Feiten
Plan-Simons leidt tot niets
Terry Waite, een
missie te veel
Thomas Sutherland, een
koppige rasonderwijzer
Primeur niet meer in trek in Japan
Dinsdag 19 november 1991 Redactie: 023-150225 janine bosma altan erdogan ronald frisart (chef) onno havermans Patrick van den hurk hans Jacobs jolanda oukes jan preenen sjaak smakman
Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: ANDRIES DETMAR
2
EN MENINGEN
WIM STEVENHAGEN
Nu de CDA-senatoren hun verzet hebben gestaakt,
krijgt staatssecretaris Simons vandaag voorlopig het
groene licht voor een bescheiden begin met de invoe
ring van een volksverzekering tegen ziektekosten. En
éls het de komende jaren allemaal meezit, is in 1995 de
basisverzekering een feit Iedere Nederlander is dan
verplicht verzekerd voor 95 procent van het huidige
ziekenfondspakket en mag kiezen of hij zich voor de
overige 5 procent wil bijverzekeren. Simons kan dan
terugkijken op een politiek succes. Maar dat is dan ook
alles. Want dat het nieuwe stelsel de stijgende kosten
van de gezondheidszorg kan intomen, dat zal ook de
bewindsman zelf niet geloven. En kostenbeheersing
was toch de inzet van het zo fel omstreden plan?
NÉRveoze Op i7E&£jü£S»
Invoer Beaujolais gehalveerd
DEN HAAG SJAAK SMAKAAAN
Het lijkt zo eenvoudig. Laat
vraag en aanbod de prijzen in
de gezondheidszorg bepalen.
Laat de verzekeraars met elkaar
in de slag gaan om de gunst van
de klant en laat de medische in
stellingen met elkaar in de slag
gaan om de gunst van de verze
keraars. De Idant kiest voor de
goedkoopste verzekeraar, de
verzekeraar kiest voor de goed
koopste instellingen. En zo blijft
de gezondheidszorg betaalbaar.
Staatssecretaris Simons schetst
dat mooie beeld in zijn 'basis
verzekering tegen ziektekosten'.
Het vrije spel van vraag en aan
bod zal er straks voor zorgen
dat de kostenstijging in de ge
zondheidszorg beperkt blijft. Op
papier heeft hij gelijk, maar in
de praktijk komt er vrijwel zeker
niets van terecht.
Voor een werking van de markt
krachten is namelijk een markt
nodig met kooplui, koopwaar
en kopers. En die is er niet. In
het plan-Simons komt 95 pro
cent van het huidige zieken
fondspakket in de basisverzeke
ring. Elke ziektekostenverzeke
raar zal polissen moeten aan
bieden waarin een uitgebreid
scala van verstrekkingen wette
lijk verplicht is opgenomen. Het
leeuwedeel van de koopwaar
(zorg) moet dus verplicht wor
den ingekocht door de koop
man (de verzekeraar) en afge
nomen door de klant (de verze
kerde). Voor de leverancier van
de zorg (ziekenhuizen, artsen,
fysiotherapeuten, specialisten,
enzovoort) is dat een prettige
positie.
Nu mag de verzekeraar wel kie
zen bij welke instelling hij zijn
'handel' inkoopt, maar in de
praktijk is die keus maar heel
klein. Als er veel meer aanbod
(van zorginstellingen) zou zijn
dan vraag (naar zorg), dan zou
den de verzekeraars flink kun
nen afdingen. Maar wie de
wachtlijsten in de gezondheis-
zorg kent, weet dat het omge
keerde het geval is. Bovendien
vergrijst Nederland, zodat de
vraag alleen maar groter wordt.
Daarmee zitten de zorginstellin
gen op rozen. Ook al is een be
paald ziekenhuis relatief duur,
om aan de vraag van zijn cliën-
ten te kunnen voldoen zal de
verzekeraar er toch een contract
mee moeten sluiten. Bovendien
ligt het méér voor de hand dat
ziekenhuizen onderling afspra
ken zullen maken over hun ta
rieven, dan dat ze elkaar kapot
gaan concurreren. Kartelvor
ming heet dat in economentaal.
Trechter
Voor de 5 procent van de zorg
die niet in het basispakket
komt, waaronder logopedie
(hulp bij spraakstoornissen),
geldt een wat ander verhaal.
Een aantal mensen zal zich
daarvoor niet verzekeren om
zodoende op de ziektekosten te
besparen. Ze zullen, omdat ze
het zelf moeten betalen, dus
ook niet zo snel naar de logope
dist gaan. Dat betekent minder
vraag, en zo komt de prijs auto
matisch onder druk komt te
staan.
Waaropi dus niet een veel gro
ter deel van de zorg, zeg 40 of
50 procent, in die vrijwillige
(bij)verzekering gestopt? De
'trechter van Dunning', vorige
week gelanceerd in het rapport
Keuzen in de Zorg, gaat een
flink eind in die richting: alle
medische voorzieningen moe
ten worden getoetst op onder
meer de vraag of de burger ze
voor eigen rekening kan nemen.
Kan dat, dan moet die voorzie
ning niet in de volksverzekering.
De hartoperatie wel in de verze
kering, de tandarts niet.
Dat heeft.ontegenzeggelijk
voordelen. De mondige, calcu
lerende burger kan een pakket
op maat kiezen met een daarbij
behorend prijskaartje. Wie een
flink eigen risico neemt, ver
hoogt voor zichzelf de drempel
om medische hulp in te roepen.
Alleen wie echt niet anders kan,
roept het medische circuit te
hulp. En zo neemt de vraag af.
Solidariteit
Een beperkt basispakket heeft
ook nadelen: mensen die weinig
verdienen, en zich dus eigenlijk
geen eigen risico kunnen per
mitteren, zullen waarschijnlijk
snel geneigd zijn dat risico juist
wel te nemen om op de premie
te besparen. Het is winst op
korte termijn, want als ze ern
stig ziek worden gaan ze de
boot in. Tenzij, en daar zal het
dan op uitdraaien, de gemeen
schap via de bijstandwet of een
andere regeling bijspringt. Weg
besparing.
Daarnaast bestaat het gevaar
van substitie: wie wel verzekerd
is voor specialistische hulp
maar niet voor de huisarts, zal
al snel eèn verwijskaart probe
ren af te dwingen. Die specialist
kost hem immers niets, de huis
arts moet hij voor elk consult
betalen. En hoeveel artsen zul
len daaraan weerstand bieden?
Uiteindelijk kost een behande
ling zo veel meer geld dan wan
neer ook de huisarts in het pak
ket had gezeten. Simons voert
substitutie aan als een belang
rijk punt voor een uitgebreide
basisverzekering.
Maar het belangrijkste bezwaar
tegen een beperkt pakket ligt
voor Simons in de solidariteit.
Jonge, gezonde mensen kunnen
het zich veroorloven zich niet
aanvullend te verzekeren. Be
jaarden en chronisch zieken
daarentegen kunnen dat niet.
Omdat voor de aanvullende
verzekeringen zich vooral
'slechte risico's' (zoals bejaar
den) zullen aanmelden, vliegt
de premie daarvoor omhoog.
Lage premies
Zoiets is al eens gebeurd, bij
het voormalige vrijwillige zie
kenfonds. Daarbij konden niet-
ziekenfondsverzekerden terecht
als ze een inkomen hadden on
der de ziekenfondsgrens (bij
voorbeeld bejaarden met een
klein pensioen en kleine zelf
standigen). De jonge gezonde
verzekerden werden door de
particuliere verzekeraars met la
ge premies weggelokt, waarna
het vrijwillige fonds zo veel dure
klanten overhield dat het failliet
ging en in 1986 werd opgehe
ven. De bejaarden moesten de
vrije markt op en konden na
langdurig politiek gekrakeel te
gen een door de overheid vast
gesteld tarief een beperkte stan
daardpolis sluiten bij de parti
culiere verzekeraars. Het geld
dat die daarop tekort komen,
krijgen ze vergoed uit een hef
fing op alle verzekeringspre
mies, de vereveningsbijdrage.
Overigens is het nog altijdzo dat
bejaarden die een 'ziekenfonds
pakket' willen, daarvoor vele
honderden guldens per maand
kwijt zijn.
Een uitgebreide basisverzeke
ring, waarbij jongeren meebeta
len voor ouderen en mensen
met een hoog inkomen meer
betalen ten bate van mensen
met lage inkomens, is een in
strument om de solidariteit te
handhaven. Maar het dilemma
is groot: hoe uitgebreider het
basispakket, hoe minder kos
tenbeheersing. Als er niets ge
beurt, wordt de gezondheids
zorg onbetaalbaar, waarschuw
de vorige week de commissie-
Dunning.
Simons kiest voor de solidariteit
boven kostenbesparing. Dat
mag, maar dan dringt zich voor
de bewindsman wel een verve
lende vraag op: waarom is het
plan-Simons dan eigenlijk no
dig?
TOKYO ELBRICH FENNEMA
CORRESPONDENT
Het gaat wat ver om keizer Aki-
hito te beschuldigen van han
delsbelemmering. Toch ligt de
oorzaak van de gehalveerde im
port van Beaujolais Nouveau dit
jaar bij hem. Tot vorig jaar wa
ren Japanners gretige afnemers
van de nieuwe Beaujolais. Het
feit dat Japanners de primeur,
als gevolg van het tijdsverschil,
als eerste ter wereld konden
ontkurken, speelde hierbij een
belangrijke rol.
Hoogtepunt was de speciale
'Beaujolais Expres'. Deze trein
reed Tokyose wijnliefhebbers in
het holst van de nacht naar Na-
rita, het vliegveld waar de Beau
jolais was ingevlogen, zodat ze
bij het krieken van de derde
dinsdag in november als abso
luut de eersten ter wereld de
nieuwe wijn aan de lippen kon
den zetten. De bar aan boord
van de trein terug serveerde de
nieuwe Beaujolais. Kaartjes
voor de Beaujolais Expres wa
ren maanden van te voren al
uitverkocht.
Vorig jaar haalde keizer Akihito
echter een dikke streep door de
pret door zijn troonsbestijging
op 12 november te houden. Als
gevolg van de strenge veilig
heidsmaatregelen voor de hon
derden staatshoofden, prinsen
en ministers die vanuit alle hoe
ken van de wereld naar Tokyo
vlogen, moest de reguliere la
ding wijken. Eén van de slacht
offers was de Beaujolais Nou
veau. Toen de wijn waar steeds
halsreikend naar was uitgeke
ken pas de vierde donderdag
van november, een week te laat,
arriveerde, was de lol er al af.
Kratten vol bleven onverkocht
staan.
Natuurlijk is de datum voor Aki-
hito's troonsbestijging niet ge
kozen met het doel de verkoop
van Beaulolais in Japan een
klap toe te brengen. En hetzelf
de geldt voor veel hindemissen
en tegenslagen die buitenlan
ders ondervinden in Japan. De
Japanse taal is moeilijk, wat
commucatieproblemen in de
hand werkt. Grond in Tokyo is
duur, wat startkosten enorm
hoog maakt voor nieuwkomers
op de Japanse markt. De wegen
zijn smal, waardoor vrachtcon
tainers van buitenlandse ver
voerders hier niet kunnen wor
den vervoerd omdat ze te groot
zijn. Stuk voor stuk hindemis
sen die niet moedwillig zijn uit
gedacht door een samenzweer
derig Japan BV om buitenlan
ders buiten de deur te houden,
maar die wel dat effect sorteren.
Eerlijkheidshalve moet er aan
worden toegevoegd dat buiten
landers die op de Japanse markt
opereren vaak ook zelf het suc
ces van hun eigen produkten in
de weg staan. Neem de Beaujo
lais. Een (verlate) fles kostte vo
rig jaar 3800 yen, iets over de
vijftig gulden. Dat was 40 pro
cent meer dan een jaar eerder
en zelfs voor Japanse begrippen
duur. De Franse wijnbouwers
en Japanse importeurs hoopten
te incasseren op de immense
populariteit van de wijn in Ja
pan. Het volume dat naar Japan
werd verscheept was immers in
de vier voorafgaande jaren ver
tienvoudigd.
De tijd Japanners bereid waren
flink te betalen voor alles wat
sjiek en Europees was, is afgelo
pen. Japanners brouwen inmid
dels, inspelend op de mode, zelf
ook wijn. Franse wijnboeren
zullen huiveren bij de aanblik
van de geplastificeerde karton
nen waarin hier de wijn wordt
verkocht, maar het neemt wel
minder ruimte in en is gemak
kelijker te vervoeren dan een
authentieke fles.
Joviale reus zat vijfjaar vast in Libanon
LONDEN CEES V
CORRESPONDENT
Van meet af aan wist Terry Wai
te dat Bayrut gevaarlijker was
dan al zijn voorgaande missies
in Uganda, Libië en Iran. Drie
keer zou hij naar Bayrut afrei
zen. De eerste keer zat hij vier
dagen vast op zijn kamer omdat
druzen en shi'ieten de straat
voor het hotel hadden uitgeko
zen als slagveld. De tweede keer
moest hij door een Amerikaan
se helikopter in Libanon wor
den afgezet omdat de luchtha
ven wegens oorlogsgevaar ge
sloten was. De derde keer werd
hij zelf gegijzeld.
Het was een koude januaridag
in 1987. Bij zijn vertrek uit Lon
den verklaarae hij: „Elke stap
die ik nu zet, is een stap in een
mijnenveld. Maar ik ben nog
steeds de enige persoon die oog
in oog heeft gestaan met de
ontvoerders. Ik ken hun gevoe
ligheden. Ik kan mij niet laten
afschrikken."
Op 20 januari verdween hij uit
het huis van een tussenpersoon,
nadat hij eerst zijn druzische
lijfwachten had weggestuurd.
Het duurde dagen voordat het
besef doorbrak dat de „joviale
reus" ontvoerd was. Daarna
kwamen de jaren van wurgende
onzekerheid. Hadden zijn ont
voerders hem gedood? Was hij
bezweken aan zijn chronische
bronchitis in een van de vochti
ge kelders in Bayruts sloppen
wijken? Bijna vier jaar lang leef
de de wereld in onwetendheid.
Van de ontvoerders kwam taal
noch teken. Geen verzoek om
losgeld. Geen foto's. Geen vi
deobeelden. Geen boodschap
pen. Niets.
Vastgeketend
Het was de Ier Brian Keenan die
tot opluchting van Waites fami
lie, eind vorig jaar de tijding
bracht: Terry Waite was nog in
leven. Hij zat in een cel onder
de verschroeide grond van
Zuid-Bayrut, hoestend, koortsig,
vastgeketend aan een elektri
sche radiator waarvan het gesis
hem gek maakte. Maar hij was
in leven.
Na Keenan werd deze zomer
John McCarthy vrijgelaten, en
ook deze Britse journalist had
nieuws over Waite. Beter
nieuws. Na drieëneenhalf jaar
geblinddoekt en vastgeketend
te hebben gezeten, was Waite
naar een betere gevangenis
overgebracht, aldus McCarthy.
Zijn isolement was beëindigd,
en Waite mocht zijn dagen slij
ten met de mensen wier vrijla
ting hij had willen bevechten:
Terry Anderson en Tom Suther
land. Hij had ook zijn goede hu
meur teruggekregen.Als gijze
laar ben ik gewoon het gewicht
kwijtgeraakt waar ik altijd al van
af wilde", had hij tegen Ma-
Carthy gezegd.
Zijn overplaatsing naar de ge
vangenis in de Bekaa-vallei was
een voorbode op zijn vrijlating.
Waite kreeg medische verzor
ging en beter voedsel - zijn ont
voerders wilden een weldoor
voede Terry Waite afleveren.
De Brit Teny Waite (links) en de Amerikaan Thomas Sutherland (rechts) tijdens de persconferentie in het Syri
sche ministerie van buitenlandse zaken in Damascus. In het midden de Syrische minister Youssef Shakour
(buitenlandse zaken). fotoafp
Met zijn vrijlating gisteren is er
een einde gekomen aan een op
merkelijk hoofdstuk in het leven
van een opmerkelijk man. Een
leven dat op 31 mei 1939 in het
Noordengelse Styal begon. Wai-
te's vader was een plaatselijke
politieman, maar zelf wilde de
jeugdige Terry liever de wereld
bereizen.
Daartoe meldde hij zich eerst
aan bij het Britse leger en ver
volgens bij de 'Church Army',
een soort Leger des Heils. Hij
kwam uiteindelijk terecht in
donker Afrika, waar hij hulpver
leners werd.
Zijn loopbaan als onderhande
laar begon in 1980 toen aarts
bisschop Robert Runcie van de
Anglikaanse Kerk hem als zijn
persoonlijke gezant aantrok.
Waite wist in onderhandelingen
met de Libische leider Gaddafi
en ayatollah Khomeini de vrijla
ting van zeven gijzelaars te be
werkstelligen, prestaties die
hem grote faam brachten.
Zelf zei Waite in 1986 over zijn
veelgeroemde onderhandel
techniek: „Ten eerste, moet je
vast zien te stellen welke partij
en de meeste macht hebben.
Ten tweede, moet je hun ver
trouwen zien te winnen. Ten
derde, moet je bij hen zien bin
nen te komen. En als je dat alle
maal voor elkaar hebt, moet je
ervoor zorgen dat er een uit
gang is waar je aan het einde
van de uitvoering samen door
heen naar buiten kunt lopen, in
plaats van de ander van het to
neel te duwen met je voet op
zijn hals en je zwaard op zijn
hart."
Het was een techniek die in Li
bië en Iran had gewerkt, maar
die in de Libanese hoofdstad
Bayrut jammerlijk faalde.
Een vechter met veel gevoel voor humor
WASHINGTON HENK DAM
CORRESPONDENT
Onderwijzen heeft de nu 60-ja-
rige Thomas Sutherland altijd in
het bloed gezeten. Zelfs in zijn
lange jaren als gegijzelde in
Bayrut vulde deze Amerikaan
van Schotse afkomst, aldus eer
der vrijgelaten lotgenoten, een
groot deel van zijn tijd met les
geven.
In een donkere kelder bracht hij
zijn mede-gegijzelden op de
hoogte van het werk van de
Schotse dichter Robert Burns,
van genetica, veeteelt en van de
mechanische details van zijn 27
jaar oude Volvo. Hij leerde de
vorig jaar vrijgelaten Iers Brian
Keenan Frans.
Niet alleen een geboren leraar,
maar ook een vechter, een man
met grote energie en met een
gezond gevoel voor humor. Zo
wordt Sutherland omschreven
door eerder vrijgelaten gijze
laars, vrienden en familieleden.
Hij zal al die eigenschappen de
afgelopen tijd hard nodig heb
ben gehad, want afgezien van
Terry Anderson heeft geen van
de Westerse gijzelaars in Bayrut
zo lang gevangen gezeten als
Thomas Sutherland.
Sutherland werd op 9 juni 1985,
een luttele drie maanden na
Anderson, ontvoerd toen hij on
derweg was van het vliegveld
van Bayrut naar de Amerikaan
se Universiteit, waar hij de fa
culteit van de landbouwweten
schappen leidde.
Hij reed in een kolonne, werd
beschermd door lijfwachten,
maar het haalde allemaal niets
uit. Leden van de terroristische
groep Islamitische Jihad scho-
ten de banden en voorruit van
de auto waarin Sutherland zat,
kapot, sleurden hem eruit en
verdwenen.
Aanvankelijk was onbekend wie
Sutherland had gekidnapt, of
wat er met hem was gebeurd.
Pas drie maanden later bleek uit
brieven die de vrijgelaten Ame
rikaanse gijzelaar ds. Benjamin
Weir bij zich had, dat Suther
land in handen was gevallen
van de gevreesde Islamitische
Jihad. Deze beweging maakte in
zijn verklaringen nooit melding
van Sutherland en verspreidde
ook nooit een foto van de Ame
rikaan. Ieder bericht over
Sutherland was afkomstig van
vrijgelaten ex-gijzelaars.
Een gijzeling was iets waarmee
Sutherland altijd rekening had
gehouden. Sutherland en zijn
vrouw zaten in 1983 nog maar
een paar maanden in Libanon
toen het hoofdkwartier van de
Amerikaanse mariniers in Bay
rut werd opgeblazen door een
zelfmoordcommando. Bij deze
actie kwamen 241 Amerikanen
om het leven.
Een jaar later werd het hoofd
van de Amerikaanse Universi
teit in Bayrut, Malcolm Kerr,
vermoord. Zijn vrouw Jean
Sutherland daarover: „Toen
Kerr was vermoord, moesten we
er rekening mee houden dat
Tom de volgende zou kunnen
zijn. Maar hij wilde toch blij
ven." Dat blijven-tegen-beter-
weten-in, die koppigheid, had
te maken met Sutherlands over
tuiging dat hij een belangrijke
taak te vervullen had. In het
Midden-Oosten, met name in
het veelgeplaagde Libanon, was
behoefte aan een landbouwex-
pert zoals hij, wist hij.
Datzelfde idealisme had hem in
de jaren '70 ook al naar Etiopië
gevoerd, waar hij lesgaf terwijl
om hem heen de revolutie
woedde. Jean Sutherland: „Tom
vond dat hij in die delen van de
wereld iets nuttigs kon doen.
Hij zei altijd dat de toekomst
van de landbouw in de ontwik
kelingswereld ligt."
Sutherland werd in 1931 op een
boerderij in Schotland geboren.
Hij studeerde aan de Universi
teit van Glasgow, en vervolgens
aan de Iowa State University in
het hart van Amerika's land
bouwgebied. In Iowa leerde hij
zijn vrouw kennen. Hij trouwde
in 1954, en werd in 1963 Ameri
kaans staatsburger. Het echt
paar heeft drie dochters.
Het nieuws over de vrijlating
van Sutherland viel gisteren sa
men met de voorbereidingen
van de familie voor de begrafe
nis van zijn schoonvader. Willi
am Murray, die tijdens Suther
lands gevangenschap de be
langrijkste woordvoerder van de
familie was, overleed afgelopen
zaterdag op 88-jarige leeftijd.
De man die zich zo heeft inge
zet voor de vrijlating van zijn
schoonzoon heeft dat zelf niet
meer mogen meemaken.
