Financiën
D
Mama Cash helpt zakenvrouwen een handje
Zaterdag 23 november 1991 Redactie: 023-150224 Eindredactie. JANINE BOSMA Vormgeving; CLARA KEMPER
De noteringen op deze beurspagina's zijn de slotgegevens van de beurzen.
VERKLARING DER TEKENS
BEURSEFFECTEN
e nu volgende co
lumn gaat maar
nauwelijks over
ie en staat strikt geno
men op de verkeerde pagina in
uw krant. Beter zou het passen
onder het hoofdje Psychologie
of desnoods onder de noemer
Mens en Samenleving. Het gaat
hier namelijk over het gedrag
van beleggers en de wereldwij
de koersdaling van de afgelopen
week, de 'kindercrash', zoals
beleggers de bewogen week
maar snel hebben gedoopt.
De oorzaak van de koersval
op Wall Street was een econo
mische: in tegenstelling tot wat
het Witte Huis ep veel econo
men op Wall street ons willen
doen geloven, is het maar slecht
gesteld met de Amerikaanse
economie. Autoverkopen, werk
loosheid, consumptie, de order
boeken, elke maand weer vallen
de cijfers tegen. Het lijkt dan
ook steeds onwaarschijnlijker
dat de winstvooruitzichten in
1992 significant zullen verbete
ren. Beleggers heeft langzamer
hand het ongemakkelijke gevoel
bekropen dat er iets niet klopt
met een Amerikaanse aande
len beurs die hoger staat dan
ooit.
Hen aanleiding van niks is in
zo n situatie voldoende om pa
niek te laten uitbreken. U voelt
het al, hier verlaten wij de eco
nomie en komen wij terecht in
de wereld van de psyche. Of zo
u wilt, de psychologie van de
economie. Dit is overigens geen
nieuw fenomeen. Al in 1688
werd in een boek over de zon
derlinge effectenhandel in Am
sterdam geschreven over het
dwangmatige gedrag van beleg
gers en hun irrationaliteit als ze
onderdruk staan.
De paniek vorige week vrijdag
op Wall Street ontstond door
een onverwachte verkoopgolf
van biotechnologie aandelen en
door een losse opmerking van
president Bush over een moge
lijke verlaging van de rente op
credit cards, wat weer leidde tol
een overaanbod van bankaan
delen. Het is eigenlijk tekenend
voor de verwarring in Amerika
dat nota bene de Amerikaanse
president zelf een onbedoelde
aanstichter van alle ellende was.
Bush wordt verweten alsmaar
de hele wereld af te reizen en
zich veel te weinig van de grote
problemen in eigen land aan te
trekken. Nou was hij dan einde
lijk weer thuis in Washington,
en nou dacht hij de Amerikaan
se bevolking zo vlak voor de
kerst te verblijden door op het
laatste moment in een speech
nog iets te zeggen over credit
cards en de rente daarop, en de
beurs stort in.
Het verslag van de gebeurte
nissen die volgden (3,9 procent
koersdaling op Wall Street,
koersdalingen variërend van 1,5
procent tot 3,5 procent in Euro
pa en het Verre Oosten en het
lichte herstel in de dagen ema)
laat zich het beste samenvatten
met de sleutelwoorden: paniek,
nerveuze stemming, meesleu
ren, spanning, het omslaande
sentiment, vertrouwen, koop
lust en tot slot opluchting.
Dat de schade de afgelopen
week beperkt bleef, is wederom
niet op economische gronden
te verklaren, maar te danken
aan de populaire strategie van
het 'tegendraads beleggen'. Die
strategie werkt als volgt: doe
vooral niet mee aan de totale
paniek in de markt, houd het
hoofd koel, en ga zodra de koer
sen flink gedaald zijn, op zoek
naar koopjes.
De afgelopen paar jaar heb
ben beleggers door schade en
schande geleerd dat de tegen
draadse strategie loont. Ieder
een is tegenwoordig dus tegen
draads. Zelfs de particuliere be
legger reageerde koel deze
week. En voila, de 'self fulfilling
prophecy' trad in werking en de
koersval werd gekeerd. Als het
hierbij blijft, is de kindercrash
voor de Amsterdamse effecten
beurs kleiner dan Gorbatsjov-
crash van augustus, die weer
kleiner was dan de mini-crash
van 1989 en die weer kleiner
dan de grote beurscrash van
1987.
Daarmee is de kous niet af.
Bij een crash horen meer psy
chologische fenomenen. Zo is
het zeer gebruikelijk dat de be
oordeling van de economische
situatie na een beurskrach een
stuk somberder is dan ervoor.
Aan de vooravond van de
beurscrash van 1987 was de al
gemene opvatting dat de we
reldeconomie er buitengewoon
goed voor stond. De volkomen
onverwachte val van de aande
lenkoersen met soms meer dan
20 procent, was voldoende aan
leiding voor de meeste alarme
rende economische voorspellin
gen. Een wereldwijde depressie
zoals in de jaren dertig leek on
afwendbaar en de Nederlandse
econoom Jan Pen zwoor zelfs
zijn hoed op te eten als deze
voorspelling niet zou uitkomen.
Achteraf viel de schade won
derwel mee. De wereldecono-
THEA VAN BEEK
'Wat vindt je vriendje daar nu van, dat je
een winkeltje wilt beginnen?'. Die vraag
kreeg Mirjam Kramer keer op keer te horen
van bankemployés, toen ze met haar vrien
din Saskia aanklopte om financiering voor
hun bedrijfsplan voor een schoenenwinkel.
De winkel, Roxanne, is er twee jaar geleden,
uiteindelijk toch gekomen, dankzij een
bankgarantie voor de ontbrekende 20.000
gulden van Mama Cash.
De Stichting Mama Cash, het eerste fi
nancieringsfonds voor vrouwen in Neder
land, bestaat ruim acht jaar. De stichting
streeft naar een zelfstandig vrouwen-geld
circuit met eigen financieringsbronnen en
een netwerk van vrouwelijke deskundigen.
Dankzij een tien jaar lopende lening van
2,5 miljoen gulden kon Mama Cash in 1982
aan de slag. Het startkapitaal werd c
kelijk belegd op de beurs. De jaarlijkse op
brengsten werden aangewend voor lenin
gen, subsidies of bankgaranties 'aan vrou
wen. Na het instorten van de beurs in 1987
werden de effectenbeleggingen voorname
lijk omgezet in obligaties met een hoog ren
dement.
Oprichtster Marjan Sax: „Pas in 1990 zijn
we ook serieus met fondswerving begon
nen. Nagst grote en kleine donateurs heb
ben we ook mensen bereid gevonden een
lening te verstrekken voor een periode van
vijf jaar." Sinds 1982 hebben 445 bedrijven
en projecten geld gekregen van Mama
Cash. In totaal werd ruim 2,1 miljoen gul
den in omloop gebracht.
„Sinds 1986 verstrekken we geen lenin
gen meer aan startende bedrijven", vertelt
Vera Willems van het Garantiefonds. „Door
PARALLELMARKT
STAATSLENINGEN
T ACTIEVE FONDSEN
Ca?OversepreUCan
Columbia Securities
Commerz Obligatie Fonds I
Commerz
Commerz Obligatie Fonds V
Commerz Obligatie Fonds VI
De Drie Electronics Beheer
Delta Lloyd Dollar Fonds
Delta Lloyd Ecu Fonds
Delta Lloyd Mix Fonds
Dico International
DOC data
Dutch Take Over Targets
EHC0-KLM Kleding
Equity Law Aand. Ned. 1
L L. Akt Beheer Ned (2)
E.& L Gulden Rente Fonds
E L. Kapit.mrkt Rente
Fonds
E.& L. Portfolio Ned. (3)
Europ. Dev. Cap. Corp.
Free Record Shop Holding
German City Estates
Gouda Vuurvast Holding
Great Western Resources
HCA Holding
Helvoet Holding
Highlight Development
Homburg Holding
Interiberia Investments
Inter/View Europa
IPNA
Khne Heitz
LCI Computer Group
Nedcon Groep
Ned Elevator Bel Mij
Nedschroef Holding
Nevas, Bel.mij
^evas. Cert 17% Cum pref
Neways Electronics Int
New Europe Hotels
Newtion Holding
Ordma Beheer
Pan Pacific Winkelcentra
P&C Groep
Phoenix Beheer B'
Pie Medical
Public Storage Int.
Rood Testhouse
Simac Techniek
Sligro Beheer
VHS Onr Goed Mii
ereldhave 25%gest pr
24.50
44.80
61.80
10.35
884.00
21.50
99,80
99.00
98.60
99.00
94,00d
94,00d
98.70
18.20
53.80
51.80
51.50
51.20
51.20
100.00
10.50
72,30
16,80
32,60
68,20
52,00
103,00
1,42
37,80
130,00
50,70
49,50
25,00
3,00e
2560,00
4,30
610,00
41.80
13,00
281,00
27,30
6480.00
103,00
58.80
51,80
7.10
10,10
15,00
9.90
67,30
1050,00
9,20
9.75
9,20
11.70
39.30
30,30
46.70
60.00
10,90
1206,00
24,50
123,00
99.60
102,00
97,80
96,40
101,00
102,20
13,80
64.40
59,70
59,30
56,10
54,80
84.50
7,50f
46,00
41,10
66,90
0,20
46,50
130,00
48,00
38,50
17,00
1,30
2720,00
3,40f
610,00
42,00
6,30
532,00
38,50
4740,00
89.50
58.00
49,20
6,70
20,50
3,00
18,60
10,50
73.80
990.00
5.30
8.70
5.80
12.30
46,80
2.80e
MEEST ACTIEVE FONDSEN
30,30
46,60
59,20
10,90
1200,00
24.00
114.60
95,50
95,30
95,70
94.30
94,00
95,50
12,50
63,30
59,50
58,30
56,20
54.90
83,50
6,60
45,40
40,00
66,20
71,90
104,80
101,40
75,70
13,00
29,00
106,90
70,20
49,50
80,20
130,50
45,00
37,50a
17,00
42,10
6.20
527.00
38,10
4715,00
89.00
58.50
49.00
6,70
20.50d
2,70
18,30
10,50
74,20
5,20
8,80
6.20
12,10
46.10
3.10a
158.00a
237,00
38,40
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
Nederland
1981-87/91
1986-92/96
1981-88/92
1982-88/92
1982-88/92
1982-88/92
19801-11-86/95
1980-91/00
1982-88/92
1982-88/92
1987-93/97
1982-88/92
1985-89/92
1980-86/95
1986-90/93
1990 p.2000
19791-11-85-94
1983-89/93
19901/11 p.2000
1990111 p.2000
19901V p.2000
1984-90/94
19901 p.2000
199011 p.2000
1983-90/94
19841-90/94
198411-90/94
1987-92/95
1989-95/99
19771-11-78/92
1983-84/93
1984-90/94
1985-91/95
1983-89/93
1985-91/95
1977-78/92
1982-89/93
1985-91/00
1984-91/00
19851 91/95
1986-90/93
1989 p. 1999
198911 p. 1999
1989 p. 1999
1987 p. 1993
19891 II p 1999
1989IVp 1999
19851-11 91/95
19861 II 92/96
1988 p. 1998
196811 79/93
1987 p. 1994
1988p 1998
1988p 1996
1989p 1999
1987p 1997
1986 p 1995
1987 I p1995
1987p1997
1987-98/02
lQ88p 1994
1988-94/98
1967 78/92
1987p1994
1988p 1995
1964-65/94
1963-64/93
102,70
111,35
101,95
101,25
101,00
101,40
103,20
104,25
100,55
101,70
103,40
100,40
100,55
100,50
100,03
100,50
99,60
99,25
98,92
99,00
99,00
98,60
97,42
97.45
98,40
98,70
100,00
98,20
96,70
99,10
98,45
98,00
97,85
98,40
97,45
97,80
97,90
94,40
93,35
96,65
97,85
90.40
89,96
88.80
94,75
87.70
87,25
93.85
93,40
86,90
86,15
91.40
87,65
90,20
86,70
89.70
-82,60
92,25
88.50
97.00
90.70
89,10
95,10
94,30
100,30
108,90
100,30
100,30
100,58
100.95
102,50
104,95
100,30
101,25
103,33
100,75
100,60
101,00
100,08
103,22
100,00
99,71
101,56
101,55
101,72
99,40
100.11
100.08
99,10
99,00
99.50
98,80
98.51
99,55
98,93
98,65
98,33
98,68
98,00
98,75
98,95
97.27
98,38
93,20
93,06
91,77
96,22
90.69
90,40
94.97
95.28
90.15
97,10
93.70
91,15
89,05
88,35
89.15
93,70
90,30
92,60
89,87
91,97
85,90
94.35
90.55
98.30
93.00
91.43
95.00
108,90
100,30
100,30
100,58
100.95
102,50
104.90
100,30
101,10
103,30
100,55
100,60
100,95
100,10
102,95
99,90
99,71
101,20
101,30
101,45
99,34
99,85
99,95
99,15
99,05
99,50
98,82
98,45
99,65
98,88
98,65
98,30
98,70
98,02
95.55
95,20
97,30
98,40
93,06
92.78
91,60
96.27
90.56
90.10
94.95
95,32
89,95
97,20
93.70
91,15
88.90
93,70
90,30
92.55
89.80
91.90
85,95
94,33
91,30
94.80
96,00b
e gedaan bieden
f gedaan laten
g bieden exdividend
I gedaan bieden exdividend
k gedaan laten exdividend
BELEGGINGSFONDSEN
mie groeide gewoon door, de
werkgelegenheid steeg en de
consumptie bleef op peil. De
aandelenbeurzen hadden zich
weldra volledig hersteld. Zes
maanden later moest het Ame
rikaanse blad 'Business Week'
toegeven dat het leek alsof er
nooit een crash had plaatsge
vonden.
De gebeurtenissen van de af
gelopen dagen passen in het
beeld van een markt die onder
hevig kan zijn aan heftige senti-
ments-veranderingen. Opnieuw
is bewezen dat de grote wispel
turigheid van de markt de enige
zekerheid is die je als belegger
hebt. Lange-termijn-bewegin-
gen van een beurs hebben
meestal nog wel iets van doen
met ontwikkelingen in de eco
nomie. Goed lopende bedrijven
zijn betrouwbare beleggingen
en goed lopende economieën
hebben veelal ook een aantrek
kelijke aandelenbeurs.
Op de korte termijn ligt dat
anders en zijn het de gevoels
matige reacties die de koersen
van aandelen op onverwachte
momenten, met onverwachte
snelheid, in een onverwachte
richting kunnen stuwen. Angst
en hebzucht, daar draait het
vaak om op de beurs, zo lijkt het
soms. Het wordt misschien tijd
dat grote beleggingsinstellingen
naast economen een paar psy
chologen in dienst gaan nemen.
AMSTERDAM BRIGITTE SLOT
BEURSMEDEWERKER
Brigitte Slot is werkzaam bij
het Institute for Research and
Investment Services, een sa
menwerkingsverband van de
Robeco Groep en de Rabobank
MEEST ACTIEVE FONDSEN
ABN Amro Europe Fund
ABN Amro Far East Fund
ABN Amro Liquid Groeifnds
ABN Amro Netherlands Fund
ABN Amro Oblig Groeifonds
Aegon 'saving plus'
Algemeen Fondsenbezr
Asia Pacific Growth Fund
Asian Selection Fund
Asian Tigers Fund
Austro Hungary Fund US/
Colonial Growth Shares
CLN Oblig. Dividend Fonds
CLN Obligati
Delta Lloyd Investment Fund
DP America Growth Fund
DP Energy Resourc.Growth F
Engelsch-Holl. Belegg. Tr. 1
EMF Rentefonds
EMS Offshore Fund
Environment Growth Fund
Esmeralda participaties
EOE Dutch Stock Index Fund
Europe Growth Fund
Euro(The)Spain Fnd Ltd US/
Fondak
Fondis
Fondra
GIM Global Convertible Fund
Goya Fund
Holland Fund
Holland Europe Fund
Holland Obligatie Fonds
het verstrekken van bankgaranties kun je
meer met het geld doen. Je kunt voor meer
vrouwen borg staan, dan wanneer je geld
uitleent. Anderzijds leren vrouwen beter te
onderhandelen met de banken en op hun
strepen te staan." Van de 28 vrouwelijke
ondernemers die sinds 1986 zo een garantie
verkregen, hebben twee het niet gered.
Willems en Sax constateren dat banken
langzaam maar zeker wat minder terug
houdend worden bij het verstrekken van le
ningen aan vrouwelijke ondernemers. Wil
lems: „Het gaat beter dan toen we pas met
het Garantiefonds begonnen. Ook bij de
banken ontstaat langzamerhand een soort
vertrouwen."
Mondibel
Natural Resources Fund 1/5
Natural Resources Fund 1
NMB Rentegroei Fonds
Pacific Property Sec. Fund
Pierson Rente Groeifonds
Postbank Beleggingsfonds
Postbank Vermogensgr. fonds
Prosp. Int. High Income US
Rentalent, Beleggingsmij
Rentotaal NV
RG America Fund
RG Divirente Fund
RG Europe Fund
RG Florente Fund
RG Pacific Fund
RG Strat. Portefeuille groen
Rodin Prop. Shore Mall US/
Sci/Tech SA
Technology Fund
Tokyo Pacific Hold (Seabrd)
Tokyo Pacific Holding
Trans Europe Fund
Transpacific Fund Yen
Uni-lnvest
Unico Investment Fund
Umfonds
4 Universal Fund (kl)
Universal Fund
Vance. Sanders Com. St. F.
Vaste Waarden Nederland
Vast Ned
Venture Fonds Nederland
VIBNV
VSB Mix Fund
ZOM Florida part. US
10529
5600
36102
7600
3658
43166
18224
2472
22638
10000
1774
54424
20400
361090
3210
4810
71.50
56,90
159,50
80,80
170,40
33.60
5,00b
78,00
60,20
51,20
25,90
230,00
10,50
46,80
66,00
76,20
29,10
52,30
59,20
.33,20
44,50
10,00
10,00
186,50
64.70
101,00
52,50
35,40
6.70
149,00
302,00
71,50
48,80
126,00
106,30
113,80
21,50
7,00
75,40
258,00
1290,00
116,00
114,80
38,00
6,00
84,00
32,00
110,60
55,80
53,00
3,90
144,30
34,60
101,50
51,30
97,20
111,70
98,20
53,80
29,60
14,00
19,20
168,00
237,00
79,20
340.00
21,00
76,70d
32,40d
110,00
106,50
12,60
65,00
113,30
10,00
63,90
51.40
107,10
69,50
134,00
84.60
46,90
HOOFDFONDSEN
MEEST ACTIEVE FONDSEN
ABN AMRO Holding
ABN AMRO All In Fund
AEGON
Alrenta
AMEV
Bols, Kon.Distill. Lucas
Borsumi| Wehry, Kon
Bührmann-Tetterode
Fokker Vliegtuigenfa
nd)Mi|
Elsevier
Hemeken
ir Douglas
Internatio-Muiier
Intern. Nederlanden Groep
Koninklijke Luchtvaart Mij
Ken Nederl Papierfabr
Robeco
Rodamco
Rohnco
Rorento
Stork. VMF
Unilever
VNU Ver Bez
VOC. Van Ommeren Ceteco
Volmac Software Groep
Wessanen
Wolters-Kluwer
630558
23003
319863
8247
77076
328005
13949
291221
71992
9472
68256
585431
62889
55565
113771
44429
139721
8235
16920
291487
341100
80699
354037
115757
16962
79756
494970
98100
69785
90139
23736
71870
38162
382308
102189
57075
45314
31008
161985
42,40
80,10
120,00
83,60
134,50
190,60
51,30
44,00
62,20
40,30
23,70
160,50e
49.20
69,50
38,90
45.90
151.80
54.70
64.50
45,20
34.70
42.00
98,80
59.80
99.30
70,00
44.10
173.40
74,80
42,80
22,90
21,50
75,10
249,00
1245,00
116,00
113,00
42,00
53,53
45,20
34,90
1,15
235,30
12,95
79,50
30.70
110,50
55,70
53,00
19,20
161,00
223,00
77,60
315,00
21,00
75,70
31,00
12,60
65,00
111,00
51,00
107,20
67,50
129,10
190,00
50,40
42,20
60,30
40,00
22,30
135,00
97,80
98,30
26,60
31,60
1,90
64,70
61,50
47.50
38.10
44,40
145,70
55.30
63.90
45.40
33.60
42.00
95,00
59,90
95,40
69.10
42,80
168.40
73.10
41.00
21.70
82.20
63,20
LOKALE MARKT
54,30
159,60
79.80
170,50
32,00
5,00b
76.20
59,60
50,70
26,10
225,00
10,50
44,00d
63,00
74,20
29,10
52,00
58,10
MEEST ACTIEVE FONDSEN
Aalberts Industru
Athlon Gr
Athlon Groep nr-c
Automobiel-Ind.'Rotterd
A.l. 'Rotterdam' conv.c
BamGr
Batenburg Beheer
Belindo
Berkei's Patent Mij
Blydenstem-Willink
Boer, Kon. Druk. en Uitg. De
Boer, Winkelbedrijven. De
Boskalis Westminster
Boskalis Westminster Pref.
Braat Beheer
Breevast
Burgman Heybroek
Calvé-Delft
Calvé-Delft Pref.
Calvé-Delft Cert
Centrale Suiker My.
Centrale Suiker My. Cert.
Cindu International
Clairnindo
Desseaux, Tapijtfabric
Gamma Pref
Getronics
Geveke
Giessen-De Noord Van der
Goudsmit
Grasso's Kon Machinefabr
Grolsch
GTI-Holding
Hagemeyer
idemdiv'91
HAL Trust 'B'
s Mach.- Zuurst fabr.
ind Sea Search Holding
Hollandia Kloos
Holl Beton Groep (HBG)
Glinderman, Kon.
Maas Beheer, Frans
Macintosh
Medicopharma
Moeara Enim Winstbew
Moolen Co Van der
Mulder Boskoop
Mijnbouwkundige Werken
Naeff
NAGRON Nat.Grondbez
Nationale Investeringsbank
NBM-Amstelland
NEDAP
NKF Holding
Nederlandse Participatie Mij
Nederl. Springst Fabr. Kon.
Nutricia Ver Bedr
Nijverdal-ten Cate
Omnium Europe
Oreo Bank
OTRA
Palthe
'irelli Tyre Holding
Randstad Holding
Samas-Groep
Sarakreek Holding
Schuitema
Schuttersveld Holding
Smit Internationale
Sphinx. Kon.
Staal Bankiers
Stad Rotterdam
Telegraaf Holdmgmiide
Textielgroep Twenthe
Tulip.Computers
Twentsche Kabèl Holding
Ubbink
Unilever
Unilever 7% Cum.Pref
Jnilever 7% Cum.Pref.Cert.
Unilever 6% Cum.Pref
Unilever 4% Cum.Pref.
Union
United Dutch Group Cert.
West Invest Fortress
13552
34204
171825
12454
1387
11646
15367
1990
54,00
5,03
33,00
177,00
15.00
15,00
3,90f
475,00
111,00
40,00
38,50
76,00
46,00
71,00
113,00
101,00
36,00f
253,00
74,30
12,65
30^50
290CL00
987,00
835,00
992,00
82,00
28,20
200,00
89.00
100,00
155,50
217,90
11,30
33,00
96,00
257,00
220,00
58,00e
77,00
33,00
14100,00
15200,00
32,00
65,00
6,40
385,00
380,00
45,00
534,00
9,10
301,00
232,00a
38,50
12500,00
34,00
106,50
115.50
77,00
13,00
75,00
237,00
59,00
20,20
109,50
153,00
45.50
42,30
70.00
65.00
19,20
1700,00a
38.00
45,50
39,75
13,50
44.00
90,20
74,00
29,00
77.50
50,00e
60,50
8,00b
330,00
15,50
570,00
52,90
70,00
11,80
62,70
230,00
30,00f
95,00
82,00b
191,00
32,00
Verliezen Pan
Am opgelopen
NEW YORK DPA-UPI-KRF
Pan Am Corporation, de moc
dermaatschappij van lucht
vaartmaatschappij Pan Ameri
can, heeft in het derde kwartaa
van dit jaar haar verlies ziei
lopen van 29,1 miljoen tot 160
miljoen dollar.
Het verlies over de eerste ne
gen maanden nam toe van
268,8 miljoen tot 309.2 miljoen
dollar. De omzet daalde met
29,7 procent. De luchtvaart
maatschappij Pan Am alleen
verloor in het derde kwartaal
150,3 miljoen dollar, tegen 29,3
miljoen dollar in het derde
kwartaal van vorig jaar.
iDrukkerij
■Demmenie
