Leo's wil was wet
7
TT
et vissersvolk wikt, maar haven-
baron Leo beschikt. En zo zal
«■L .5» het blijven tot april, als de dan
72-jarige president-commissaris van Zeeha
ven IJmuiden NV afstand doet van zijn troon.
Leo Jansen, bejubeld en verguisd, regeert met
strakke hand. „Zijn wil is wet", zeggen ze aan
de wallekant.
Binnen enkele jaren 'versleet' Zeehaven
IJmuiden twee directeuren, Ernst Kip en ir.
Gerard van Houweninge. Wat is er gebeurd?
Jansen, licht geïrriteerd: „Niets. Van Hou
weninge kon zich verbeteren met een andere
baan. Hij is niet weggegaan vanwege mijn
aanwezigheid. Kom nou. Ik ga over een paar
maanden zélf weg."
„En Kip werd ziek. De visserij is een com
plex bedrijf. En laten we even stellen: ik ben
geen man die met iedereen ruzie Vnaakt. Ik
kan niet alles in m'n eentje beslissen. Ik heb
toch te maken met de raad van commissaris
sen en de aandeelhoudersvergadering?"
De derde directeur is in aantocht. Jansen:
„Voorlopig tijdelijk. Deze manager heeft een
uitstekende staat van dienst. Hij gaat zo snel
mogelijk beginnen. Wij hadden hem al op
het oog en hij was gelukkig vrij. Ik hoop dat
hij Van Houweninge definitief gaat opvolgen.
Nee, zijn naam kan ik nog niet geven."
—Gladde zakenman
Leo Jansen. Hij kwam, zag en overwon, zeg
gen trouwe volgelingen. Hij is een gladde
kenman die geen tegenspraak duldt en r
dewerkers achteloos aan de kant schuift, zeg
gen tegenstanders. Vriend en vijand zijn ech
ter eensgezind over de manier waarop de
eerzuchtige regelneef de privatisering van
Staatsvissershavenbedrijf (SVHB) tot Zeeha
ven IJmuiden NV heeft geleid. Een prestatie
van formaat, is hun mening.
Maar is de privatisering gelukt? Wat de
aandeelhouders van de Zeehaven IJmuiden
betreft wel. Zij liepen aan de leiband van het
Staatsvissershavenbedrijf, maar werden baas
in eigen huis toen ze de erfpachtgrond kon
den kopen waarop hun bedrijven stonden.
Bovendien werden ze mede-eigenaar van
Zeehaven IJmuiden. Volgens werknemers is
er aan de (bureaucratische) structuur van het
havenbedrijf, waaronder de visafslag IJmui
den valt, weinig veranderd.
Het bedrijf werd geprivatiseerd In 1989.
Leo Jansen stond op het toppunt van zijn
macht. „Toen had hij moeten opstappen",
zegt Chiel Roos, die lange tijd zij aan zij met
Jansen optrok. „Na de privatisering ontpopte
hij zich als een egotripper die maar al te
graag alles in z'n eentje wilde doen."
Maar Jansen bleef. Onder zijn leiding werd
de haventoegang verbreed, werden
nieuwe kades gebouwd en de haven
uitgebaggerd. Er kwamen plannen
voor herbouw en nieuwbouw van
het visafslagbedrijf. Er verscheen
een moderne elektronische sorteer-
machine, en last but not least nam
Zeehaven IJmuiden de bouw van
een roll-on-roll-off terminal over.
Stuk voor stuk miljoenen-investe
ringen. Roos: „Die investeringen
waren nodig en zouden zonder hem
ook zijn gedaan. Het gaat om de
manier waarop hij zich na de priva
tisering opstelde, daarover lopen de
meningen uiteen."
De terminal zou door Zeehaven
worden verhuurd en vooral Jansen
voorspelde de terminal een grote
toekomst. Een paar maanden voe
ren er twee veerboten tussen IJmui
den en Ramsgate in Engeland. Toen
werden de schepen wegens uitblij
vend succes uit de vaart gehaald. De
verloederde ro-ro haven is (voorals
nog) een miskleun. „Daar komt ver
andering in. Meer kan ik niet zeg
gen", zegt Jansen.
Traumatisch
Zeehaven IJmuiden haalde vorig
jaar een recordomzet van 108 mil
joen gulden met ruim één miljoen
gulden winst. Ondanks dat bevredi
gende resultaat wankelde Jansen,
door zijn eigenzinnige optreden, op
zijn voetstuk. Maar zijn tegenstan
ders (enkele aandeelhouders) lieten
hem met rust. „April volgend jaar wordt Jan
sen 72, dan moét hij weg. Hij heeft nog maar
een korte periode te gaan. Waarom zouden
we ons problemen op de hals halen door
hem voortijdig weg te sturen?", redeneerden
zij. Directeur Ernst Kip ging wél voortijdig
weg. Hij hield het maar een paar maanden
uit met de allesbesüssende president-com
missaris. „De bemoeizucht van Jansen, wer
kelijk niets wilde hij loslaten. Hij wilde alles
in z'n eentje doen en kon daarbij geen potte-
kijkers gebruiken. Ik ben door toedoen van
die man behoorlijk beschadigd", zegt de
voormalig directeur.
De huidige wethouder economische zaken
van de gemeente Den Helder heeft het 'diep
tepunt in zijn loopbaan' achter zich gelaten,
maar nog niet helemaal verwerkt. „Ik voel er
niets voor het verhaal op te rakelen. Ik kan
wel zeggen dat het een traumatische ervaring
is geweest. Een periode vol pijn en ellende. In
IJmuiden kom ik nooit mfeer."
Eind 1988 trad Kip aan. „Eind april 1989
ben ik tussen de wielen geraakt", zegt hij. Al
snel na zijn benoeming werd duidelijk dat
het niet boterde tussen Kip en Jansen. Ze
ontliepen elkaar. Toen op 10 april van dat
jaar minister Smit-Kroes van verkeer en wa
terstaat, geflankeerd door president-commis
saris Leo Jansen, de overdracht onderteken
de, was Kip de eerste directeur van de ge
privatiseerde onderneming in geen velden
of wegen te bekennen.
Zijn afwezigheid maakte tongen los. „Ik zat
in Engeland voor zaken. Acquisitie vond ik
belangrijker dan mooi weer te spelen op zo'n
dag." En Jansen? Die ^ei op die historische
dag: „Vandaag is het de dag van Zeehaven
IJmuiden, maar ook een beetje mijn dag."
Kip vertrok uit IJmuiden en keerde terug naar
Den Helder waar hij al had gewerkt als hoofd
van de gemeentelijke haveijdienst. Leo Jan
sen kreeg weer alle touwtjes in handen. „Ik
moest wel doorgaan, er was toch geen andere
directeur?"
In januari 1991 begon de tweede directeur
vol goede moed. Gerard van Houweninge.
Een door de wol geverfde manager, die onder
meer directeur van het Havenschap Temeu-
zen was geweest. Ook hij bleef niet lang. In
oktober dit jaar kondigde hij zijn vertrek aan
naar de Overijsselse Ontwikkelings Maat
schappij. „Mijn keuze voor een andere werk-
kring heeft in de eerste plaats te maken met
de aantrekkelijke kanten van die nieuwe po
sitie", zei Van Houweninge eerder tegen deze
krant. Hij beschouwt Zeehaven IJmuiden
verder als een afgesloten hoofdstuk en wei
gert ieder commentaar.
Jansen en Van Houweninge zaten op el-
kaars lip in het hoofdkantoor van Zeehaven
IJmuiden. Om de lieve vrede te bewaren, zo
wil het verhaal, verhuisde Jansen naar een
kamer in het kantoorgebouw Het Duin. Een
kamer met uitzicht op zee. „Ik wilde Van
Leo Jansen: „Ik ben geen man die met iedereen ruzie maakt."
ted Photos De Boer GERALD VAN DAALEN
Omstreden havenbaron regeerde met straffe hand overijmuiden
Houweninge niet voor de voeten lopen. Hem
een eerlijke kans geven. Ik denk dat het ka
rakter van het gecompliceerde havenbedrijf
een aanpak eist van een ervaren manager.
Dat was Van Houweninge duidelijk niet",
zegt Jansen.
Leo Jansen is een geboren en getogen IJmui-
denaar. Na de oorlog werkte hij bij de vis-
meelfabriek Noord-Holland in Beverwijk en
klom er op tot procuratiehouder. Toen die fa-
Zeehaven Umuiden: onder het bewind van Leo Jansen werden er miljoenen-investeringen gedaan.
briek in 1959 afbrandde, kwam hij in dienst
van Vismeelfabriek De Toekomst in IJmui
den. In 1962 begon Jansen voor zichzelf met
een bedrijfje dat zich bezighield met de fabri-
parelmoer-pigment. In 1968 kon de
zakenman zijn bedrijf verkopen en
vestigde zich voorgoed in Frankrijk.
Toch kwam hij nog geregeld in
IJmuiden, omdat hij onder meer
commissaris was van het constructie
bedrijf van Jaap Douwstra. En deze
DouwstTa was voorzitter van de Ver
eniging Belangenorganisatie van On
dernemers op de Terreinen van het
Staatsvissershavenbedrijf (BOS-
groep).
Op een dag had Douwstra geen tijd
>m de vergadering van de BOS-groep
'oor te zitten. Hij vroeg of Leo Jansen
(toen 64) voor één keer wil invallen.
Na lang aandringen stemde Jansen
toe. Jansen dwong met zijn doortas
tende manier van optreden respect
af, raaide enthousiast en bégon zich
de zaak te verdiepen. De BOS-
groep had een nieuwe leider.
De BOS-groep was het antwoord
op de Initiatiefgroep, een club van ze
ven grote IJmuidense ondernemers
de Nederlandse Zeevisgroothan
del. Deze Initiatiefgroep onderhan
delde al in de eerste helft van de jaren
tachtig met toenmalige minister
Smit-Kroes over de privatisering van
het Staatsvissershavenbedrijf. Er was
angst onder de kleine ondernemin
gen dat de 'acht havenbaronnen' in
de toekomst de dienst zouden uitma
ken. Voor de Initiatiefgroep was de
BOS-groep niet meer dan een luis in
I de pels.
Jansen zag mogelijkheden. Hij
werkte als een bezetene. Was voort
durend in Den Haag om zijn plannen aan in
vloedrijke politici te laten zien. Onderhandel
de er als enige vertegenwoordiger van ven
nootschap Zeehavenbedrijf in oprichting,
voortgekomen uit de BOS-groep. Voor de op
richting (Den Haag wilde met een rechtsper
soon praten) was een startkapitaal nodig van
5 miljoen. Jansen tekende privé en stond als
enige garant voor het bedrag.
Ondémemer Roos zou meetekenen maar
hield op het allerlaatste moment zijn pen in
zijn zak. Het eerste conflict met Jansen was
geboren. Roos: „Op het allerlaatste moment
bleek dat ik, in tegenstelling tot wat lansen
had beweerd, hoofdelijk aansprakelijk zou
zijn. Dat risico was me te groot."
Ego-tripper
Steeds meer mensen zagen heil in de plan
nen van Jansen, die onverdroten doorging.
Hij slaagde er op eigen houtje in invloedrijke
mensen te strikken voor een commissariaat
in de nieuwe onderneming: adjunct-direc
teur Van Muiswinkel van de Nederlandse ln-
vesterings Bank, oud-directeur Wegstapel
van Schiphol, de invloedrijke politicus Van
Vlijmen (CDA) en de toenmalige WD-wet-
houder Vqn Hoek, die namens de gemeenten
Velsen en Katwijk en de provincie Noord-
Holland toetrad.
De BOS-groep slaagde er in om het Staats
vissershavenbedrijf over te nemen voor ruim
15 miljoen gulden. De overheid deed mee
voor 3 miljoen. Katwijk (de aan IJmuiden ge
lieerde vissersplaats) bracht 300.000 gulden
in, de provincie Noord-Holland 900.000 en j
Velsen 1,8 miljoen. Het lukte Jansen en de
zijnen om de voormalige grond van het
Staasvissershavenbedijf te verkopen aan be- i
drijven die de grond tot dan toe in erfpacht j
hadden.
Alle aandeelhouders (inclusief de leden j
van de BOS-groep) waren het er over eens
dat Jansen moest worden beloond voor de
geleverde inspanningen. Over de hoogte van
het bedrag maakte niemand zich druk. „Als
je een manager had ingehuurd, wat was je
dan kwijt geweest? Twee ton per jaar? Drie j
ton? Veel geld in ieder geval", zegt Roos.
Op de rekening van Zeehaven IJmuiden
werd een bedrag van 30 miljoen gulden ge
stort. Van dat bedrag moesten ook de andere 1
BOS-leden, die zich voor de privatisering
hadden ingezet, worden betaald. Maar alleen
Jansen bezat een volmacht voor de rekening.
Roos: „Hij wilde onderling even regelen wie
wat moest krijgen. Juist dat vond ik verre van
netjes. Toen werd mij duidelijk dat Leo een
charmante egotripper is."
Eerzucht
„Het grote probleem is dat Leo nooit recht
streeks met je praat. Hij is zakelijk heel kien,
maar je weet niet wat je aan hem hebt. Dan
zegt hij dit en dan weer dat." Kip: „Het is een
man met een enorme energie, maar hij heeft
geen visie. Hij is een korte-termijn-denker.
Een warhoofd, die met de mensen meepraat,
maar ondertussen. En hij verschuift mensen
net zo makkelijk als kasten."
Bestuurder Ruud Comelisse van de Abva
Kabo: „Ho ho. In mijn ogen is Jansen een on
dernemer van de oude stempel. Dat bedoel
ik positief. Hij is toch meegegaan met alle
nieuwe ontwikkelingen die het bedrijfson-
dememerschap met zich meebrengt. Hij is
een animator die wel eens vergeet dat zijn
persoonlijke instelling niet gemiddeld is. En
wat die directeuren betreft: dat wil ik hem
niet aanrekenen. De eerste was een opportu
nist van de eerste orde en de tweede is uit
zichzelf weggegaan. Geloof me, lansen zit er
echt niet alleen voor het geld. Zijn drijfveer is
eerzucht, denk ik."
Voorzitter C. Bos van de stichting Admini
stratiekantoor Zeehaven IJmuiden (waar aile
aandelen zijn ondergebracht): „De aandeel
houders hebben vertrouwen. Goed, er is nog
geen dividend, maar ze zien hoe een tot voor
kort troosteloze, beetje vervallen, haven
nieuw leven wordt ingeblazen. Dat daarbij
fouten worden gemaakt, vooruit, ledereen
kan zeggen wat hij wil, maar niet dat Jansen
weinig werk heeft verricht."
Jansens afscheid nadert met rasse schre
den. „Eerst had ik er moeite mee, maar nu
niet meer. Ik ruik de vrijheid. Er is meer dan
alleen maar werken. En ik heb, terugkijkend,
het heerlijke gevoel dat de zaak in gang is ge
zet. Dit bedrijf was ingeslapen en ik kan niets
anders vaststellen dat er in die tweeëneenhalf
jaar veel van de grond is gekomen. Ik laat een
bedrijf met toekomst achter."
ZATERDAGS
Leo Jansen, president-commissaris van Zeeha
ven IJmuiden NV. Een bejubeld en verguisd
man. Binnenkort neemt hij afscheid van zijn
imperium, dat hij jaren met strakke hand leid
de. Uit gesprekken met naaste medewerkers en
ex-collega's rijst het beeld van een eerzuchtig on
dernemer die geen tegenspraak duldt. Een ego
tripper die medewerkers achteloos aan de kant
schuift. Maar ook iemand die met de transfor
matie van het Staatsvisserhavenbedrijf tot Zee
haven IJmuiden NV bij vriend en vijand respect
heeft afgedwongen.
'Een charmante
egotripper die
alles in z'n
eentje wil doen'
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1991
