Kunst
Toverlei presteert optimaal
LAK-theater dicht voor Leidse burger?
Jiterdag 23 november 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNCA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: PIET KOOREMAN
13
HET LEIDS AKADEMISCH Kunstcen
trum, ooit opgericht voor studenten, :s
uitgegroeid tot de enige instelling in
Leiden en omgeving waar modern the
ater kan worden genoten
IN DE JAREN ZEVENTIG werd het acrylaat (ook
wel perspex genoemd) als matenaal voor vormge
ving ontdekt Veel gerespecteerde sieraad-ont
werpers gingen daarmee aan het experimenteren
NIEUWSLIJN
Rolling Stones stappen over op Virgin
LONDEN De Britse platenmaatschappij Virgin Music Group
heeft The Rolling Stones gecontracteerd. Virgin en de Stones
hebben een contract gesloten voor drie albums, dat ingaat per
1993. Ook krijgt Virgin met ingang van dat jaar de rechten over
alle platen die de groep sinds 1971 heeft uitgebracht. Met de
overeenkomst is een bedrag van vele tientallen miljoen guldens
gemoeid.
The Rolling Stones staan nu nog onder contract bij Sony.
Woordvoerder Bernard Docherty zei gisteren echter dat de
groep geen plannen heeft om voor 1993 nog een album te ma
ken. Virgins grote baas Richard Branson zei het als een eer te be
schouwen dat 'de beste rock and roll-groep' voor zijn maat
schappij heeft gekozen.
Gouden Ezelsoor voor Ernst Timmer
AMSTERDAM De,36-jarige auteur Ernst Timmer krijgt dit jaar
het Gouden Ezelsoor voor zijn literaire debuut 'Het Walerrrad
van Tribe'. Deze prijs wordt jaarlijks toegekend aan een debute
rende schrijver van wie in één jaar de meeste (literaire) boeken
zijn verkocht.
Het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen (KVGO),
die de prijs heeft ingesteld, reikt het Gouden Ezelsoor op 26 no
vember in Amsterdam aan hem uit. Aan de prijs is een bedrag
verbonden van 5.000 gulden en plastiek met bijbehorende oor
konde.
Koffieconcert met zang, fagot en orgel
LISSE Morgenmiddag wordt in de muziekkapel van het Aga-
thaklooster in Lisse een koffieconcert gegeven met medewerking
van de Schola Cantorum Pius X uit Sassenheim.
Voor de pauze wordt de Mis van Frescobaldi uitgevoerd (zang
en orgel), daarna worden werken van o.a. Telemann, Jacob Fisch
en Distier (fagot en orgel) ten gehore gebracht. Aanvang: 12.15
Concert met Zuidamerikaanse muziek
LEIDEN De groep Ekeko geeft morgenmiddag in het Rijks
museum voor Volkenkunde een concert van Zuidamerikaanse
instrumentale muziek. Er wordt onder meer op harpen uit Co
lombia en op de kena. een Indiaanse fluit uit peru en Bolivia, ge
speeld. Aanvang: 15.00 uur.
Installaties van Irini Scosos
Eieren in een condoom en
plastic borsten op sponzen
1 VORMGEVING1
Sieraden van acrvlaat: mooi maar niet duur
BEELDENDE KUNST
Burgsteeg 14. open: do tm za. 14/18 u
tm 9 december
Leiden
„Is deze troep nu kunst? Dat
kan ik toch ook." Met verbaal
geweld op fluistertoon breken
twee jongeheren in blazer de
conceptuele kunst van Irini
Scocos in galerie Stelling tot aan
de grond af. Binnen drie minu
ten staat het tweetal weer. op
straat. De expositie is daarmee
verworden tot kunst voor de
eenling, want de rest van de tijd
die ik in de galerie verblijf, ben
ik, op mensen van de galerie
zelf na, moederziel alleen.
'Eggs' heet een kunstwerk.
Tussen twee roestvrij stalen ha
ken aan de muur is een zwart
condoom gespannen, met erin
drie uitgeblazen eieren. Over de
haken, tussen het condoom en
de muur, liggen zwarte plastic
tulpen.
Vanaf de hanebalken hangt
een enorme lap blauw plastic,
op de grond vastgehouden door
een laag aarde. Door het plastic
zijn zwarte veren en vleeshaken
gestoken. Aan sommige haken
zijn foto-negatieven geprikt.
Aan andere hangen papiersnip
pers met teksten als 'I could get
you with my fifty dollar suit' of
'life of bVutality and ignorance'.
Dezelfde teksten liggen versnip
perd op de grond, half onder de
aarde geveegd. 'Feather heaven'
heet het gevaarte van ongeveer
vier bij vijf meter.
Mooi kan ik de werken niet
vinden, hooguit intrigerend.
Maar dat is ook de bedoeling
van conceptuele kunst. Het
kenmerk van deze kunstvorm is
vdat de gedachte, het concept,
belangrijker is dan het object
dat die gedachte uitbeeldt. Rest
de vraag: wat bezielde Scocos
toen zij haar collages maakte?
In de galerie ligt een stencil
met een citaat waarmee de kun
stenares haar werk wil verkla
ren. Veel wijzer word ik er niet
van, maar dat zal ook niet haar
bedoeling zijn geweest. To see
is to see through', volgens Sco
cos. Goed kijken dus en zelf
proberen te ontdekken waar
haar bizarre kunst voor staat.
Op mij hebben de werken een
beklemmende werking. Doods
kleuren en vleeshaken. Holle
frasen op snippers. De natuur
weergegeven in plastic, zoals de
tulpen, de 'verenhemel' of als
twee borsten op grote sponzen
in een teiltje. De natuur in een
rottend stadium: vochtige
herfstbladeren in een plastic
zak. En aan het eind van het
rottingsproces, steenkool, het
eindstadium van veel levende
organismen, en natuurlijk weer
plastic, het materiaal dat niet
rot of verteert.
Het overgrote deel van de
tentoongestelde werken lijkt de
vergankelijkheid uit te drukken.
Al het levende vergaat en ver
wordt tot iets doods. Misschien
houdt de expositie ook nog wel
een waarschuwing in voor onze
consumptiemaatschappij: als
we zo doorgaan, zal slechts
plastic ervan resten.
Scocos heeft eerder geëxpo
seerd in musea van New York.
Spanje, Griekenland en Amster
dam. Haar werk is opgenomen
in de collecties van onder meer
het 'New Museum of Contem
porary Art' in New York en de
Amsterdamse gemeente.
Oorhangers in veel speelse vari
aties. fantasierijke broches en
armbanden, ringen en halsket
tingen van allerlei soort. De mo
derne sieraden die te zien en te
koop zijn in Galerie Art Acry
laat hebben met elkaar gemeen
dat ze zijn vervaardigd van een
kunststof. Sommigen spreken
schamper van plastic sieraden.
Toegegeven, het is geen goud
wat er blinkt in de galerie aan
de Nieuwstraat. De moderne
sieraden zijn gemaakt van glan
zend acrylaat en hebben strakke
geometrische vormen en motie
ven. Het zijn kleine künstobjec-
ten met soms vernieuwende
tendensen.
Toen in de jaren zeventig het
acrylaat (ook wel perspex ge
noemd) als materiaal voor
vormgeving werd ontdekt wa
ren er veel gerespecteerde sie
raad-ontwerpers die daarmee
aan het experimenteren gingen.
De oorhangers en broches, veel
al vervaardigd van fluoresceren
de groene of roze staafjes en
schijfjes, maakten aanvankelijk
opgang bij de punkbeweging,
maar werden in later jaren ook
zeer populair bij het grote pu
bliek.
In deze tijd hebben veel sie
raad-ontwerpers hun aandacht
al weer verlegd naar andere,
nieuwe materialen. Toch is Ga
lerie Art Acrylaat er in ge
slaagd een aantal ontwerpers
van sieraden bij elkaar te bren
gen die nog steeds met acrylaat
werken. Voor sommigen is deze
kunststof een substantieel be
standdeel van het ontwerp, in
een samenstel met andere ma
terialen. Maar. dikwijls zijn de
sieraden ook geheel in acrylaat
vormgegeven.
De getoonde sieraden van
Hanneke van der Leeuw zijn
een combinatie van zwart acry-
De sieraden van Fnts Smits: strakke geometrische vormen en een zo
groot mogelijke perfectie. foto g. van soesi
laat en zilver. Het ingelegde
edelmetaal heeft een geometri
sche belijning. De eenvoud van
materiaal en vorm maakt het
ontwerp vrij tijdloos. Een bro
che met art-deco motief had
ook 50 jaar geleden gemaakt
kunnen zijn. Hanneke van der
Leeuw laat zien dat een gewoon
materiaal als kunststof, in com
binatie met een edelmetaal,
heel mooi en stijlvol kan zijn.
En bovendien zeer betaalbaar.
De acrylaat-sieraden van BeL
Design zijn minder verrassend.
Ze worden in een grotere oplage
gemaakt en zijn in veel winkels
te koop. De getoonde ontwer
pen lijken veel op de sieraden
die tien jaar geleden tot de
punk-cultuur behoorden. Ze
zijn zorgvuldig gemaakt, maar
een beetje passé. Het werk van
Cécile van Eed en is ook wel be
kend. maar haar ontwerpen zijn
tijdlozer en verfijnder. Door die
verfijndheid krijgen haar siera
den een klassieke elegantie. De
getoonde ontwerpen van Lous
Martin maken deel uit van mu
seumcollecties in binnen- en
buitenland. Opmerkelijker dan
haar standen zijn doenlijk de
fraai vormgegeven pillendoosjes
die Art en Acrylaat exposeert.
De broches en oorhangers
van Pauline van Os vallen op
omdat er een scheur in het ma
teriaal zit. In haar nieuwste
Nok is dB scheur zelfs iets wij
der zodat een ondergrond van
spiegelacrylaat zichtbaar wordt.
Van Dolf Schilferstein wordt een
aantal kolossale ringen (of ei
genlijk ringobjecten) getoond
die bestaan uit samengestelde
delen, niet geschikt voor typis
tes.
De sieraden van beeldend
kunstenaar Frits Smits wijken af
van de andere ontwerpen om
dat hij een vormtaal hanteert
die teruggrijpt op de traditie
van het constructivisme. Met
/i|n geblokte sieraden, meestal
in zwart/wit of elementaire
kleuren, heeft hij een conse
quente, herkenbare stijl ontwik
keld. gekenmerkt door strakke,
vaak geometrische vormen en
een zo groot mogelijke perfec
tie.
Opmerkelijk is dat bijna alle
getoonde sieraden overwegend
geometrisch en abstract van
vorm zijn. Enige uitzondering
hierop is het werk van de Leidse
ontwerpster Hiske Bern. Zij
wordt gefascineerd door insec
ten, vervaardigd van messing,
met transparante vleugels of
een metallic-achtig schild.
De getoonde sieraden bij Art
en Acrylaat zijn te koop en niet
duur. meestal onder de hon
derd gulden. Daarvoor heeft
men veelal een sieraad dat
uniek is of slechts in kleine aan
tallen is vervaardigd.
De expositie is te zien tot 22
december in Galerie Art en
Acrvlaat aan de Nieuwstraat 53a
te Leiden.
ACHTERGROND
Roland Helmer van het LAK: ton per jaar nodig om theater draaiende te houden. archieffioto jan holvast
LEIDEN SASKIA STOELINGA
Waarom doen de gemeente en
de universiteit al jaren moeilijk
over het subsidiëren van het
LAK-theater in Leiden? Zolang
dit theater bestaat is ei*strijd
om de financiën. Gemeente- en
universiteitsbestuurders lijken
daarbij onderling voortdurend
het gevoel te hebben dat de las
ten ongelijk worden verdeeld.
Moet de gemeente zich alleen
bezighouden met de financiën
voor de burgers en draait de
universiteit alleen op voor de
studenten?
Nee, het Leids Akademisch
Kunstcentrum, ooit opgericht
voor studenten, is uitgegroeid
tot de enige instelling in Leiden
en omgeving waar modern the
ater kan worden genoten. Het is
daarom de plicht van de ge
meente haar steentje bij te dra
gen aan een theater met een
stedelijke functie. Ongeacht of
in dat theater ook studenten zit
ten. Studenten zijn burgers, die
aan het begin van elk studiejaar
door de burgervader met klem
wordt verzocht zich in te schrij
ven in het bevolkingsregister.
Natuurlijk heeft ook de univer
siteit de plicht om een bijdrage
op tafel te leggen. En dat doen
ze ook. Het LAK-theater, ge
huisvest in het Doelencomplex,
wordt onderhouden en schoon-
gehouden door de universiteit.
Personele kosten staan op de
begroting van de universiteit.
Verder wordt er van alle facili
teiten van de universiteit ge
bruik gemaakt: zoals beveili
ging, post, drukwerk, kopiëren.
Daarnaast legt de universiteit
nog eens 37.000 gulden bij voor
de programmering. En daar
wringt nu de schoen.
De gemeente Leiden trok in
1991 60.000 gulden voor de pro
grammering uit. Dat is veel te
weinig. Vergelijkbare steden
met een theater als het LAK
(Den Bosch, Velzen, Haarlem,
Enschede) zitten ruim en ruim
boven de ton en dan worden in
de meeste gevallen nog niet het
aantal voorstellingen en het
aantal bezoekers van het LAK-
theater gehaald. Vanaf 1976,
toen het LAK-theater nog was
ondergebracht in een zolder
ruimte aan het Levendaal, ligt
de.gemeen te al dwars.
In 1982 presteerde de toenmali
ge wethouder Schouten het nog
om te zeggen dat de gemeente
zich niet voor het LAK verant
woordelijk voelt: „Het is immers
geen gemeentelijke of door de
gemeente beheerde instelling."
In 1983 toen het LAK-theater
verhuisde naar het nieuwe on
derkomen in de universiteit, zei
diezelfde Schouten: „Ik hoop
maar dat de universiteit zijn bij
drage levert en zal blijven leve
ren". Verder zag hij als één van
de voornaamste taken van het
LAK ervoor te zorgen dat de
burger de weg naar het nieuwe
theater zou weten te vinden.
Dat was indertijd al een vreem
de opmerking, want het zolder
tje op het Levendaal werd veel
vuldig bezocht door burgers die
niets met de universiteit te ma
ken hadden.
Schoutens opmerkingen wer
ken eigenlijk nog steeds door.
Hoewel de wethouders van nu
wat subtieler zijn. Voormalig
wethouder Van Dongen en nu
wethouder Koek hebben het
over "geen dekking kunnen vin
den, maar we zoeken naar mo
gelijkheden." Met andere woor
den. een structureel beleid om
een klein theater te ondersteu
nen ontbreekt volledig. Hoe is
dat mogelijk in een stad met
bijna 115.000 inwoners, waar
naast de schouwburg slechts
één ander theater LAK gehe
ten is gevestigd? Een
schouwburg en een theater die
elkaar niet in de haren zitten,
geen concurrenten van elkaar
zijn, maar programmatisch ge
zien elkaar op een goede ma
nier aanvullen. Een theater dat
150 voorstellingen heeft en
meer dan 18.000 bezoekers
trekt, van wie zeker de helft
niets met de universiteit heeft te
maken. Een theater dat vele
zondagmiddagen vol met kin
deren zit, omdat het aantrekke
lijke kinderprogramma's biedt.
Een theater dat elk jaar een ei
gen produktie (Dolce di Sposa,
Where What, Samuel Beckett,
Elektra) op de planken brengt
(onlangs nog de landelijke pre
mière had met Orestes van Lau
rens Spoor, initiatief LAK), een
theater dat probeert jonge men
sen (Brandtheater), toneelspe
lers (Hugo Eekhof), regisseurs
(Gijs de l-ange, Tom Pompert)
een kans te geven. Een theater
dat begin jaren tachtig het bal
let naar Leiden haalde, een the
ater dat Belgische gezelschap
pen liet overkomen. En dat, dat
theater krijgt geen steun van de
gemeente.
De man achter het LAK. coördi
nator Roland Helmer, vecht elk
jaar tegen het geldgebrek. Het is
een deel van zijn leven gewor
den. Na de periode Schouten
heeft hij uiteindelijk de ge
meente jaarlijks zo'n 60.000 gul
den kunnen ontfutselen. In een
zogeheten 'groene nota' heeft
hij vorig jaar het beleid voor zijn
theater uitgestippeld. Een ton.
100.000 gulden, is er nodig om
'zijn' theater levendig te hou
den. Dat lijkt absoluut niet te
veel gevraagd. Maar wat liet
wethouder Koek vorige weck tij
dens de begroting horen? „Op
dit moment kan ik daarv oor
geen dekking vinden". Over de
nota verder geen woord.
Roland Helmer is een beschei
den theaterdirecteur, die zijn
werk grotendeels achter de
schermen verricht. Helmer
schreeuwt misschien te weinig,
moet misschien veel meer met
zijn mening naar buiten komen.
Want wat zou er gebeuren als
hij vanaf morgen de poorten
voor de 'echte' Leidse burgers
gesloten zou houden?
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Le Bourgeois Gentilhomme Auteur
Molière Gezelschap Leiderdorpse toneel
vereniging Toverlei Regie Piet van der
Pas Muzikale leiding Piet Kunst Choreo
grafie: Vera Bans
Gezien 22/11 Muzenhof
Leiderdorp
Nog te zien 23/11 en 24/11 in Muzen-
hof
Een produktie als 'Le Bourgeois
Gentilhomme' is vergelijkbaar
met een ingewikkelde legpuz
zel. Het is pas echt leuk, als alle
stukjes precies op hun plaats
passen. Zang, dans. spel. mu
ziek, vormgeving enz. moeten
naadloos op elkaar aansluiten.
Om dat te realiseren haalt het
vijftien jaar bestaande Toverlei
alles uit de kast. Het resultaat
van maandenlange voorberei
dingen is er dan ook naar: To
verlei heeft optimaal gepres
teerd.
Eigenlijk heeft men van dit
beroemde toneelstuk van
Molière een wervelende show
gemaakt. Dit eigentijdse begrip
lijkt op het eerste oog misschien
OPERETTE
RECENSIE UDY VAN DER SPEK
Operette 'Der Graf von Luxemburg' van
Franz Léhar Uitgevoerd door Mozaïek
Noordwijk o I v Cees Borger m m v het
Zuid Hollands Operette Orkest Regie en
choreografie Lida Spaans
Gehoord 22 november in Tnpodia
Katwijk
Franz Léhar (1870-1948)
schreef 'Der Graf von Luxem
burg' nog in zijn onbekommer
de periode waarin meer luim
dan ernst hoogtij vierde. De
zwierige stijl van die tijd was te
rug te vinden in de lijn van de
kleurrijke kleding, in het gebaar
van de dirigerende Cees Borger,
in de vaart van de zang en de
dans èn bovenal in het enthou
siaste spontane spel van de
operettegroep 'Mozaick'.
Eigenlijk was er maar één zwak
ogenblik in de voorstelling, juist
op het moment dat de zaal èn
de hoofdrolspeelster een verras
sing te wachten stond: graaf
Mentschikoff trakteert Angèle
Didier, de schijngeliefde van de
oude vorst Basil, op een 'operet
te binnen de operette. Hij kon
digt, zomaar middenin 'Der
Graf von Luxemburg' een optre
den aan van operettegezelschap
wat vreemd. Het lag immers
geenszins in de bedoeling om
het stuk te actualiseren. Toch is
het begrip 'show' gezien de flit
sende aanpak, de overrompe
lende effecten en het pittige
tempo geheel op zijn plaats.
Dat v akmensen hier de hand
in hebben gehad, is duidelijk
herkenbaar. Piet Kunst leidt het
orkest dat met verve de muziek
van lean Baptiste Lully ten ge
hore brengt. Vera Baris heeft
sfeervolle historisch aandoende
choreografieën gemaakt. De
kostelijke kostuums (uit eigen
huis!) van Henriëtte Schimmel
vervullen bijna een hoofdrol. En
regisseur Piet van der Pas heeft
zijn spelers zichtbaar goed ge
motiveerd. Bovendien heeft hij
kans gezien om alles tot één ge
heel te smeden.
Ene meneer Jourdain heeft
centen. Als succesvol koopman
zou hij graag bij de adel horen.
Muziek-, dans-, scherm- en filo-
sofielessen en peperdure extra
vagante kleren moeten hem
toegang tot deze kringen ver
schaffen. Verder zou hij graag
zijn dochter aan iemand van
adel uithuwelijken. Niets is hem
Mozaiek uit Noordwijk dat voor
haar een stukje uit 'Eine Nacht
in Venedig' gaat zingen (een
voorproefje van hun jubileum-
uitvoering in 1992?). En daar
gaat van alles even mis. Cees
Borger heeft even z'n orkest niet
in ae hand, een deel van het
koor zet veel te vroeg in, ver
warring, onzekerheid is troef, de
vaart is emit. Wat hier niet luk
te, ging gravin Kokosow in het
derde bedrijf beter af. Ook zij
voegde een vrolijk intermezzo
in. vroeg zich op retorische toon
af, waarom er geen gebouw in
Noordwijk was voor dit illustere
gezelschap en had alle lachers
oji de hand. inclusief de drie
burgervaders in de zaal. Maar
buiten deze kleine wanklank
geen vuiltje aan de lucht: het
koor gaat elk jaar beter zingen,
homogener, spontaner en ook
met di- zuiverheid is het beter
gesteld. Hele gekke typetjes
werden neergezet, de komische
vorst Basil, de uitgelaten vrolijke
kunstschilder Brissard. de nobe
le elegante Sergej. de uitbundig
dolle luliete. gecompleteerd
door de heldere en dramatische
sojiraan van Angèle.
Al was het nog geen vijf de
cember. 't heerlijk avondje was
reeds gekomen.
te dol. en de nict-adellijke min
naar van zijn dochter geeft hem
daarom een koekje van eigen
deeg: door een Turkse vorst
wordt lourdain tot 'Mamamou-
chi' gekroond.
Zeker bij dal laatste pakt To
verlei enorm uit. Het is een ko
men en gaan van zangers dan
sers en dienaren, en zelfs - maar
liefst vier - buikdanseressen
ontbreken niet. Dat alles geolied
verloopt, is met name te danken
aan het effectieve gebruik van
het decor. Slechts drie deurpar-
lijcn bakenen het podium dui
delijk genoeg af en nemen nau
welijks ruimte in beslag. Met
twee moderne banken haalt de
regisseur vindingrijke dingen
uit. Voor de rest staat niets in de
weg om het podium met een
bont spektakel te kunnen vul
len
De gehele club is ingescha
keld en functioneert hier over
tuigend als groep. Als men zo
veel mensen voor zo'n veelei
sende produktie zo enthousiast
kan maken, heeft Toverlei voor
de komende jaren nog ruim vol
doende bestaansrecht
Totaal
Kommunikatie
zoekt met spoed
M/V
Gezien tic explosieve groet
van ons Reklame- en P.R.-
slessbeslendige Al
mei ervaring.
Leeftijd vanaf 21 /aar.
Hel voor informatie
Sol Ploegmakers.
Overdag 0/720-25712 ot
S avond071-215724.
Tot.i.il Kommunikatie
Pr Hcrtiliardliiitit 10 A/fdien a d Kun
Zwierig Noordwijks Mozciiek
