Economie
Economie Japan
raakt in het slop
EMU wordt een succes
De opkomst en afgang van
de gebroeders Maxwell
Deleye redde Volvo
Car van ondergang
NIEUWSLIJN
Groei economie VS valt tegen
De Amerikaanse economie is in het derde kwartaal van dit jaar
veel minder gegroeid dan werd voorspeld. Het bruto binnen
lands produkt (bbp) groeide slechts met 2,5 procent, aldus het
ministerie van handel gisteren. Meestal wordt naar het bruto na
tionaal produkt (bnp) gekeken maar Washington heeft nu beslo
ten voortaan het bbp als maatstaf te nemen omdat de Ameri
kaanse economische activiteiten in het buitenland daarin niet
zijn verwerkt. Het ministerie wil door deze accentverschuiving
een beter beeld geven van de bedrijvigheid binnen de VS. Ande
re landen gebruiken het bbp al langer als belangrijkste maatstaf.
Virgin in het geweer tegen BA
De Britse luchtvaartmaatschappij Virgin Atlantic van miljonair
Richard Branson gaat verdere stappen ondernemen tegen Bri
tish Airways (BA), waarmee de KLM onderhandelt over vergaan
de samenwerking. BA zou de kleinere branchegenoot stelselma
tig dwars zitten door Virgin-passagiers telefonisch te benaderen
om ze over te halen met BA te vliegen. Bovendien zou BA de toe
stellen van Virgin moeilijk toegang verschaffen tot verscheidene
onderhoudsfaciliteiten. Dat heeft het Britse dagblad The Gu
ardian gisteren gemeld. Branson vroeg de Europese Commissie
al in januari om een onderzoek naar de handelwijze van BA. Vol
gens The Guardian zal Branson nu op korte termijn Brussel vra
gen de vermeende ongeoorloofde praktijken te onderzoeken.
PGGM wil met Rodamco beleggen
PGGM, het pensioenfonds voor de gezondheidszorg, onderzoekt
de mogelijkheden om samen met de beleggingsmaatschappij
Rodamco te beleggen in (buitenlands) onroerend goed. Rodam
co belegt uitsluitend in onroerend goed en is onderdeel van de
Robeco groep. De beslissing over de samenwerking zou nog de
ze maand moeten vallen. Het ambtenarenpensioenfonds ABP
heeft al eerder aangekondigd de krachten met Rodamco te wil
len bundelen op de buitenlandse markt.
Shell doet zaken met Rusland
De Koninklijke/Shell Groep gaat deelnemen in de olie- en gas
winning in de Russische Federatie en in Kazachstan. Vooralsnog
blijven de investeringen beperkt tot zo'n 100 miljoen dollar (een
kleine 200 miljoen gulden), maar op den duur zullen ze mogelijk
uitgroeien tot miljarden. Shell onderhandelt met de Russische
Gasprom over deelneming in een groot aardgasproject in Uren-
goy in het westen van Siberië. Voorts wil Shell meedoen in de
exploitatie van een gasveld bij het eiland Sachalin.
NORO geeft beleggers geld terug
De Rabobank heeft het beleggingsfonds NORO zo onder druk
gezet dat het 1.700 (meest kleine) beleggers geld teruggeeft. Het
gaat om de deelnemers van Rabo-NORO Venture BV, die in 1987
via de Rabobank voor 20 gulden per stuk aandelen kochten. De
beleggingen van het fonds vallen echter zo tegen, dat de waarde
van de aandelen op het ogenblik nog maar 13,36 gulden be
draagt. NORO heeft nu beloofd om aandeelhouders die uit het
fonds willen stappen 16,50 gulden per aandeel te geven.
Hoge rente belemmert investeringen
Na vijf jaar expansie lijkt de fut uit de Japanse economie.
De produktiegroei is over haar hoogtepunt heen, de in
vesteringen van het bedrijfsleven nemen af en de consu
ment houdt hoe langer hoe meer de hand op de knip.
Dat vindt een groeiende groep Japanse economen. Hun
visie staat haaks op die van de regering en de centrale
bank, die nog steeds geloven in de onuitputtelijke kracht
van de Japanse economie.
TOKYO ELBR1CH FENNEMA
CORRESPONDENT
Voor het eerst in vier jaar tijd
daalde de industriële produktie
in oktober met 2 procent in ver
gelijking met dezelfde periode
vorig jaar.
Volgens de econoom Yoshii-
chi Taguchi van Tokyo Marine
Asset Management zal de eco
nomie van Japan stagneren als
de hoge rente het bedrijfsleven
ervan blijft weerhouden geld te
lenen. Afgelopen maandag liet
de president van de Japanse
centrale bank, Yasushi Mieno,
weten dat er beslist geen plan
nen zijn voor een verdere rente
verlaging. Vergeleken met Euro
pa is de Japanse rente (5 pro
cent) laag. hl Nederland ligt het
belangrijkste rentetarief al rond
de 9 procent.
De koersschommelingen die
de beurs van Tokyo al langere
tijd kenmerken, zijn een indica
tie dat de Japanse 'zeven vette
jaren' aan hun einde zijn. Afge
lopen maandag kelderde de
Nikkei-index van de belangrijk
ste fondsen met 3 procent. Hoe
wel de beurs zich dinsdag
enigszins herstelde, bleef de
stemming somber. „De ople
ving is niet meer dan een reac
tie op maandag," waarschuwde
een handelaar. „Het zijn de
koopjesjagers die na zo'n val de
markt afgrazen. Het dieptepunt
hebben we nog niet achter
ons", zei hij.
Euforie
Jarenlang had het er alles van
weg dat het met de beurs van
Tokyo maar één kant op kon:
omhoog. Daaraan kwam vorig
jaar echter abrupt een eind.
Sloot de Nikkei-index eind 1989
nog af met een record van
39.000 punten, binnen een jaar
viel het puntentotaal met de
helft terug.
De euforie van de afgelopen
jaren werd veroorzaakt door
een enorm laag rente-percenta
ge van 2,5 procent, om zuinige
consumenten het sparen te ont
moedigen en ze aan te zetten
tot het uitgeven van geld.
Helaas had dit beleid een on
gunstige bijwerking. Speculan
ten benutten het goedkope geld
om te investeren in grond, aan
delen en later ook schilderijen.
Binnen drie jaar was grond in
Tokyo zó astronomisch in prijs
gestegen, dat iemand met een
gemiddeld salaris zich niet lan
ger een huis of zelfs maar een
flatje in de stad kan veroorlo
ven. Deze prijsopdrijvende spi
raal heeft de Japanse samenle
ving geleidelijk aan verdeeld in
'have's* en 'have-nots'.
Netelig
Ingrijpen kon niet uitblijven.
Met een viertal renteverhogin
gen binnen anderhalf jaar tijd
maakte de centrale bank een
eind aan de pret. De prijs voor
grond is nog niet merkbaar ge
zakt, maar wel is de prijsstijging
zó grondig een halt toegeroe
pen, dat het alle aantrekkelijk
heid als speculatie-object heeft
Op weg naar de Verenigde Staten van Europa (4)
Maastricht is op 9 en 10 december heel even het centrum van Europa. De hoofdstad
van Limburg is dan twee dagen lang de ontmoetingsplaats waar de twaalf EG-leiders
over de economische en politieke unie (EMU en EPU) praten. Er moeten harde no
ten worden gekraakt, want het toekomstideaal - de EG als een soort Verenigde Sta
ten van Europa - is voor lang niet alle lidstaten aanvaardbaar. Zo slaat Groot-Brit-
tannië al groen en geel uit bij de gedachte aan een gezamenlijke munt, de ecu. In
vier artikelen aandacht voor de voor- en nadelen van de Europese Monetaire Unie.
In aflevering 4: de noodzaak van centralisatie. Afleveringen 1, 2 en 3 werden gepu
bliceerd op 26,28 november en 3 december.
André Deleye is
geslaagd waarvoor
hij in 1980 door de
toenmalige minis
ter van economi
sche zaken, Van
Aardenne, werd
ingehuurd: het
vrijwel failliete Vol
vo Car BV van de
ondergang redden
en levensvatbaar
maken. Lang niet De gaande i
iedere toponder
nemer zal bij zijn
vertrek een dergelijk vleiend
'grafschrift' ten deel vallen.
Een grafschrift dat bovendien
afkomstig is van vakbonden en
Centrale Ondernemingsraad
(cor), die twee jaar geleden nog
stevig overhoop lagen met de
nu naar onbekende oorden ver
trekkende Deleye. Bonden en
COR reageren teleurgesteld,
maar vol begrip op het afscheid
van de Vlaming Deleye op een
moment dat voor de onderne
ming een geheel nieuw tijdperk
ingaat. Volvo Car wordt Ned-
Car, een Nederlands-Zweeds-
Japanse onderneming die vanaf was, werd verwaarloosd. De
1995 jaarlijks 180.000 200.000 topman koos voor een verblijf
voor een deel
de reden
zijn vertrek
ligt"
Zowel bonden
als cor oordelen
dat de overeen
komst met Ja
panners
Zweden zonder
de inbreng van
Deleye niet tot
stand zou zijn
gekomen. Dat
zou naar alle
an: ir. A. Deleye. waarschijnlijk-
foto anp heid tot de on
dergang van
Volvo Car hebben geleid. Het
was Deleye persoonlijk die, toen
eind vorig jaar de gesprekken
volledig vastliepen, de Japan
ners weer aan de onderhande
lingstafel kreeg en hen er zelfs
toe wist te bewegen een groot
belang in Volvo Car te nemen,
merkt Van Os op.
Kritiek
Naast alle positieve geluiden
ook kritiek. Het sociaal beleid
binnen Volvo Car, waarvoor De
leye direct verantwoordelijk
auto's (Volvo's en Mitsubishi's)
moet gaan produceren. Daar
voor wordt een geheel nieuwe
in een 'ivoren toren', voor een
nogal autoritair 'eenhoofdig'
beleid waardoor hij het zicht op
fabriek gebouwd in Born. Een al datgene wat zich in het bedrijf
lopende reorganisatie (1.460
beidsplaatsen vallen weg) moet
nog worden afgerond.
Minister Andriessen van eco
nomische zaken liet eind au
gustus weten dat in zijn ogen
alleen Deleye in aanmerking
kwam voor het leiden van Ned-
Car. Toch komt het vertrek van
Deleye voor Henk van Rees van
de Industriebond FNV en Ger
van Os van de Unie BLHP en
cor-voorzitter Gerard Kortenoe-
ven niet als een verrassing. Van
Rees: „Deleye was eerste man
en wilde dat weten ook. Hij
heeft de afgelopen elf jaar in
grote zelfstandigheid kunnen
werken en voelde zich daarbij
als een vis in het water. In de
nieuwe situatie moet hij reke
ning houden met de belangen
van drie aandeelhouders en
werd. zijn speelruimte om zelf
standig te opereren een stuk
kleiner. Ik denk dat daarin ook
afspeelde wat uit het oog ver
loor. Dit mondde uit in een
groot sociaal conflict twee jaar
geleden.
Aan Deleyes opvolger Seven-
stem de taak de twee jaar gele
den uitgezette beleidslijnen
voor een sociaal beleid uit te
voeren, zegt cor-voorzitter Kor-
tenoeven. Bonden en cor zijn
voorzichtig positief over de be
noeming van de nieuwe top
man, die, zo wordt uit de com
mentaren duidelijk, een heel
ander 'type' ondernemer is dan
zijn voorganger. Kortenoeven:
„Geen halleluja, geen gouden
greep, maar we weten wat i
aan hem hebben. Hij kent de
onderneming door en door en
dat is zeer belangrijk, bijvoor
beeld om te voorkomen dat de
Zweed en Japanner die in de
Raad van Bestuur komen on
realistische eisen stellen."
Donderdag 5 december 1991 Redactie: 023-150224 janine bosma vonngeving: mitzie meuerhof
VAN DER VALK stapt naar de Duitse
rechter om alsnog de bouw van zes
motels in de ex-DDR af te dwingen.
Vlak voor de eenwording sloot het
concern een contract voorde bouw
af. Het Duitse ministerie van verkeer
bestempelde dat later als ongeldig
KONINKLUK NEDERLANDS Ver
voer, een organisatie die de belangen
van grote transportondernemers be
hartigt, gaat samenwerken met de
Duitse Vereinigung Deutscher Kraft-
wagenspediteure. De stap heeft te
maken met Europa 1992
verloren. Dat heeft tot grote
aantallen faillissementen geleid,
die nog steeds elk kwartaal re
cords breken.
De disconto-verhogingen
dreigen de vaart uit Japans
voortdenderende economie te
halen. Dat plaatst de centrale
bank van Japan weer voor een
dilemma. Vasthouden aan de
hoge rente betekent een duide
lijke rem op de economische
groei, terwijl een renteverlaging
onvermijdelijk weer zal leiden
tot een herhaling van de prijs
opdrijvingen.
De taak om hier tussendoor
te schipperen komt vrijwel ge
heel terecht op de schouders
van de centrale bank. De Japan-
Een handelaar
geeft een koop
order tijdens de
ochtendhandel
op de beurs van
Tokyo. foto
afp yoshikazu
tsuno
se politiek is te verlamd om te
kunnen bijsturen. Het invoeren
van bijvoorbeeld een belasting-
regime dat grondspeculatie ont
moedigt, is een veel te netelig
onderwerp voor Japanse politi
ci, voor wie de lokale belangen
van hun kiezers nu eenmaal
zwaarder wegen dan nationale
kwesties.
Een Belgisch voorbeeld van de ecu uit 1987.
zijn wanneer aan een aantal
voorwaarden wordt voldaan:
•Eén Europese centrale bank
(Eurofed), met als hoofdtaak het
stabiel houden van de ecu.
•De afzonderlijke lidstaten
moeten bereid zijn toe te staan
dat hun rentebeleid door de Eu
rofed wordt bepaald.
•De tekorten van de nationale
overheden mogen niet te groot
zijn.
•De Eurofed moet weigeren
tekorten monetair te financie-
Dit laatste betekent dat de
Eurofed ecu's in omloop zou
brengen, die door niemand zijn
verdiend, waardoor de prijzen
omhoog schieten.
Is aan al deze voorwaarden
voldaan, dan ontstaat er een
economisch blok in de wereld
groter dan de VS, waarin de Eu
rofed onafhankelijk van de na
tionale overheden haar mone
taire beleid voert. In het ont
werpverdrag dat maandag en
dinsdag in Maastricht op tafel
ligt, zijn al deze punten ver
werkt.
Realistisch
Door de oprichting van de EMU
moeten de nationale overheden
veel bevoegdheden afstaan aan
'Brussel'. Er zijn natuurlijk ook
voorbeelden te bedenken waar
bij het niet wenselijk is om cen
tralistisch vanuit Brussel te werk
te gaan. Neem het arbeidsvoor
waardenbeleid. waarover de mi
nisters van sociale zaken dezer
dagen vergaderen. Zo is het niet
realistisch om een akkoord te
sluiten over de duur van de
werkweek of het aantal vakan
tiedagen voor alle werknemers
in de héle EG. Groot-Brittannië
verzet zich terecht hiertegen.
Naarmate meer groepen in
een samenleving de gevolgen
van een besluit ondervinden
moet het betreffende besluit op
een hoger, centraler, niveau
worden genomen. Des te beter
kunnen de belangen van de bè-
trokkenen in de besluitvorming
worden gewogen en verwerkt.
Frankrijk kan bijvoorbeeld niet
op eigen houtje besluiten zout
te lozen in de Rijn, zonder reke
ning te houden met Nederland
en Duitsland. Door onderhan
delingen tussen de drie betrok
ken landen kan de zoutlozirig
tot een aanvaardbaar niveau
worden teruggebracht. Derge
lijk overleg moet op centraal ni
veau worden gevoerd.
Stimulans
De EMU wordt een succes, zij
het dat Groot-Brittannië ver
traagd meedoet. Het succes is
verzekerd omdat alle EG-landen
er voordeel bij zullen hebben.
Het monetair beleid van veel
landen zal er door verbeteren.
Het onafhankelijk optreden van
de Eurofed zal een goed tegen
wicht vormen tegen nationale
overheden met een gat in hun
hand. Voor landen met een
zwakke economie die zich nu
nog niet kunnen aansluiten, is
de EMU bovendien een stimu
lans om hun economie te ver
sterken.
Robert Maxwell zei altijd dat hij zijn kinderen na zijn dood geen cent zou nalaten. In het geval van lan (links)
en Kevin klopt dat Zij zitten met de omvangrijke schulden van de 'tycoon' opgescheept. foto epa sean
dempsey
londen cees van zweeden
correspondent
Het is moeilijk geen medelijden
te voelen voor lan en Kevin
Maxwell, de beide zoons van de
overleden Britse uitgever Robert
Maxwell. Vele jaren werden zij
door hun vader behandeld zoals
hij andere personeelsleden be
handelde: als oud vuil. Uitein
delijk nestelden beiden zich
weer onder de vleugels van hun
vader om vorige maand na zijn
dood de Maxwell-troon te be
stijgen.
Pas toen kwam de verschrik
kelijke waarheid aan het licht.
Het imperium van hun vader is
een zeepbel. Dat vader zich, ge
dreven door machtswellust, veel
te diep in de schulden had ge
stoken, was al langer bekend.
Dat hij daarbij naar hartelust
had geknoeid, kwam echter als
een harde klap. Een die de on
fortuinlijke broers niet overleef
den. Deze week legden zij hun
topfuncties dan ook neer bij de
Maxwell Communication Cor
poration (MCQ en de Mirror
Group Newspapers (MGN).
De twee gingen binnen een
maand ten onder in de Max
well-beerput, waarvan het dek
sel vele jaren op zijn plaats werd
gehouden door de dikbuikige
uitgever zelf. Nadat Maxwell er
op 5 november vanaf tuimelde,
stond binnen luttele weken de
Serious Fraud Office (de Britse
Economische Opsporings
dienst) voor de deur.
De fraude waarvan Maxwell
wordt verdacht, is klein maar
bizar. Alles draait om 75,5 mil
joen pond (een kwart miljard
gulden) dat Maxwell vorige zo
mer leende van de Swiss Bank
Corporation. Hij wilde met het
geld een bedrijfje kopen dat
aandelen in Japan bezat. On
derpand voor de lening waren
de aandelen zelf. „Een volko
men normale zaak", verklaarde
een woordvoerder van de bank
eind vorige maand. „Het was
zoiets als geld lenen om een
huis te kopen; het huis is onder
pand."
Echter, bijna een jaar nadat
de bank Maxwell geld had ge
leend, had ze nog niets van de
uitgever vernomen. Verzoeken
om opheldering bleven onbe
antwoord. Waar waren de Ja
panse aandelen die als onder
pand voor de lening fungeer
den?
Toen Maxwell overleed, beval
de Swiss Bank Corporation de
Maxwell-broers om ofwel het
geld terug te betalen, ofwel de
aandelen terug te geven. Na en
kele dagen kwam er een onthut
send antwoord uit Londen. Ro
bert Maxwell, zo liet een be
dremmelde Kevin weten, had
de aandelen weer verkocht.
Deze week kwam een nog
veel groter schandaal aan het
licht: Robert Maxwell heeft zo'n
300 miljoen pond (bijna een
miljard gulden) gestolen uit het
pensioenfonds van de Mirror
Group Newspapers, waarin hij
een meerderheidsaandeel (51
procent) had. Opnieuw is de
Economische Opsporingsdienst
ingeschakeld, dit keer niet in
opdracht van een bank, maar
op verzoek van Maxwells eigen
MGN.
Hoewel vele ingewijden over
vallen zijn door de omvang van
de fraude, tonen weinigen zich
verbaasd over de zwendel zelf.
Maxwell behoorde tot het soort
zakenlui dat zich bijna boven de
wet waande. „Je wist dat Bob
(Robert Maxwell) altijd iets aan
het uitbroeden was, maar het
was altijd onmogelijk om de
waarheid boven tafel te krij
gen", aldus ex-hoofdredacteur
Greenslade van The Daily Mir
ror. „Eenieder die zijn neus in
zijn zaken stak, sleepte hij on
middellijk voor de rechter."
De Europese Monetaire Unie
moet, als alles volgens schema
verloopt, het Europa van de
Twaalf voor de eeuwwisseling
omvormen tot het grootste eco
nomische machtsblok ter we
reld. Daartoe moet zoals be
kend een aantal zaken centraal
worden geregeld. Zo moet er
één munt (ecu) komen en een
centrale bank (Eurofed) om
over de stabiliteit van de ecu te
waken. Voor het zover is moe
ten de lidstaten een aantal na
tionale bevoegdheden aan
'Brussel' afstaan. De Britten zijn
daar zoals bekend mordicus te
gen en dat is deels te begrijpen.
Te veel centralisme leidt im
mers tot bureaucratie en ver
starring.
De gevolgen van een te ver
doorgevoerd centralisme zijn
bekend. Het droeg voor een
groot gedeelte bij aan het uit
eenvallen van Oost-Europa en
de Sovjetunie. Moskou had en
heeft geen inzicht in het reilen
en zeilen van de staatsonderne
mingen in de afeonderlijke re
publieken. Desondanks werden
tot voor kort de belangrijkste
ondernemers-beslissingen in
het Kremlin genomen. De be
langen van de individuele bur
gers telden daarbij niet mee.
Stabiele prijzen
Voor de EMU is het centralise
ren van bevoegdheden echter
noodzakelijk. Zouden de landen
afzonderlijk de waardevastheid
van de ecu moeten regelen, dan
zouden er zeker tegenstrijdige
belangen ontstaan, waardoor de
voordelen van het plan teniet
zouden worden gedaan.
Alle burgers hebben belang
bij een waardevaste ecu zonder
prijsinflatie. Eén munt bevor
dert het internationale handels
verkeer en daarmee de werkge
legenheid omdat door het weg
vallen van omwisselingskosten
het betalingsverkeer wordt ver
gemakkelijkt. Stabiele prijzen
(nul procent inflatie) geven ons
zekerheid over de koopkracht
van onze inkomens en onze
