Buitenland
Gorbatsjovs Unie
kleiner en kleiner
Indonesië onderzoekt
bloedbad Oost-Timor
Pers mag niet neuzen
in dossiers van Stasi
Baker kan in China niet om mensenrechten heen
Vrijdag 15 november 1991
t: 023-150225 RONALD FRISART {dief) ONNO HAVERMANS
JOLANDA OUKES Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEAAANTSVERDRIET Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
MINISTER BROOKE van
Noord-lerland heeft 441
extra politie-agenten naar
Noord-lerland gestuurd.
Zijn besluit, dat werd ge
steund door de oppositie,
komt na d e moord op
vier protestanten door de
IRA, afgelopen woens
dag. Cisteren werden
twee katholieken en op
nieuw een protestant ge
dood.
DE SALVADORAANSE verzetsbe
weging FMLN heeft gisteren een
eenzijdig staakt-het-vuren aangekon
digd dat morgen ingaat. Dat staat in
een verklaring die het FMLN in Mexi-
co-Stad heeft verspreid. In de Mexi
caanse hoofdstad worden al 19
maanden, onder supervisie van de
Verenigde Naties, vredesbesprekin
gen gehouden tussen de rechtse re
gering van El Salvador en het linkse
verzet.
NIEUWSLIJN
Oproep Magie Johnson vindt gehoor
Amerikanen reageren geschrokken op de waarschuwing van
basketbalster Magic Johnson om veilig te vrijen. De verkoop van
condooms is fors gestegen, nadat Johnson vorige week op de te
levisie vertelde dat hij als hetero het HlV-virus had opgelo
pen dat aids veroorzaakt. Het aantal mensen dat om informatie
vraagt over veilig vrijen, besmetting, aidstesten en banknum-
mers waar ze geld voor onderzoek en slachtoffers kunnen stor
ten is vertienvoudigd, zo melden telefonische hulpdiensten.
Vooral heteroseksuelen, die net als Johnson dachten weinig risi
co te lopen, grijpen nu naar de telefoon.
Israël wil proces tegen Hanan Ashrawi
De Israëlische politie heeft bij justitie een verzoek ingediend om
een proces te openen tegen Hanan Ashrawi, de woordvoerster
van de Palestijnse delegatie bij de vredesconferentie over het
Midden-Oosten in Madrid. Ashrawi heeft de Israëlische wet
overtreden die contacten met de Palestijnse Bevrijdingsorgani
satie PLO verbiedt. Onlangs werd de Israëlische vredesactivist
Abi Nathan wegens hetzelfde 'vergrijp' voor de tweede keer ver
oordeeld tot een half jaar gevangenisstraf.
Klan recruteert Duitse neo-nazi's
Ku Klux Klan-leider Dennis Mahon zegt dat hij tijdens een re
cent bezoek aan Europa 200 Duitse rechts-extremisten heeft ge-
recruteerd voor zijn racistische organisatie. Het Duitse weekblad
Der Spiegel meldde twee maanden geleden al dat de Ku Klux
Klan in Duitsland actief was. Mahon bevestigd dat in een inter
view met de Amerikaanse krant The Tulsa Tribune. Hij beweert
skinheads en neo nazi's te hebben aangemoedigd buitenlanders
in Duitsland aan te vallen.
Siliconen mogen in borstvulling
Een adviescommissie van de Amerikaanse keuringsdienst van
waren en medicijnen adviseert de regering borstvulling van sili
conen niet te verbieden. De commissie stelt wel dat nog niet is
uit te maken of de siliconen-vullingen helemaal veilig zijn. Daar
om is fabrikanten gevraagd meer onderzoek te doen. Consu
menten- en vrouwenorganisaties hebben geklaagd dat de borst-
vullingen ernstige gezondheidsproblemen geven. Twee miljoen
Amerikaanse vrouwen hebben hun borsten laten vergroten.
Ski-fanaten kunnen gerust zijn. Dit kerstplaatje werd gisteren ge
schoten in het Zwitserse Hinterhein, waar in een paar uur 80 mm
sneeuw viel. Hinterhein ligt. boven de 1500 meter grens. foto epa
Moskou gaf Britse 'commies' tonnen
De Sovjetunie heeft 21 jaar forse sommen geld overgemaakt
naar de Britse Communistische Partij. Dit schrijft de vroegere
partijbaas Reuben Falber in het partijblad Changes. De betalin
gen vonden plaats van 1958 tot 1979 en bedroegen soms 100.000
pond (ruim 300.000 gulden tegen de huidige koers). Het geld
werd gebruikt voor stakingsacties en de exploitatie van de krant
Morning Star. De Britse CP telt nu nog maar 4.600 leden.
'Winnaars Nobelprijs achter Suu Kyi'
Eerdere winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede moeten de
militaire junta van Myanmar (voorheen: Burma) onder druk zet
ten om de winnares van dit jaar, Aung San Suu Kyi, vrij te laten.
Die oproep deed de leider van de Burmaanse regering in bal
lingschap, Sein Win, gisteren in Washington. Win heeft tien win
naars, onder wie president Gorbatsjov van de Unie van Soeve
reine Staten, de Duitse ex-kanselier Willy Brandt, de voormalige
Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger,
de Israëlische ex-premier Menachim Begin en de Poolse presi
dent Lech Walesa, persoonlijk aangeschreven. Suu Kyi zit al 28
maanden in huisarrest.
JAKARTA-DEN HAAG ANP
De Indonesische autoriteiten
gaan een grondig onderzoek in
stellen naar de schietpartij in de
Oosttimorese hoofdstad Dilli.
Dat heeft Peter Kooijmans, de
Nederlandse vertegenwoordiger
van de VN-commissie voor de
mensenrechten, vanmorgen ge
zegd. Kooijmans was op Oost-
Timor toen het Indonesische le
ger dinsdag het vuur opende op
een rouwstoet. Daarbij kwamen
volgens ooggetuigen tussen de
50 en 180 mensen om.
Kooijmans heeft een onder
houd gehad met de opperbevel
hebber van de Indonesische
strijdkrachten, generaal Sutris-
no. Deze beloofde dat er „met
de grootst mogelijke zorgvuldig
heid" zal worden omgespron
gen met de Timorezen die na
het bloedbad werden gearres
teerd en gaf garanties dat hen
„geen mensonwaardige behan
deling" ten deel zal vallen.
Sutrisno's verklaring voor de
schietpartij, dat het om het be
dwingen van 'rellen' ging,
„heeft mij persoonlijk niet over
tuigd", zei Kooijmans. De VN-
vertegenwoordiger denkt dat
het optreden van het leger de
bevolking totaal heeft verrast.
„In acht jaar was er niet meer
zo'n optreden van het leger ge
weest", zegt Kooijmans. De
spanningen tussen leger en be
volking waren net weer wat ge
weken, nadat een delegatie van
het Portugese parlement een
bezoek aan Oost-Timor had ge
annuleerd. Nu durft opnieuw
niemand de straat op. „het lijkt
alsof er een uitgaansverbod is
uitgevaardigd", aldus Kooij
mans.
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking heeft
250.000 gulden beschikbaar ge
steld voor humanitaire hulp aan
Oost-Timor. Het International}?
Rode Kruis zal er voor zorgen
dat het geld onder meer zal
worden gebruikt voor bijstand
aan gevangenen.
Drie jaar cel voor overtreding verbod
BONN AP-AFP-Rtr
Ze staan stof te verzamelen in
de sombere gangen waar ooit
de Oostduitse geheime politie
werkzaam was. Ze jagen zowel
de schuldigen als de onschuldi-
gen vrees aan. De Stasi-dos
siers. Een verzameling van 6
miljoen documenten, die infor
matie bevatten over het prive-
leven van Oostduitse burgers en
over de identiteit van Stasi-in
formanten. Misschien ook de
namen van huidige politici, die
ooit hand- en spandiensten ver
leenden aan de Stasi.
De Bondsdag, de Duitse
Tweede Kamer, nam gisteren
een wet aan die de dossiers toe
gankelijk maakt, maar alleen
voor slachtoffers van de Stasi
en. onder bepaalde omstandig
heden, voor inlichtingendien
sten en openbare aanklagers.
Elke burger die door de Stasi
is geregistreerd, kan zijn eigen
dossier inzien en schadevergoe
ding eisen als hem onrecht is
aangedaan. Mensen die van
collaboratie met de Stasi wor
den verdacht kunnen de archie
ven alleen raadplegen om hun
verdediging voor te bereiden als
ze door justitie worden ver
volgd.
De ongeveer 200 kilometer
aan dossiers over Oost- én
Westduitsers worden beheerd
door een federale instantie.
Mensen die informatie over de
dossiers in hun bezit hebben,
moeten die aan deze instelling
afstaan, bepaalt de wet.
De wet is in de Duitse pers fel
bekritiseerd, omdat kranten,
tijdschriften, radio en televisie
geen toegang krijgen tot de dos
siers. De pers noemt dat cen
suur. Journalisten riskeron drie
jaar gevangenisstraf als ze delen
van documenten openbaar ma
ken zonder toestemming van de
betrokkenen.
„De initiatiefnemers van de
wet hadden dingen te verber
gen", luidde het droge com
mentaar van het weekblad Der
Spiegel, dat al veel onthullingen
uit de Stasi-dossiers heeft gepu
bliceerd.
Alle grote partijen, ook de op
positionele SPD. spraken zich
uit voor de wet, die op 1 januari
ingaat.
Zeven republieken bereiken principe-akkoord
Madrid verbiedt neo-nazistische bijeenkomsten
Zeven van de twaalf republieken hebben gisteren een
principe-akkoord bereikt voor de voortzetting van de
Unie van Soevereine Staten. Maar of dit verdrag ooit zal
worden geratificeerd door alle republieken is twijfelach
tig. De Oekraïne na de Russische Federatie de belang
rijkste republiek Oezbekistan, Georgië, Moldavië en
Armenië waren gisteren afwezig.
sterk uitvoerend gezag
t hebben. „De mensen
hier niet voor terug
schrikken. In de huidige crisissi
tuatie kunnen we niet zonder."
De president waagde zich ook
aan een, zij het duistere, voor
spelling over de gebeurtenissen
die het land wachten als de par
lementen van de republieken
niet akkoord gaan met het ont
werpverdrag. „Dan zullen er
nóg hardere maatregelen nodig
zijn. Het zet de democratische
vooruitgang die we hebben be
reikt op het spel. We willen dat
niet, maar het kan opschorting
van democratische verworven
heden betekenen."
Gorbatsjov wil dat het nieuwe
Unieverdrag, dat de bestaande
Sovjet-grondwet vervangt, ui
terlijk volgeden maand defini
tief wordt ondertekend. Over de
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
De Russische president Jeltsin
zei ervan overtuigd te zijn dat
de nieuwe Unie er komt. „Maar
vraag me niet hoeveel republie
ken zich zullen aansluiten",
voegde hij eraan toe.
Gorbatsjov vertelde dat de
Oekraïnse parlementsvoorzitter
Kjavtsjoek niet aanwezig was,
omdat de volksvertegenwoordi
ging niet wil dat er over een po
litiek Unieverdrag wordt beslo
ten vóór het referendum over
de Oekraïnse onafhankelijkheid.
Dat wordt op 1 december ge
houden.
Gorbatsjov waarschuwde tij
dens de door de televisie uitge
zonden gezamenlijke perscon
ferentie van de acht presiden
ten, dat de nieuwe confederatie
nog i
MADRID RUUD DE WIT
CORRESPONDENT
digd. Ook openbare uitingen
van nazisme, vreemdelingen
haat en verheerlijking van het
De Spaanse regering heeft alle fascisme vallen onder het ver-
neo-nazistische bijeenkomsten bod.
verboden, die voor het komen- Het verbod is afgekondigd
de weekeinde zijn aangekon- met het oog op bijeenkomsten
rond de herdenking van de
sterfdag van dictator Franco.
Deze overleed 16 jaar geleden
na Spanje ruim veertig jaar lang
met ijzeren hand te hebben ge
regeerd.
bekendge-
details
maakt,
werp zou 'een stuk radicaler'
zijn dan het voorgaande. De on
dertekening daarvan, op 20 au
gustus in Moskou, werd verhin
derd door de mislukte conser
vatieve coup. In het nieuwe ver
drag zullen nog meer bevoegd
heden van het centrale gezag in
het Kremlin naar de republie
ken worden overgeheveld.
Het eerder deze maand afge
sloten verdrag van economische
samenwerking is, op Georgië
na, door alle republieken onder
tekend. In het nieuwe politieke
verdrag blijven defensie, bui
tenlandse zaken, het bankwe
zen en douane-regelingen tot
de bevoegdheden van het
Kremlin behoren.
De Staatsraad, waarin de re
publiekspresidenten zitten, be
vestigde gisteren de benoeming
van lvan Silajev tot voorzitter
van het Interstatelijk Econo
misch Comité. Dat is na de
staatsgreep opgericht ter ver
vanging van de regering-Pavlov.
De 61-jarige Silajev wordt daar
mee feitelijk premier.
Postbeambten in Royal Oak, in de
Amerikaanse staat Michigan,
schermen het stoffelijk overschot
van een van hun collega's af van
de media, terwijl dat door ambu
lance-personeel wordt weggedra
gen. De man werd samen met nog
twee collega's doodgeschoten
door een op wraak beluste ex-col
lega, die enkele dagen daarvoor
zijn baan was kwijtgeraakt. Na de
schietpartij sloeg de schutter de
hand aan zichzelf; hij werd zwaar
gewond opgenomen in een zie
kenhuis. foto afp tracy baker
Gevechten in
Kroatië
houden aan
ACHTERGROND
CORRESPONDENT PEKING YVONNE VAN DER HEYDEN
ZAGREB DPA
In Kroatië gingen de gevechten
vanmorgen onverminderd door,
ondanks onderhandelingen
over een staakt-het-vuren en
overeenstemming over de
komst van een vreedesmacht.
De Britse onderhandelaar Lord
Carrington meldde gisteren dat
alle partijen het eens zijn over
de komst van een VN-vredes
macht. Vandaag onderhandelen
Kroaten, Serviërs en de legerlei
ding over het 13de bestand.
Federale troepen beschoten
afgelopen nacht de havenstad
Split vanaf de nabijgelegen ma
rinebasis Lora. Daarbij kregen
de troepen steun van marine
schepen, die behalve Split ook
de voor de kust gelegen eilan
den Solta en Brac onder vuur
namen. Ook bij Sisak (50 kilo
meter ten zuiden van Zagreb)
en Nova Gradiska (150 kilome
ter zuidoostelijk van Zagreb)
wordt nog gevochten. Ook wor
den opnieuw hevige gevechten
gemeld uit Vukovar, de stad in
Oost-Slavonië, aan de grens
met Servië, waar Kroaten wan
hopig verzet bieden aan het op-
ruldcende federale leger. Vol
gens Zagreb hebben federale
toestellen het centrum van Zu-
panja (60 kilometer zuidelijk
van Vukovar) gebombardeerd.
China zal er alles aan doen het bezoek van
de Amerikaanse minister van buitenlandse
zaken uit te leggen als een diplomatieke
overwinning. Baker doorbreekt immers het
isolement, waarin Peking sinds het neer
slaan van de demonstraties voor meer de
mocratie in juni 1989 verkeerde. Maar het is
de vraag of China daar werkelijk blij mee zal
zijn.
Mensenrechtenorganisaties hebben al eer
der groot alarm geslagen over de onmense
lijke behandeling van gevangenen In China.
Ze hebben Baker nu gevraagd zijn invloed
te gebruiken om een verbetering van de
leefomstandigheden voor de gevangenen af
te dwingen en te eisen dat alle politieke ge
vangenen onmiddellijk worden \Tijgelaten.
Het Amerikaanse Congres heeft Baker op
dracht gegeven druk op Peking uit te oefe
nen om internationale hulporganisaties,
zoals het Rode Kruis, toe te laten om gevan
genissen te inspecteren. Het Congres zal
volgend jaar slechts instemmen met een
hernieuwing van de status van meest be
gunstigde handelsnatie voor China, als een
verbetering van de mensenrechtensituatie
gebleken is.
Voor de Chinezen die stellen dat er geen
politieke gevangenen zijn en mensenrech
ten beschouwen als een interne aangele
genheid zou het verlies een rampzalige
vermindering van de export betekenen.
Sommigen verwachten dan ook van Peking
een gebaar van goede wil. zoals bijvoor-
Zes prominente Chinese dissidenten zijn
vanmorgen in de gevangenis in honger
staking gegaan. Ze willen op die manier
protesteren tegen de onmenselijke om
standigheden waaronder zij gevangen
worden gehouden. De actie valt samen
met de aankomst in Peking van de Ame
rikaanse minister van buitenlandse za
ken, James Baker. Hij zal met de Chinese
leiders onder meer praten over de men
senrechten en de verkoop van wapens
en technologische kennis voor het ma
ken van kernwapens.
beeld het vrijlaten van studentenleider
Wang Dan.
De zes politieke gevangenen die vanmor
gen in hongerstaking zijn gegaan, willen de
aandacht vestigen op het immense verschil
dat bestaat tussen de officiële uitspraken en
de dagelijkse 'wrede praktijken' in de ge
vangenis. De gevangenisbewaarders slaan
de gevangenen regelmatig. Niet alleen met
de blote vuist, maar ook met elektrische
wapenstokken en leren riemen. Het eten en
de medische verzorging zijn slecht. De ge
vangenen worden gedwongen tot werkda
gen van 14 uur in een autofabriek.
Maar hoewel de situatie van de mensen
rechten veel aandacht krijgt, is dit onder
werp volgens diplomaten niet de belang
rijkste reden voor het driedaags verblijf van
Baker in China. De regering-Bush is veel
bezorgder over de verkoop van wapens (ra
ketten) en nucleaire technologie door Chi
na aan andere landen.
China behoort tot de grootste wapenexpor
teurs naar ontwikkelingslanden. Het is
daarbij politiek weinig kieskeurig. De be
langrijkste overweging is het incasseren van
harde valuta. Het heeft bijvoorbeeld zowel
aan Irak als aan Iran raketten geleverd. In
het verleden hebben ook Saudi-Arabië, Sy
rië en Pakistan gretig het zeer geavanceerde
wapentuig afgenomen. Baker wil dat de
Chinezen het MTCR-verdrag ondertekenen,
dat de verkoop verbiedt van raketten die
verder reiken dan 300 kilometer. Van de vijf
permanente leden van de Veiligheidsraad
van de Verenigde Naties heeft China als
enige niet getekend.
Ook vyil Baker de hulp van China inroepen
om druk uit te oefenen op Noord-Korea om
de ontwikkeling van kernwapens stop te
zetten en internationale inspectie van de
nucleaire installaties toe te staan.
Baker zal In Peking ook wel spreken over de
wederzijdse handel die in de voorgaande
maanden een snelle verslechtering van de
relaties heeft veroorzaakt. Hij zal echter niet
de commissies voor de voeten willen lopen
die in de slag zijn om oplossingen te vinden
voor het gigantische handelsoverschot van
de Chinezen. „Het zijn de wapens waar het
bij dit bezoek om draait", aldus een wester
se diplomaat.
Brazilië telt
tienduizenden
drugsbazen
RIO DE JANEIRO
CORRESPONDENT
Brazilië heeft zo'n 53.000
drugshandelaren. Negentig
procent van hen is op vrije
dan 10 kilo zwaar rapport van
een parlementaire enquête
commissie. In een gespannen
sfeer nam het Braziliaanse
parlement gisteren kennis van
de bevindingen van de com
missie. liet is niet duidelijk of
het gehele rapport openbaar
mag worden gemaakt of
slechts een klein deel.
Wel is duidelijk dal de com
missie onmiddellijk gerechte
lijke stappen wil ondernemen
tegen 29 autoriteiten en be
kende persoonlijkheden, on
der wie een parlementslid, een
ex-parlementaricr, drie rech
het hoofd van politie in een
deelstaat. Bovendien staan op
deze lijst van 'zware gevallen'
elf directeuren van financie
ringsmaatschappijen en bijna
alle grote gokbazen van Rio de
Janeiro. De laatsten, bichei
geheten, financieren voor c
groot deel het carnaval van I
Een helicopter van de Mexicaanse politie sproeit bestrijdingsmiddelen over een veld papavers op een berghelling. Mexicaanse boeren verbouwen
illegaal papavers voor de drugsmaffia, die hen 16.000 dollar (ruim 30.000 gulden) per kilo opiumpasta (gemaakt van papavers) betaalt, fotoafp
i omar torres
