Buitenland
Joegoslavië zit
zonder president
Husak was symbool
van starre oude garde
Hulp voor oorlogsslachtoffers: een granaat
VS passeren Moskou
met voedselhulp
Dinsdag 19 november 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERAAANS HANS JACOBS JOLANDA OUKES Vertalingen: MARCREET HESLINCA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: ANDRIES DETMAR
5
NIEUWSLIJN
Duiveluitdrijvers in trek
De Italiaanse bisschoppen zijn een opleiding voor excorsisten
(duiveluitdrijvers) begonnen om aan de grote vraag naar deze
vakmensen te kunnen voldoen. Dat schrijft duiveluitdrijver pater
Gabriele Amorth in het Italiaanse jezuïetentijdschrift Civilta Cat-
tolica. Amorth en zijn twintig collega's komen volgens eigen zeg
gen om in het werk omdat er overal duivels opduiken als gevolg
van de ontkerkelijking. „Daar waar het aan geloof ontbreekt,
heeft de duivel zijn nest", zegt Amorth.
Britse bommen voor Joegoslavië
Britse bedrijven hebben tot juli clusterbommen verkocht aan
het Joegoslavische leger. De verkopen werden echter opgeschort
nog voordat het wapenembargo van de Europese Gemeenschap
van kracht werd, aldus de Britse minister van handel en indu
strie, Lilley, gisteren in antwoord op vragen van parlementariërs.
Clusterbommen ontploffen in de lucht en veroorzaken een re
gen van tientallen kleinere bommen.
Rusland pakt communisten aan
De Russische Federatie gaat alle ex-leden van het Politburo van
de Communistische Partij van de Sovjetunie voor de rechter sle
pen. Dat zegt de Russische minister van justitie, Nikolaj Fjodor-
ov, vandaag in een interview met Siiddeutsclie Zeitung. Fjodorov
noemt de verdachten die terecht moeten staan „monsters". Om
zijn woorden kracht bij te zetten trekt hij een vergelijking met de
gevluchte president van de DDR, Erich Honecker. Die noemt hij
„een kleine vis, een zuigeling in vergelijking met onze mon
sters". De processen zullen volgens Fjodorov jaren vergen.
Ashrawi wordt niet vervolgd
Israël zal de Palestijnse woordvoerster van de Palestijnse delega
tie bij de vredesonderhandelingen in Madrid, Hanan Ashrawi,
niet vervolgen wegens ontmoetingen met PLO'ers. Op zulke
contacten staat in Israël een gevangenisstraf van maximaal drie
jaar. Politieminister Milo zei eerder over een interview te be
schikken waarin Ashrawi toegeeft dat ze PLO-functionarissen
heeft ontmoet. Toen het idee alleen al werd geopperd om haar
daarvoor te vervolgen, brak een storm van kritiek los, zowel bij
Palestijnen als bij Israëli's.
Sovjets schoten Zweeds vliegtuig neer
De Sovjetunie heeft in juni 1952 een vliegtuig van de Zweedse
luchtmacht boven de Oostzee neergeschoten. Dat heeft het mi
nisterie van defensie van de Unie van Soevereine Staten (ex-Sov
jetunie) gisteren gezegd. Het ministerie betuigde in een speciaal
communiqué alsnog zijn medeleven met de nabestaanden van
de bemanning van de Zweedse DC-3. Volgens Stockholm kwa
men destijds die acht bemanningsleden om het leven.
Sovjet-militair durfde niet naar huis
Een Sovjet-militair die meer dan zes jaar is vastgehouden door
Afghaanse verzetsstrijders, is vorige week als gebaar van goede
wil vrijgelaten tijdens het bezoek van een delegatie van het ver
zet aan Moskou. De man werd naar Saudi-Arabië overgebracht
en weigerde vervolgens naar huis te reizen omdat hij vreesde
voor zijn leven. De vader van de gevangene moest zijn zoon er
van overtuigen dat de Sovjetunie wezenlijk is veranderd en dat
hem niets kan overkomen, aldus een woordvoerder van het Af
ghaanse verzet, de mujahedien.
Gustav Husak, de
vroegere president
van Tsjecho-Slowa-
kije en jarenlang
communistisch par
tijleider, is gisteren
overleden in een zie
kenhuis in Bratisla
va. Husak werd 78
jaar. Vorige week be
keerde hij zich op
zijn sterfbed nog tot
het katholieke ge
loof, waarna hem de
laatste sacramenten
werden toegediend.
Husak was het
symbool van de
communistische ou
de garde die
Tsjecho-Slowakije 20
jaar aan een stuk in
een ijzeren greep Gustav H
hield, nadat de
Praagse Lente in de
knop was gebroken. Husak was
vanaf 1975 president.
De jurist Husak deed in 1944
mee aan een mislukte opstand
in Slowakije. Maar toen in 1948
de communisten in Tsjecho-
Slowakije de macht grepen,
werd hij in de golf van stalinisti
sche zuiveringen als 'Slowaakse
bourgeois-nationalist' tot le
venslange gevangenisstraf ver
oordeeld.
Negen jaar zat hij gevangen.
Zijn rehabilitatie binnen de par
tij, na vrijlating in 1960, had hij
te danken aan een andere Slo-
waak, Aleksandr Dubcek, de uit
vinder van het socialisme met
een menselijk gezicht.
Erg dankbaar toonde Husak
zich niet. Hij liet zich door Mos
kou aanstellen als partijleider,
nadat tanks van het Warschau
pact in augustus 1968 de Praag
se Lente om zeep hadden ge
bracht. Systematisch draaide hij
Dubceks hervormingen terug
en maakte hij Tsjecho-Slowakije
tot een bastion van orthodox
communisme, dat zich bijna tot
het bittere eind verzette tegen
Peru treedt
mensenrechten
nog met voeten
DEN HAAG ANP
De schendingen van de men
senrechten zijn onder de Peru
aanse president Fujimori niet
verminderd. Bij de strijd tegen
de linkse guerrillabeweging
Sendero Luminoso (Lichtend
Pad) worden onschuldige bur
gers door speciale legertroepen
vermoord of weggevoerd. Dat
zegt de internationale mensen
rechtenorganisatie Amnesty In
ternational in een rapport dat
aanstaande donderdag wordt
gepubliceerd.
President Fujimori beloofde
bij zijn ambtsaanvaarding in juli
1990 dat „bescherming en be
vordering van de mensenrech
ten een krachtig beleidspunt"
van zijn regering zou zijn. Het
afgelopen jaar zijn echter op
nieuw honderden Peruanen
vermoord of „verdwenen" bij
acties van veiligheidstroepen.
Volgens Amnesty International
gaat het om zeker 250 mensen.
De ware aantallen zijn onge
twijfeld hoger, aldus de men-
senrechtengroepering.
De boerenbevolking op het
platteland is het grootste slacht
offer van de guerrillastrijd. De
veiligheidstroepen voeren gere
geld wraakacties uit bij de boe
ren die worden verdacht van
vermeende steun aan Lichtend
Pad.
foto afp daniel janin
hervormingen.
In december 1987 trad hij om
gezondheidsredenen af als par
tijleider. In zijn plaats kwam
een andere dogmaticus, Milos
Jakes, die als rechterhand van
Husak was opgetreden bij het
zuiveren van de partij van een
half miljoen hervormingsgezin-
den.
Husaks grootste kwelling was
Charta 77, de mensenrechten
groep die mede door de toneel
schrijver Vaclav Havel was op
gericht en ondanks strenge on
derdrukking bleef wijzen op de
zwakke punten van een rege
rende partij die hoe langer hoe
meer versteende.
Husak werd twee jaar gele
den, tijdens de Fluwelen Revo
lutie, ten val gebracht. Op 10
december 1989 verliet hij 'het
kasteel' in Praag, de zetel van de
president op een heuvel aan de
Moldau. Nog geen drie weken
later nam de held van de revo
lutie, Vaclav Havel, die meer
malen door Husaks toedoen ge
vangen was gezet, er zijn intrek.
WEU-landen Wanhopige Kroaten in Vukovar geven niet op
in actie voor
Dubrovnik
BONN HANS DE BRUUN
De negen landen van de West-
europese Unie (WEU) zijn be
reid om schepen en vliegtuigen
beschikbaar te stellen voor de
evacuatie van vluchtelingen uit
Dubrovnik en andere bedreig
de Kroatische gebieden. Maar
over een gezamenlijke militai
re hulpoperatie in WEU-ver
band zijn zij het niet eens. De
negen willen wel soldaten leve
ren voor een VN-vredesmacht.
Tijdens een bijeenkomst van
de ministers van buitenlandse
zaken en defensie van de WEU-
landen in Bonn bleek gisteren
dat de lidstaten eventuele deel
name aan zo'n VN-vredes
macht en het zo snel mogelijk
weghalen uit Dubrovnik van
duizenden vrouwen, kinderen
en ouderen los van elkaar wen
sen te zien. Die hulpoperatie
moet zo snel mogelijk op gang
komen.
Ook Nederland is bereid
schepen of vliegtuigen te leve
ren voor het openhouden van
corridors, waarlangs de vluch
telingen kunnen worden afge
voerd, zo zei defensieminister
Relus ter Beek. Volgens hem is
nu nog niet te voorzien of de
hulpoperaties ook militaire be
scherming nodig zullen heb
ben. Wanneer dat wel zo is, zal
de WEU zich opnieuw beraden.
Joegoslavië zit zonder president. De Kroaat Stipe Mesic
heeft zich teruggetrokken uit het staatspresidium van
Joegoslavië. Dat staat in een officiële verklaring van de
Kroatische regering, die gisteren in Zagreb is uitgegeven.
„Onder de huidige omstandigheden bestaat Joegoslavië
niet meer. De republiek Kroatië heeft geen behoefte meer
aan het handhaven van Stipe Mesic in het president
schap van de vroegere federatie", aldus de verklaring.
ZAGREB/BELGRADO AFP-Rtr-DPA
De Joegoslavische premier Ante
Markovic, die vrijdag door het
federale parlement werd wegge
stemd, blijft wel op zijn post.
Markovic ook een Kroaat
noemde het besluit van het
door Serviërs gedomineerde
parlement gisteren „illegaal en
in strijd met de grondwet". Tij
dens de stemming was minder
dan 50 procent van de afgevaar
digden aanwezig. Kroatië, Bos-
nië-Hercegovina en Monte
negro weigerden gisteren al
kandidaten te stellen voor de
opvolging van Markovic.
Na Kroatië en Slovenië zal
ook Macedonië zich afscheiden
van Joegoslavië. Het parlement
In Skopje nam gisteren een
nieuwe grondwet aan, die uit
gaat van onafhankelijkheid van
de kleine zuidelijke republiek.
De Macedoniërs vierden de
nieuwe grondwet uitbundig.
Vukovar mag in handen zijn
gevallen van het Joegoslavische,
voor wanhopige Kroatische gar
disten is dat nog geen reden de
strijd te staken. Ondanks de op
roep van hun bevelhebber om
zich onvoorwaardelijk over te
geven, bleven de verdedigers
van Vukovar vannacht en van
morgen verzet bieden.
Volgens Rode Kruis-vertegen-
woordiger Marco Altherr, die
betrokken is bij de evacuatie
van Kroaten uit Vukovar, zijn
diverse Kroatische nationalisten
naar de wijk Mitnica getrokken
om vanuit hernieuwde posities
de strijd voort te zetten. Een
Kroaat die wel gehoor had gege
ven aan de oproep tot overgave,
zei tegen verslaggevers niet te
weten hoeveel van zijn lotgeno
ten hebben besloten door te
vechten.
De Kroatische minister van
volksgezondheid Andrija He-
brang zei gisteren in Zagreb dat
de Kroatische autoriteiten en
het federale leger overeen zijn
gekomen dat het Rode Kruis
voor vandaag 450 gewonden,
110 kinderen en 100 bejaarden
uit Vukovar mag evacueren.
In Dubrovnik arriveerde gis
teren een door Italië gecharterd
schip met 150 ton hulpgoede
ren voor de bewoners van de
belegerde stad. Unicef, het kin
derfonds van de Verenigde Na
ties, heeft rond Dubrovnik een
'vredeszöne' ingesteld, waar
vrouwen en kinderen een veilig
heenkomen kunnen zoeken.
ACHTERGROND
CORRESPONDENT OOST-EUROPA RUNA HELLINGA
1 op alle gruwelijkheden die dage
lijks de kolommen van de Servische en
Kroatische kranten vullen, is de angst voor
een massaslachting onder de Kroatische
burgers in Vukovar zeker gerechtvaardigd,
nu de stad na drie maanden door de Ser
viërs is ingenomen. Aan beide zijden vecht
een ongeregeld zootje tuig, dat na vijf
maanden van geweld afspraken en regels
nog grotendeels verkiest te negeren.
Getuigenissen over slachtingen zijn talrijk,
maar de meeste zijn onbetrouwbaar. Een
uitzondering zijn twee Nederlandse journa
listen die enkele weken geleden ongewild
ooggetuige waren van de standrechtelijke
executie van vier gevangen genomen
Kroatische burgers in het dorpje Tovamik
in de buurt van Vukovar.
Haast nog opmerkelijker is de getuigenis
van een Servische vrijwilliger in het Servi
sche Engelstalige weekblad International
Weekly van deze week. Opmerkelijk omdat
het blad zeker niet van pro-Kroatische sym
pathieën kan worden beschuldigd. Toch
blijkt uit het verhaal van Goofy, zoals de
man zich noemt, zonneklaar dat de vrijwil
ligers echt onschuldige burgers afslachten.
Goofy, een veertigjarige sjacheraar en
kroegloper, maakte deel uit van een groep
van 56 vrijwilligers die bij Vukovar werden
ingezet. Hij heeft slechts enkele dagen aan
het front doorgebracht. Hij ging er heen om
een lekker potje te vechten. Uit zijn relaas
blijkt dat hij zich pas realiseerde wat oorlog
eigenlijk is, toen hij de eerste lijken in het
Er gaat bijna geen dag voorbij of Servië
en Kroatië schuiven elkaar over en weer
de grootste beestachtigheden in de
schoenen. De verhalen zijn verschrikke
lijk: vrouwen met opengesneden buiken,
gekruisigde bejaarden, gecastreerde
mannen en kinderen met afgesneden
vingers. Vreemd genoeg zie je zelden fo
to's van de gruwelijkheden, die de vre
selijke waarheid onomstotelijk vastleg
gen. Pas na de oorlog zal blijken hoe
waar de nachtmerrie-verhalen zijn die el
kaar in sneltempo opvolgen.
maisveld zag liggen.
De doden waren allemaal burgers, Kroati
sche burgers. Goofy en zijn maten kregen
van een legerluitenant een duidelijke op
dracht: „Schiet op alles wat beweegt". Ook
op kinderen. Want, aldus de luitenant: „De
laatste soldaat die het hart niet had dat te
doen, is nu dood. Een zesjarige jongen heeft
hem vermoord".
De totaal onervaren en doodsbange vrijwil
ligers volgden zijn raad op toen ze achter
een tank aan richting Vukovar trokken. Tij
dens een actie om Kroatische gardisten op
te sporen, gooiden ze een handgranaat in
een kelder. Even later klonk een wanhopige
kreet: „Help me, ik leef, ik leef nog." De
hulp voor dit oorlogsslachtoffer was simpel
en effectief: een tweede granaat.
Dat soortgelijke getuigenissen aan Kroati
sche kant niet te vinden zijn, betekent niet
dat de oorlog daar eerlijker wordt uitge
vochten. De vrijwilligers van de extreem
rechtse Paraga tooien zich openlijk met de
symbolen van de Ustasha, de fascistische
Kroatische beweging uit de Tweede Wereld
oorlog. De Ustasha heeft zich destijds aan
zulke beestachtige oorlogsmisdaden schul
dig gemaakt dat zelfs de nazi's daar een ge
schokt rapport over opmaakten. Het is on
waarschijnlijk dat mensen die met zo'n
voorbeeld voor ogen vechten, zich op het
slagveld aan de Conventie van Genève hou
den.
De vrijwilligersorganisaties bestaan voor
een groot deel uit randfiguren. De Servische
Vrijwilligersgarde bijvoorbeeld wordt geleid
door Zeljko Raznatovic, eigenaar van een
ijssalon in Belgrado. Raznatovic heeft als
voormalig inbreker in een groot aantal Eu
ropese landen een strafblad. Verder leidde
hij een tijd een goksyndicaat op het eiland
Sveti Stefan. In zijn vrije tijd is hij leider van
de supportersclub van Rode Ster Belgrado.
De harde kern van deze club vormt ook de
harde kern van zijn 600 man sterke Vrijwil-
ligersgarde.
Binnen het Joegoslavische leger (JNA)
wordt door veel officieren met afgrijzen op
het optreden van de vrijwilligers gerea
geerd. Dat neemt niet weg dat het JNA zelf
de grootste verantwoordelijkheid draagt
voor misdaden die er aan Servische zijde in
het oorlogsgebied worden begaan. De vrij
willigers krijgen hun wapens van het leger,
vechten zij aan zij met reguliere soldaten en
hun optreden wordt door het JNA gedekt.
Jeltsin verbiedt export olie en gas
WASHINGTON/MOSKOU Rtr-AI
Amerikaanse voedselhulp aan
de voormalige Sovjetunie gaat
dit jaar rechtstreeks naar de 12
republieken. Het Witte Huis
heeft besloten de Unie van Soe
vereine Staten (USS) voor 1,5
miljard dollar (ongeveer 2,7 mil
jard gulden) aanvullende voed
selhulp te geven, zo meldt de
Washington Post vandaag. „Dit
besluit onderstreept de erken
ning van het Witte Huis van de
teruglopende macht en invloed
van de centrale regering in
Moskou", aldus de krant.
Unie-president Gorbatsjov
vroeg de VS vorige maand om
voedsel- en medicijnenhulp ter
waarde van 3,5 miljard dollar. In
totaal vroeg hij de westerse lan
den om voedselhulp ten bedra
ge van 11 miljard dollar.
Dit dreigement hebben de ze
ven rijkste landen gisteren ge
uit.
Premier Silajev van de USS
zei gisteren dat de zeven be
langrijkste industrielanden ter
wereld (G-7) de USS onmiddel
lijke financiële hulp hebben
aangeboden. De premier zei dat
tijdens beraad achter gesloten
deuren een geheim „pakket
voorstellen" op tafel is gelegd,
waarmee de G-7 de USS nog
voor het eind van het jaar een
financiële injectie willen geven.
De onderministers van de G-7
onderhandelen in Moskou met
Silajev over hulp. Het onafhan
kelijke persbureau Postfactum
meldde gisteren dat de onder
handelaars hebben gedreigd de
12 republieken geen kredieten
meer te geven, tenzij ze geza
menlijk afspreken dat ze de be
staande Sovjet-schuld (zön 122
miljard gulden) zullen betalen.
Burgemeester Popov kondig
de gisteren aan dat Moskou
20.000 winkels en restaurants-
gaat verkopen. De prijs zal on
geveer 500 roebel dat is een
gemiddeld maandloon per
vierkante meter bedragen.
Werknemers zijn de eerste ge
gadigden, maar ook buitenlan
ders krijgen de kans winkels in
de Russische hoofdstad te ko
pen. Vrijwel alle winkels in
Moskou zijn sinds de jaren 20
eigendom van de stad of de
staat. Het particuliere bezit
moet de ontwikkeling van een
vrije markteconomie bevorde-
Met tien decreten maakte de
Russische president Jeltsin afge
lopen weekeinde duidelijk dat
hij snel wil overschakelen op de
vrije markt. Daartoe maakt hij
de koers van de roebel afhanke
lijk van de wereldmarkt en laat
hij nog voor het einde van het
jaar de prijzen en lonen vrij. Bo
vendien mogen dit jaar geen
aardolie, aardgas en steenkool
meer worden geëxporteerd,
omdat Rusland de brandstof
zelf nard nodig heeft. Financieel
deskundigen verwachten een
enorme inflatie. De voedselprij
zen op boerenmarkten zijn deze
maand al 50 tot 100 procent ge
stegen.
Bij hevige rellen in de binnenstad van Brussel zijn gisteren zeker 28 ge
wonden gevallen. De onlusten ontstonden bij een protestmars van
1.200 mijnwerkers, die garanties eisen voor hun werk en inkomen als In
1996 de laatste mijn haar deuren sluit. De agenten, die door de kompels
werden bekogeld met flessen en stenen, maakten gebruik van traangas
en een waterkanon. foto ap thierry charlier
KORT NIEUWS
EDITH CRESSON, de Franse
premier, heeft gisteravond voor
de derde keer sinds ze in mei
werd benoemd een motie van
wantrouwen overleefd. De mo
tie van de rechtse oppositie
haalde in de Nationale Assem-
blée slechts 264 stemmen, ter
wijl een absolute meerderheid
van 289 was vereist.
MOHAMED AJDEED, een So
malische generaal, heeft giste
ren via Radio Somalia beweerd
zijn aartsrivaal president Ali
Mahdi Mohamed te hebben af
gezet en heel de hoofdstad Mu-
qdisho in handen te hebben. Ali
Mahdi zou Muqdisho inmiddels
hebben verlaten. De nog onbe
vestigde berichten komen na
twee dagen van hevige gevech
ten in en rond de stad. De ver
zetsgroepen van Aideed en Ali
Mahdi joegen begin dit jaar dic
tator Siad Barre op de vlucht.
INSPECTEURS van de Verenig
de Naties hebben het grootste
deel van de Iraakse installaties
om uranium te verrijken voor
de vervaardiging van kernwa
pens vernietigd. Dit heeft het
hoofd van het VN-team gisteren
in Bahrayn verklaard.
DE VS hebben gisteren besloten
de Haïtiaanse vluchtelingen te
rug te sturen die in steeds grote
re aantallen per schip de kust
van Florida proberen te berei
ken. Zo'n 2000 Haïtianen heb
ben al hun toevlucht gezocht
tot de VS sinds de militaire coup
in hun land.
AMERIKAANSE en Vietnamese
functionarissen beginnen deze
week aan een eerste gespreks
ronde over normalisering van
de betrekkingen tussen beide
landen. De gesprekken worden
gehouden in New York. De VS
willen dat Vietnam medewer
king verleent bij het achterhalen
van het lot van Amerikaanse
vermisten.
IN ZUID-AFRIKA zijn het afge
lopen weekeinde bij geweldda
den tussen zwarten 18 doden
gevallen. In zwarte woonoorden
bij Kaapstad werden ongeveer
200 man extra politie en solda
ten ingezet in een poging een
einde te maken aan escalerend
geweld. In het zwarte woonoord
Vosloorus, bij Johannesburg,
vielen zondagavond zeven do
den.
HET HUIS van Afgevaardigden
heeft gisteren met grote meer
derheid een met de Senaat uit
gedokterd compromis over de
Amerikaanse defensiebegroting
ten bedrage van 291 miljard
dollar (ongeveer 532 miljard
gulden) goedgekeurd. Het com
promis betekent dat er moge
lijkheden blijven voor uitvoe
ring van het programma van de
omstreden B-2 'Stealth' bom
menwerper en dat de uitgaven
voor het Stars Wars-ruimte-
scherm wat hoger mogen zijn
dan in eerdere voorstellen.
GENERAAL POWELL, de staf
chef van de Amerikaanse strijd
krachten, heeft gisteren de
Noordkoreaanse regering ge
waarschuwd een einde te ma
ken aan haar nucleaire pro
gramma. Powell bevestigde tij
dens zijn bezoek nog eens de
Japans-Amerikaanse veilig
heidsbanden.
