Leven en wonen
Het berekende succes van Swatch
nr
Maak zelf kerstversiering
De
kerstkegel
RS-virus
Dinsdag 17 december 1991
Redactie: 023-150263 HENRIETTE VAN DER HOEVEN Vormgeving: ANDRIES DETMAR
23
BEMINT eer gij bezint. SCHILLERKRAAG: Sinds de tijd van de HET BESTE VAN de tijd zijn de
ERIC VAN DER STEEN, padvinders in het begin van de 20ste ogenblikken waarin hij stil
eeuw de gebruikelijke benaming voor een staat,
open gedragen kraag aan het sporthemd FRANS DAELS
van een man.
Design-horloge brengt Zwitserland terug aan de top SPREEKUUR
Swatch-horloges wereldwijd
over de toonbank gegaan. De
verwachting is dat begin vol
gend jaar de 100-miljoenste zal
worden verkocht. De echte re
volutie van het horloge zit 'm
niet in het technische vernuft
maar in het beeld.
Het is design. Dank zij beroem
de ontwerpers als Keith Haring,
Kiki Picasso en Mimmo Paladi-
no is Swatch een verzamelob
ject geworden. De zogeheten
'Artist Design Swatches' worden
in beperkte oplage geprodu
ceerd. De wereldberoemde graf
fiti-kunstenaar Keith Haring
was de eerste met zijn 'modele
avec personnage'.
Wijzerplaat
Even terug naar 1981, toen de
Zwitserse horloge-industrie
compleet op z'n gat lag. Het
aandeel in de internationale
horlogemarkt had z'n diepte
punt bereikt: minder dan tien
procent. Maar de Zwitsers
moesten niets hebben van het
digitaal horloge, waarmee het
Verre Oosten furore maakte.
Voor de Zwitsers was er maar
één horloge en dat was het ver
trouwde analoog-model, een
wijzerplaat met wijzers.
De banken, die met behoorlijk
wat geld in de horloge-industrie
zaten, begonnen echter knap
zenuwachtig te worden. Bang
om Run centen definitief kwijt
te raken, schakelden ze dr. Ernst
Thomke in, van huis uit huisarts
maar al jaren actief in de che
mische industrie en succesvol
met huis-, tuin- en keukenarti
kelen als tandpasta. Een man,
die absoluut niets wist van hor
loges.
Thomke ging meteen aan de
Het moet plat zijn, superlicht, waterdicht, origineel, schokvrij, onderhouds
vrij en bovenal tot op de seconde nauwkeurig. Dat was de boodschap die El-
mar Mock en Jacques Muller, twee jonge ingenieurs, tien jaar geleden kregen
van dr. Ernst Thomke. Een aantal maanden later lag het resultaat op tafel:
een acht millimeter dik precisie-instrument dat aan alle eisen voldeed en
met zijn twintig gram even zwaar was als een brief. Zwitserland had met dit
ontwerp, dat de naam Swatch meekreeg, een nieuw wapen in handen om
weer door te dringen tot de internationale horlogetop.
Met wat eenvoudige bloemdecoraties breng
je kerstsfeer in de huiskamer. Bij de bloe
mist kun je naaldengroen, besjes, denne-
appels en een paar van die grappige kerst
tulpjes kopen waarmee je in een handom
draai een leuk arragementje maakt. De rode
tulpjes heten meestal Brilliant Star, de gele
'Jofft-e'. De kwekers hebben er door een
speciale temperatuurbehandeling voor ge
zorgd dat ze zo klein bleven. De bolletjes
kun je in grind of potgrond zetten. Je hoeft
alleen maar wat water te geven.
Dit geldt ook voor in de pot gekochte bolle
tjes zoals spruithyacinten, die in bloei zo
lekker geuren. Koop ze bij voorkeur als ze
net beginnen te kleuren. Zet ze op een lich
te maar ('s avonds) koele plaats. Dat ver
lengt hun bloeileven.
In de traditionele kerstkleuren rood en wit
zijn de snijbloemen van o.m. anemoon, als-
troemeria, bouvardia, chrysant, trosanjer,
gerberatulp en kerstroos (Helleborus of
nieskruid) bij de bloemist voorradig.
Een idee: een platte schaal waarin je enkele
groene kaarsen plaatst, omringd door roze
roosjes en witte dille. Een combinatie van
een ranke tak orchideeën met aan de voet
een bolvormige kaars doet het ook erg
TUIN
breakdance horloges in graffiti
uitvoering en fluorescerende
kleuren, en de eerste Swatch
met echte diamanten, speciaal
gemaakt voor Kerstmis 1985.
Het standpunt van de Zwitsers
dat iedereen elk jaar een nieuw
horloge zou moeten kopen,
deelt de Nederlandse conmsu-
ment niet. Van Olffen: „Hier
lukt dat niet. We blijven een
zuinig volkje. Per jaar gaan hier
1,5 miljoen horloges over de
toonbank. Met andere woorden:
één op de tien Nederlanders
koopt elk jaar een horloge. In
België is dat één op de acht, in
Duitsland één op de zeven en in
Italië zelfs één op de vier."
Kunst
Kunst loopt als een rode draad
door de collectie herfst/winter
1991. In de 32 nieuwe ontwer
pen zijn beeldhouwwerken uit
de klassieke oudheid te vinden
en cartoons uit moderne tijden.
Ontwerpen van de hand van
cartoonist Giacon en architect
Matteo Thun.
In Zwitserland, Duitsland en
Frankrijk zijn inmiddels collec
torsclubs opgericht met in to
taal ruim 80.000 leden. Neder
land krijgt er volgend jaar sep
tember ook een. Wat ons land
wel al heeft, is de speciale
Swatch-telefoon. Een toestel
met twee hoorns. Bovendien is
het de bedoeling om in 1993
een telefoon met ingebouwd
antwoordapparaat op de markt
te brengen en een jaar later een
toestel met fax.
Ook in 1993 zal de Swatch-auto
worden voorgesteld; een elektri
sche wagen die een snelheid
kan bereiken van 110 kilometer
per uur. De prijs zal tussen de
20.000 en 22.000 gulden komen
te liggen.
Daar staat-ie dan: de minikerst-
boom op tafel. Als pièce de
milieu van een feestelijke kerst
dis, precies op maat en kleur.
Het is geen echte boom, maar
een gestileerde kerstboom in de
vorm van een kegel.
Gemakkelijk zelf te maken en
milieuvriendelijk, omdat we er
naar verhouding, heel weinig
groen en bessetakjes voor nodig
hebben en ook omdat het res
tant van de kegel nog bruikbaar
is in de gieter.
Om te beginnen hebben we er
lekker natte pottebakkersklei
voor nodig en dan nog diverse
takjes, beetje van de zilverden.
Enfin, zo veel als we kunnen
vinden. Minidenappeltjes van
de larix en eventueel noten
waaraan een stokje vastgezet is,
voldoen ook.
Eerst maken we een kegel. Mas
sief als deze aan de kleine kant
mag blijven, anders om een
omgekeerde bloempot of een
rol karton. We vormen de kegel
op maat, strijken hem spie
gelglad en zorgen dat er aan de
bovenkant een klein plateau
komt waar precies een waxine
lichtje in past. Praktischer dan
een kaars die moeilijk te ver
vangen is.
Tijdens ons werk, en vooral als
dit onderbroken wordt, houden
we de klei goed vochtig door er
een natte doek over te leggen. Is de kegel
klaar dan komt het leuke werk. Dan wordt
deze letterlijk van top tot teen volgestoken
met onze voorraad groen, bes, en eventueel
met noten en kleine denneappels. Kortom
wat we maar kunnen vinden. Liefst aan de
onderkant wat zwaardere en donkerder tak
jes dan aan de bovenkant. Als alles klaar is
laten we de kegel heel langzaam opdrogen.
Niet te snel en niet op een te warme plaats.
Het beste is om alles tot een of twee dagen
voor kerst nog onder een natte doek te hou
den, vooral om der wille van het groen. Na
de feestdagen wordt het groen verwijderd.
Dat kan dan op de composthoop.
De kegel die we overhouden verdelen we in
kleine brokjes, die we telkens aan het giet-
water van kamer- en tuinplanten toevoe
gen. De meeste planten houden weel van
een beetje klei in het water. Geraniums, or
chideeën die in de aarde groeien, de kamer
linde, de hibiscus en nog veel meer planten
zijn erg dankbaar voor iets klei. Maar azale
a's, varens in de tuin en rhododendrons en
heide krijgen geen klei. Even opletten dus.
LEZERSVRAAG
Zeer dankbaar ben ik MEVROUW H.
WESSENDORP-OVERMEER UIT VOOR
SCHOTEN. Zij reageert op mijn advies om
snuitkevers met rust te latenen te hopen dat
natuurlijke vijanden de plaag in toom zul
len houden. Niets ervan meent mevrouw
Wessendorp. „De kevers kruipen 's nachts
in de planten en doen zich tegoed aan de
bladeren. Daarom ga ik in het donker met
een zaklantaarn en een plat doosje op jacht.
Als ik het blad aanraak voor ik de doos on
der de kever houd is deze spoorloos ver
dwenen. Bladvraat is niet het ergste maar ik
heb ontdekt dat planten die het slecht
doen, belaagd worden door kleine witte lar
ven met bruine kopjes die zich tegoed doen
aan de wortels. In een fuchsia die stond te
'kwarren' vond ik 27 larven in de pot."
Maar aan een door mevrouw Wessendorp
gesuggereerde bestrijding van larven met
een bacterie die deze doodt, zou ik voorlo
pig geen geloof hechten, noch zou ik het
vertrouwen. Je weet maar nooit
wat die bacterie nog meer aan
tast en onze grond zit al vol
schadelijke 'bestrijdingsmidde
len' die vele malen erger zijn
dan de kwalen waarvoor ze be
doeld waren.
Een pikzwarte schimmel,
zoals deze meestal secundair
voorkomt op planten die door
luizen zijn aangetast zit op de
klimop- en clematisbladeren
van MARIA VOM LINDEN UIT
LEIDEN. Is er echt geen luis-
aantasting geweest van de zo
mer? Luizen scheiden namelijk
een zoete stof af die een vlies
vormt op de bovenkant van de
bladeren en daarop parasiteert
dan met succes de zwarte
schimmel die we ook wel roet
noemen. Nu is bestrijding van
luizen simpel: veel spuiten met
water, liefst nog met een plan-
tenaftreksel. In goede speciaal
zaken is brandnetelpoeder te
koop: 150 gram per 10 liter wa
ter mengen, twee etmalen laten
staan en zeven en spuiten of
een aftreksel maken van verse
brandnetels: flinke bos netels
een etmaal laten staan nadat er
kokend water over is gegoten.
Brandnetelaftreksels hebben de
goede eigenschap niet alleen
luizen te bestrijden maar ook
het blad te verstevigen, zodat
schimmel geen kans krijgt.
Is de schimmelaantasting tot
stand gekomen zónder luis, dan
kan een geregelde bespuiting
(te beginnen in het vroege voor
jaar) met Equisetum (paarde-
staart) helpen omdat dat het
blad verstevigt. Veertig gram Equisetum
met 2 liter water een half uur koken, twee
etmalen laten trekken, zeven en aanvullen
tot 10 liter. Alle veertien dagen in de sche
mering spuiten.
Makkelijker, bij de drogist kaliumperman-
gaat (KMn04) halen. Is niet giftig. Een gram
per 10 liter water ook om de 14 dagen spui
ten.
Verder: zijn de planten wellicht te veel be
mest? Of zijn er andere omstandigheden
waardoor ze ongunstiger zijn komen te
staan? Alle plagen zijn het gevolg van 'on
behagen' van de plant. Zon op de voet be
hoort tot het onbehagen van clematis en
klimop.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend
in de natuur een vraag op? Greet Buchner
zal proberen voor u het antwoord te vin
den. De vraag kunt u opsturen naar Dami-
ate Dagbladen, Postbus 507, 2003 AP
Haarlem t.a.v. de redactie LEVEN EN WO
NEN.
Greet Buchner Illustratie Han van der Ven
am ara, vier maanden oud, was
tot voor enkele dagen een pro-
-A. bleemloze baby. Toen werd zij
een beetje verkouden, en haar moeder
vond dat ze wat slechter dronk dan anders.
De verkoudheid ging niet over en na een
paar dagen bleek dat Tamara meer onder
de leden had. Toen ik het meisje zag, had
zij het duidelijk benauwd. Ze moest enorm
veel moeite doen om lucht in haar longetjes
te krijgen en al die inspanning was niet ge
noeg om haar een gezonde roze kleur te ge
ven: Tamara zag er grauw uit. Deze grauw
blauwe kleur wijst erop dat het kind niet
meer genoeg zuurstof binnenkrijgt, en dat
is een reden om snel naar een ziekenhuis te
gaan.
Bij dit kleine meisje is sprake van een acute
bronchiolitis, niet te verwarren met de
bronchitis die oudere kinderen zo vaak
hebben. In de late herfst en vroege winter
worden veel mensen besmet met virussen
die een op verkoudheid lijkende ziekte ge
ven. Een van die virussen is het zogenaam
de RS-virus. Bij volwassenen en grote kin
deren is het een vrij onschuldig virus, maar
bij jonge zuigelingen kan het ernstige pro
blemen geven. Het RS-virus tast de kleinste
luchtwegen aan, de bronchioli, die ver in
het longweefsel zelf liggen.
Het virus geeft ter plaatse een ontsteking
(bronchiolitis) en dus zwelling van het
slijmvlies dat de luchtwegen bekleedt, zodat
de luchtwegen nauwer worden. Het geïrri
teerde slijmvlies scheidt ook extra slijm af,
waardoor de luchtstroom nog meer wordt
belemmerd. Het kost de kindertjes te veel
inspanning om hun longen nog goed met
lucht te vullen en het resultaat is dat ze.
zoals Tamara, blauwig gaan zien en geen
energie meer hebben om te drinken.
Het zijn uitsluitend de jonge zuigelingen
(jonger dan een jaar) die in deze mate door
het RS-virus worden aangetast Dat komt
grotendeels doordat zulke kleine kinderen
wat hun luchtwegen betreft nog heel kwets
baar zijn. Hun luchtwegen hebben een veel
kleinere diameter dan bij volwassenen, en
daar komt bij dat bij baby's, in vergelijking,
de borstkas erg slap is, zodat het inademen
meer moeite kost.
De longen van zuigelingen hebben ook niet
helemaal de goede maat voor hun borstkas:
eigenlijk zijn ze te groot. De longen kunnen
zich daardoor niet goed ontplooien. Deze
factoren, nauwe luchtwegen, te grote lon
gen en een slappe borstkas, zorgen ervoor
dat de luchtwegen bij een ontsteking heel
snel te nauw worden om voldoende lucht te
laten passeren.
Tamara werd opgenomen op de babyafde
ling van het ziekenhuis en in een wiegje
met extra zuurstof verpleegd. Omdat de
bronchiolitis door een virus wordt veroor
zaakt heeft het geen zin antibiotica te ge
ven. Er bestaan nog slechts enkele antivirale
medicamenten en het RS-virus is niet ge
voelig voor deze medicijnen.
Het enige wat gedaan kan worden is zorgen
dat het kindje genoeg zuurstof binnenkrijgt.
Over het wiegje wordt een plastic tent ge
spannen waarin extra zuurstof wordt gebla
zen. Buitenlucht bevat ongeveer 20% zuur
stof; in deze tentjes kan tot 80% zuurstof
worden gegeven. Tamara kreeg, eenmaal in
de zuurstoftent, snel weer haar normale ro
ze kleur, maar het zal zeker een week duren
voordat zij uit dit speciale wiegje gehaald
kan worden.
Voor haar ouders waren deze gebeurtenis
sen buitengewoon enerverend. Van de ene
dag op de andere was hun dochtertje ern
stig ziek, zo ernstig dat zij met spoed naar
het ziekenhuis moest. Vooral Tamara's
moeder was geschokt door de gedachte dat
haar kindje aan deze ziekte had kunnen
overlijden. De laatste jaren is op de meeste
kinderafdelingen van de grote ziekenhuizen
meer aandacht gekomen voor de bezorgd
heid van de ouders. De kinderartsen zijn
gemakkelijker bereikbaar en de ouders wor
den intensief bij de behandeling van hun
kind betrokken. Voor Tamara's ouders was
het een opluchting over hun angst te kun
nen spreken met arts en verpleegkundigen
en het feit dat zij tijdens de bezoekuren zelf
voor Tamara konden zorgen gaf hen het
idee bij te dragen aan de genezing van hun
dochtertje.
Het is niet mogelijk besmetting met het RS-
virus te voorkomen, maar lang niet alle zui
gelingen die besmet zijn, worden zo ziek als
Tamara. Alleen een arts kan de ernst van de
situatie beoordelen. Wanneer is het nodig
bij een verkouden baby de arts te consulte
ren?
als het kind niet goed meer drinkt;
als het hoge koorts heeft;
als het moeite heeft met ademhalen of
daar kreunende geluidjes bij maakt;
als het een grauw-bleke kleur gaat verto-
slag. Met een zeer beperkt budget liet hij
een marktonderzoek uitvoeren. Enkele dui
zenden mensen in Europa en de Verenigde
Staten kregen de vraag voorgelegd: 'Wat
verwacht u van een horloge?' Gewapend
met die antwoorden, schakelde hij de twee
jonge ingenieurs in die uiteindelijk met
Swatch op de proppen kwamen.
Jeans
Het design is een
belangrijke factor in
de bedrijfsstrategje
van Swatch. Op het
internationale
Swatch Design Lab
in Milaan werken
vele ontwerpers van
naam. Per jaar wor
den hier zo'n 250
modellen ontwor
pen, waarvan er zes
tig tot honderd
daadwerkelijk in
produktie worden
genomen.
„Het succes van
Swatch is ongeëve
naard," zegt John van Olffen, de marketing
man van Ed Maassen, Swatch-vertegen-
woordiger in Nederland. „Ik vergelijk het
vaak met de jeans. Daarvan werd ook altijd
gezegd 'eens houdt het op'. Maar zou er nu
nog ergens een huishouden zijn zonder
spijkerbroek? Het is wat mij betreft de enige
vergelijking die met Swatch zou kunnen
opgaan."
De grootste groep kopers zit tussen de 17
en 23 jaar. Maar enkele jaren geleden werd
de doelgroep uitgebreid tot en met 35 jaar
en inmiddels wordt de doelgroep omschre
ven als 15+. In Nederland is deze goed voor
een verkoop van zo'n 225.000 stuks per jaar.
Van Olffen: „Dit jaar worden er dat bedui
dend meer. We zitten nu al aan de 280.000
en het jaar is nog niet voorbij. Het grote
voordeel van Swatch is dat je voor 85 gul
den een stuk degelijk design om je pols
hebt. Het nadeel is
dat als-ie om welke
reden dan ook na
een paar maanden
kapot gaat, je niet
meer dezelfde kunt
krijgen."
Aanfluiting
Swatch, samenvoe
ging van Swiss
watch, is een pro-
dukt van het uur-
werkenconcem
SMH, dat onder su
pervisie staat van
president-commis
saris N.G. Hayek en
dat tevens leveran
cier is van horloge-
merken als Tissot en
Flik Flak. Sinds de produktie van de eerste
Swatch in 1983, zijn er ruim 500 verschil
lende modellen op de markt verschenen. In
een speciale catalogus zijn alle modellen tot
1990 te bewonderen, ook die waarmee het
bedrijf nogal wat opzien baarde zoals de
Granita di Frutta, fruithorloges met vleugjes
aardbei- of bananegeur. Of de eerste proto
types, waaronder een vierkant model en de
eerste transparente versie, bekend als de
Jelly Fish, waarvan er meer dan een miljoen
zijn verkocht. En er zijn cult-watches;
