren niet altijd voldoen
aan het cliché van de luie dien
den sommigen werken per
maand meer dan 100 uur over.
In de meeste gevallen zijn het
ambtenaren in lagere functies.
In 1989 bleken de zes onder
zochte ministeries, de Raad van
State en de Hoge Raad 97 mil
joen gulden aan overwerk kwijt
te zijn. Alle rijksambtenaren
verdienen met elkaar 73 mil
jard gulden. Het hogere kader
blijkt in veel gevallen niet op de
hoogte te zijn van de aard en de
hoeveelheid "overwerk. Ook
wordt het nauwelijks gecontro
leerd. De lagere chefs delen het
werk meestal uit.
De Rekenkamer stelt dat met
eenvoudige ingrepen het mees
te overwerk is te voorkomen.
Daarbij wordt gedacht aan flexi
bele werktijden, het beter inde
len van werk, het controleren
van ziekteverzuim en het vast
stellen van maximum-budget-
ten voor overwerk. Ook blijkt
dat ambtenaren soms overwer
ken, maar andere uren van de
dag niets hebben te doen. Als
ambtenaren niet gelijktijdig
gaan lunchen, hoopt het werk
zich niet op en kan later op de
dag extra werk worden voorko
men.
De Rekenkamer constateert
ook dat de Ambtenarenwet uit
1919 moet worden gewijzigd,
omdat daarin geen rekening
wordt gehouden met overwerk
van ambtenaren die kantoor
werk verrichten. Bovendien blij
ken de meesten liever geld in
plaats van vrije tijd als vergoe
ding te krijgen. In de bestaande
regeling wordt nog de voorkeur
gegeven aan verlor. De minister
heeft beloofd maatregelen te
zullen nemen om het overwerk
te beperken.
Cees Braat, medewerker van het Legermuseum in Delft, legt de laatste hand aan de uitrusting van een
'Pemoeda' (nationalistische jongere in Nederlands-lndië), voordat morgen de tentoonstelling 'Inzet in
Nederland-lndië 1945-1950' officieel door minister Ter Beek van defensie wordt geopend. De tentoon
stelling biedt een overzicht van het Nederlands-Indonesische conflict. foto anp hans steinmeier
Kritisch rapport van Rekenkamer
RUSWUK GPD
Voor grote groepen winkelper
soneel gaan de lonen op 1 april
volgend jaar met 6 tot 12 pro
cent omhoog. Op 1 september
volgt een verdere stijging. Dat
hebben werkgevers en vakbon
den gisteren vastgelegd in een
principe-akkoord voor een cao
voor dat deel van de detailhan
del waarvoor tot nu toe geen
collectieve arbeidsovereen
komst bestond. De cao geldt
voor ongeveer 100.000 werkne
mers en treedt op 1 april 1992
in werking. De overeenkomst
loopt tot en met 31 augustus
1993.
Volgens de Dienstenbond
FNV en de Voedings- en Dien
stenbond CNV is de salarisver
hoging „nog slechts het begin
van een inhaaloperatie". Vol
gens hen worden in winkelbe
drijven waarvoor wèl cao's be
staan, aanzienlijk hogere sala
rissen betaald. De nu afgespro
ken salarisverhogingen gelden
onder meer voor personeel van
schoenen- en dierenspeciaalza
ken, juweliers- en ijzerwaren-
winkels, doe-het-zelfzaken en
winkels voor sportartikelen en
fotomaterialen. De nieuwe cao
bestaat op het ogenblik voorna
melijk uit een loonparagraaf.
Andere elementen komen in
volgende onderhandelingen
aan de orde. De cao zal nog niet
gelden voor opticiens, boekhan
dels, bloemen- en plantenza-
ken, speelgoedwinkels, tuincen
tra, drogisterijen en winkels
voor wit- en bruingoed (koel
kasten, wasmachines en derge
lijke).
De ondernemers in deze sec
toren willen wel naar een cao
toe maar dan specifiek geldend
voor hun branche.
De 26 mijnenjagers van de Koninklijke Marine kunnen
vaak niet worden gebruikt. De 11 mijnenjagers in de
Dokkum-klasse zijn 85 procent van de tijd niet operatio
neel. De 15 mijnenjagers uit de veel modernere Alkmaar
klasse zijn bijna de helft van de tijd niet 'klaar voor de
start'. Dat blijkt uit het decemberverslag van de Algeme
ne Rekenkamer, het halfjaarlijkse onderzoek naar het
functioneren van de rijksoverheid.
DEN HAAG. GPD
De Rekenkamer wijt de geringe
inzetbaarheid van de mijnenbe-
strijdingsvaartuigen aan het feit
dat er te weinig goed opgeleid
personeel is en dat de schepen
een derde van de tijd niet vol
doende zijn toegerust om uit te
varen. Het onderzoek bestrijkt
de periode van half 1987 tot half
1989. Voor het onderzoek ge
bruikt de Rekenkamer de nor
men die de marine zelf hanteert
om de inzetbaarheid te meten.
De materiële tekortkomingen
worden volgens de Rekenkamer
grotendeels veroorzaakt door
dat de schepen in de Alkmaar
klasse al tekortkomingen ver-
NUMEGEN ANP
Bij huiszoeking bij een man in
Uden heeft de politie van
Nijmegen 1,9 miljoen gulden
aan vals geld ontdekt en in be
slag genomen. Het huis was al
eerder onderzocht, maar toen
werd niets gevonden. Agenten
stuitten uiteindelijk in de kruip
ruimte op een tas met briefjes
van 100, 500 en 1000 Duitse
marken.
De 36-jarige bewoner was lid
van een bende waarvan vorige
maand na een onderzoek in
België vier leden werden aange
houden: twee Belgen en twee
mannen uit Nijmegen. Zij had
den een sporttas met 1,5 mil
joen gulden aan vals Duits geld
in hun bezit.
In een bagagekluis in het NS-
station van Nijmegen was eer
der een tas met 138 briefjes van
250 gulden gevonden. Daarvoor
waren vier mannen uit Nijme
gen gearresteerd. Het spoor
leidde uiteindelijk naar Meche-
len, waar het geld op bestelling
van de Nederlanders bleek te
worden gemaakt.
toonden bij oplevering. De mij
nenjagers in de Dokkum-klasse
zijn vanwege ouderdom gevoe
lig voor storingen.
Het inzetten van de mijnenja
gers in tijden van oorlog levert
ook problemen op. De Reken
kamer noemt de toestand zelfs
„zorgelijk" als het gaat om het
reservepersoneel. .Allereerst is
het bestand aan reservisten niet
bijgewerkt". Met andere woor
den: de marine weet niet hoe
veel reserve-personeel met wel
ke opleidingen al dan niet be
schikbaar is.
In zijn weerwoord wijst mi
nister Ter Beek (defensie) op
het goede functioneren van de
schepen tijdens de operaties in
de Perzische Golf. De Rekenka
mer is daarvan echter niet on
der de indruk. Verder stelt Ter
Beek vast dat de door de marine
zelf ontwikkelde normen erg
hoog zijn, zodat er in de praktijk
niet altijd aan kan worden vol
daan. De Rekenkamer tekent
echter aan dat de marine-nor
men zijn gebaseerd op Navo-
normen. Bovendien vindt de
Rekenkamer de rapportages
over naleving van de normen te
kostbaar om er vrijblijvend mee
om te springen.
Twee maanden geleden pu
bliceerde de Rekenkamer een
rapport over de inzetbaarheid
van de landmacht. De kritiek
van de Rekenkamer was toen
dat die inzetbaarheid niet valt te
meten, omdat daarvoor geen
normen zijn vastgesteld. Minis
ter Ter Beek antwoordde toen
dat de krijgsmacht daarvoor „te
complex en te omvangrijk" is.
Fijntjes concludeert de Reken
kamer in het jongste rapport
dat het ministerie van defensie
„kennelijk toch in staat is der
gelijke meetsystemen te ontwik
kelen".
UTRECHT GPD
het gunstigst in de basismetaal,
de optische industrie, de grafi
sche industrie en bij de uitgeve
rijen. Uitgesproken slecht gaat
het echter in de transportmid
delenindustrie en de bouw,
waar de omzet met respectieve
lijk 3 en 2,3 procent daalde.
Volgens de KvK's is er dit jaar
voor het eerst sinds 1987 min
der geïnvesteerd (min 2,5 pro
cent). De werkgelegenheids
groei blijft vooralsnog redelijk
gunstig. Vooral de dienstverle
ning was dit jaar weer goed voor
een groot aantal niéuwe banen.
Het Nederlandse bedrijfsleven
maakt dit jaar een pas op de
plaats. Groeide de gezamenlijke
omzet vorig jaar nog met 2,6
procent, dit jaar was dat slechts
0,7 procent.
Dat blijkt uit de jaarlijkse En
quête Regionale Bedrijfsontwik
keling (Erbo) van de gezamen
lijke Kamers van Koophandel
(KvK), die vanmorgen is gepre
senteerd. Aan de enquête van
de KvK's deden 66.000 bedrij
ven mee. De omzetgroei was
De grootschalige mestverwer
king is nog steeds een flop, ook
al heeft de Rijksoverheid inmid
dels miljoenen in het project
gestoken. Dat stelt de Algemene
Rekenkamer in haar tweede
halfjaarlijkse rapport. Een be
langrijk knelpunt is volgens de
kamer de gebrekkige versprei
ding van kennis op het gebied
r»rA.a a- van de mestverwerking.
Volgens de kamer was begin
dit jaar slechts bij enkele fabrie
ken sprake van een produktie-
capaciteit van enige omvang.
De op dat moment grootste
mestverwerkingsfabriek had
een capaciteit van 100.000 ton
per jaar. Het streven is nog
steeds om in 1994 een mestver
werkingscapaciteit te hebben
van 6 miljoen ton per jaar.
Samenwonende student met verdienende partner wordt de dupe
De Landelijke Studenten Vak
bond (LSVb) wil dat minister
Ritzen (onderwijs) de versoepel
de regels voor bijverdienende
studenten bijstelt, omdat stu
denten die samenwonen met
een verdienende partner er de
dupe van worden. Zij raken hun
basisbeurs en de bijbehorende
ov-studentenkaart veel eerder
kwijt dan voorheen.
Twee samenwonende stu
denten met een basisbeurs en
een bijbaantje kunnen er daar
entegen samen tot 880 gulden
per maand op vooruit gaan. Zij
hebben dan in veel gevallen
met zijn tweeën honderden gul
dens per maand meer te beste
den de student en de werkende
partner. De LSVb noemt dat
„erg scheef' en heeft Ritzen om
opheldering gevraagd.
De regels gaan op 1 januari
in. Studenten mogen dan 670
gulden per maand bijverdienen,
voordat hun beurs wordt ge
kort. Dat is bijna 440 gulden per
maand meer dan nu. Het be
drag is verhoogd, omdat de ren
te op studieschulden vanaf 1 ja
nuari al tijdens de studie begint
te lopen. Een student mag daar
om van Ritzen kiezen: naast de
basisbeurs tegen de marktrente
geld bijlenen of een baantje ne
men.
Voor de student met werken
de partner zit het venijn in de
manier waarop de 'eigen bijdra
ge' van de verdienende partner
aan het levensonderhoud van
de student voortaan wordt vast
gesteld. Nu mag van het inko
men van de werkende nog de
vaste ouderlijke bijdrage aan de
studiekosten en een vast, vrij
bedrag worden afgetrokken.
Ook mag de verdienende part
ner een vast bedrag voor de ei
gen kosten van levensonder
houd in mindering brengen.
Het restant is de eigen bijdra
ge. Die moet van de basisbeurs
worden afgetrokken. Pas bij een
netto-loon boven 2343 gulden
blijft er zoveel eigen bijdrage
over, dat de studerende partner
de hele basisbeurs en daarmee
de ov-studentenkaart kwijt
raakt.
Vanaf 1 januari mag van het
loon van de verdienende part
ner nog slechts het maximale
bedrag aan vrije bijverdienste
670) worden afgetrokken.
Daarnaast mag voor de kosten
van eigen levensonderhoud
757,85 in mindering worden
gebracht. De ouderlijke bijdrage
verdwijnt en kan daarom niet
meer worden afgetrokken. AI bij
een inkomen van 1998 gulden is
de eigen bijdrage dan 570,15,
precies 15 cent meer dan de ba
sisbeurs van 570 gulden.
Veel beter af zijn twee samen
wonende studenten met basis
beurs. Als zij allebei het maxi
male vrije bedrag bijverdienen,
hebben ze ieder 1240 gulden
per maand te besteden (570
gulden beurs plus 670 gulden
bijverdienste). Samen hebben
ze dan een netto-inkomen van
2480 gulden. Bovendien hou-
Minister Ritzen van onderwijs (links) bekijkt de Energieprijs EER (Energie Efficiencyprogramma Rijkshuisves
ting) die hij zojuist in ontvangst heeft mogen nemen van zijn collega Alders van milieu. De prijs is een belo
ning voor het bewust omgaan met energie in een werkomgeving. Het ministerie van onderwijs in Zoeter-
meer, waar de prijs gisteren door Ritzen in ontvangst werd genomen, is er in geslaagd de energierekening te
halveren. Rechts op de foto staat de maker van de prijs, kunstenaar Rinus Bevers. foto anp cor mulder
den zij beiden hun ov-kaart. In
de oude regeling konden zij
nooit verder komen dan 1600
gulden.
„Dat is leuk voor die samen
wonende studenten, maar het
klopt niet", zegt LSVb-woord
voerder Erik van Bruggen. „We
hebben al telefoontjes gehad
van mensen die samenwonen
met een verdienende partner.
Ze hadden plotseling te horen
gekregen dat ze volgende
maand hun beurs en hun ov-
kaart kwijt zijn. We hebben Rit
zen met spoed om antwoord
gevraagd, maar hij heeft gezegd
schriftelijk te zullen antwoor
den. Dat duurt meestal wel
eventjes."
Volgens woordvoerder F.
Wassenaar van het ministerie
van onderwijs zal het antwoord
waarschijnlijk echter nog deze
week worden verstuurd. Hij
wijst er verder op dat de nega
tieve en positieve gevolgen voor
samenwonenden zijn meege
wogen bij de beslissing, maar
dat vanwege de overzichtelijk
heid is gekozen voor één rege
ling. „En dan valt er altijd wel
iemand uit de boot."
DEN HAAG ANP
Minister Ritzen (onderwijs)
houdt vast aan zijn voorstel
voor de invoering van een bin
dend studie-advies voor stu
denten die hun eerste jaar aan
een universiteit of hogeschool
er op hebben zitten. Dit on
danks scherpe kritiek van de
Raad van State op het plan.
De Raad wijst het idee niet
volledig van de hand, maar
heeft wel grote twijfels over de
manier waarop Ritzen dit nieu
we instrument, waarmee uni
versiteiten en hogescholen de
studievoortgang van hun stu
denten moeten bewaken, heeft
uitgewerkt.
Volgens de Raad heeft de re
geling zoveel organisatorische
en technische gevolgen, dat zij
in elk geval niet op korte ter
mijn kan worden ingevoerd. De
regeling stelt universiteiten en
hogescholen dan voor een „na
genoeg onuitvoerbare op
dracht", aldus de Raad.
Het bindend studie-advies
houdt in dat de universiteiten
en hogescholen studenten na
hun eerste jaar mogen wegstu
ren. De universiteiten kunnen
deze mogelijkheid gebruiken,
maar zij hoeven dat niet te
doen. De enige grond waarop
zij studenten de toegang tot het
tweede jaar mogen weigeren, is
het behaalde studieresultaat. Zij
moeten bovendien van tevoren
hebben aangegeven wat de ei
sen zijn.
