Kunst
'Nachtwacht'
in vol ornaat
bij Oudheden
Rijksmuseum klaar voor
opvang 700.000 bezoekers
Breda houdt vast aan plan
grote nieuwe schouwburg
Fotografisch werk in
drie Leidse galeries
Woensdag 4 december 1991 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: SIMON DE GRAAF
7
NIEUWSLIJN
Drie concerten Leiden English Choir
LEIDEN Het Leiden English Choir geeft de komende weken
drie kerstconcerten. In de Evangelisch Lutherse kerk in Leiden
wordt op 19 december het eerste optreden verzorgt. Daama vol
gen optredens in gereformeerde kerk Het Kruispunt in Voor
schoten op 20 december en in de Dorpskerk in Wassenaar op 21
december.
Het koor zal onder leiding staan van Wim van Meeuwen en wor
den begeleid door het Leiden English Chamber Orchestra. De
concerten beginnen steeds om 20.15 uur.
Dick Bakker leider van Metropole
HILVERSUM Componist, arrangeur en producer Dick Bakker
(44) wordt de nieuwe artistiek leider van het Metropole Orkest.
Hij treedt in de voetsporen van oprichter Dolf van der Linden,
Rogier van Otterloo en Jerry van Rooyen.
Bakker wordt verantwoordelijk voor de verdere artistieke ont
wikkeling van het orkest. De kersverse orkestleider schreef in
1975 het toenmalige liedje Dinge Dong, waarmee Nederland het
Eurovisie Songfestival won. Hij is grondlegger en directeur ge
weest van de Dureco-studio. Momenteel werkt Bakker een deel
van het jaar in Londen met een eigen orkest.
Gerestaureerde Spartacus
DEN BOSCH In schouwburg Het Casino in Den Bosch is in de
kerstvakantie voor het eerst in Nederland de gerestaureerde ver
sie te zien van de film 'Spartacus'. Dit ruim drie uur durende
spektakel, geregisseerd door Stanley Kubrick, was in 1960 goed
voor vier Oscars. De film wordt vertoond op een filmdoek van 7
bij 14 meter met 24 geluidsbronnen. In de gerestaureerde versie
zijn enkele scènes opgenomen die destijds de censuur niet over
leefden, zoals een afgehakte arm op een slagveld, een badscène
en een gesprek tussen twee spelers waarin homosexuele toespe
lingen worden gemaakt. De film gaat over de gladiatorenop
stand in Rome, 70 jaar voor het begin van de jaartelling. De titel
rol wordt gespeeld door Kirk Douglas.
Simply Red naar Ahoy'
ROTTERDAM Simply Red geeft komend voorjaar twee con
certen in Nederland. Op 19 maart treedt de Britse neo-soulfor-
matie van zanger Mick Hucknall op in Ahoy', op 18 april in de
Rijnhal te Arnhem. Aanleiding voor de tournee is de nieuwe cd
'Stars', waarop onder meer de hitsingle 'Something Got Me Star
ted'. De kaartverkoop begint zaterdag.
Rembrandt-expositie
AMSTERDAM GPD
In het Rijksmuseum wachten 49
schilderijen, 40 tekeningen en
40 etsen van Rembrandt samen
met 33 schilderijen en 11 teke
ningen van leerlingen op de
komst van maximaal 670.000
bezoekers tot 1 maart. Om deze
grote stroom bezoekers zonder
problemen op te vangen, heeft
net museum de linker hoofdin
gang aanzienlijk vergroot en
een nieuwe vestiaire, videor
uimte en museumwinkel inge
richt. Architect Wim Quist heeft
bij deze aanpassing de bijzon
dere 19de eeuwse sfeer van de
schepping van bouwmeester
Cuypers vrijwel onaangetast ge
laten.
De Rembrandt-expositie is
het resultaat van een uniek sa
menwerkingsverband tussen de
Gemaldegalerie Staatliche Mus
een in Berlijn, de National Gal
lery in Londen en het Rijksmu
seum zelf. Daardoor kan het
publiek in de drie musea kennis
maken met 18 schilderijen die
nooit eerder werden uitgeleend.
De expositie was echter niet
mogelijk geweest zonder de be
reidheid van bruikleengevers
om in totaal 31 werken lange
tijd achtereen beschikbaar te
stellen. Daarbij zijn musea als
het Museum of Fine Arts uit
Boston, de Alte Pinakothek uit
München en het Hermitage
Museum uit St. Petersburg,
maar ook particulieren als ko
ningin Elizabeth II, de Duke of
Denvonshire en de filmster
Alain Delon.
Het is de samenstellers gelukt
hun doelstelling te realiseren
»fda amp 'e8e kan zich vinden in de opzet
57,8 miljoen gulden uit te trek
ken voor de nieuwe schouw
burg. Dat is 17 miljoen gulden
meer dan in het eerdere plan.
Het plan voorziet in een grote
zaal met 1.200 zitplaatsen en
een toneelopening van 18 me
ter, een middenzaal met 500
plaatsen, een margetheater met
200 plaatsen, twee filmtheaters
en uitgebreide congres- en ho-
recavoorzieningen. In het plan
wordt de achterste vleugel van
het monument Kloosterkazeme
gebruikt als kantoor- en direc
tieruimte. De nieuwe schouw
burg moet 1 januari 1995 open
Het college van burgemeester
en wethouders van Breda hand
haaft zijn plan voor een grote,
nieuwe, integrale schouwburg.
Het college heeft er nu een
nieuwe plaats voor gevonden:
tussen de 15de eeuwse Kloos
terkazerne en het in aanbouw
zijnde stadskantoor aan de
Oude Vest.
Een eerder plan voor een gro
te schouwburg op de plaats van
de huidige stadsschouwburg
Concordia sneuvelde op verzet
van omwonenden.
Een meerderheid van het col-
Niet Rembrandt van Rijn signeerde de 'Nachtwacht' die
op het ogenblik in het Leidse Rijksmuseum van Oudhe
den te bewonderen valt. Het doek is gewoon onderte
kend met 'Jan 1990'. Maker ervan is de uit Dalfsen af
komstige schilder Jan van der Horst. Deze man had aan
vankelijk geen aspiraties om een tweede Rembrandt te
worden, maar op het ogenblik duikt zijn naam bij tal van
gelegenheden op.
LEIDEN ANNEMIEK RUYGROK
Echtgenote Marjolein van der
Horst wil, bij ontstentenis van
haar kunstzinnige echtgenoot,
wel uit de doeken doen hoe het
allemaal zo gekomen is. "Wij
hadden geen andere hobby dan
op onze motorfietsen over 's
Heren wegen razen. Maar om
dat na je pensionering ook te
blijven doen, vonden we niet
verstandig. Nu konden zowel
Jan als ik als kind aardig teke
nen en schilderen. En daarom
besloten we dat als gezamenlij
ke hobby op te pakken. Jan, die
als beroep schilder van dakgo
ten is geweest, behaalde goede
resultaten op de schildersschool
in Zuidwolde".
v Maar Marjolein vond dat Jan
wat te veel praatjes kreeg. Tel
kens na de les kwam hij thuis
met een doekje waarop hij vre
selijk trots was. En dat liet hij
blijken ook. De reactie van zijn
echtgenote daarop: "Tut, tut,
tut, je bent geen Rembrandt die
de Nachtwacht schilderde."
Geen haar op haar hoofd die
kon bevroeden dat Van der
Horst haar opmerking zo seri
eus zou opvatten. Op 15 juli
1985 begon hij aan zijn Tita
nenklus, die hij vijf jaar later
met een laatste penseelstreek
zou beëindigen. Op een meters
groot doek was in die jaren de
Nachtwacht verschenen. En ei
genlijk meer dan dat.
Want over de Nachtwacht van
Rembrandt van Rijn doet het
volgende verhaal de ronde: het
oorspronkelijke doek zou groter
zijn dan nu in het Rijksmuseum
in Amsterdam hangt. Toen
Rembrandt de opdracht kreeg
het Schuttersgilde te schilderen,
was dat met de bedoeling het
op te hangen in de Kloveniers
burgwalzaal, waar nog zes an
dere schuttersgilden zouden ko
men te hangen. Zo geschiedde.
Maar later werden de schut
tersgilden opgeheven. De
Nachtwacht moest daarop ver
huizen naar het nieuwe stad
huis van Amsterdam, het huidi
ge Paleis op de Dam, maar ei
genlijk was de wand waarop het
kwam te hangen te klein.
Prompt werd het schilderij klei
ner gemaakt. Dat wil zeggen dat
aan de linkerkant zo'n 80 centi
meter verdween en aan de an
dere zijden werden ook repen
verwijderd.
Van der Horst wilde echter de
Nachtwacht zoals Rembrandt
die ooit schilderde op het doek
zetten. Voor de ontbrekende
'delen' - de linkerfiguur heeft op
de huidige gekortwiekte Nacht
wacht geen 'ruggegraat' en de
toeschouwers ontbreken
moest hij zich baseren op een
eveneens nagemaakte Nacht
wacht. Dat was een doekje
(65x85 cm) dat één van Rem-
brandts leerlingen nascliilderde
en dat nu eigendom is van de
National Gallery in Londen. Het
echtpaar van der Horst toog
naar dit museum en na veel vij
ven en zessen kreeg het toe
stemming om een erkend foto
graaf een foto van het doekje te
laten maken, waarop Jan van
der Horst zich voor de complete
Nachtwacht kon baseren.
Brievenbus
Omdat je zo'n schilderij ook wel
eens wil exposeren, zal het ooit
je atelier moeten verlaten. Naar
oplossingen om het in zijn ge
heel de deur uit te krijgen werd
naarstig gezocht, totdat Marjol
ein van der Horst een briljant
idee kreeg. Er werd een enorme
'brievenbus' gemaakt, waardoor
het schilderij in zijn geheel naar
buiten kon worden geschoven.
Het Rijksmuseum van Oud
heden heeft zo'n brievenbus
echter niet. Vandaar dat het
doek uit de lijst moest worden
gelicht, een karwei waar op een
vrijdag in november heel wat
uurtjes mee zoet zijn geraakt.
Vervolgens werd het compleet
in zeildoek gepakt en in een
soort huifkar naar Leiden ver
voerd, waar het op 25 november
arriveerde.
Tijdens de Rembrandtten-
toonstellingen is het doek hier
nu te bewonderen. Van de inp-
akkerij is een videofilm gemaakt
die vanaf half januari in het mu
seum zal worden vertoond. En
Marjolein van der Horst zal af
en toe uit Dalfsen naar Leiden
reizen om haar 'leugenverhaal
tjes' zoals zij ze zelf noemt aan
belangstellenden te komen ver
tellen. "Ja, want alles wat ik van
Rembrandt weet, heb ik uit
boeken. De waarheid over de
Nachtwacht is niet meer te ach
terhalen. Dus als ik lieg, lieg ik
'De Nachtwacht' is gratis te
bewonderen. Wel is bij het
schilderij een collectebus ge
plaatst waarin een bijdrage kan
worden gegeven voor de Stich
ting Operasi Sumbing. De van
der Horsten richtten deze stich
ting op om voor Balinese kinde
ren die, vanwege een lichame
lijk gebrek vaak buiten de maat
schappij worden geplaatst, een
operatieve behandeling moge
lijk te maken.
De Taffeh-zaal van het Rijkls-
museum van Oudheden is
open: dinsdag t/m zaterdag van
10-17 uur en op zon- en feest
dagen van 12-17 uur.
dat de werken een weerspiege
ling moesten zijn van de chro
nologische ontwikkeling van
Rembrandt. De portretten,
groepsportretten, bijbelse en
mythologische voorstellingen,
landschappen en stillevens to
nen bovendien aan dat onze
grootste meester uit de Gouden
Eeuw een grote variatie aan on
derwerpen koos.
In de zalen waar de schilderij
en worden getoond, hebben de
nieuwe wandbespanningen
achtereenvolgens een grijswitte,
rode en blauwe kleur gekregen.
Het geniale kleurgebruik van
Rembrandt komt zo onver
wacht goed tot zijn recht. Om
een optimale klimaatbeheersing
mogelijk te maken is ook de air
conditioning vernieuwd. Voor
de tekeningen en etsen is een
aparte afdeling met gedempt
licht en donkergrijze wanden
ingericht. Ook bij deze selectie
is gestreefd naar een chronolo
gisch overzicht, maar is tegelij
kertijd gekeken naar verbanden
met de thema's van de schilde
rijen.
Vergelijkingen tussen eerder
aan Rembrandt toegeschreven
werken met schilderijen en te
keningen van leerlingen als Fer
dinand Bol, Govert Flinck, Sa
muel van Hoogstraten en Nico-
laes Maes tonen op de tentoon
stelling helder aan waarom in
middels zoveel „Rembrandts"
hun certificaat van echtheid
hebben verloren. Een video
programma over de aanpak van
het Rembrandt Research Pro
ject maakt op de expositie dui
delijk dat de onderzoekers daar
bij niet over één nacht ijs gaan.
LEIDEN Nog net op tijd kwam gisteren bij het
Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden de Rem
brandt voorstellende de Kruisiging, afkomstig uit
een dorpskerkje in het Franse Le Mas d'Agenais
aan. Tegelijk met dit doek kwam een zelfde voor
stelling, geschilderd door Rembrandts tijdgenoot
Jan Lievens, uit Nancy aan. De schilderijen bleven
UB
tot vanmiddag nog in hun krat om te acclimatise
ren.
Kroonprins Willem-Alexander opende vandaag in
De Lakenhal de tentoonstelling 'Rembrandt en Lie
vens, een jong en edel schildersduo', waarop het
doek zal prijken.
foto hielco kuipers
Commedia delVArte op z'n Nederlands
of nieuwsgierig rond de keuken
tafel zitten, maar het maakt dat
het stuk niet echt loopt Traag
heid is een vloek in het comme
dia dell'Arte spel.
De enige speler die met zijn
hele lijf acteert en beweeglijk
heid tot kunst verheft is Chiel
van Berkel, de knecht. Maar als
hij het publiek echt toespreekt,
als hij de zaal ingaat en aan een
toeschouwer vraagt op zijn rug
te kloppen, wordt dit zeer aar
zelend gedaan. En zijn verzoe
ken aan het publiek om wat
geld te geven of een liedje mee
te zingen, worden gewoonweg
CONNY VAN DER ZANDE
De knecht van twee meesters door het
Noord Nederlands Toneel; regie; Albert
>bers; met"
:ien: 3 deo
Leiden
Terwijl buiten de temperatuur
het vriespunt naderde, werd
gisteravond in de Leidse
schouwburg de Italiaanse ko
medie 'De knecht van twee
meesters' van Carlo Goldini ge
bracht. Toneel van zuidelijke
origine, dat zou de verkleumde
gemoederen moeten verhitten.
Er werd dan ook wel gelachen,
maar de drukte en warmte die
zo kenmerkend zijn voor het
Italiaanse komediespel, bleven
aC˻te gegevens van het verhaal
leenden zich ervoor eens goed
uit te pakken. De belangrijkste
verhaaldraad betreft de knecht
die in dienst treedt bij twee
meesters tegelijk. Hij raakt al
snel de kluts kwijt en weet niet
meer welke meester hem wat
heeft opgedragen. Een andere
belangrijke lijn in het verhaal is
die waarin het uithuwelijken
van een meisje uit het dorp cen
traal staat. Er zijn twee kapers
op de kust. De vader van het
meisje wil haar aan de rijkste
man geven en zo houdt hij haar
weg van haar ware liefde.
Alle elementen voor een
spannende voorstelling zijn
aanwezig maar toch blijft het
spel steken in de Nederlandse
nuchterheid. De beweeglijkheid
die zo hoort bij het commedia
dell'Arte-genre ontbreekt.
Slechts op een paar momenten
krijgen we de zo kenmerkende
acrobatische toeren te zien. Bij
voorbeeld wanneer de beide
minnaars van de dochter met
elkaar vechten.
Wanneer alle spelers op het
toneel zijn is het spel statisch.
Dat kan mooie momenten ople
veren, als allen verbaasd, bang
Het Italiaanse publiek zou op
zo'n moment gillend gerea
geerd hebben met veel oh's en
ah's. In de Leidse schouwburg
werd af en toe bescheiden ge-
applaudiseerd of beleefd gela
chen. Hier is blijkbaar de wet
van kracht dat een publiek krijgt
wat het verdient
V
BEELDENDE KUNST
RECENSIE NICOLE ROEPERS
Negen Leidse fotografen, Kunstuitleen
Leiden, tot 15 december, open: wo. t/m
Leo Ed<en: Kleine Klup, t/m 12 december
Theo Derksen: LAK-galerie t/m 11 januari
1992.
Leiden
Of het toeval of bewuste plan
ning is weet ik niet, maar in de
maand dat in Groningen voor
de tweede maal de fotomanifes
tatie Noorderlicht van start
ging, zijn er in Leiden bij drie
galeries tegelijk fototentoonstel
lingen te bezichtigen.
Bij de kunstuitleen kregen ne
gen Leidse fotografen een stukje
muur van 60 cm breedte ter
vulling. Veel konden ze daar
niet mee doen en het is dan ook
niet verwonderlijk dat het me
rendeel een greep uit de kast
deed en een aantal bekende fo
to's boven elkaar hing.
Er zijn documentaire foto's
van Teun Voeten, Peter Horree
en Frans Rombout. Mare de
Haan plaatste zijn foto's voor de
gelegenheid in verschillende
lijstjes op een trendgevoelig
strookje behang. Van Mark La-
mers zijn slechts twee foto's uit
zijn serie over het biblio
theekwezen binnen gevangenis
sen te zien, helaas te weinig om
de serie goed te beoordelen. El-
na Obreen presenteert heel an
der werk dan een paar maan
den geleden bij de Kleine Klup.
Dat waren imaginaire reizen in
kleine decors; nu laat ze een
speciaal voor deze tentoonstel
ling gemaakte, maar ietwat slor
dig afgewerkte studio-opname
van mensen op een touwladder
zien. Ook Joyce de Gruiter
weerstond de verleiding om
oud werk in te leveren. Het re
sultaat is de weinig onthullende
collage 'Come into my Garden'.
Dit keer stond de fotografe
zelf noch voor noch achter de
camera, maar haalde zij haar
beelden uit pomoblaadjes. Dit
als reactie op berichten in de
krant dat in Amerika een com
missie in het leven geroepen zal
worden die moet toezien op de
fatsoensnormen binnen kunst
subsidies, waarbij dus het recht
op vrijheid van meningsuiting
in het geding is. Verder bij de
kunstuitleen nog werk van Inge
Baauw, Wim Lamboo en Frits
Falkenhagen.
De foto's van Brooklyn van
Teun Voeten bij de kunstuitleen
zijn met dezelfde
Publiek bij een concert van AC/DC in Moskou, september 1991te zien in De Kleine Klup. foto leo erken
maakt als de serie 'Omwentelin
gen' in de Kleine Klup van Leo
Erken: de observerende en con
fronterende persfotografie, daar
zijn beide fotografen zeer sterk
De foto's van Leo Erken ko
men we veelvuldig in de dag
bladen tegen. Daarnaast werkte
hij vanaf 1987 in opdracht van
Hollandse Hoogte, in Oost-Eu
ropa om daar de ontwikkelin
gen in beeld vast te leggen. Hij
trok naar Hongarije, Polen,
Oost-Duitsland, Bulgarije, Tsje-
choslowakije en natuurlijk Ser
vië, Slovenië en Kroatië. Erken
fotografeerde de dagelijkse tra
gische, soms ook humoristische
en vrolijke beelden, zoals de
Sovjet officier die naar de basis
terugkeert na het kopen van een
tapijt. Met tapijt en al springt hij
met een grijns op het gezicht
over plassen in de straat.
Het merendeel van de exposi
tie is echter in Rusland en de
Oekraïne gemaakt, waar Erken
zich toelegde op de jongeren
cultuur. En dan blijkt weer dat
jongeren in Oost en West niet
veel van elkaar verschillen. Ook
in Rusland treedt AC/DC op,
bezoeken jongeren punkcon
certen, roken stickies, trouwen
op jonge leeftijd en loeren naar
de andere sexe. Erken laat het
ons allemaal zonder veel franje,
maar wel met een goed oog
voor compositie, zien.
De LAK-galerie heeft tegen
haar principes in dit keer alle
tentoonstellingsmuren voor één
kunstenaar vrijgemaakt en
biedt daarmee fotograaf Theo
Derksen de kans een aanzienlijk
deel van zijn oeuvre te expose
ren. Derksen maakt zowel reis-
als studiofotografie, al lijkt de
één uit de ander voort te ko
men. Zelf zegt hij dat hij in de
studio gebruik maakt van beel
den die hij naar aanleiding van
zijn reizen in zijn hoofd heeft
zitten. Wanneer ik naar zijn fo
to's kijk, denk ik het tegenover
gestelde. Derksen heeft een heel
poëtische benadering van men
sen en dingen. Hij bouwt veel
foto's vanuit de schaduw op,
wat tot zeer esthetische resulta
ten leidt Maar meestal lijkt het
onderwerp, vaak mensen, heel
geschikt aan de vorm en aan
het spel van licht en donker.
Herman Hoeneveld zei ooit
over het werk van Derksen: "Hij
bouwt een wereld op vanuit de
schaduw. In die observaties van
de kleine magische wereld is het
menselijke aspect heel belang
rijk". Ik zou hier niet willen
spreken over een menselijk as
pect, maar over de menselijke
