'Wat een geld,
ongelooflijk!'
Economie
's Rijks Belastingdienst blijft hoe dan ook de gebeten hond
De Britten stribbelen nog tegen,
maar ze happen straks toch wel toe
Dinsdag 3 december 1991 Redactie: 023-150224 JANINE BOSMA Vormgeving:
DE VN bepleit een Mars
hall-plan voor Oost-Euro
pa. Het Marshall-plan
voorzag na de Tweede
Wereldoorlog in groot
scheepse hulp van de VS
aan West-Europa.
Winkeliers heilig overtuigd van de kwistigheid van de klant
Lang voordat de eerste bordkartonnen Sinten, Pieten en
Kerstmannen in de etalages verschijnen, is de midden
stand in de weer met alle voorbereidingen voor de de
cembermaand, die enkele weken durende orgie van fees
telijke kooplust. Iedereen slooft zich uit en wrijft zich al
vast verlekkerd in de handen, van de kleinste winkelier
tot het grootste warenhuisconcern. Dat de klant het geld
met karrevrachten tegelijk binnenbrengt, daar twijfelt
niemand aan.
PP* HAAG WILCO DEKKER
„Weet u wat ik zo gek vind? Dat
ik al vóór Sinterklaas in de krant
kan lezen hoe goed de verkopen
in december zijn geweest. Dat
hebben ze dan al uitgerekend.
Maar in de praktijk moet je
maar afwachten. Het is vreselijk
spannend. Je bent er maanden
mee bezig, maar pas na de kerst
weet je of je een goed jaar hebt
gehad of niet"
Zoals zoveel winkeliers is M.
Minkman de laatste dagen een
beetje .nerveus. Haar giftshop
aan de Haagse Korte Poten doet
het weliswaar leuk 's zomers
met al dat Delfts blauw voor
toeristen, maar december blijft
dé maand. „Een jaar of vijf gele
den was het nog slecht, maar de
laatste jaren geeft december
een geweldige omzet De men
sen klagen wel, maar wat heb
ben ze een geld. Ongelooflijk."
Het Nederlands Christelijk On
dernemers Verbond (NCOV)
heeft vorig jaar berekend hoe
belangrijk december is voor de
middenstand. Daaruit bleek dat
ongeveer 10 procent van de
jaarlijkse totaalomzet in de de
tailhandel (100 a 110 miljard
gulden) wordt behaald in de
feestmaand. „Ik verwacht dat
het bedrag dit jaar ongeveer
hetzelfde blijft", aldus woord
voerder Kamsteeg van het
NCOV. „Er is wel een verschui
ving van Sinterklaas naar Kerst,
maar het is niet zo dat decem
ber in zijn geheel belangrijker
wordt. Het blijft stabiel."
De Nederlandse economie
draait in de laatste maand van
het jaar op volle toeren. Dat
blijkt bijvoorbeeld uit de week-
staatjes van De Nederlandsche
Bank (DNB) die over december
vorig jaar een ongewone finan
ciële activiteit vertonen. „Op 3
december was er 35.877 miljoen
gulden in omloop", rekent
woordvoerder A. Groothoff
voor. „Een week later, op 10 de
cember was dat 35.900. Op 17
december was het gegroeid tot
36.002 gulden en op de 24ste tot
maar liefst 37.075 gulden. Dat
betekent dat er in een paar we
ken anderhalf miljard gulden
meer in omloop kwam."
Ook bij de Postbank, met zo'n
zes miljoen, particuliere reke
ninghouders de graadmeter van
het financiële gedrag van con
sumenten, is december een
topmaand. „Veruit de drukste
maand", zegt woordvoerster K.
Borghuis. „Er komt ook meer
geld binnen op de rekeningen
dan in andere maanden."
Het hoogte- dan wel diepte
punt van het roodstaan valt
overigens niet in december,
maar in januari. „Dan krijgen
de mensen al die afschrijvingen
van december", verklaart Borg
huis.
Sjaals en tassen
Een niet onaanzienlijk deel van
die afschrijvingen is afkomstig
van platenzaken, maar ook de
kledingbranche merkt steeds
meer hoe belangrijk december
is, aldus H. Meijerink van de
Mitex, de vereniging van de tex-
tiel-detailhandel.
„Het hangt er wel vanaf of je
een sjieke zaak hebt of dat je
wat lager in de markt zit, maar
vrijwel iedereen behaalt de
hoogste omzet in december",
vertelt Meijerink. De kooplust
komt volgens hem al in novem
ber op gang. „Sjaaltjes, tasjes,
stropdassen, handschoenen,
dat soort dingen worden vaak al
in november aangeschaft voor
Sinterklaas", zegt Meijerink.
„De duurdere gelegenheidskle
ding altijd in december. Ik schat
dat veel modezaken 25 tot 30
procent van hun omzet in no
vember en december behalen."
Het grootwinkel-bedrijf staat
al maanden op scherp voor dé
belangrijkste maand van het
jaar. Voor Koninklijke Bijenkorf
Beheer (KBB) bijvoorbeeld, is de
decembermaand zelfs 'essen-
tieel'. De eigenaar van de kwak
kelende Hema en de succesvol
le Bijenkorf wil geen cijfers noe
men, maar een woordvoerder
wijst op het grote verschil tus
sen het eerste en tweede half
jaarbericht. „Daaruit blijkt hoe
belangrijk het tweede halfjaar
Ook bij V D is de spanning
te snijden. Een goede decem
bermaand zou voor veel opge
luchte gezichten bij het noodlij
dende warenhuisketen zorgen.
Dus wordt niets aan het toeval
overgelaten. V D begon al bij
na een jaar geleden met de eer
ste inkopen. In oktober gingen
de eerste produkten uit de dis
tributiecentra naar de winkels
en op 7 november hadden de
meeste vestigingen van het wa
renhuis de Sint-hoek en kerst
markt al klaar.
Stress alom dus, behalve bij
een enkele uitzondering. Bij
Van Melle in Breda, de grootste
snoepfabrikant van ons land, is
december meer flop dan top.
„Weinig produktiedagen door
de vakanties en weinig verkoop
dagen door de feestdagen. En
met onze produkten vallen we
in deze maand ook al niet in de
prijzen. De touwtjes aan elkaar
knopen, dat is december voor
ons", zegt een woordvoerder.
DE VOORGENOMEN
fusie tussen de Italiaanse
Pirelli-groep en het Duitse
bandenconcern Conti
nental is van de baan. De
onderhandelingen zijn de
finitief gestaakt.
SCHLESINGER, topman
van de Bundesbank denkt
dat Amsterdam veel kans
maakt standplaats te wor
den van het Europese
Monetaire Instituut, voor
loper van de Eurofed.
Op naar de Verenigde Staten van Europa (3)
HEEMSTEDE DR. WALTER KANNINO
JANINE BOSMA
Groot-Brittannië is binnen de
EG een beruchte dwarsligger.
Niemand hoeft er dus van op te
kijken dat Londen al maanden
te hoop loopt tegen invoering
van een gezamenlijke munt, de
ecu. Maar ondanks alle Britse
misbaar, zullen de EG-leiders in
Maastricht niet afstappen van
hun plannen voor de ecu en de
Eurofed, de Europese centrale
bank.
De Britten weten dat best.
Het lijkt erop dat het tegenstrib
belen van de Britse regering
slechts is bedoeld om te ver
bloemen dat Groot-Brittannië
soevereiniteit afstaat aan Brus
sel door vrijwel volledig akkoord
te gaan met de Europese Mone
taire Unie. Immers, volgend jaar
zijn er weer verkiezingen en de
regerende Conservatieven gaan
die liever niet in als de partij die
Britse soevereiniteit 'verkocht'
aan Brussel.
Traditioneel hebben de Brit
ten altijd een afkeer gehad van
alles wat continental is. Londen
houdt zich liever hooghartig af
zijdig. Een farce eigenlijk, aan
gezien het land zakelijk met
handen en voeten aan Europa is
gebonden.
Zo is Groot-Brittannië een
van de tien EG-landen in het
Europees Monetair Stelsel
(EMS). De toetreding, in de na
dagen van ex-premier Thatcher
ruim een jaar geleden, ging ge
ruisloos. Dit in tegenstelling tot
het luidruchtig zwaaien met de
handtas, dat daarvoor de Britse
houding bepaalde.
Sterk Duitsland
De landen in het EMS stellen
zich allemaal afhankelijk op van
het sterke Duitsland. De Duitse
economie is het sterkst en bo
vendien voert de Bundesbank
een strak monetair beleid, ge
richt tegen inflatie. De afhanke
lijkheid geldt ook voor het on
losmakelijk met de wisselkoer
sen verbonden rentebeleid.
Het rentebeleid in Nederland
bijvoorbeeld, is gericht op het
handhaven van de vaste wissel
koers van de gulden ten opzich
te van de mark. Zou de Neder
landse rente te veel afwijken
van de Duitse, laten we aanne
men veel hoger zijn, dan zou
den beleggers hun geld overhe
velen naar Nederland. In dat ge
val zou de koers van de gulden
omhoog gaan omdat beleggers
guldens kopen. Dit is nadelig
voor de Nederlandse expor
teurs, omdat hun concurrentie
positie in Duitsland (waar 28
procent van de Nederlandse ex
port wordt afgezet) wordt on
dermijnd. Hun produkten wor
den immers duurder. Om een
dergelijke koersverandering te
vermijden, volgt Nederland de
Duitse rente.
Zo moest onlangs Frankrijk
dat zijn rente had verlaagd om
de economie te stimuleren, te
rugkeren op zijn schreden en de
rente weer verhogen om in de
pas te blijven lopen met Duits
land. De wisselkoers van de
Franse ftanc dreigde namelijk
onderuit te gaan.
Stemmenverlies
Onder leiding van de onbuigza
me Margaret Thatcher weigerde
de Britse regering lange tijd om
een 'stukje beleid' van de Bank
of England over te dragen aan
de Duitsers door in het EMS te
stappen. Die halstarrige hou
ding brak de Britten aardig op.
De inflatie was hoger dan 10
procent en de rente steeg de
pan uit tot zo'n 15 procent. Veel
huizen moesten worden ver
kocht, omdat de eigenaren de
gigantisch gestegen hypo
theekrente niet meer konden
betalen. Dat kost stemmen! Nog
tijdens het bewind van That
cher besloot de Engelse regering
dan ook om mee te doen in het
EMS. Het resultaat is spectacu
lair. De inflatie in Engeland is
gedaald tot minder dan 5 pro
cent, terwijl ook de rente om
laag is gegaan tot bijna 10 pro
cent.
Gezien dit succes, zou Groot-
Brittannië zonder meer voor
stander moeten zijn van de Eu
ropese Monetaire Unie. De
Conservatieve Partij lijkt echter
hopeloos verdeeld. Oppositie
leider Kinnock spreekt er schan
de van, maar verhult daarmee
dat zijn Labour Partij ook ver-
Maastricht is op 9 en 10 december heel even het cen
trum van Europa. De hoofdstad van Limburg is dan
twee dagen lang de ontmoetingsplaats waar de twaalf
EG-leiders over de economische en politieke unie
(EMU en EPU) praten. Er moeten harde noten worden
gekraakt, want het toekomstideaal - de EG als een soort
Verenigde Staten van Europa - is voor lang niet alle lid
staten aanvaardbaar. Zo slaat Groot-Brittannië al
groen en geel uit bij de gedachte aan een gezamenlijke
munt, de ecu. In vier artikelen aandacht voor de voor-
en nadelen van de Europese Monetaire Unie. In afleve
ring 3: de tegenstribbelende Britten. Afleveringen 1 en
2 werden gepubliceerd op 26 en 28 november.
deeld is over het afstaan van be
voegdheden aan Brussel.
Zakelijk gezien is volledige aan
sluiting bij de EMU het beste.
Emotioneel hebben de Britten
er echter grote moeite mee. Óm
het kiezersvolk gerust te stellen,
kan premier Major politiek het
beste blijvend verzet voeren te
gen de Europese Politieke Unie
(EPU). De aandacht van de kie
zer wordt daardoor afgeleid van
de EMU, waarin Groot-Brittan
nië nu al een aantal bevoegdhe
den aan Brussel overlaat. Verder
kan hij indruk maken bij zijn
achterban door niet onmiddel
lijk mee te doen met de invoe
ring van de ecu. Als de ecu een
echte harde, koopkrachtige
munt blijkt te zijn, zal Major of
zijn opvolger alsnog de overstap
maken.
Het Britse verzet tegen invoe
ren van de ecu is boterzachte
hardheid. Engeland kan om de
feitelijke ontwikkelingen niet
heen en zal uiteindelijk gewoon
meedoen en daar de vruchten
van plukken. Handhaven van
het Britse pond betekent een
verzwakking van de exportposi
tie, omdat het pond een zwak
ke, onbetrouwbare valuta is. Re
centelijk moest de Bundesbank
de kwakkelende munteenheid
zelfs steunen door massaal pon
den te kopen om de koers om
hoog te drijven. Ook de positie
van Londen als internationaal
financieel centrum komt door
een kwakkelend pond in gevaar.
Beleggers trekken liever naar
landen met een harde ecu.
Overmorgen in deel 4: Het suc
ces van Maastricht
Thatchers luidruchtig zwaaien met de handtas kenmerkte lange tijd de
onverzoenlijke Britse houding in de onderhandelingen over toetreding
tot het EMS. foto anp
Bijna afgeronde reorganisatie stuit op veel kritiek
JANINE BOSMA
De Belastingdienst houdt al drie
jaar grote schoonmaak. Door
heel wat kantoren is al een 'wit
te tornado' geraasd, die de stof
fige bureaucratie wakker
schudt. Op 1 januari wordt de
laatste fase ingezet en zijn on
der meer de kantoren Amster
dam en Rotterdam aan de
beurt. Daarna kunnen de stof
doeken worden opgeborgen en
is de Belastingdienst Nieuwe
Stijl een feit. Hoewel... 's Rijks
ambtenaren zijn dan misschien
zélf dolenthousiast over alle
veranderingen, de buitenwacht
(belastingsadviseurs) is dat be
paald niet.
Inspecties der belastingen,
belastingontvangst-kantoren, ze
bestaan allemaal niet meer. Al
les is overhoop gehaald. In een
traag tempo weliswaar, maar
dat is opzettelijk. De ambtena
ren gaan volgens eigen zeggen
doordacht te werk, vanuit de
gedachte dat een log apparaat
als de Belastingdienst zich niet
een-twee-drie laat omtoveren
tot een 'swingend bedrijf met
als sleutelwoorden klantgericht
handelen, efficiëntie en fraude
bestrijding. Ieder stapje dat
wordt gedaan, ieder kantoor dat
wordt gereorganiseerd, wordt
onder de loep genomen. De er
varingen worden weer toege
past op de kantoren die de
sprong nog moeten maken.
Toch had de buitenwereld in
het tweede jaar van de reorgani
satie nauwelijks een goed
woord over voor de Belasting
dienst. Uit een onderzbek dat
het Amsterdamse bureau Veld
kamp in het najaar van 1990
deed onder 540 ondernemerst
bleek dat 's Rijks ambtenaren
nog steeds te traag werkten en
bovendien regelmatig onbe
leefd waren. Bepaald niet klant
gericht dus.
Die klacht geldt nog steeds,
zegt woordvoerder Booij van de
Nederlandse Federatie van Be
lastingadviseurs. Hij ergert zich
eraan dat constant wordt ge
daan alsof de hele operatie zo'n
verbetering is voor de belasting
plichtige. „Die hele rim-ram
moeten ze achterwege laten,
want het stemt niet met de wer
kelijkheid overeen. Van een
snellere afwerking van belas
tingformulieren merken wij nog
niets en wat dat klantgericht
handelen betreft, daarover
heerst onder de ambtenaren
zelf nog de nodige verwarring
wat dat precies is. De reorgani
satie is puur bedoeld om effec
tiever te kunnen controleren.
Door de versnippering van acti
viteiten ging er vroeger namelijk
heel wat belastinggeld verlo-
Ingrijpend
De burger merkt inderdaad nog
weinig van de reorganisatie,
maar de gevolgen zijn niette
min ingrijpend. In plaats van
240 kantoren (eenheden) vroe
ger, zijn het er nu nog maar 78.
Die vallen uiteen in de catego
rieën Ondernemingen (28), Par
ticulieren (18) Grote Onderne
mingen (11) en Douane (9).
Daarnaast zijn er nog twaalf be
lastingkantoren die zowel een
eenheid Particulieren als een
eenheid Ondernemingen her
bergen. Die gedwongen samen
voeging hangt af van de grootte
van de plaats waar het kantoor
is gevestigd.
In Leiden zijn de ambtenaren
van de eenheden Particulieren
en Ondernemingen al bijna een
jaar 'om'. Het zaakje staat dus
danig op de rails dat de top van
de Leidse Belastingsdienst er
over durft te praten. Dat ge
beurt op een dinsdagmiddag, in
de kantine op de bovenste ver
dieping van het belastingge
bouw aan het Stationsplein. Het
gehoor bestaat uit zo'n zestig
belastingadviseurs. Ze worden
vergast op inleidingen van R.
Geertman, hoofd 'van de een
heid Ondernemingen en zijn
collega K. Moed, hoofd van Par
ticulieren. Zij steken de loftrom
pet over de nieuwe manier van
werken.
In tegenstelling tot vroeger,
zo vertellen ze, zijn de kantoren
nu opgedeeld in 'teams' die
zich met één specifieke doel
groep bezighouden. Bij Onder
nemingen is dat bijvoorbeeld
een team dat zich alleen bezig
houdt met de verwerking van
de belastinggegevens van cul
tuur- en horeca-bedrijven.
Bij de eenheid Particulieren
zijn de cliënten'allereerst op al
fabetische volgorde verdeeld
Wie nu in Leiden zijn aanslagbiljet inlevert, kan binnen een maand op
een voorlopige aanslag rekenen. Een definitieve aanslag moet als het
even kan binnen hetzelfde jaar bij de belastingplichtige in de bus rollen.
foto dijkstra
over een aantal teams. Team 1
heeft dan de zorg voor de belas
tingplichtigen A tot en met E.
Een verdere uitsplitsing gebeurt
op grond van fiscale eigen
schappen: eigen-woningbezit
ters bijvoorbeeld of leraren.
Versnippering
De hieuwe werkwijze rekent af
met de versnippering en is
daardoor een stuk klantvriende
lijker, betogen Moed en Geert
man. Een belastingplichtige (of
zijn adviseur) hoeft immers niet
meer langs tien verschillende
loketten. De consulenten knik
ken instemmend. „Vroeger bel
de je voor één cliënt hét hele
land af', vertelt een van hen.
„Voor vennootschapsbelasting
moest je in Utrecht zijn, voor
inkomstenbelasting in Leiden of
Haarlem. Het was een giganti
sche klus om alle gegevens bij
elkaar te krijgen. Bovendien
kwam het nogal eens voor dat
dossiers gingen 'zwerven' tus
sen de diverse kantoren. Dat
behoort nu gelukkig tot het ver
leden."
Booij relativeert. „De hele re
organisatie doet me denken aan
een muziekkorps dat een flink
eind achter de tamboer maitre
aanhobbelt. In de praktijk blijkt
gewoon dat de doelstellingen
van de reorganisatie en de wer
kelijkheid nog mijlenver uit el
kaar liggen."
De belastingadviseur geeft
een voorbeeld. „Stel, ik bel naar
de belasting met een vraag over
de vennootschapsbelasting van
een cliënt. Krijg ik de teamcoör
dinator aan-de lijn. Die moet
eerst kijken of de gevraagde
specialist aanwezig is. Is die er
niet, dan is dat jammer. Kan ik
niet worden geholpen. Vroeger
had je een heel kantoor vol ven
nootschapsbelasting-specialis
ten, nu heb je er één per team.
Dat euvel zal wel worden ver
holpen naarmate de teamleden
meer all-round worden, maar
dat duurt natuurlijk nog jaren."
Geertman ergert zich aan
zo'n houding. „Dat is zijn
(Booijs) mening", reageert hij
afgemeten. „Sommige mensen
denken dat een reorganisatie
slechts een druk op de knop is.
Hopla! en alles is meteen voor
de bakker. Maar zo werkt het
natuurlijk niet. Er zijn bij de Be
lastingdienst een hoop projec
ten in gang gezet, waarvan het
succes de komende jaren zal
moeten blijken. Dat geldt in het
bijzonder voor de eenheid On
dernemingen, waarop Booijs
kritiek zich richt. Je hebt daar te
maken met talrijke belasting-
vormen die in een team moeten
worden ondergebracht. Maar
om nou te roepen dat je niet ge
holpen kunt worden omdat de
betreffende specialist niet aan
wezig is; dat is net doen alsof de
mogelijkheid van terugbellen
niet bestaat."
Fraude
De reorganisatie heeft het frau
deren in ieder geval een stuk
moeilijker gemaakt, betoogt
Geertman. Toch is het nog mo
gelijk. Uit het onderzoek van
bureau Veldkamp bleek dat 30
procent van de ondervraagde
ondernemingen bepaalde in
komsten verzwijgt of kosten
overdrijft
Geertman: „Dat je fraude in
onze maatschappij helemaal
kunt uitroeien is natuurlijk een
utopie. Toch hebben we nu
meer greep op het probleem.
Omdat belastingplichtigen nu
onder één team vallen, valt veel
eerder op wanneer ze fraude
ren. Dan wijken hun gegevens
af van de rest van de doel
groep."
Ter ondersteuning van de
nieuwe werkwijze is een om
vangrijke automatisering in
gang gezet voor een snellere
verwerking van de belastingfor
mulieren. Wie nu in Leiden zijn
aanslagbiljet inlevert, kan bin
nen een maand op een voorlo
pige aanslag rekenen. Een defi
nitieve aanslag moet binnen
een jaar, en als het even kan
binnen hetzelfde jaar, bij de be
lastingplichtige in de bus rollen.
Geertman: „Het gaat ons echt
niet alleen om effectiever con
troleren. We streven naar een
minder ambtelijke werkwijze en
dat betekent onder meer selec
tiesystemen die ons minder tijd
kosten en de klant sneller uit
sluitsel geven."
Pick-up-naald
Booij moet er om lachen. Hij
verwijst naar het onlangs ver
schenen Belastingstatuut van
Financiën, met daarin de rech
ten en plichten van de belas
tingbetaler. Volgens hem komt
het er op neer dat de belasting
plichtige vooral plichten heeft
en geen rechten. „De ambtena
ren wordt daarentegen geen en
kele verplichting opgelegd. Lukt
iets niet op tijd, dan is dat jam
mer. Dat is natuurlijk een enor
me scheefgroei, zeker als je be
denkt dat in de reorganisatie
plannen staat dat de belasting
plichtige meer compliant moet
worden. Dat is een Engels
woord, waarvan ik de betekenis
heb opgezocht: de volgzaam
heid van een pick-up-naald."
Geertman zucht. „Dat is een
verkeerde uitleg. Het enige wat
we willen is de belastingplichti
ge meer bewust maken van zijn
belastingplicht. Dat doen we
niet alleen door in fraudegeval
len onze tanden te laten zien,
maar ook - nog maar een keer
door betere serviceverlening.
Onze taak blijft wat ondank
baar, zo blijkt, maar daar leren
we wel mee leven."
