Kunst
'Goldreyer schaadt beroep'
Leids Literatuurfestival onderdeel
van landelijke boekenweek
Woensdag 11 december 1991 Redactie: 071 -161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEüNCA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RON VAN HAASTRECT
I f!s -ho S&sl- tfêyi*
NIEUWSLIJN
Onderzoek juridische stappen
tegen restaurateur Goldreyer
Het gemeentebestuur van Am
sterdam laat onderzoeken of ju
ridische stappen mogelijk zijn
tegen de Amerikaanse restaura
teur Daniel Goldreyer. Het is
„zeer onjuist" dat een zo ver
gaande ingreep heeft plaatsge
vonden zonder uitdrukkelijke
toestemming van de opdracht
gever. Dat zegt het college van B
en W in een commentaar op de
restauratie van het schilderij
'Who is afraid of Red, Yellow
and Blue III' van Bamett New-
Op grond van het vorige week
uitgebrachte rapport van het
Gerechtelijk Laboratorium in
Rijswijk, trekken B en W de
voorlopige conclusie dat het
schilderij inderdaad is overge
schilderd. De keuze die direc
teur Wim Beeren van het Stede
lijk Museum in 1987 maakte
voor Goldreyer en daarmee
voor een bepaalde restauratie
techniek. noemt het college
„een zorgvuldige".
Aan Beeren is gevraagd het
rapport van het Gerechtelijk La
boratorium voor commentaar
voor te leggen aan Goldreyer.
Daarin staat dat het doek. ook
buiten de beschadigde delen,
met een andere verfsoort is
overgeschilderd dan Newman
destijds gebruikte. Die bescha
diging ontstond nadat in 1986
een bezoeker in het museum
het doek met een stanleymes
bewerkte.
B en W hebben de museum
directeur ook gevraagd naar de
aanpak van dergelijke grote res
tauraties in de toekomst. Bo
vendien willen zij van hem we
ten welke afspraken er^bestaan
over de samenwerking tussen
de restauratie-afdeling en de di
rectie. Al in maart dit jaar werd
Beeren door zijn hoofdrestaura
tor Elisabeth Bracht op de
hoogte gesteld van het over
schilderen door Goldreyer.
Concert Jeugdkamerorkest Leiden
LEIDEN Het Jeugdkamerorkest Leiden geeft op zondag 15 de
cember om 14.30 uur een concert in de Lokhorstkerk in Leiden.
Medewerking verlenen het bekende blazersensemble Marsyas
o.l.v. Hans Stoop, en het strijkorkest van de Muziekschool o.l.v.
Henny Ravestein. Solist is de jeugdige fluitiste Wieke Karsten. Er
zijn werken te beluisteren van o.a. Vivaldi. Haydn en van de Ne
derlander Wouter Paap. De kaartverkoop begint om 14.00 uur
bij de kerk.
Kerstconcert in Noordwijk
NOORDWIJK In de R.K. kerk van Sint Jeroen, aan de Van
Limburg Stirumstraat in Noordwijk, wordt op zondag 22 sep
tember een kerstconcert gegeven ten bate van het werk van Pa
ter Jerome de Souza in Bombay. Er worden werken vertolkt van
Johan Sebastian Bach, Johan Christian Bach, Arcangelo Corelli
en Unico Graaf van Wassenaer. De uitvoerenden zijn: Unico
Consort, m.m.v. Jan van der Linden (Clavecimbel) en het Oecu
menisch Kinderkoor o.l.v. mevrouw Christina Guillermo. De
aanvang van het concert is 15.00 uur. Kaarten uitsluitend vooraf
verkrijgbaar bij mevr. Puylaert (071-172087) en mevr. Putman
(1719-15968).
Tentoonstelling 'Beschilderde zijde'
RIJNSBURG In de Openbare Bibliotheek 'De Kloosterhof, aan
de Smidstraat 5 te Rijnsburg, wordt tot 31 december een ver
kooptentoonstelling gehouden van beschilderde zijde, gemaakt
door Thea Vries-Prosman. Er zijn onder meer sieraden en be
schilderde sjaals te zien. Op de tentoonstelling worden tevens
exclusieve voorwerpen van Raku keramiek getoond. Ma. t/m vr.
van 14.00 tot 17.00, di. tot 20.00, ma. en wo. ook van 10.00 tot
12.00, vr. van 18.30 tot 21.00 en za. van 9.30 tot 12.30 uur.
Zakhorloges onder de hamer
AMSTERDAM Bij het veilinghuis Eland in Amsterdam komt
op zondag 15 december (13.00 uur) een uitgebreide privéverza-
meling van circa 600 gouden en zilveren zakhorloges onder de
hamer. De collectie omvat unieke exemplaren, van zowel Neder
landse als internationale mak^ij, uit de laat-17de, 18de, 19de en
20ste eeuwDe verwachte veilingopbrengst per horloge varieert
van 100 tot 40.000 gulden.
Een van de zakhorloges die zondag onder de hamer komt bij het
veilinghuis Eland. foto p
Leidse kunsthistoricus Erma Hermens:
„Eindeloos hebben we ons afgevraagd: waarom doe je
zoiets. Niemand kan het begrijpen. Indien geldzucht een
rol zou hebben gespeeld, dan zou er nog ander materiaal
gebruikt kunnen zijn. Bovendien heeft Daniel Goldreyer
een praktijk die goed loopt. Daarom kan niemand begrij
pen welke motieven hij heeft gehad, dat schilderij in z'n
geheel over te schilderen."
LEIDEN JAN WESTERLAKEN
De reactie van de Leidse kunst
historicus Erma Hermens klinkt
een tikkeltje geëmotioneerd. Ze
zegt dat Goldreyer zich niet aan
de beroepsethiek heeft gehou
den. De Newyorkse restaurateur
had alleen de schade aan het
schilderij Who's afraid of Red,
Yellow an Blue van Bemett Ne
wman mogen repareren. Van de
rest van het verfoppervlak had
hij gewoon af moeten blijven. In
plaats van zich aan die regel te
houden, heeft hij het hele schil
derij met een soort huisschil-
dersverf overgeschilderd.
Verpest? Erma Hermens: „De
waarde van het schilderij was
voor de vernieuwing zo'n 5,4
miljoen gulden. En nu? Ik heb
er geen idee van. De verf die er
op is gesmeerd, is er moeilijk af
te krijgen. Wil je een poging
doen het schilderij te herstellen,
dan moet je dat snel doen. An
ders hoeft het echt niet meer. Ik
vraag me nog steeds af waarom
hij geen verf heeft gebruikt die
er afgehaald had kunnen wor
den."
Deuk
Erma Hermens noemt het voor
val een 'uitzonderlijke gebeurte
nis'. Of het wereldje van restau
rateurs er een deuk door heeft
opgelopen? Ze twijfelt. „Gol
dreyer heeft schade aan het
beeld van de restaurateur aan
gebracht en schade aan het
kunstwerk. Voor beide heeft hij
geen respect getoond. Eigenlijk
zou hij zich geen restaurateur
mogen noemen. Ik hoop", zegt
ze, „dat er nu eens wat meer
aandacht komt voor het werk
van de restaurateur. Die restau
rateur is niet zo maar een am
bachtsman, maar iemand die
een duidelijke stem moet heb
ben in belangrijke restauraties.
Het idee dat hij 'maar' een am
bachtsman is, moet nu eens
snel de wereld uit geholpen
worden, omdat de kunsthistori
cus zelf weinig afweet van res
tauratie- en schildertechnieken.
Kijk, in dit geval heeft Goldreyer
zich niet aan de beroepsethiek
gehouden. Hou je je aan die in
ternationale regels, dan kan er
niets gebeuren. Wat hier is
voorgevallen, is echt rampza-
iig-"
Hermens weet niet precies
waarom het Stedelijk Museum
in Amsterdam nu juist voor een
Amerikaanse restaurateur koos
en niet voor één van zichzelf.
„Ik weet dat daarover overleg is
geweest, maar dat men er niet
uitkwam. Uiteindelijk is er voor
Goldreyer gekozen: hij is Ameri
kaan en heeft Newman goed
gekend. Maar het restauratie
werk had ook in handen kun
nen worden gegeven van een
Nederlander. Dat had ik liever
gezien en met een Amerikaan in
de begeleidingscommissie. Of
het nu is afgelopen met Gol
dreyer? Indien hij Nederlander
zou zijn, zou dat zeker het geval
zijn. Ik hoop nu ook. Maar ja,
hij is wel Amerikaan."
Erma Hermens ontkent dat
dit het topje van de ijsberg zou
zijn. De Leidse kunsthistoricus:
„Nee, in het Nederlandse muse
umwereldje gebeurt zoiets ab
soluut niet. Natuurlijk, beunha
zen heb je overal. Maar mensen
die in opdracht van een muse
um werken, doen zoiets niet. Ze
leveren duidelijk werk, brengen
verslag uit over de voortgang en
de methode die ze gebruiken.
Ze zitten niet romantisch op
een zoldertje te knutselen. Als
ze aan een groot project werken
is er een begeleidingscommissie
die hen op de vingers kijkt of al
les gaat zoals het moet.'
Beurs Hillegom
HILLEGOM
De stichting Kulturele Raad in
Hillegom organiseert in het
weekeinde van 14 en 15 decem
ber voor de negende keer een
kunstmanifestatie. Deze kunst
markt is bedoeld om professio
nele kunstenaars in de gelegen
heid te stellen hun werk aan het
publiek te tonen en te verko
pen.
De organisatoren hebben ne
gen kunstenaars geselecteerd,
onder wie Ab Vermeulen
(smeedwerken en plastieken),
Robert Koelewijn (foto's) en An-
nica Koot (gouaches en colla
ges). Op beide dagen is de
kunstbeurs tussen 13 en 17 uur
geopend. Adres: Prinses Ire-
nelaan 16, Hillegom.
Cobra-werk levert
half miljoen op
AMSTERDAM ANP
Een collectie van zestien teke
ningen uit 1949 van de kunste
naar Corneille heeft gisteren tij
dens een veiling van het veiling
huis Van Gendt Book Auctions
in Amsterdam meer dan 19.000
gulden opgeleverd. Het was het
hoogste bedrag dat tijdens de
veiling van „de meest uitgebrei
de Cobra-bibliotheek ter we
reld" werd geboden. In totaal
bracht deze eerste veilingdag
bijna een half miljoen gulden
op. Woensdag wordt het tweede
gedeelte geveild. De totale op
brengst werd geschat op meer
dan één miljoen gulden.
De collectie was in de loop
der tijd opgebouwd door de
Utrechtse kunsthandelaar Jan
Juffermans. Van alle bij Cobra
aangesloten kunstenaars, als
Appel, Alechinsky, Jom, Corn
eille, Constant, Claus, Brands en
Pedersen, was werk aapwezig.
'Het prachtig rijk van Insulinde in Leiden
LEIDEN CEES VAN HOORE
Het Leids Literatuurfestival zal
volgend jaar een integraal on
derdeel vormen van de, door de
CPNB georganiseerde, landelij
ke boekenweek (11 tot en met
21 maart). Het thema van de
boekenweek is 'Het prachtig rijk
van Insulinde'. De organisatie
van het Leids Literatuurfestival
heeft dit thema op de eigen stad
betrokken en uitgebreid tot 'Het
prachtig rijk van Insulinde in
Leiden'.
In vrijwel alle Leidse musea
zullen tijdens dit festival exposi
ties worden gehouden waarin
dit thema op de een of andere
manier terugkeert. De organisa
tie van het festival is in handen
van K&O, de Stichting Burcht
Literair, de werkgroep Indische
Letteren, de Openbare Biblio
theek en de Leidse boekhandels
Kooyker, De Kier en Zandvliet.
De organisatoren verwachten
een grote toeloop van belang
stellenden vanuit het gehele
land.
Het festival wordt geopend
door Peter van Zonneveld van
de Werkgroep Indische Letteren
in Leiden. Hij spreekt op don
derdag 12 maart om 20.15 uur
in De Burcht met de schrijfster
Hella Haasse over haar jongste
roman 'De heren van de thee'.
Dit evenement is door de CPNB
geadopteerd.
Het is slechts een van de vele
activiteiten die op het program
ma staan van het Leids Litera
tuurfestival. Mieke Obbema,
voorzitter van de Stichting
Burcht Literair: „We hebben bij
de samenstelling van het pro
gramma getracht platgetreden
padeii te vermijden. Wel gaat
het weer om Indische literatuur
die door Nederlanders is ge
schreven. De richting is dus
'van hier naar daar'. Maar veel
van wat wij presenteren zal toch
verrassend zijn. Er is een onge
looflijk rijke verzameling Indi
sche literaire geschriften. Wat
dat betreft, vind ik het wel jam
mer dat we 'Ons Indië' kwijt
zijn."
Bart Vieveen, organisatorisch
medewerker van K&O, be
schouwt het festival als een
mooie gelegenheid om „de
spruitjeslucht die opstijgt uit
veel Nederlandse literatuur"
even kwijt te raken. „Eventjes
geen bedompte binnenkamer
tjesliteratuur."
Klaas Zandvliet, die de Leidse
boekhandels representeert, wil
nadrukkelijk stellen dat de orga
nisatie nooit van de grond was
gekomen als niet alle Leidse
musea belangeloos hadden
meegewerkt. „Dat is een enor
me oppepper geweest. We heb
ben berekend dat het festival bij
elkaar zo'n tienduizend gulden
zal kosten. Er is nog zo'n 2500
gulden nodig. We verwachten
dat de gemeente Leiden hier
voor eens in de beurs tast. Dit
project heeft een grote landelij
ke uitstraling. Naar ik verwacht
zullen veel Indische Nederlan
ders en andere belangstellen
den ons festival bezoeken en
dat is voor Leiden toch een aar
dig stukje reclame."
Indische films staan centraal
op vrijdagavond 13 maart om
20.15 uur in de Kapelzaal van
het K&O Gebouw. Daar zal on
der meer een zeldzaam archief
exemplaar van de rolprent
'Rubber' te zien zijn. De film is
gemaakt naar de gelijknamige
roman van Szekely-Lulofs. De
bekende publicist en schrijver
Rudy Kousbroek zal een inlei
ding houden bij deze Indische
filmcyclus.
In de Leidse Openbare Biblio
theek komt op zondag 15 maart
het Indische kinderboek aan
bod. G. Brantas, een verzame
laar van Indische kinderlitera
tuur, zal daarover een lezing ge
ven. Naar alle waarschijnlijk
heid zal uitgeverij Veen op deze
dag een Indische uitgave van
'Ot en Sien' presenteren.
De bekende schrijver en Cou-
perus-biograaf Frédéric Bastet
behandelt in een lezing op dins
dag 17 maart in de Burcht socië
teit de relatie van Coupems met
Indië.
Liefdesgedichten
Een onderdeel waarvoor de or
ganisatie extra aandacht vraagt
is een manifestatie op donder
dag 19 maart in het Rijksmuse
um voor Volkenkunde. Daar zal
een voordracht plaatshebben
van Indische liefdesgedichten.
Mieke Obbema: „Er zijn gedich
ten bij die maar heel weinig be
kend zijn.,De schatkamer gaat
open. Allerlei onderwerpen
worden in die verzen bezongen:
de liefde voor de baboe, de Hol
landse jongen die niet met het
inlandse meisje mag verkeren,
erg mooi allemaal."
Peter van Zonneveld inter
viewt op deze dag Rob Nieu-
wenhuis, de schrijver die veel
heeft gepubliceerd over de Gor-.
del der Smaragd. Een andere
trekpleister in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde is de exposi
tie 'Rond de Javazee', een grote
tentoonstelling over Indië. Een
en ander zal worden opgeluis
terd door Soedanese muziek.
Planten
Voorts zijn er onder leiding van
Peter van Zonneveld vele literai
re wandelingen door Leiden die
voeren langs speciale tentoon
stellingen. Het Natuurhistorisch
Museum opent deze keer de
deuren voor het publiek met
een tentoonstelling over gevaar
lijke expedities in het Indische
gebied.
In de Hortus Botanicus wor
den literaire teksten geplaatst
bij tropische planten die een rol
spelen in de Indische literatuur.
De Universiteitsbibliotheek
richt de blik naar de 'Literatuur
van het andere Indonesië' en
toont handschriften van de Is
lam. In het Gemeente-archief
Leiden is een verzameling Indi
sche curiosa te zien. Het betreft
hier toevalsvondsten die gedaan
zijn binnen eigen huis.
Bijna had Leiden nog een lan
delijke primeur gehad. Peter
van Zonneveld ontdekte on
langs het toneelstuk 'Arm Java'
van de schrijver Brooshooft. Het
stuk, dat in het begin van deze
eeuw werd geschreven, bevat
veel kritiek op het Nederlands
beleid in Indië. Net zoals dat ge
beurt in de Max Havelaar van
Multatuli. Bart Vieveen: „We
hebben geprobeerd om 'Arm
Java' te laten opvoeren door To
neelgroep Imperium. Maar he
laas. de voorbereidingstijd bleek
toch te krap te zijn."
LEIDEN Ernst Langhout, Shoot the Moon en
Weekend at Waikiki treden zaterdag 14 december
op in het LVC aan de Breestraat. Ernst Langhout
bracht onlangs zijn debuut-cd 'Songs' uit met Ierse
en Schotse folk. Shoot the Moon, een vervolg op
The Rousers en The Thought, brengen stevige pop
songs, maar schuwen een bluesy rustpunt niet. De
achtkoppige Friese band Weekend at Waikiki, geen
onbekende in het LVC, sluit de avond af. Aanvang:
22.00 uur.
Voorafgaand aan deze drie acts is op vrijdag 13
decmeber de Amsterdamse band Yellow Roses (zie
foto) in het zoldercafé te horen. Opzwepende gita
ren en meerstemmige zang en hier en daar de In
vloed van de jaren zestig. Aanvang: 23.30 uur.
Erma Hermens in het schilderijendepot van De Lakenhal: „Goldreyer mag zich geen restaurateur
foto jan holvast
