'Het beest is
onder ons'
Aardpimper-
notenkaas
>TT
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Onze
taal
Pindakaas is onmisbaar. Ook
al denken de meeste volkeren er
anders over, in Nederland en in
Amerika is pindakaas absoluut
nummer één van alle soorten
broodbeleg. Na 1992 zal de rest
van Europa weldra volgen.
De eerste fabriek waar pindakaas
werd gemaakt in 1948
stond in Nederland. Die fabriek
staat er trouwens nog en er wordt nog steeds
pindakaas gemaakt. Maar het is bepaald niet
meer de enige fabriek want er wordt nu over
de hele wereld pindakaas gefabriceerd.
Toch is de pindakaas ouder dan 1948, maar
dan gaat het om zelfgemaakte, thuis bereide,
pindakaas. Het woord 'pindakaas' is, voorzo
ver ik kan nagaan, ergens tussen 1920 en
1930 in onze taal gekomen. In dezelfde tijd
dus waarin ook het woord 'pinda' of 'pinda-
noot' verscheen. Pinda is ontleend aan het
Papiamento, de taal die op de Antillen wordt
gesproken. Het woord was door negerslaven
uit Afrika meegenomen naar het toenmalige
West-lndië'. En in de jaren twintig is dat in
Nederland overgenomen.
Pinda's waren hier toen al lang bekend maar
ze werden nog niet zo genoemd. De
pindaplant is oorspronkelijk afkomstig uit
Zuid-Amerika. De Portugezen hebben die
plantesoort al in de zestiende eeuw overge
bracht naar Afrika en Azië. In alle tropische
streken bleek de plant het heel goed te doen.
Al gauw ging men ertoe over pindaplanten te
kweken en pindaplantages aan te leggen. Het"
grootste gedeelte van de oogst werd overi
gens niet geroosterd en opgegeten, maar ge
bruikt om er olie uit te persen. Pinda's bevat
ten namelijk veel plantaardige olie.
Aan het begin van deze eeuw, toen het woord
'pinda' hier nog onbekend was, werden ze
meestal 'aardpimpemoot' genoemd. Pimper*
noot is de Nederlandse naam voor de pista
che oftewel groene amandel. Daar leken ze
wel wat op, al groeiden ze onder de grond.
Vandaar aardpimpemoot, of op z'n Frans:
pistache de terre. De geroosterde pinda's
zoals ze in Nederland werden gegeten, wer
den ook wel 'katjang goreng' genaamd. Ten
slotte is ook de benaming 'apenootjes' al
minstens honderd jaar oud.
Minder oud is de benaming 'aardnoot'. Dat
woord bestond weliswaar al, maar duidde
oorspronkelijk op de wilde wikke of de aar
daker, op inheemse Nederlandse planten
dus. Maar omstreeks 1925 is men dat verge
ten en betekent aardnoot meestal onze pin
da. Daarnaast ontstond ook de benaming
'olienoot', die precies aangeeft waarvoor de
ze nootjes vroeger meestal werden gebruikt:
slechts weinig om zomaar op te eten of om er
thuis een soort pindakaas van te maken maar
voor het overgrote deel om er olie uit te per-,
sen. In een woordenboek uit 1924 lezen we
bij 'aardnotenolie': 'olie uit aardnootjes ge
slagen: bekend onder den naam Delftsche
slaolie'.
De namen aardnoot, apenoot en olienoot be
staan nog steeds maar het woord aardpim
pemoot verdween in de jaren twintig. In die
periode duikt het woord pinda op. Waar
schijnlijk werd de aardpimpemoot oftewel de
pinda toen populair als lekkernij en als
grondstof voor (zelfgemaakte) pindakaas. In
ieder geval is ook nog een andere benaming
uit diezelfde jaren twintig afkomstig: 'Cura-
Qaosche amandelen', algauw verkort tot 'saifc
semangelen' en 'sausjes'. Maar die namen -
zijn ondertussen al weer bijna net zo verge
ten als de aardpimpemoot.
Waarom die kaas in pindakaas? In het Engels
zeggen ze peanutbutter en in het Frans
'beurre d'arachides'. Nederland was voor
1948 niet erg gewend aan smeerbare kaas.
Waarom werd het geen pindaboter? Was die
vroegere handmatig gemaakte pindakaas
misschien snijdbaar? Sprak men voor 1920
van aardpimpemotenkaas? Of is het pas kaas
geworden toen ook het woord pinda op
kwam? Misschien noemde men het wel ape-
notenkaas. Wie het weet mag het zeggen.
Zanger Barry White predikt tegen
de verloedering van zijn tijd
john oomkesg
et teken des tiids?" Barry
H White houdt zijn imposan-
■JL JL te rechterduim op een hal
ve centimeter afstand van zijn rechterwijs
vinger. „We zijn zó ver verwijderd van een al
gemene catastrofe. Nog even, en de hele
donderse boel sodemietert in elkaar. De we
reld tuimelt in elkaar. We hebben er jaren
aan gewerkt. We hebben er alles aan gedaan
om te zorgen dat de ineenstorting op zekere
dag inderdaad zou plaatsgrijpen. We hebben
ons te pletter gewerkt."
„Somber? Ik ben een realist, meneer. Kijk,
in mijn land, in Amerika, een land dat maar
250 jaar oud is, hebben we ons afgebeuld om
de misdaad zo belangrijk te maken als ze nu,
vandaag de dag is. We doen er alles aan om
onze kinderen met narcotica op te zadelen.
En kijk nou 'ns! Ik kom in Engeland aan, en
het avondjournaal roept wanhopig dat de cri
minaliteit overal om zich heen grijpt. Dat is al
heel lang voorgekookt." White klapt snel in
zijn handen en verandert het onderwerp op
eens van 'wij' in 'zij'. „Vooruit, geef ze maar
een staande ovatie. Het beest is onder ons,
mijn vriend."
„In Amerika hebben we het hardst gewerkt
aan deze ondergang. Ik weet dat niet alleen,
het Is zo. Ik ben jaren lid geweest van een
jeugdbende in Los Angeles. Toen al, meer
dan een kwart eeuw geleden, deden ze er al
les aan om de misdaad te promoten. Mij
hebben ze uiteindelijk niet te pakken gehad,
maar mijn broer wèl. Hij legde op zijn 37ste
het loodje. Ze hebben er werkelijk alles voor
over gehad om de zwarte jeugd dom te hou
den, te laten verlangen naar een stom en on
derontwikkeld bestaan, zonder opleiding."
„Als er al sprake is van onderwijs, dan is 't
slecht onderwijs. Het is een leven met valse
hoop, en valse goden. Ze hebben er hard aan
gewerkt om dat voor elkaar te krijgen. Dus,
voor Barry White betekent het Teken des
Tijds: 'we' zijn er, jongen. In de komende ja
ren zullen zich rampen voordoen op mense-
Hij is de beminnelijkheid zelve.
In Veronica's talkshow RUR
hield de kolossale en bebaarde
Barry White zich deze week
koest achter zijn diepbronzen
stemgeluid, zijn muzikale le
gende en de jaren zeventig.
Toch is er ook een andere Barry
White een man met een ver
leden in een van LA. 's geweld
dadige jeugdbendes. Een zwarte
superster die zich druk maakt
om méér dan prachtige soul-
nummers over liefde en lust,
druipend van vioolpartijen.
„Het beest is onder ons, mijn
vriend."
lijk gebied, waaraan je niet eens durft te den
ken."
Waarheid
„Het is een storm die in stilte door woedt. De
ellende die Marvin Gaye al bezong in What's
goin' on?' Een goed voorbeeld, waarvan hij
later zelf het slachtoffer werd. Waarom be
schrijf ik dat teken des tijds niet in mijn
songs? Ik doe dat niet in mijn muziek. Mu
ziek heeft tot doel je te troosten. Als je 's mor
gens wakker wordt, heb je geen tijd meer
voor iets anders dan de ratrace, de sleur. Pas
als je thuis komt, kun je je laten verwennen.
Dan zet je Barry White op, en kan je er de
volgende morgen weer even tegen."
„Toch heb ik op mijn come back-plaat
('The Man is Back', red.), vorig jaar, hier en
daar mijn zorgen kenbaar gemaakt. Maar
mijn belangrijkste taak in het leven is dat ik
mensen moet samenbrengen, en dan samen
met hen waardevolle ervaringen deel. Daar
om zing ik over liefde. Dat was zo in 1973
toen ik begon te zingen. Ik had geen idee
waarover ik moest zingen en of ik kon zin
gen. En dat is nu nog zo. Je kijkt naar een
heel rare artiest, meneer ik ben niet eens
een zanger, maar ik ben wel een artiest die
doet wat hij moet doen."
„In Amerika kent iedereen me, mijn
vriend. Daar weet iedereen wat ik van de re
gering vind. Wat voor een pet ik op heb op
van het onderwijs. De religie. De armoede.
De daklozen. Aids. Alles. En ik praat er zon
der enige terughoudendheid over in de grote
talkshows en actualiteitenprogramma's op
tv. Ik verstop me niet in een hoekje." White
slaat met een grote vinger een staccato-ritme
uit het tafeltje voor hem. „Ik heb altijd ge
waarschuwd tegen de zonden van deze we
reld."
„Wie zijn de valse profeten van deze tijd?
Dat zijn zij die liegen. Nee, niet iemand als
Louis Farrakhan (een belangrijke radicale
zwarte politicus red.) Farrakhan liegt niet.
Hij is wijs, intelligent. Hij brengt zijn bood
schap een beetje agressief. Malcolm X deed
dat ook, Martin Luther King idem. Dat wil
niet zeggen dat ze om de hete brij heen dan
sen. Het betekent alleen maar dat ze zich la
ten leiden door het juiste motief, maar dat ze
die met de verkeerde methode toepassen."
„Veel rap-crews (bands die rap en hiphop-
muziek maken red.), hoe agressief en arro
gant ook, spreken niet alleen de waarheid,
maar ze verkondigen de absoltite waarheid.
Ook iemand als Prof. Griff, Public Enemy. Al
die jonge kids die zingen of rappen dat de
wereld niet shit is. Want de wereld is niet
shit. Echt niet. Leugens, valse tegenspraak,
bedrog 'je moet daar naar toe, want dóór is
't te krijgen', terwijl !t zich juist dóór (wijst de
andere hoek van de kamer aan) bevindt."
Mosterdzaadje
„Wij, de Amerikanen, hebben vijftig jaar gele
den geprobeerd Japan weer op te bouwen.
Vandaag de dag is het land geruïneerd. Dat is
echt zo, mijn vriend. Bush, onze president,
langs. 'Hfj woonde hier ook in het ghetto.
Boekte succes, verhuisde en kwam nooit
„Iedereen dacht alleen aan zichzelf: 'als ik
succes krijg, smeer ik 'm en kom ik ook niet
terug'. Barry White zegt: „Je móet terug. Hoe
durf je!" Hij lacht zwaar en traag. „Nat King
Cole op school, dat had ik gewild. Nat, die te
gen deze Barry en alle andere kleine Barry's
had gezegd: kom naast me zitten, raak me
aan, en moet je effe luisteren! Ik ben echt. Ik
ben geen fantasiefiguur, alleen omdat je me
op het witte doek ziet. Ik ben niet een onaan
raakbare, omdat je mijn stem via de plaat
hoort. Prik me en ik zeg: au! Doe me pijn en
ik huil."
„Het mosterdzaadje. Het Is inderdaad een
bijbelse term. Mijn wortels liggen in de kerk.
De gospelkerk, tussen mijn vierde en zestien
de. Toen ik een man werd, nam ik afscheid
van kinderachtige zaken. Die dingen die lie
gen. De valse profeten over wie je 't had.
Martin Luther is een uitzondering. Hij was
apart omdat hij geboren werd onder het te
ken van het lot. Het noodlot. Nadat hij stierf
is er niemand geweest die zijn taak overnam.
Na King hebben we geen leidersfiguur gehad.
Niet alleen de zwarten in Amerika verloren er
een: iedereen verloor een voorbeeld van be
lang. Die man wist hoe we samen moesten
leven."
„Een christen? Hij stierf in '68, weet je nog.
Iemand pakte een stukje metaal op, en put
one in him. Took his flicking life. Deden ze
ook met Malcolm X, JFK, Robert Kennedy."
White lacht om de opmerking dat drie van de
vier namen een goede soulsong vormden. „Ik
ben een realist, niet zonder hoop, dat is waar.
Ik vind de kracht om verder te gaan in me
zelf. Hoe slecht het ook in Amerika is, hier in
Nederland kan ik gewoon over straat lopen
en hoef ik nergens vrees voor te hebben. Het
verschil? Jullie hebben de welvaart beter ver
deeld dan wij. Als je slim bent dan deel je wat
je hebt met je medemens. Kan ik een kopje
koffie krijgen. Ja, goed. Want als de andere
man niet eet, dan weet je dat hij net zo
krachtig kan zijn als de man die wèl te eten
heeft. En op zekere dag legt degene die niks
heeft degene om die wel wat heeft."
Pijn
„Daarvoor ben ik niet bang. Ik vrees niemand
in de rug, al ben ik nog zo rijk. Want negen
van de tien die achter me lopen, bewegen
zich voort zonder enige kwade bedoeling. Ik
heb een heleboel te vrezen in Amerika. Ik
vrees 't met respect en met gebruikmaking
van mijn intelligentie. Ik kan overal wonen
waar ik zou willen, maar hij die me heeft ge
schapen heeft ook Amerika zo gemaakt als
het nu is. Ik hoor daar thuis."
„Ik ben allereerst een producer, en geen
zanger. Misschien staat het arrangeren wel
voorop. Arrangeren is mijn favoriete werk. Ik
kan jouw lied nemen, een song van The Beat
les of Billy Joel en het opnemen alsof 't mijn
eigen stuk is. Ik kan oneindig variëren, mijn
oor is geweldig. Ik kan het ene moment naar
een symfonieorkest luisteren, het volgende
naar Guns 'N Roses, naar rap en dan weer
naar latin-jazz. Ik heb waardering voor alle
goede muziek."
„Stevie Wonder. Gamble Huff. Burt
Bacharach Hal David. Thorn Bell. Holland,
Dozier Holland. Quincy Jones. Dat zijn
mijn gelijken. In januari krijg je een video te
zien met al die mensen in een kamer. Nor-
man Whitfield. Isaac Hayes. Barry White. Dat
zijn de mensen die over vijftig jaar nog over
de tong gaan. Ze spendeerden een hele dag
bij mij in de studio. Gek hè? Waar praten 'zij'
over? Je hebt het nooit over je macht, je suc
ces. je allure. Je praat over je tekortkomingen,
de kleine dingen die pijn doen. De redenen
waarom we niet vaker eikaars gezelschap op
zoeken en iets betekenen voor elkaar, de
maatschappij en de jongere generaties.
Waarom hebben we alleen maar onze trots
en ijdelheid gestreeld. Why haven t we rea
ched out and touched each other?"
Het zou een perfecte titel voor een Barry
White-song kunnen zijn.
'Wij supersterren
moeten stimuleren
en inspireren'
sterren kwam toen op je school langs om je
ervan te overtuigen dat er ook andere kansen
in het leven waren. Geen basketballer die
even een balletje kwam werpen
„Natuurlijk waren er zwarte voorbeelden,
ook toen. Genoeg! Wie? Ach, zij weten wie ik
bedoel. Veel! We hebben altijd zwarte voor
beelden gehad. Grote acteurs, schrijvers, zan
gers. Heb je wel eens van Nat King Cole ge
hoord? Zo'n echt grote zwarte vent! Zo'n ke
rel die een klein zwart knulletje een kick zou
hebben bezorgd? Maar ze kwamen niet
die tegen de Jappen zegt: kom
op, joh, je hoeft je niet te excuse
ren voor Pearl Harbor. Want an
ders moeten wij ons misschien
wel verontschuldigen voor Hiros
hima en Nagasaki, of voor alle
oorlogen die wij zijn begonnen,
voor alle embargo's en alle han-
delbeperkingen. 'Zeg alsjeblieft
niks, meneer Yamamoto of hoe
je ook heet, want jullie Jappen
zijn misschien begonnen, maar
wij hadden je al in de knel. Zeg
alsjeblieft niks, want anders
moet Amerika misschien wel
door het stof. De waarheid is ver
bluffend, mijn vriend. „Sony is
the hardest word. Ja. Het is ook
een erg jammerlijk woord."
„Ze zeggen dat ik in weelde
leef, hè? Ik ben opgegroeid en ge
togen in een achterbuurt. Een
ghetto zouden we nu zeggen. Ik
was een jonge vent die besloot
het heft van zijn eigen leven in
handen te nemen. Dat heb ik ge
daan door me te begeven in dat
wereldje waarvan ik een klein
beetje afweet: de muziekwereld.
Barry White bezat het geloof van
een mosterdzaadje, de kracht
van niet aflaten, en de macht van
toewijding en geduld en gek,
hè, opeens was Barry White niet
arm meer."
„Ik ben bijna elke week in Los
Angeles te vinden. Ik ben niet ie
mand die vanuit een airconditio
ned limousine LA bekijkt
vanachter kogelvrij, gerookt glas.
Ik hang er rond, ga er stappen,
praat met mijn buren van vroe
ger. Anderen bezoeken het ene
na het andere Caribische eiland,
ik wip van de ene highschool naar de andere.
Vertrouw me, zonder de media. Ik neem zes
tig, zeventig zwarte supersterren mee naar
die middelbare scholen. Een hele dag lang.
Laat de kids ons, de supersterren maar aan
raken. We zijn echt, voel maar."
„Veel supersterren hebben de slechte ge
woonte om de rug te keren naar de plek van
waar ze zijn gekomen. Ik heb altijd Michael
Jackson, en al mijn andere jonge 'zonen' die
het nu voor het zeggen hebben in de muziek
industrie, voorgehouden dat ze terug moes
ten gaan. We hebben een taak. We moeten
stimuleren, communiceren, inspireren. Juist
hen die minder fortuinlijk zijn geweest."
Voorbeelden
„Wat ik vandaag de dag zie, is het nabije ein
de van het verhaal dat ik ooit beleefde. Nie
mand kon me op mijn vijftiende uit een
jeugdbende houden, om het simpele feit dat
het niemand een bal kon schelen of ik leefde
of overhoop werd geschoten. Mijn moeder,
mijn broer en ik leefden van de steun. Gedu
rende mijn hele jeugd. Niemand van de
toenmalige zwarte sport-, muziek- of film-
