Binnenland
'Sociale vernieuwing
als nachtkaars uit'
'Tijdig ingrijpen
kan wao beperken'
Kerstman aan winnende
hand in titanenstrijd
'Haat of wraak? Dat
klinkt zo beladen'
Sociale vernieuwing: 'Een boegbeeld zit niet van achteren'
Donderdag 5 december 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART (chef) PATRICK VAN DEN HURK JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER Vormgeving: AART KOK
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
NIEUWSLIJN
Politie Amsterdam rolt bende op
De Amsterdamse politie heeft 22 jongeren in de leeftijd van 15
tot 22 jaar gearresteerd in verband met 55 misdrijven die het af
gelopen jaar in de hoofdstad zijn gepleegd. Het ging vooral om
inbraken bij speelgoed- en kledingzaken. De waarde van de buit
wordt geschat op vele tonnen. Een aantal van de inbrekers heeft
zich tevens deze zomer schuldig gemaakt aan het bestelen van
deelnemers aan het tumevenement 'Gymnastrada.'
Directeur van Kredietbank geschorst
De directeur van de Gemeentelijke Kredietbank in Groningen is
met onmiddellijke ingang op non-actief gesteld. De directeur
zou een bedrijfskrediet van 16,8 miljoen gulden hebben ver
strekt aan een bedrijf dat er een zuivelfabriek mee wil aankopen.
Volgens het Groningse gemeentebestuur is de Gemeentelijke
Kredietbank er in de eerste plaats voor sociale kredietverstrek
king. Het gemeentebestuur gaat onderzoeken of de directeur ten
onrechte de commerciële markt heeft betreden.
Man (21) bekent moord Vietnamezen
Een 21-jarige man uit Hoorn heeft bekend een Vietnamees echt
paar uit Zwaag om het leven te hebben gebracht. Een 14-jarige
Hoornaar die in verband met deze zaak werd vastgehouden,
blijkt niets met de dubbele moord te maken te hebben. Hij heeft
wel op de bewuste avond ingebroken in de woning, maar was al
weer verdwenen toen de moorden werden gepleegd. De 21-jari
ge verdachte die gisteren zijn bekentenis aflegde, werd afgelo
pen maandagavond aangehouden. In het belang van het onder
zoek wil de politie nog niets kwijt over zijn motief. Hem wordt
doodslag ten laste gelegd. De moord op de man (31) en de
vrouw (30) werd vorige week woensdagochtend door buren ont
dekt. Ze waren met messteken om het leven gebracht
DEN HAAG GPD
Onderzoek Sociale Zaken onder wao 'ers
lassers, laders, inpakkers, me
taalbewerkers en chauffeurs
schrijven hun arbeidsonge
schiktheid toe aan hun werk.
Artsen, verpleegkundigen, win
kelbedienden, elektromonteurs,
boekhouders, wetenschappelijk
specialisten en secretaresses
menen minder vaak dat ze ziek
zijn geworden door hun werk.
Miniser De Vries van sociale
zaken concludeerde gisteren tij
dens de presentatie van het on
derzoek dat aan de arbeidsom
standigheden nog het nodige
kan worden verbeterd. Werkge
vers en werknemers moeten
daar voor zorgen, vindt hij. De
bewindsman wil bedrijven per 1
januari 1993 verplichten om de
risico's voor de gezondheid in
kaart te brengen en aan te ge
ven wat ze daaraan willen doen.
Een op de drie wao'ers gelooft
dat hij niet arbeidsongeschikt
was geworden als zijn werk tij
dig was aangepast of wanneer
hij een andere baan had gekre
gen. Meer dan de helft gelooft
dat zijn werk direct tot de ar
beidsongeschiktheid heeft ge
leid.
Dat blijkt uit een enquête on
der wao'ers van het ministerie
van sociale zaken en werkgele
genheid. Van de 9000 onder
vraagden zegt 17 procent dat de
arbeidsongeschiktheid slechts
in beperkte mate het gevolg is
van het werk. Bijna 28 procent
ziet helemaal geen verband tus
sen tussen beide zaken.
Vooral bouwvakkers, kleer
makers, naaisters, loodgieters,
Koningin Beatrix kreeg gisteren het eerst exemplaar van 'haar' bomenboek. Bij hun zilveren huwelijksfeest vroegen de koningin en prins Claus bij
wijze van huwelijksgeschenk overal in het land bomen te planten. Een aantal daarvan werd gefotografeerd. Gebundeld in een boek boden de
Oranjeverenigingen die foto's gisteren aan de koningin aan. •foto anp koen suyk
Projectgroep Schaefer kraakt kabinet
DEN HAAG ANP
Ruim de helft van de Nederlan
ders viert vanavond of in het
komende weekeinde pakjes
avond. Gemiddeld wordt er per
gezin voor 180 gulden aan ca
deaus uitgedeeld. Vooral voor
gezinnen met kinderen tot
twaalf jaar is het Sinterklaas
feest een speciale dag: negentig
procent viert op 5 december
pakjesavond.
De cijfers onderstrepen overi
gens dat de kerstman oprukt. In
1980 vierden nog zeven van de
tien Nederlanders Sinterklaas,
vorig jaar waren dat er nog zes
van de tien en nu nog maar 5
van de tien. Dit jaar grijpt een
op de drie Nederlanders de
kerst aan om familie en vrien
den met cadeaus te verwennen.
De Nederlanders die Sinter
klaas vieren, doen dat in de
meeste gevallen nog op de ou
derwetse manier met surprises
(58 procent) en gedichten (62
procent). Bij een op de twaalf
Sinterklaasvierende gezinnen
komt de Sint zelf even langs.
Omdat de dure cadeaus vaak
met kerstmis worden gekocht,
zal de omzet van de 5-decem-
berinkopen dit jaar waarschijn
lijk opnieuw dalen. De winke
liers hebben daar zelf een aan
deel in omdat het typische Sin
terklaassfeertje steeds minder in
de etalages is terug te vinden.
Dat werkt negatief op de omzet.
Veel winkels en warenhuizen
etaleren nu al kerstspullen. Ook
de late intocht van de Sint heeft
een nadelige invloed. Voor Sin
terklaas en Kerstmis samen
wordt ongeveer één miljard gul
den uitgegeven.
De politie heeft gistermorgen in Dordrecht opnieuw een ver
dachte aangehouden in de ontvoeringszaak van de Prinsenbeek-
se zakenman Pierre de Jonge jr. Het gaat om een 21-jarige man,
die samen met een groot aantal anderen de zakenman uit Prin
senbeek zou hebben ontvoerd. De 26-jarige hoofdverdachte uit
Etten-Leur heeft bekend afgelopen zomer al de plannen voor de
ontvoering te hebben gesmeed. Hij heeft zijn slachtoffer onder
druk van de enorme publiciteit vrijgelaten zonder het gevraagde
losgeld van ongeveer drie miljoen gulden te innen. Inmiddels
verhoort de politie in totaal elf verdachten.
Premier Lubbers zegt 'absoluut optimistisch' te zijn over
de voortgang van sociale vernieuwing. In de stijl van wer
ken tussen rijk en lokale overheden is al veel ten goede
veranderd. Lubbers reageerde daarmee op de forse kri
tiek van de projectgroep sociale vernieuwing dat het ka
binet de aandacht voor het 'boegbeeld' van het coalitie-
beleid verloren heeft en dat de sociale vernieuwing als
een nachtkaars dreigt uit te gaan.
fakkel kiezen. De premier zei
dat er plaats moet zijn voor een
'kritisch tussenoordeel' over de
stand van zaken van de kant
van de per 1 januari vertrekken
de projectgroep. „Dat zet het
kabinet onder druk".
De groep-Schaefer beticht het
kabinet ervan dat het met de
sociale vernieuwing meer ver
wachtingen heeft gewekt dan
DEN HAAG GPD
De premier zei gisteren bij de
aanbieding van het eindrapport
van de commissie-Schaefer dat
de kem van sociale vernieuwing
is „dat iedere burger tot zijn
recht kan komen". Als reactie
op het rapport 'Sociale vernieu
wing: nachtkaars of fakkel?' wil
de premier uitdrukkelijk voor de
waargemaakt. Ondanks het be
lang dat het kabinet er volgens
eigen zeggen aan hecht, trekt
het kabinet zich in de praktijk
terug. Er is bovendien bezui
nigd op de budgetten, er zijn te
weinig belemmerende regels af
geschaft en afspraken tussen
rijk en gemeenten worden re
gelmatig geschonden. De pro
jectgroep schrijft zelfs dat het
kabinet deze 'aanjaaggroep' als
'alibi' gebruikt om zelf minder
actie te ondernemen.
Minister Dales loofde de pro
jectgroep. Op het voorstel om
op 1 januari 1992 een 'onafhan
kelijk driemanschap met autori
teit' in te stellen om het project
te blijven stimuleren, wilde de
minister nog niet ingaan. Wel
blijft er op haar ministerie een
afdeling 'uitvoering sociale ver
nieuwing' bestaan.
Overigens ontkende de mi
nister dat er op sociale vernieu
wing veel is bezuinigd. Zij sprak
over 'een schilfer van slechts 16
miljoen gulden'. Dat er van de
beloofde 1,7 miljard gulden
voor het fonds slecht 700 mil
joen gulden is gekomen en
daarvan slechts 40 miljoen vrij
besteedbaar is, bestreed de mi
nister ook. Via andere kanalen
(bijvoorbeeld rechtstreeks van
een ministerie naar de gemeen
ten) komt de rest van het geld
ook daar waar het nodig is. Het
effect is hetzelfde en alleen het
doel telt, aldus Dales.
Pierre De Jonge dag na ontvoering vrij:
BREDA «JOOP HOEK
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Het is tekenend voor de manier waarop het kabi
net zich in allerlei bochten moet wringen. „Socia
le vernieuwing is nooit de beleidsprioriteit num
mer één geweest", roept de verantwoordelijke
minister quasi-verbaasd uit. „Dat is nog nooit ge
zegd en ik begrijp niet wie dat verzonnen heeft".
Minister Dales van binnenlandse zaken kijkt de
journalisten met opgeheven wenkbrauwen aan.
Ze begrijpt de kritiek van de projectgroep sociale
vernieuwing onder leiding van Schaefer niet. Ge
ruststellend: „Het is nog wel de ruggegraat van
het kabinetsbeleid. Nog steeds".
Naast haar zit Jan Schaefer, de grote aanjager
van de sociale vernieuwing, voor zich uit te sta
ren. Dan: „Nou, in Rotterdam zeggen ze anders
dat het boegbeeld van voren zit en niet van ach
teren".
Schaefer en de overige 14 leden van de project
groep geven er per 1 januari de brui aan, zoals bij
de start van het project al was afgesproken. De
club is er niet rouwig om. De afgelopen anderhalf
jaar heeft de groep hard gewerkt om de het ab
stracte begrip inhoud te geven. En in de 350 ge
meenten die meedoen begint er iets te groeien,
ook al is er slechts sprake van een 'broos en
schoorvoetend begin', aldus het eindrapport.
Maar het is dan ook alleen aan de inspannin
gen van die gemeenten en hier en daar een plaat
selijke organisatie te danken dat de sociale ver
nieuwing nog 'flikkert en flakkert'. Als het aan het
kabinet en de Tweede Kamer had gelegen, was
het 'met veel bombarie' uitgeroepen boegbeeld
als een 'nachtkaars' uitgegaan, aldus het eindrap
port.
Helder en duidelijk wordt gezegd wat er mis is.
Reden voor Lubbers om geen noemenswaardige
reactie te geven en nog maar eens te onderstre
pen dat 'de burger tot zijn recht moet komen'.
Want wat had de minister-president moet ant
woorden op constateringen waar geen speld tus
sen te krijgen valt?
Het kabinet heeft bij de start - twee jaar gele
den - meer verwachtingen gewekt dan inmiddels
zijn waargemaakt. Er kwamen minder regelingen
en er kwam minder geld en het geld was minder
vrij besteedbaar. Van de 1,7 miljard beloofde gul
dens kregen de gemeenten, die de sociale ver
nieuwing moesten uitvoeren, er welgeteld 400
miljoen. Slechts 10 procent daarvan mochten ze
naar eigen keuze besteden.
Nog enkele conclusies: de besluitvorming ver
zandde in papperassen. De ministeriële commis
sie sociale vernieuwing werd opgeheven. Afspra
ken werden niet nagekomen. Er werd bezuinigd
op tal van posten. Op werkvoorstellen van de pro
jectgroep werd niet gereageerd, enzovoort, enzo
voort.
Kortom: het kabinet heeft zich teruggetrokken
„Diverse keren hebben de ont
voerders gedreigd me dood te
schieten als ik ze geen juiste in
formatie gaf. Ik wist dat ze ge
wapend waren. Op die momen
ten ben ik dan ook doodsbang
geweest".
De nachtmerrie was voor
gokautomatenhandelaar Pierre
de Jonge (36) uit Prinsenbeek
echter snel over. Zevenentwin
tig uur nadat twee gewapende
mannen hem uit zijn woning
sleurden, werd hij in de vroege
nacht van 21 november Ietter-
lijk op straat gegooid op het in
dustrieterrein Vosdonk in Etten-
Leur. Al zijn 'voorgangers' (Toos
van der Valk, Freddy Heineken
en diens chauffeur Doderer,
Caransa en het meisje Valerie
Albada Jelgersma) werden we
ken gevangen gehouden. Maar
zijn ervaring is er niet minder
gruwelijk om.
„Niet alleen ik ben een slacht
offer, maar ook mijn gezin, fa
milie, collega's en vrienden zijn
bij deze zaak betrokken. Alle-
imj maal lijden ze eronder. Mijn
kinderen hebben van de ont
voering zelf niets gemerkt, maar
toch merken ze dat
hun vader anders
doet. En mijn vrouw
heeft die gebeurtenis
sen nog steeds niet
verwerkt. Haar emo
ties kan ik nauwelijks
beschrijven".
De wijze waarop de
ontvoering in zijn
werk ging, duidt op
gestuntel. De bij de
ontvoering gebruikte auto bij
voorbeeld stond bij de aanhou
ding van de verdachten aan
hield gewoon voor de deur. De
Jonge: „Dat kan wel zo zijn,
maar voor mij doet dat hele
maal niet zo loieuterig aan. Ik
ben in mijn eigen huis, waar je
je toch geborgen in voelt, over
vallen. Weliswaar ben ik niet ge
slagen, maar ik ben wel met de
dood bedreigd".
De nachtmerrie voor het ge
zin De Jonge begint op de
avond van de 19e november.
achterbak gegooid.
Nu staat vast dat de oplossing
van dit misdrijf wel eens veel
langer had kunnen gaan duren
als Lilian zich niet tijdig van
haar boeien had kunnen bevrij
den en door een raam haar man
af ziet voeren. Niet wetend dat
de twee daders een briefje in de
woning hebben achtergelaten
met daarop onder meer de
tekst: 'Geen politie', belt zij de
meldkamer van de rijkpoli lie
Breda.
Bedreigend
De ontvoerders melden zich,
willen die miljoen losgeld. Het
komt niet tot onderhandelin
gen. De criminelen zien tot hun
schrik dat het NOS-joumaal
melding maakt van de ontvoe
ring. Een van hen gaat de kamer
in waar De Jonge geboeid op
een matras ligt en zegt dat dat
niet de afspraak was. „Dat mo
ment heb ik als bijzonder drei
gend en gevaarlijk ervaren",
zegt de zakenman.
De Jonge wordt gevangen ge
houden in een slaapkamer op
de eerste etage van een woning,
in het oude Leur. Een van de
verdachten woont
daar met haar
zoontje en haar
vriend. „Ik moest
een trap op en
werd toen op een
matras gelegd. On
derweg ving ik ge
luiden op. Ik hoor
de enkele uren na
mijn ontvoering
het geluid van een
zoemer en kinderstemmen. Ook
hoorde ik het geluid van een
veegwagen, je weet wel, zo'n
wagentje van de gemeente dat
de straat schoonveegt. Later
heeft de politie daar veel aan
gehad. Ik vermoedde dat mijn
cel in de omgeving van een
school was. En aan de hand van
een rooster kon worden herleid
in welke gemeente en wijk op
woensdagmorgen zo'n veegwa
gen rondgaat. Vorige week heb
ik in een geblindeerde auto van
de recherche de rit opnieuw ge-
'Er zijn
momenten dat
ik werkelijk
doodsbang
ben geweest'
Als er tegen de klok van half elf maakt. Richting Etten-Leur
Minister Dales wandelt tijdens een werkbezoek in het kader van de sociale vernieuwing door een donker voetgangerstunneltje in Amsterdam-oost.
en gebruikt de projectgroep slechts als 'alibi'. Wat
ooit begon als poging om mensen meer bij de sa
menleving te betrekken, werd niets meer dan een
soort decentralisatieproject en een beetje be
stuurlijke vernieuwing.
Ook de Tweede Kamer moet het ontgelden. Het
ontbreekt de parlementariërs aan 'visie' en 'be
trokkenheid'. In plaats van een fundamenteel de
bat viert het 'detaillisme' weer hoogtij. De deelbe
langen worden ook hier door de vakspecialisten
ouderwets beschermd. Nee, laat de projectgroep
met zoveel woorden weten, laat die kamerleden
eerst maar eens het land in trekken ('op toernee'
gaan, schrijft de projectgroep spottend). Dan
kunnen ze zien wat er in de praktijk werkelijk ge
beurt. Daarna spreken we wel weer eens verder.
Er waaide gisteren dus een fisse wind op het
Binnenhof. Maar het is de vraag of deze de Haag-
•FOTO BERT VERHOEFF
se windstilte enigszins heeft kunnen verstoren.
Het élan om zelfs maar even kwaad te worden
over alle aantijgingen lijkt te ontbreken.
Schaefer gaat weg. En wat dan? Wie jaagt de
nachtkaars op tot een fakkel? Of in Dales' beeld
spraak: wie zorgt ervoor dat het kabinet de slappe
rug recht? Het wordt weer ijzig stil in Den Haag.
van de woning in
Prinsenbeek wordt aangebeld
en Pierre de Jonge nietsvermoe
dend opendoet, ziet hij twee
mannen die beweren dat ze een
bestelling shoarmabroodjes ko
men afleveren. „Maar ik heb
helemaal niets besteld", zegt
hij. Op dat moment krijgt De
Jonge een pistool tegen het
hoofd gedrukt en wordt hij zijn
woning ingeduwd.
Een van de daders brengt zijn
vrouw Lilian naar de slaapka
mer en bindt haar op bed vast.
De drie kinderen van het echt
paar slapen zorgeloos door.
Pierre wordt mee naar buiten
genomen. De auto van het
tweetal, een groene Opel Asco-
na van een oud model, staat in
de buurt. De Jonge wordt in de
Hij kent inmiddels enkele v
zijn ontvoerders. Een van hen is
de eigenaar van een shoarma
zaak in Etten-Leur, een klant
van zijn automatenhandel. „Het
is onwezenlijk, maar ik heb in
het verleden een fijn gesprek
met die man gevoerd. Gek hè.
Op een gegeven moment ging
het niet meer zo goed met die
shoarmazaak, die was meer
dicht dan open".
„Wraakgevoelens of haat
koester ik niet jegens die men
sen, dat zijn ook van die bela
den woorden. Wat zal er na het
uitzitten van hun straf met die
mensen gebeuren? Worden ze
als ongewenst vreemdeling het
land uitgezet? Op dit moment
voel ik jegens hen eigenlijk
niks".
