Kunst
Expositie W.F. Hermans
in Letterkundig Museum
O
'Knuffel Loortje voor mij...'
De
Zondagopening
Van De
Bijenkorf.
Nederlandse popmusici
hebben last van
buitenlandse megasterren
Klef therapietheater Haarlemse Toneelschuur
Vrijdag 13 december 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: PAUL DE TOMBE Vormgeving: PIET KOOREMAN
21
NIEUWSLIJN
Voorstelling Tom Oosterhuis afgelast
NOORDWIJK De voorstelling die Tom Oosterhuis morgen in
De Rank te Noordwijk zou geven gaat niet door. Gisteren werd
bekend dat de elektriciteitsvoorziening in dit theater niet ge
schikt is voor de 20 tv-toestellen waarmee Oosterhuis in zijn
programma 'De grote doorbraak van Charlie de Boer' zou optre
den. Volgens een woordvoerder van impressariaat Jacques Senf
heeft het afgelasten van de voorstelling niets te maken met de
kritiek op het programma van Oosterhuis in de pers. „Het gaat
louter om de technische voorzieningen. Oosterhuis is gedurende
het seizoen steeds meer tv-toestellen gaan gebruiken. Toen we
dit optreden in De Rank afspraken is niet voorzien dat de voor
zieningen niet voldoende zouden zijn."
Aandacht voor industrieel erfgoed
DEN HAAG De belangstelling voor stoommachines, zetma
chines en gemalen, maar ook voor de eerste radio's en televisies,
reclamemateriaal en de blikjes van Droste, kortom voor het in
dustriële erfgoed van Nederland, is groot. Het wemelt in het
land van de groepjes en individuen die verzamelen, inventarise
ren en proberen te behouden. Maar veel lijn zit daar niet in en
dat moet veranderen, vindt cultuurminister d'Ancona. De minis
ter stelt daarom 2,2 miljoen gulden beschikbaar ten bate van
een projectbureau voor het industrieel erfgoed. Het bureau
krijgt o.m tot taak de verbrokkelde kennis te bundelen en sa
menwerking te bevorderen. Belangrijk wordt ook het opstellen
van een samenhangende visie op het industrieel erfgoed en de
ontwikkeling van een methode om te kunnen selecteren wat be
houden moet worden en wat niet.
Duel tussen twee koren
LEIDEN Hoewel het repertoire voor gezamenlijke koorzang
vrij uitgebreid is, zal het niet vaak voorkomen dat twee zelfstan
dige koren samen optreden. Het optreden van het Leids Vocaal
Ensemble èn het Voorburgs Vocaal Ensemble, zondag 15 de
cember in de Oude Vestkerk, is dan ook een unieke gebeurtenis.
Er zullen dubbelkorige werken van Brahsm (Fest- und Gedenk-
sprüche) en Hassler ten gehore worden gebracht. Tijdens het
concert treden beide koren ook afzonderlijk op met werken van
Gesualdo, Di Lasso, Brahms en Elgar. „Het zal een conversatie
tussen de twee koren zijn, een duel ook," aldus Theo Goedhart
van het Leids Vocaal Ensemble.De organist Michel Ras verzorgt
de instrumentale intermezzi. Het concert in de kerk aan de
Oude Vest 133 begint om drie uur.
Museumdirecteuren steunen Beeren
AMSTERDAM In een brief aan het .Amsterdamse college van
B en W hebben prof. dr. H. van Os, directeur van het Rijksmuse
um en prof. W. Crouwel, directeur van het museum Boymans-
Van Beuningen in Rotterdam, het opgenomen voor hun collega
van het Stedelijk Museum, W. Beeren. Zij zijn van mening dat
alle kritiek ten onrechte op hem wordt gericht, na de mislukte
restauratie van het schilderij „Who's afraid of..." van Bamett Ne
wman. Beeren wordt er van beschuldigd alle waarschuwingen
over restaurateur Daniel Goldreyer in de wind te hebben gesla
gen. „Naar onze mening wordt er in deze zaak op grove wijze op
de persoon gespeeld."
Top van wvc laat verstek gaan bij opening
De schrijfster Hella Haasse heeft gistermiddag in het Let
terkundig Museum de tentoonstelling 'Hier is Hermans
geweest' geopend, een expositie over de Nederlandse
schrijver Willem Frederik Hermans. Directeur Anton Kor-
teweg van het Letterkundig Museum bedankte de auteur
voor zijn „weerbarstige medewerking". De tentoonstel
ling is georganiseerd naar aanleiding van Hermans' ze
ventigste verjaardag.
Nederlands best verkochte schrijver W.F. Hermans tijdens de opening
van de tentoonstelling 'Hermans is hier geweest'. foto anp
DEN HAAG CEES VAN HOORE
Opvallend was de afwezigheid
van hoogwaardigheidsbekleders
van wvc tijdens de opening.
W.F. Hermans, in het gezel
schap van zijn zoon en zijn
echtgenote, reageerde op zijn
bekende cynische wijze: „Ach
meneer, waarom ze hier niet
zijn, weet ik niet. Het zal me
een zorg zijn. Ik heb ook al twee
ridderordes geweigerd, dus ja...
Maar wat een mooie tentoon
stelling, hè? Schrijf dat maar in
uw krant. En wat een fijne toe
spraak van Hella Haasse. Ja, die
moet echt worden geboek
staafd. Een mooie tentoonstel
ling, al moet ik u zeggen dat dit
soort dingen mij niet zoveel
doet."
De schrijver is onlangs ver
huisd van Parijs naar Brussel.
„Ik vind het heel prettig daar.
Echt op orde ben ik nog niet. Er
moeten nog dozen met oude
schrijfmachines worden uitge
pakt en zo. Maar het bevalt me
daar uitstekend."
Hermans staat met België op
goede voet. De Vlaamse dichter
Freddy de Vree, die ter gelegen
heid van deze tentoonstelling
'Het hoedenparadijs' aanbood
aan de auteur, een boekje met
40 fotocollages die Hermans
heeft gemaakt, is goed bevriend
met de schrijver. „Ja, wel raar
hoor, dat er hier geen minister
of zo aanwezig is. Bij ons voelt
men zoiets toch beter aan. In
België zou een minister bij ver
hindering zeker excuses aan
Hermans hebben gestuurd. Of
Koning Boudewijn zou zijn ge
komen? Ik weet het niet."
Anton Korteweg wilde niet
echt ingaan op de kwestie. „De
hele top van wvc en alle kamer
leden die iets met cultuur te
maken hebben, zijn uitgeno
digd. Meer kan ik er niet van
zeggen. Echt niet."
Hella Haasse ging in haar in
leidende toespraak uitgebreid
in op de roman 'Au pair' van
W.F. Hermans. In heldere be
woordingen analyseerde ze het
boek. Net als Anton Korteweg
kwam zij tot de conclusie dat je
„het geheim van Hermans'
schrijverschap" toch nooit echt
kon ontraadselen, ook niet met
een tentoonstelling als deze.
Korteweg: „Een bekende dich
ter heeft eens gezegd dat dich
ters de 'strandvonders van hun
eigen leven' zijn, maar wij als
museummensen zijn de strand
vonders van andermans leven.
Wat we hier presenteren, is na
tuurlijk maar een gedeelte van
dat leven van Hermans, het kan
niet anders dan fragmentarisch
zijn. En, om Bloem te citeren,
deze expositie betekent zeker
niet dat Hermans nu 'ingelijfd is
bij de bedaarden".
De expositie geeft een breed
overzicht van Hermans' activi
teiten gedurende zeventig jaar.
Aandacht wordt besteed aan de
eerste drulcken van romans als
'De tranen der Acacia's' en 'De
donkere kamer van Damocles'.
Daarnaast zijn er gedichten van
Hermans met bekende regels
als „Te steil die brug. De voerlui
slaan het paard/met ijzeren
buizen galmend op de rug."
Een aparte plaats kregen de
stukken die herinneren aan het
proces dat Hermans aan zijn
broek kreeg voor zijn roman 'Ik
heb altijd gelijk'. Hij zou hierin
het katholieke volksdeel hebben
gekrenkt. Tussen de vele, karak
teristieke, Hermans-citaten die
in de expositieruimte zijn opge
hangen, ontbreekt een van de
gewraakte zinssneden niet:
rotte kiezen krijgen van het
ouwels vreten."
Talloos zijn de prachtige,
sfeervolle, foto's waarop Her
mans als geoloog aan het werk
te zien is. Ze herinneren aan
een van zijn bekendste romans
'Nooit meer slapen'. Ook zijn er
foto's en collages van Hermans'
eigen hand, onder meer een
collage waarop Ronald Reagan
op surrealistische wijze wordt
afgebeeld als 'kanariebijter'. De
zoon van W.F. Hermans kon
een en ander wel waarderen,
maar gevoelens van nostalgie
werden door de expositie niet
bij hem opgeroepen. „Sommige
van die collages zijn al eens ge
publiceerd. Ik heb ze zelf voor
mijn vader op de post moeten
doen."
De expositie in het Letterkun
dig Museum in Den Haag
duurt tot en met 23 februari
1992.
DEN HAAG ANP
De Nederlandse popmuziek
gaat gebukt onder steeds hevi
ger concurrentie van buiten
landse megasterren. Er zou een
Stimuleringsfonds Nederlandse
Popmuziek moeten worden op
gericht waarmee de kwaliteit
van de Nederlandse popmuziek
kan worden veiliggesteld. Dit
staat in het rapport 'Nederland
se popmuziek op de binnen- en
buitenlandse markt' dat giste
ren is gepresenteerd.
Onderzocht werd hoe de po
sitie van de Nederlandse pop
muziek in de periode 1978-1989
veranderde wat betreft concer
ten, platen/cd-verkoop en de
invloed van de media daarop.
Behalve op de (kleinere) con
certpodia in ons land, is de po
sitie van de Nederlandse pop
muziek zwak te noemen, zo
concluderen de onderzoekers
van het Instituut voor Massa
communicatie van de universi
teit van Nijmegen. Waar het
verkopen en aandacht in de
media (vooral radio) betreft
moeten de vaderlandse musici
het afleggen tegen de buiten
landse sterren.
In 1989 had de muziekindus
trie in Nederland een omzet van
ruim 900 miljoen gulden. Daar
van was 4.8 procent te danken
aan Nederlandse popmuziek.
Buitenlandse muzikanten wa
ren goed voor 67,6 procent van
de omzet terwijl klassieke mu
ziek voor 11,2 procent zorgde.
De rest werd behaald met ande
re Nederlandse (7,1) en buiten
landse (9,3) muziek. De mu-
ziekomzet verdubbelde wel bij
na in de periode 1978-1990. Dit
is vooral te danken aan de
komst van de cd.
De onderzoekers noemen de
zeer bescheiden omvang van de
Nederlandse markt in vergelij
king met andere landen als be
langrijkste oorzaak van de
zwakke (economische) positie
van de Nederlandse popmu
ziek. ,Als sprake is van een eco
nomische teruggang in de mu
ziekindustrie, worden de meest
risicovolle investeringen het
eerst opgeschort. Voor de pla
tenmaatschappijen die zich zo
wel met buitenlands als Neder
lands repertoire bezighouden,
betekent dat meestal dat wordt
afgezien van investeringen in
het risicovolle nationale pop-
produkt. In die zin is voor de
Nederlandse muziekindustrie
de Nederlandse popmuziek van
secundair belang", aldus het
rapport.
De onderzoekers signaleren
in de tweede helft van de jaren
tachtig een nieuwe en voor Ne
derlandse popmuziek schadelij
ke trend: het ontstaan van me
gasterren. Mede door de komst
van de cd, die platenmaat
schappijen dwingt hogere in
vesteringen in een produkt te
doen, concentreren de maat
schappijen zich op minder ar
tiesten. Nederlandse pepmusici
hebben het volgens de onder
zoekers aanzienlijk moeilijker
dan hun collega's in andere Eu
ropese landen als Duitsland en
Frankijk. Hun aandeel op hun
„eigen" markt is een stuk gro
ter, hoewel de popmuziek daar
geen langere traditie kent dan
in Nederland.
DE RIJKSMUSEA KUNNEN bij hun verzelfstandiging kiezen of ze
een naamloze vennootschap (nv) worden of een stichting. Daar
mee is de Tweede Kamer akkoord gegaan. De musea kunnen zelf
met een voorstel (öf een nv öf een stichting) en argumenten daar
voor komen. De uiteindelijke beslissing ligt wel bij minister D'An
cona (cultuur). Behalve zeventien rijksmusea zullen ook vier onder
steunende diensten gaan privatiseren. Zoals bekend blijven de col
lecties rijksbezit.
Ontroerende brieven Leidse hoogleraar Huizinga verschenen
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Zorgen voor jezelf, produktie van de
Haarlemse Toneelschuur Spel Nicole
Balm. Gernt Bons en Janneke Heinsius
Idee/regie Ernst Braches
Gezien 12/12, LAKtheater,
Leiden
De titel 'Zorgen voor jezelf
klinkt al een beetje therapeu
tisch de voorstelling zelf is
echter nog veel erger. Het zaal
licht blijft vijf kwartier lang aan,
want als bezoekers worden wij
voortdurend toegesproken. De
therapie-sessie wordt geleid
door twee dames en een heer.
Afwisselend zijn ze therapeut en
patiënt. Gerrit (de spelers ge
bruiken hun eigen voornamen,
wat het stuk ook al zo klef
maakt) zou graag gezonder le
ven. Janneke wil weer eens echt
haar hart uitstorten bij een
vriendin en Nicole tracht een
paar pond af te vallen. Eerst
wordt de haalbaarheid van zulk
soort wensen geanalyseerd.
Daarbij wordt die befaamde be
gripvolle welzijnswerkerstoon
gebruikt. Ongetwijfeld zal dit al
les als één grote parodie be
doeld zijn. Maar dat is hier een
te gemakkelijk excuus voor oe
verloos gezever waaraan geen
einde lijkt te komen. Als we de
haalbaarheid hebben bespro
ken gaan we 'de weergave van
je doel verder uitbouwen'. De
spelers lopen geregeld van de
publiekstribune naar het spel-
vlak en becommentariëren el-
kaars vorderingen. En zo zanikt
de 'voorstelling' maar verder. In
het laatste gedeelte we zijn
inmiddels bijna een uur verder
krijgt het spelelement in af
zonderlijke scènes iets meer
aandacht. Dit om de zogenaam
de 'gedragsgenerator' te de
monstreren die 'je op het juiste
spoor moet houden als je hin
demissen tegenkomt'. Wonder
lijk, dat zulk soort theater nog
wordt gemaakt. Slechts één zin
is echt de moeite waard. 'Mis-
I jkking is een woord dat de nei
ging heeft zichzelf waar te ma
ken'. Hadden ze daar nou maar
consequenties aan verbonden.
LEIDEN CEES VAN HOORE
Met steun van het Prins Bern-
hardfonds en de Stichting Prae-
mium Erasmianum is het derde
deel met brieven van en aan
cultuurhistoricus Johan Huizin
ga verschenen. Met de verschij
ning van dit derde deel is de
briefwisseling van Huizinga
compleet en voor een groot pu
bliek toegankelijk geworden.
Ter gelegenheid van deze pu-
blikatie wordt vandaag en mor
gen in het Academiegebouw in
Leiden een congres gewijd aan
de grote thema's van Huizinga.
Na afloop hiervan zal morgen
om drie uur in het Academisch
Historisch Museum de expositie
'Een zweven over de tuinen van
de geest. Leven en werk van Jo
han Huizinga' worden geopend.
Bovendien wordt vanavond in
de Pieterskerk de jaarlijkse Hui-
zinga-lezing uitgesproken.
Huizinga stierf in 1945 op 72-
jarige leeftijd. Zijn bekendste
werk is 'Herfsttij der Middeleeu
wen'. Lange tijd was hij hoogle
raar Letterkunde aan de Rijks
universiteit van Leiden. Het
door uitgeverij Veen en Tjeenk
Willink uitgegeven boek bevat
de brieven die Huizinga schreef
in de periode 1934-1945 aan
mensen als Adriaan Roland
Holst, de filosoof Ortega y Gas
set, Jan Romein, Pieter Geyl. En
er zijn de allerontroerendste
brieven die de geleerde schreef
aan zijn tweede vrouw.
In deze periode houdt Hui
zinga zich vooral bezig met we
tenschappelijk werk. In 1935
verscheen van zijn hand het
boek 'In de schaduwen van
morgen. Een diagnose van het
geestelijk lijden van onzen tijd'.
Daarmee, zo stellen de inleiders
van de briefwisseling, werd Hui
zinga van cultuur historicus ook
cultuur criticus. Huizinga had in
die tijd contacten met Spengler,
de schrijver van het beroemde
boek 'Die Untergang des
Abendlandes'.
Over cultuurhistorische en
politieke kwesties debatteerde
Huizinga per brief met zijn ach
terneef Menno ter Braak. Het
zijn staaltjes van grote welspre
kendheid waarmee de heren el
kaar bestoken. Huizinga vindt
dat Ter Braak „nog steeds geen
afscheid heeft genomen van do
mineesland".
Liefdesbrieven
Behalve brieven aan en van Ter
Braak bevat dit boek vele brie
ven van illustere tijdgenoten
van Huizinga. Op 25 januari be
dankt hij Adriaan Roland Holst
voor het toezenden van de bun
del 'Onderweg'. Hij schrijft: „Ik
kom er bij mijn werk veel te zel
den toe, mij geheel overgegeven
in het lezen van gedichten te
storten. Je brengt me er nu op
eens onweerstaanbaar toe." Op
29 januari 1941 schrijft Jany
Roland Holst hem terug dat
Huizinga's woorden hem een
'warm' maar ook 'dankbaar' ge
voel geven. „Want de rijmkunst
brengt, helaas, mijn leven
steeds weer tot inzinkingen, die
mij dan weer tot wanhoop en
hel al te ongerijmde leven bren
gen. Dan doen zulke woorden
van een als jij meer goed dan je
misschien vermoedde toen je ze
schreef."
Tijdens de oorlog wordt Hui
zinga, nadat hij uit protest te
gen de verwijdering van joodse
docenten aan de Rijksuniversi
teit Leiden ontslag had geno
men, gearresteerd en overge
bracht naar het gijzelaarskamp
Beekvliet in Sint Michielsgestel.
Tijdens zijn verblijf in dat kamp
wordt hij door een beroerte ge
troffen. Uit angst dat hij in het
kamp zal overlijden laten de
Duitsers hem vrij. Om hem de
gelegenheid te geven in alle rust
te herstellen, biedt de Leidse
hoogleraar P. Cleveringa hem
zijn buitenhuis aan in De Steeg
in Gelderland.
Hij is dan al getrouwd met
Auguste Schölvinck, zijn tweede
echtgenote. De eerste liefdes
brieven aan haar zijn ook in
deze briefwisseling opgenomen.
De inleiders schrijven: „Het
beeld van Huizinga als de gere
serveerde en wereldvreemde
geleerde, wordt door deze brie-
Benny Neyman:
gelikt concert
MUZIEK
RECENSIE ANNEMIEK RUYGROK
Benny Neyman in concert; orkest o I v
Freek Dicke
Gehoord 12/12, Schouwburg.
Leiden
Al bij het tweede nummer
is het publiek goed in de
stemming. Er wordt meege-
klapt en meegezongen op de
Grieks aandoende melodie.
De show van Benny Neyman
is gelikt van begin tot einde.
Even is er een inzinking,
althans zo vat het publiek dat
op. Wanneer Neyman zijn
hobby uitleeft in Franstalige
chansons. Maar al gauw gaat
hij över op Nederlands en
zingt de ene hit na de ande
re, begeleid door het uiterst
professionele 7 mans-orkest.
Na de pauze even het en
gagement a la Neyman: een
liedje over het fascisme, een
hymne tegen aids. Maar dan
weer de krakers en uiteinde
lijk ontsteekt het publiek de
aanstekers. Neyman was een
avondje in Leiden.
Na afloop vergeet hij het
smachtende vrouwvolk niet:
cd's en foto's gaan grif over
de toonbank, voorzien van
zijn handtekening. Nog even
op de foto met een fan en
dan: vaarwel, tot ziens, tot de
volgende keer.
ven in zekere mate gecorri
geerd."
Huizinga begint in deze brie
ven met 'Beste Guste', gaat dan
over op 'Lief kind', 'Lief haze-
hartje', 'Lieve, lieve schat' en
'Mijn zalig, lief kind'. Zijn toon
wordt steeds hartstochtelijker.
De brieven zijn een genot om te
lefcen en rechtvaardigen alleen
al deze uitgave. Een passage uit
een brief die Huizinga schrijft
vanuit het gijzelaarskamp aan
zijn vrouw en zijn dochtertje
Loortje: „Het zal nu morgen
juist een maand zijn, dat ik van
jou en Loortje werd wegge
haald. Maar och, al die armen
die al zooveel langer zitten, en
waarschijnlijk zullen moeten
zitten: het zou een schande zijn,
als ik mij beklaagde. Dus, aller
liefste, nog maar een beetje
moed en geduld. Morgenoch
tend schrijf ik hier nog wat bij.
Knuffel Loprtje voor mij....".
J. Huizinga. Briefwisseling
III, 1934-1945. Uitgeverij
Veen/Tjeenk Willink. Onder re
dactie van Léon Hanssen, W.E.
Krul en Anton van der Lem).
Huizinga met zijn dochter Laura in De Steeg (1944).
foto uit briefwisseling iii
Zondag 15 december zijn de
volgende filialen met
tal van festiviteiten geopend.
Amsterdam van 11.00 tot 17.00 uur.
Rotterdam van 11.00 tot 17.00 uur.
Eindhoven van 11.00 tot 17.00 uur.
Utrecht van 11.00 tot 17.00 uur.
Den Haag van 12.00 tot 17.00 uur.
Filiaal Arnhem zal 22 december
geopend zijn.
U ontdekt elke keer een andere Bijenkorf
