Operatie
Mondje Dicht
ZATERDAGS BIJVOEGSEL
RaRa-aanslagen
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA MARGOT KLOMPMAKER
Zaterdag 16 november 1991
VORMGEVING: FRED VAN GELDEREN MARCO KROES RUUD VOGELESANG
Twintig tot dertig personen
voeren in ons land actie onder
de naam RaRa. Groter is de
groep potentiële daders niet, die
woensdag de bomaanslagen
pleegde op de woning van
staatssecretaris A. Kosto van
justitie en het ministerie van
Binnenlandse Zaken. En hoog
uit drie personen hebben de fei
telijke aanslag op hun geweten,
weet directeur A. Docters van
Leeuwen van de Binnenlandse
Veiligheidsdienst (BVD). Hij
kent zijn pappenheimers. Hij
heeft ze alleen nog niet aan een
touwtje, wilde hij de pers eerder
deze week laten geloven. Maar
als de daders bekend zijn en
ook hun vergrijpen, moet het
toch mogelijk zijn binnen af
zienbare tijd een groep ver
dachten in de kraag te, vatten?
Of duurt het langer om te be
wijzen dat 1 en 1 ook werkelijk
2 is?
RaRa heeft sinds 1984 de volgende aanslagen geclaimd:
-V 17 september, brand Makro Duivendrecht, 48 miljoen schade.
9 juli, brand Van Leer Amsterdam, 750.000 gulden.
18 december, brand Makro Duiven, 49 miljoen.
18 december, brand Makro Duivendrecht, 100.000 gulden.
10 januari, brand Makro Nuth, 39 miljoen.
19 juni, vernieling bij Shell Nieuwegein, 35.000 gulden.
26 juni, brand Shell, Alphen aan den Rijn, 550.000 gulden.
25 januari, inbraak en brand bij drukkerij Elba Schiedam,
r 7 maart, vernieling bij Shell Amsterdam,
r 7 maart, vernieling bij Shell Muiden.
11 april, vernieling bij Shell Almere-Haven.
-Y 24 augustus, brand bij Philips Amsterdam, 500.000 gulden.
,Y 21 september, vernieling Shell Nieuwegein.
-Y 16 april, brand bij Shell Hilversum, 1,5 miljoen gulden.
,Y 17 april, vernielingen bij Shellstations in Nieuwerkerk aan den IJs-
sel, Leiderdorp, Waddinxveen, Leiden, Hazerwoude, Reeuwijk en
Bodegraven.
,Y 19 april, vernielingen bij Shell Hoofddorp, Aalsmeer en Nieuw-
Vennep.
1990
,Y 18 maart, aanslag marechaussee-kantoor Arnhem.
JY 18 maart, aanslag marechaussee-kantoor Oldenzaal.
JY 26 maart, bomaanslag ministerie van justitie, Den Haag.
,Y 26 maart, brand op Byzantium-complex Amsterdam.
1991
-Y 13 november, woning Kosto Grootschermer.
,Y 13 november, ministerie van binnenlandse zaken Den Haag.
Justitie heeft vrij spel, maar zwijgt in alle
talen bij onderzoek naar RaRa-aanslagen
Waar verstoppen de bommen
makers van RaRa zich? Welke
nieuwe plannen hebben deze
'links-radikalen'? Hoe groot is de groep, die
de bomaanslagen van woensdagochtend
heeft geclaimd? Als de BVD inderdaad weet
wie deze terreurdaden op z'n geweten heeft,
waarom worden die criminelen dan niet aan
gehouden?
Vragen in overvloed en frustraties alom bij
politie- en justitie-functionarissen sinds Ne
derland woensdag werd opgeschrikt door het
anonieme geweld van een groep misdadigers
die zich achter de naam RaRa verschuilt.
Tientallen rechercheurs zullen de komende
dagen gaan proberen de 'ongrijpbare' terro
risten te grijpen maar'de kans dat ze daarin
op korte termijn slagen, lijkt niet groot. Ze
weten misschien wél waar ze moeten zoeken,
maar de misdaden bewijzen is een ander ver
haal. Er is de afgelopen jaren al heel veel, me
rendeels vergeefse politie-energie gestoken in
het voor de rechter brengen van de mensen
achter RaRa. De nieuwe poging begint der
halve niet bepaald onder een gelukkig ge
sternte.
Over de strategie van het politieteam valt
in dit stadium uit officiële bron bitter weinig
te vernemen, ledereen zwijgt krampachtig
sinds BVD-chef Dokters van Leeuwen woens
dagmiddag op een persconferentie te kennen
gaf dat hij zoekt binnen de twintig dertig
personen die de harde kern van de terreur
groep RaRa vormen. Voor iedereen, ook al
heeft hij of zij slechts zijdelings met de zaak
te maken, geldt inmiddels een zwijgplicht.
.,Een beslissing van de minister", zoals een
woordvoerder van minister Dales van bin
nenlandse zaken meldt. Dat overkwam bij
voorbeeld de docenten van de vakgroepen
tactiek en techniek van de Rechercheschool
Zutphen. Op de vraag van journalisten of zij
een kort college in algemene recherche-tech
nieken mochten volgen, volgde een vanuit
Den Haag gedicteerd spreekverbod.
Hetzelfde gebeurde met gepensioneerd
politiecommissaris van Rotterdam J.A.
Blaauw. Hij wilde deze krant best wat vertel
len over de wijze waarop hij in de jaren ze
ventig het onderzoek leidde naar de bom
aanslagen tegen de Nederlandse Gasunie in
Ommen en in Ravenstein, gepleegd door de
Palestijnse terreurgroep Zwarte September.
Wegens een krakende telefoonlijn werd het
gesprek even onderbroken. Meteen daarna
was hij in gesprek en toen Blaauw na twee
minuten weer opnam, was zijn reactie: „Ik
wil het onderzoek niet voor de voeten lopen.
Alles wat ik nu zeg wordt in verband gebracht
met de RaRa en dat wil ik niet. Als de RaRa
niet deze belangstelling had gekregen, had u
mij niet gebeid. Belt u maar naar Den Haag
als u meer wilt weten". In Den Haag is poli-
tievoorlichter Sjef van Woensel de enige die
namens het landelijke team wat mag zeggen.
Hij heeft echter niets te zeggen. „Bovendien
maken we de vijand niet wijzer dan hij is",
zegt hij resoluut.
Mr.A.H.W. Docters van Leeuwen geeft tekst en uitleg. Naast de BVD-topman mr. Opstelten van
Binnenlandse Zaken en dr. Suyver van Justitie. foto arthur bastiaanse/anp
Niet alleen overheidsinstellingen doen er het
zwijgen toe. Ook in kringen die volgens de
BVD mogelijk iets meer weten van de RaRa is
de operatie 'Mondje Dicht' in volle gang. „Als
u meer wil weten over de RaRa, moet u het
blad Konfrontatie maar eens lezen", zei Doc
ters van Leeuwen. De ochtend na de aanslag
was de redacteur van het onafhankelijk links-
radicale maandblad Konfrontatie (oplage
7000 exemplaren) nog bereikbaar. „Half Ne
derland zit achter de jongens van RaRa aan",
grapte hij toen, na de (vergeefse) vraag on
zerzijds wie de auteurs waren van het tame
lijk unieke interview met RaRa-mensen in
het juninummer van. Konfrontatie. Toen in
de namiddag de publiciteit losbarstte, koos
de redeacteur bliksemsnel voor de automati
sche telefoonbeantwoorder.
Aangezien de rijen ferm gesloten zijn, is
het des te opmerkelijker dat uitgerekend
BVD-directeur Docters van Leeuwen een
persconferentie gaf om zijn licht te laten
schijnen over de RaRa-zaak. Normaliter wijst
hij vrijwel elke aanvraag voor een
interview af. Jacco Boek, docent
strafrecht aan de Leidse universiteit:
„Het is natuurlijk een prachtige per
formance van de BVD om voor de
televisie te zeggen: wij weten wie
het zijn. En ik acht het waarschijn
lijk dat ze het ook echt weten. De
vraag is echter, wat ze met die infor
matie kunnen doen. Ik vermoed dat
ze er op illegale en slinkse wijze aan
gekomen zijn."
„Toch weet je niet wat je aan de
mededelingen van de BVD hebt.
Het is natuurlijk een prachtige rook
wolk. Want je zou toch zeggen dat
als de hele groep bekend is, het ook
mogelijk moet zijn ze in de gaten te
houden'. Docters van Leeuwen kan
dan misschien niet bij ze binnen
kijken, maar zo nu en dan op straat
volgen, kan best. En dan moet het
zeker te observeren zijn als er een
bom bij Kosto of bij Binnenlandse
Zaken wordt neergelegd. Maar of de
BVD nu gelijk heeft of niet met de
mededeling dat ze de daders ken
nen; die lui schrikken zich natuur
lijk rot. En dan is het wachten op
hun reactie".
Recherche-onderzoek
Boek heeft in 1988 de rechtszaak te
gen de RaRa nauw gevolgd. Na twee
jaar recherche-onderzoek en vele
RaRa-aanslagen hield Justitie in eer
ste instantie tien mensen aan. Op
één na werden ze al snel bij gebrek
aan bewijs vrijgelaten. Slechts een
persoon is veroordeeld tot twaalf
maanden cel voor het leggen van
een brandbom bij paspoortdrukke
rij Elba in Schiedam. Het zure voor
Justitie was, dat ze veel meer bewij
zen had tegen de verdachte, maar
de manier waarop die verzameld
waren tijdens een huiszoeking in
diens Amsterdamse woning kon
volgens de rechtbank niet door de
beugel. „Een blunder van de eerste
orde", noemt Boek dat.
Hij pakt de stukken uit die tijd er nog eens
even bij. Destijds heeft hij met extra veel in
teresse gelet op de bewijsvoering van Justitie.
Samen met de Wetboeken zegt dat het nodi
ge over de tactieken die opsporingsinstanties
waarschijnlijk ook nu weer gebruiken in de
strijd tegen de radicalen. In weerwil van wat
vaak wordt gesteld, blijkt dat er voor Justitie
vrijwel geen grenzen zijn aan de mogelijkhe
den om criminelen van deze aard aan te pak
ken. En van die mogelijkheden wordt driftig
gebruik gemaakt, zo blijkt uit de processtuk
ken.
Daarbij kan de politie alle methoden zon
der problemen toepassen bij mensen op wie
(nog) geen enkele specifieke verdenking rust.
„Welke? Ga zelf maar na wat voor tactieken
er zijn: telefoons afluisteren, schaduwen,
richtmicrofoons om in gebouwen gesprekken
te kunnen volgen, praten met informanten
en tipgevers of infiltreren in bewegingen. Er
wordt allemaal gebruik van gemaakt en later
is daar niets meer van terug te vinden in de
processen-verbaal. Justitie hoeft zich name
lijk helemaal niet te verantwoorden voor die
manier van werken. De wet maak dat moge
lijk. In het geval van de RaRa-verdachte in
1988 wist de politie een link te leggen tussen
de brandbom bij Elba en zijn persoon. Hoe?
dat blijft tot op de dag van vandaag onduide
lijk", aldus Boek.
Inlichtingendienst
De docent strafrecht legt uit dat in normale
politie-onderzoeken (waarbij de dader van
een misdrijf onbekend is) de rechter-com-
missaris een gerechtelijk onderzoek start te
gen een onbekende dader. Komen er aanwij
zingen over de dader, dan volgt een onder
zoek op naam. De gegevens uit het eerste on
derzoek, waaruit blijkt hoe de politie op de
naam van 'n verdachte komt, blijven dan bij
de processtukken. Daarop is één uitzonde
ring en die wordt in de RaRa-zaak gebruikt.
Boek: „Een onderzoek op naam start pas
als er aanwijzingen tegen die persoon zijn.
Als die aanwijzingen verkregen zijn via de
Criminele Inlichtingen Dienst (CID), dan
hoeft de rechter-commissaris niet te weten
wat de informatie is of hoe de politie er aan
komt. Er wordt dan gewoon een onderzoek
gestart".
Boek heeft sterke aanwijzingen dat die me
thode in het RaRa-geval van 1988 is gebruikt.
„Bij Elba is de brandbom tijdig ontdekt, om
dat er een alarm af ging. Razendsnel wist de
politie vervolgens de brandbom te vinden en
nog sneller was de Explosieve Opruimings
Dienst (EOD) er om het projectiel onschade
lijk te maken. Dat is geen toeval. Ik vermoed
dat de politie op basis van eerder verkregen
informatie wist dat de verdachte die bom zou
leggen. Ze zaten gewoonweg op een heter
daadje te wachten".
„Want hoe verklaar ik anders dat de politie
er in is geslaagd de verdachte te koppelen
aan de brandbom", zegt Boek. „Ze vonden
weliswaar een vingerafdruk, maar als je niet
bij de politie geregistreerd staat, is een afdruk
waardeloos. En ze hebben aan de pompbe
diende van het Texaco-station in Amster
dam, die de jerrycans aan de verdachte ver
kocht. een foto van de persoon laten zien.
Hoe kwamen ze erbij juist die foto te tonen?
Dat blijkt nergens uit".
De conclusie van Boek luidt dan ook: Justi
tie volgt ook nu weer de RaRa-verdachten op
alle mogelijke manieren en probeert ze, bij
voorbeeld via de persconferentie, te provoce
ren. Vanzelf komt er dan een nieuwe actie
waarbij nauwgezet wordt toegekeken. Op ba
sis van die informatie wordt vervolgens een
gerechtelijk vooronderzoek gestart tegen de
verdachten. Hoe de politie aan al die wijsheid
is gekomen om juist tegen dat handjevol
mensen een onderzoek te starten, zal altijd
een raadsel blijven.
Vaag
Zelfs op de meest openhartige momenten
blijft de politie namelijk vaag doen over de
precieze tactiek die in de RaRa-za-
ken tot nu toe is gevolgd. Zo n
openhartig moment deed zich in
1988 voor, toen het weekblad Vrij
Nederland sprak met hoofdinspec
teur Herman van Hoogen, destijds
leider van het Landelijk Coördina
tieteam (LCT) inzake RaRa.
Van Hoogen verklaarde dat de
bomaanslag bij Elba bestaande ver
denkingen tegen verdachten beves
tigde. Dat bracht het onderzoek in
een stroomversnelling. „Natuurlijk
zou ik graag een heterdaad gehad
hebben, maar het is er niet van ge
komen en we hebben er ook niet op
gewacht. We hielden de doelgroep
al maanden in het oog. Dan worden
je analyses door de vondst van een
vingerafdruk bevestigd en hoef je
dus niet langer te wachten."
Tot zover geen raadsels. Maar
toen Vrij Nederland wilde weten
waarom het na de vondst van de
vingerafdruk bij Elba meer dan twee
maanden duurde voordat de arres
tatie plaatsvond, gaf Van Hoogen
niet thuis. Werd er dan toch ge
wacht op een volgende actie, zodat
heterdaad mogelijk was?
Het is wel de meest waarschijnlij
ke tactiek die de opsporingsdien
sten nu zullen gaan volgen. RaRa
nauwlettend in de gaten houden,
desnoods maanden en maanden en
wachten tot de groep weer in actie
komt. Het is voor de politic de enige
manier om aan bewijzen te komen.
De BVD heeft geduld, dat heeft ze
al eerder bewezen. Het eerste RaRa
onderzoek duurde twee jaar. Mis
schien dat de opsporingsdiensten
de uitspraak van hun Duitse colle
ga's in gedachten houden. Het
toenmalig hoofd van de Brundeskri-
milamt, Herold, adviseerde begin
jaren tachtig de terroristen van de
RAF zich maar aan te geven. „Want,
dat mag men wel zeggen, we krijgen
ze toch allemaal te pakken..."
Aad Kosto probeert een brandweerman uit te leggen dat het om zijn huis gaat, maar wordt niettemin weggehouden van de brandende resten. foto nieuw anefo
