Alle schurken van de
wereld zaten bij Gods bank
Mi
|:ZATERDAGS
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1991
BIJVOET. SEL
Manuel Noriega en Desi Bouterse hadden bij de BCCI rekeningen voor Abu Nidal financierde met behulp Pablo Escobar, 's werelds grootste
hun inkomsten uit drugshandel. van de BCCI zijn bomaanslagen. zakenman in drugs, was een ge
waardeerde klant.
BCCI niet vies van belastingontduiking, drugsgeld, omkoperij en fraude
De BCCI-affaire is helgrootste
bankschandaal aller tijden.
Met een wereldwijde, in FBI-
stijl uitgevoerde operatie wer
den begin juli de kantoren van
Bank of Credit and Commerce
International (BCCI) gesloten.
In bijna zeventig landen had
den filialen van de bank zich
schuldig gemaakt aan belas
tingontduiking, het witwassen
van drugsgelden, om
koperij en fraude.
\Waarom kon de bank
tien jaar lang haar
\ganggaan? Hadden de
tienduizenden niets
vermoedende reke
ninghouders niet kun
nen worden gewaar
schuwd? Was er geen
alternatief geweest
voor sluiting? Vragen
die wellicht nooit zul
len worden beant-
woord.
zaterdagmiddag in Londen tegen een auto
van ruim 80.000 gulden aanliep, hoefde maar
te bellen en even later verscheen een BCCI-
man met het geld in een plastic zak. „Dit
noem ik nog eens service", zei hij voldaan.
De bank zelf was een devote instelling. De
meeste werknemers waren godvruchtige
moslims. Het Londense hoofdkantoor was
voorzien van speciale gebedskamers. Toen in
1980 een filiaal werd geopend in Panama
Stad vroegen Panamese meisjes op de ope
ningsreceptie de aanwezige BCCl-functiona-
rissen ten dans. Er ontstond grote beroering.
„Wij raken onze vrouwen nog niet aan", riep
een geschrokken functionaris.
Maar als het er om ging de klanten te ge-
tan voor een Amerikaanse bank
werkte, vernam Abedi dat de
Bank of America haar activiteiten
in het Midden-Oosten wilde uit
breiden. Hij wist de Amerikanen
er toe over te halen 625.000 dol
lar in zijn bank te steken. Een be
trekkelijk klein bedrag, maar met
de Arabische bijdrage voldoende
voor een startkapitaalje van 2,5
miljoen dollar.
En zo aanschouwde de BCCI
het eerste levenslicht in 1972, op
een kamer in een vijf-sterrenho
tel in Bayrut. Binnen een jaar had
de bank filialen in zes landen c
Argeloze
spaarders
kunnen
naar hun
centen
fluiten
Hoewel de Amerikaanse wet dat
verbood, slaagde de BCCI er in
vier Amerikaanse banken te ver
werven. Een van die banken, Fi
nancial General, was zelfs de
grootste in Washington.
Kort na de geheime overname
door BCCI werd Financial Gene
ral omgedoopt in First American
en werden twee vriendjes van
Abedi als topmannen aange
steld: Clark Clifford, de voormali
ge minister van defensie, en Car
ters vroegere topambtenaar Bert
Lane. Onlangs ondervraagd door
een commissie van het Huis van
vroeg stadium dat Abu Nidal er een rekening
had geopend. Nidal was (en is) 's werelds
meest gezochte terrorist, maar de CIA deed
nog geen twee jaar later was het Afgevaardigden, verklaarden bei-
Integendeel, de CIA adviseerde Manuel
Noriega ook een rekening bij de bank te ope
nen. Daar had de Panamese dictator, die in
middels in voorarrest in een Amerikaanse ge
vangenis zit, wel oren naar. Hij opende er
een rekening voor zijn drugsmiljoenen en
raakte bevriend met de plaatselijke manager,
de zoon van een vroeger hoofd van de Pakis
taanse geheime politie. Om de zakelijke ban
den een extra feestelijk cachet te geven, orga
niseerde Noriega zelfs een feestje voor colle
ga-rekeninghouders, dat onder meer werd
Het Londense hoofdkantoor van BCCI staat te huur.
aak je geen
zorgen'. Zo
i w afcSm stelde BCCI-
president Agha Hasan Abedi ooit
leen naïeve functionaris gerust,
bij wie twijfels waren gerezen
over de herkomst van sommige
igelden. „Zodra dit geld onze
Jdrempel passeert, wordt het
Gor/s geld."
Er stond heel wat geld op Gods
Ibank. Mannen als Manuel Norie-
jga en Desi Bouterse hadden er
e tekeningen voor hun inkomsten
.uit drugshandel. Abu Nidal fi-
l nancierde met behulp van de
(BCCI zijn bomaanslagen. Pablo
Escobar, 's werelds grootste zakenman in
(drugs, was er een gewaardeerde klant,
n De Hezbollah, die zich in Bayrut bezig
,n houdt met het gijzelen van westerse journa
listen, deed zaken met BCCI. Oliver North
bracht er het geld onder dat hij op illegale
kvijze had verkregen uit wapenverkoop aan
,- Iran. En de CIA betaalde via de bank de Af
ghaanse rebellen, die op hun beurt weer hun
(drugsgelden bij de bank lieten witwassen.
Moslims
Keiden was een bank er in geslaagd zo veel
vooraanstaande criminelen als rekeninghou-
®d (Jcrs aan te trekken. Bij de BCCI was iedereen
0. Ivelkom: geheim agenten, terroristen, belas
tingontduikers, drugsmaffiosi, frauderende
0 dictators, oplichters, duizend
kunstenaars, charlatans en
j Sprookjesvertellers. Geld stonk
hooit.
De BCCI rekende de kleurrijk-
nd Ite wereldburgers tot haar klan-
en. De Colombiaanse drugsko
ning Escobar bij voorbeeld had
ecl ten paleis, twee kaketoes ter
ivaarde van 60.000 gulden en een
kangeroe die kon voetballen.
'Alles moet kunnen'luidde het
eg motto van de bank. Gewaardeer
de klanten konden desnoods 's
jiachts een lening krijgen om de
folgende ochtend een transactie
fond te krijgen. Een Pakistaanse
malig minister van
defensie: nooit gewe
ten dat zijn bank door
de BCCI werd gecon
troleerd.
rieven, kende de BCCI geen
scrupules. In de oude Pakistaan
se stad Lahore, door de eeuwen
heen bekend om zijn hoerenwijk,
werden ooit alle beschikbare
meisjes van lichte zeden inge
huurd ten gerieve van een groep
Arabieren. En een van
de Londense directeu
ren kreeg vaak in het
holst van de nacht tele
foontjes van klanten die
meteen geld nodig had
den. „Ik wist dan waar
eigen kapitaal tot 113 miljoen
dollar gegroeid. Spoedig zou de
BCCI vestigingen hebben in 70
landen.
Abedi begreep dat alleen man
nen van wereldfaam zijn bank
een respectabel imago konden
bezorgen. Halverwege de jaren
vt f '80 begon hij daarom Jimmy Car-
A ters campagne tegen de draad-
*|i wormplaag te steunen. Hij bood
de vroegere Amerikaanse presi
dent zijn Boeing aan voor een
reis door donker Afrika.
Carter was nog niet verdwe
nen, of de volgende ex-staatsman
verscheen ten tonele: James Cal-
laghan, de voormalige Britse pre
mier, die met steun van de BCCI
Afrikaanse studenten warm
trachtte te maken voor de Uni
versiteit van Cambridge. In Lusa
ka was president Kenneth Kaun-
foto ap da zelf naar de luchthaven geko
men om Callaghan te begroeten.
„Het geld kwam juist op tijd binnen", ver
klaarde hij tamelijk onbeschaamd tegen zijn
gasten.
ClA
Nadat de BCCI haar naam in Afrika had ge
vestigd, was Noord-Amerika aan de beurt.
de heren nooit te hebben gewe
ten dat hun bank door de BCCI
werd gecontroleerd. „Jullie heb
ben tien jaar in bed gelegen met
Abedi", riep een commissielid.
„En al wat jullie toegeven, is dat
jullie zijn rug hebben gewassen."
In hoeverre gingen de Ameri
kaanse autoriteiten vrijuit? Vol
gens de Wall Street Journal werd
het ministerie van justitie al in
1981 getipt over pogingen van
BCCI om First American over te
nemen. Waarom, zo vroeg de
krant, trad de Federal Reserve, die
fungeert als centrale bank, niet
op?
Ook de CIA had enige vragen te
beantwoorden. In het begin van
de jaren '80 had ook de Ameri
kaanse inlichtingendienst zich bij
de BCCI als klant aangemeld. De
Russen waren Afghanistan bin
nengevallen, en de CIA had een
bank nodig die op discrete wijze
de rebellen kon financieren. Die bank was de
BCCI.
De CIA moet tamelijk snel hebben beseft
wat voor soort bank de BCCI was. Volgens
Ghassem Qassem, destijds manager van eèn
Londens filiaal, wisten de Britse en Ameri
kaanse inlichtingendiensten al in een zeer
James Callaghan
trachtte met steun
van de BCCI.Afri-
kaanse studenten
warm te maken voor
^Takenman die op een verloren Cambridge.
Oliesjeik
De BCCI was de creatie
var, één man: Agha
Hasan Abedi. Zijn eer
ste schreden op het grillige ban
kierspad zette Abedi pas op 46-jari-
ge leeftijd, toen hij een rijke Pakis
taanse zakenman er toe wist over te
halen zijn eigen bank te stichten. De
zakenman stelde zijn zoon aan als
directeur. Abedi werd onderdirec
teur.
Abedi had precies vier jaar op de
bank gewerkt toen president Ali
Bhutto in 1972 de banken van
Pakistan nationaliseerde. Abedi
werd onder huisarrest geplaatst,
maar had de smaak van het bankie
ren inmiddels goed te pakken. Hij
begonnen plannen uit te werken
voor de 'grootste bank ter wereld',
een bank die als brug
zou fungeren tussen de
Eerste en de Derde We
reld. Maar wie moest
het geld leveren?
Abedi wendde zich
tot de oliesjeiks uit het
Midden-Oosten, die elk
jaar naar Pakistan kwa
men voor de -valken
jacht. Zij hadden geld
en geloofden in Allah.
De sjeiks wilden wel wat
oliedollars aan Abedi's
project wagen. Ook de
Amerikanen waren be
hulpzaam. Van een Ne
derlander die in Pakis-
Sjeik Zayed bin sultan Al-Nahyan van Abu Dhabi: voor miljarden opge
licht. foto ap
opgeluisterd door een respecta
bel aantal prostituées.
Pas in 1986 produceerde de
CIA een rapport waarin de inlich
tingendienst weergaf wat hij wist.
Afgaande op de omvang van het
rapport, vijf getypte velletjes, was
dat niet veel. Het rap
port was bovendien
slechts voor intern ge
bruik, en leidde dus niet
tot stappen tegen de
BCCI.
Had de Amerikaanse
inlichtingendienst, die De vroegere Ameri-
via de BCCI ook de Ni
caraguaanse contra's fi
nancierde, er belang bij
om de bank niet in dis
krediet te brengen? Ge
vraagd waarom hij had verzuimd de
centrale bank te informeren over de
illegale praktijken van de BCCI, wil
de CIA-directeur Richard Kerr on
langs alleen kwijt dat dit een „eerlij
ke fout" was geweest.
kaanse president
Carter kreeg Abedi's
Boeing voor een reis
door donker Afrika.
Optie-contract
Er rezen ook vragen in Londen,
waar de hoofddirectie van de BCCI
zetelde. In de City of London, 's we
relds grootste financiële centrum,
verspeelde de BCCI miljarden met
handel in geld en speculatie. Op
zichzelf was het niet ongewoon dat
de bank had gehandeld in geld,
maar de BCCI had daarvoor de
spaarcenten van tien
duizenden argeloze re
keninghouders gebruikt.
De bank had deze il
legale praktijken nog
verborgen kunnen hou
den als zij wat fortuinlij
ker was geweest in de
handel. Maar in 1985
had het Londense
hoofdkantoor al 2,6 mil
jard gulden verspeeld.
Abedi en zijn man in
Londen, Ali Akbar, wa
ren gedwongen hun
toevlucht te nemen tot
fraude om het gat in de
balans te dichten.
Daarvoor gebruikten zij verschillende me
thodes. De BCCI begon op grote schaal 'op
tiecontracten' te verkopen die de koper de
'optie' bood op een later tijdstip een geld
soort tegen een vaste prijs te kopen. Op zich
zelf was dat niet illegaal, maar in de boeken
verschenen de inkomsten uit deze 'optiecon
tracten' als pure winst.
Uiteraard was dit geen winst, want als de
koper besloot het contract te verzilveren,
moest de bank het tevoren overeengekomen
bedrag betalen. Deze betalingen werden ge
daan door nog meer 'optiecontracten' te ver
kopen en binnen een jaar had de BCCI op die
wijze contracten verkocht ten bedrage van
niet minder dan 22 miljard gulden.
Andere technieken om het gat
te dichten, waren nog minder
verfijnd. Soms nam de bank ge
woon geld aan zonder dat te
boeken. Een van de slachtoffers
van deze praktijk was de Faisal
Islamic Bank. Deze in Cairo ge
vestigde bank had een bedrag
van 800 miljoen gulden bij de
BCCI ondergebracht, dat vervol
gens gewoon verdween.
Verbijsterd
Gezien de onwaarschijnlijke om
vang van de fraude, is het nog al
tijd een raadsel waarom het ge
sjoemel niet eerder aan het licht
is gekomen. Al in 1985 werd Pri
ce Waterhouse, het Londense
accountantskantoor van de BC
CI. gevraagd een onderzoek in te
stellen naar de praktijken van de
bank. Dat verzoek was afkomstig
uit Luxemburg, waar de bank
was gévestigd.
De gerenommeerde accoun-
tants wisten slechts een deel van
de ongeregeldheden aan het
licht te brengen, maar deed de
zaak af als 'incompetentie van
de directie'.
Het zou tot begin dit jaar du
ren voordat het accountantskan
toor met een nieuw rapport
kwam, een 45 pagina's tellend
document waarin de noodklok;
werd geluid. Hoewel de inhoud,
er van geheim is. was de strek
king van het rapport duidelijk:
BCCI had op een zó grote schaal
geknoeid dat het onmogelijk was
de omvang van de fraude vast te.'
stellen. Het was dit rapport dat.
begin juli leidde tot een wereld
wijde sluiting van BCCI.
In Engeland zagen duizenden
middenstanders van Pakistaanse en Indiase,
afkomst zich op slag beroofd van hun spaar
gelden, soms tienduizenden portden. Ge
meentebesturen die hun geld hadden belegd
bij de BCCI. moesten plotseling gaan bezui
nigen. In Hong Kong braken vechtpartijen uit
verbijsterde rekeninghouders en de
politic
Maar het allergrootste slachtoffer was Zijne
Majesteit Sjeik Zayed bin Sultan al-Nahyan.;
heerser van Abu Dhabi. De sjeik had in 1990
zo'n 3,3 miljard gulden op zijn spaarrekening
gestort en enkele dagen voor de sluiting nog
eens 2 miljard. Die 3,3 miljard was op de 'ge
wone wijze' door de bank gestolen om eenj
gat te dichten en naar zijn 2 miljard kon hij;
ook fluiten. Al met al was de sjeik daarmee
5.3 miljard gulden lichter gewor
den, een bedrag waarvoor ook
////'anderhalf jaar moet 'werken'.
Maar terwijl de gewone reke
ninghouders alleen maar hun
woede konden verbijten, was de
sjeik ten minste nog in staat om
achttien functionarissen van de
BCCI in zijn land in het gevang
te laten gooien.
Oliver North bracht
bij de BCCI het geld
onder dat hij illegaal
had verkregen uit
wapenverkoop aan
(De feiten in dit verhaal zijn gebaseerd
op publikaties in de Financial Times,
de Wall Street Journal, de Washington
Post en The economist).
