Feiten
'Ruud kon best gaan hockeyen'
Kaukasus: kruitvat van tegenstellingen
Filipijnse rampstad graaft
koortsachtig naar haar doden
Maandag 11 november 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS JOLANDA OUKES JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: CLARA KEMPER
EN MENINGEN
TOM JANSSEN
500 yAfiP. NA COLUM&US
G-£O«G£ BUM ONTD&KT Nieuwe wezeLt?,
Bezoek Bush aan Nederland was vlekkeloze show
Er is slechts één manier
om de president van de
Verenigde Staten te intro
duceren. „Ladies and gent
lemen: the presiden t of the
United States!" Een oorver
dovend applaus vulde za
terdag de sporthal van de
Amerikaanse school in
Wassenaar. Talloze vlagge
tjes wapperen. George
Herbert Walker Bush staat
lachend op en loopt naar
het spreekgestoelte.
DEN HAAG DOLF ROGMANS
Na uren wachten krijgen de
1300, merendeels Amerikaanse,
aanwezigen eindelijk waar ze
voor zijn gekomen: hun presi
dent. De introductie wordt ge
routineerd en kundig verzorgd
door minister James Baker van
buitenlandse zaken.Al 35 jaar
mag ik hem mijn vriend noe
men", zegt hij en vervolgens zet
Baker de stem van een nieuws
lezer op en spreekt de overbe
kende oneliner uit.
Het publiek hangt aan de lippen
van Bush. Lacht om zijn grapjes
en juicht hem herhaaldelijk toe.
„De betrekkingen tussen de
Verenigde Staten en Nederland
zijn nog nooit zo goed geweest
als nu", zegt Bush en hij be
dankt premier Lubbers en mi
nister Van den Broek enkele
malen voor hun aanwezigheid
in de sporthal. „Want Ruud had
net zo goed nu kunnen gaan
hockeyen. Hij is één van Neder
lands top-atleten."
Bush schudt nog wat handen
van kinderen op de eerste rijen
voor het podium. En weg is hij
weer. Slechts tien minuten
duurde het bliksembezoek aan
de school, 22 uur zijn totale ver
blijf in Nederland. De gehele
show verliep vlekkeloos. Niet al
leen in Wassenaar, ook in Den
Haag was er geen vuiltje aan de
lucht.
De Amerikaanse president en
zijn vrouw Barbara voelden zich
zichtbaar op hun gemak. Bush
was 'onder vrienden', maakte
hij meerdere malen duidelijk.
„Ik zou koningin Beatrix willen
bedanken voor het warme en
oprechte welkom. Het doet ons
plezier hier weer te zijn", sprak
ORMOC JAN VAN VEGCHEL
CORRESPONDENT
Het ergste is de stank. Een zure,
doordringende lijkenlucht
hangt over de stad, waar vorige
week een plotselinge overstro
ming 3009 mensen de verdrin
kingsdood inzoog. Ruim 2000
slachtoffers worden nog altijd
vermist in Ormoc op het eiland
Leyte, 560 kilometer ten zuiden
van de Filipijnse hoofdstad Ma
nila.
Overlevenden zoeken koorts
achtig naar familieleden in het
puin of de modder die het ver
woestende water heeft achter
gelaten. De doodgravers delven
met schoppen, stukken hout of
zelfs met hun blote handen,
maar ze zoeken met hun neus;
de geur van rottend vlees wordt
sterker. Onder de stapel wrak
hout, wat ooit een huis geweest
moet zijn, komt een lijk tevoor
schijn. Een graafmachine
schept het opgezwollen, ver
minkte lichaam van een man
op een lege vrachtwagen. De
buurt kijkt toe met zakdoeken
voor de mond. Een enkeling
draagt zelfs een gasmasker. Het
macabere transport gaat naar
het kerkhof.
Er is een speciaal veld gereser
veerd voor de slachtoffers van
de jongte ramp. Er is een forse
kuil van twee bij zeven meter en
mensdiep. Het is een massagraf
voor de naamlozen. De lijken
liggen en hangen op elkaar in
verstijfde poses. Sommigen ge
kleed, anderen naakt. Overdekt
door ongebluste kalk om de
stank te bestrijden en de vliegen
weg te houden, lijkt het een
marmeren beeldenpartij. Ze
wachten om te worden toege
dekt. Honderden zijn zo al be
graven. Een dragline werkt al
weer aan het volgende gat.
Golfplaten
„Dit is een hel", zegt Voltaire
Pasi. De student verpleegkunde
graaft tussen versplinterde hou
ten balken en verfrommelde
golfplaten naar zijn vader, broer
en zes andere naaste familiele
den. Hier, aan de oever van de
Anilao-rivier stond tot kort gele
den nog zijn houten ouderlijk
huis.
Tot nu toe stuitte Pasi, die zelf
niet thuis was tijdens de over
stroming, op slechts één her
kenbaar lichaam. Vijf dagen na
dat de vloedgolf huis hield,
speurt hij zonder enige hoop:
„We vinden geen overlevenden
meer en de Hjken zijn niet meer
te identificeren. De lichamen
beginnen te ontbinden. Dit is
triest".
Melda Peteros wroet naar haar
huisraad in wat nog het meest
lijkt op een vuilnisbelt. „Opeens
stond het water in de eetkamer.
Binnen enkele minuten sloeg
ons huis op drift en wij dreven
mee." Ze bond haar twee kin
deren, Maria Florentina en Feli
ce Antonio met een stuk gordijn
om haar middel en hield zich zo
twee uur staande in het water.
Haar hele gezin overleefde de
ramp. „Maar hoe kunnen we in
hemelsnaam ons bestaan weer
opnieuw opbouwen?"
Haar echtgenoot haalt verheugd
een oude naaimachine onder
het zand vandaan. Verderop
steekt een bankstel half uit de
modder. Tussen het puin ligt
een televisietoestel en zelfs een
witte wc-pot. En overal stukken
kleding in het zand.
Daarachter opeens, verdwaald
tussen het wrakhout, twee kin
derlijkjes. Ze liggen op hun mg,
afgedekt door een stuk golf
plaat. Een vrouwenlichaam rijst
op uit de donkergrijze aarde.
Mogelijk zijn het de achterbu
ren, maar niemand die ze her
kent.
Dobberen
In de haven spoelen lichamen
bij bosjes aan uit zee. Nabe
staanden turen ingespannen uit
over de baai, speurend naar de
lijken van verwanten. Ook hon
den, varkens en andere 'huis
dieren' dobberen in het water.
Ze zijn door de drie meter hoge
water- en modderlawine mee
gesleurd en verdronken. Twee
mannen komen aanlopen met
een haastig uit afvalhout in el
kaar getimmerde kist. De spij
kers steken er nog ruw uit.
Bijna een week na de overstro
mingsramp probeert Ormoc
krampachtig normaal te zijn.
Vrouwen wassen kleren in de zo
kort geleden nog vernietigende
rivier. Marktkraampjes verko
pen vis en groenten. Krantejon
gens leuren zelfs met het och
tendblad, waarin de ongelukki
ge stad voor het eerst in haar
geschiedenis voorpaginanieuws
is. Maar die alledaagsheid kan
niet overtuigen; de modder, de
weggeslagen brug, de vlakte van
vermalen huizen en vooral de
lijken zijn daarvoor te schrij
nend.
De grootschalige hulpverlening
aan de zwaar getroffen provin
cieplaats, waar zo'n 120.000 in
woners dakloos zijn geraakt, is
eindelijk op gang gekomen. De
wegverbinding met het rampge
bied is hersteld. Helikopters van
de luchtmacht vliegen af en
aan. In de haven liggen twee
marineschepen met hulpgoede
ren. Zware graafmachines en
bulldozers vegen de straten
schoon. In de evacuatiecentra
distribueren hulpverleners rant
soenen kleding, lucifers, blikjes
sardines en graan; met dank
aan de Verenigde Staten.
Maar Ormoc zit nog altijd zon
der stroom. Schoon drinkwater
is schaars. Dorstigen staan in de
rij bij gesprongen leidingen of
ze tappen uit enkele dorpspom
pen. Door de vele lijken is het
water vrijwel zeker verontrei
nigd. De lokale autoriteiten de
len daarom chloride uit om het
vocht te zuiveren. „Desondanks
loert het gevaar van epidemie-
en", waarschuwt dokter Paula
Sydiongco.
Soldaten van het Filipijnse leger slepen het lichaam van een slachtoffer van de vloedgolf weg.
foto afp jose duran
de president voorafgaand aan
de iunch zaterdag in de Ridder
zaal. Het was de enige keer dat
hij van zijn van tevoren op pa
pier verspreide speech afweek.
Lubbers en Van den Broek wer
den door Bush als het protocol
het even toe liet met Ruud en
Hans aangesproken. Zoals je
dat met vrienden doet.
Het Haagse Julianaziekenhuis
werd vervolgens vereerd met
een bliksembezoek. Barbara
was al weer weg voordat de kin
deren goed en wel door hadden
dat het vandaag niet oma was
die op bezoek kwam, maar de
vrouw van de Amerikaanse pre
sident. De zesjarige Alfred, die
een tekening voor de presi-
dentsvrouwe had gemaakt,
dacht dan ook dat een 'Duitse
mevrouw' het ziekenhuis had
bezocht.
Drie arrestaties
Er gebeurde hoegenaamd niets
bijzonders tijdens het bezoek
van Bush. Toch slaagden de
vijftienhonderd agenten er za
terdag nog in drie arrestaties te
verrichten. Twee 32-jarige he
ren uit Wassenaar liepen tegen
de lamp toen ze bij het provin
ciehuis in Den Haag een partij
paraplu's wilden pikken uit een
politiebusje. „Een beetje dom
met 1500 agenten om hen
heen", grijnst politiewoordvoer
der Van Woensel. De regen
schermen met tekst waren een
kadootje voor de agenten.
Verder werd een 45-jarige man
in de kraag gegrepen die hin
derlijk demonstreerde langs de
route die Bush volgde van het
Binnenhof naar Wassenaar.
'88.000 ton bommen en 100.000
doden in Irak' had de man op
een protestbord geschreven en
aan de andere kant: 'word lid
van de vpro'.
Het Haagse publiek liep niet
echt warm voor het bezoek van
de Amerikaanse president. Een
paar honderd mensen trotseer
den kou en regen om tussen het
Binnenhof en Wassenaar de
stoet voorbij te zien flitsen.
Twee jaar geleden mengde
Bush zich nog tussen het pu
bliek in Leiden. Deze keer bleef
hij in zijn warme Cadillac.
Om problemen te voorkomen,
werd een demonstratie van het
Anti Bush Comité op veilige af
stand van de Bush-route gehou
den. De organisatie ging uit van
duizend demonstranten en de
politie had daarop de bewaking
afgestemd. Het werden hooguit
200 mensen. De demonstranten
kregen een ware VIP-behande-
ling van de overvloedig aanwe
zige politie.
„Op deze manier mag Bush
best een paar keer per jaar op
bezoek komen", zegt Van
Woensel. „Maar voorlopig rich
ten we ons vizier op de jaarwis
seling in Den Haag. En het be
zoek van Gorbatsjov en Jeltsin
aan Den Haag. Daar wordt al
maanden over gesproken, maar
een datum is er nog niet."
De 'vrienden' George Bush en Ruud Lubbers bereiden zich voor op de persconferentie ter afsluiting van het bezoek van de Amerikaanse president
aan Den Haag. foto afp luke frazza
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Het bleef in de wereldpers on
opgemerkt. Op 2 november
werd in Soechoemi, hoofdstad
van Abchazië, de Confederatie
van Kaukasische Bergvolken
opgericht. De door het Congres
van Bergvolken gekozen presi
dent, Joeri Sjabinov, rekende
voor dat een nieuwe Noord-
Kaukasische Republiek vier mil
joen inwoners zou tellen van
zestien verschillende nationali
teiten.
Twee voormalige Sovjet-repu
blieken, Rusland en Georgië,
waren direct in staat van alarm.
Abchazië ligt immers op Geor-
gisch grondgebied. Bovendien
zou ook Zuid-Ossetië deel moe
ten uitmaken van de nieuwe re
publiek van bergvolken, en Ge
orgië beschouwt ook Zuid-Oss
etië als Georgisch grondgebied.
De alarmbellen rinkelden in
Moskou, omdat het Congres
werd gedomineerd door Tsjets-
jenen. Dit bergvolk van bijna
één miljoen zielen heeft zich
onafhankelijk verklaard van de
Russische Federatie.
De Tsjetsjenen vormen met een
minderheid aan Ingoesji en et
nische Russen de autonome re
publiek Tsjetsjen-Ingoesj. Om
net nog ingev ikkelder te ma
ken: de Ingoesj leven in onmin
met de Tsjetsjenen, maar ook
met de Noord-Ossetiërs. Zij
claimen gebied in Noord-Oss-
etië (ook een autonome repu
bliek binnen Rusland) inclusief
een deel van de Noordosseti-
sche hoofdstad Vladikavkaz, dat
Stalin hen heeft afgenomen.
Noord-Ossetië en Zuid-Ossetië
willen juist samengaan, een
wens die vooral bij de Zuid-Os-
seten leeft, omdat die door de
Georgiërs worden onderdrukt.
Dagelijks zijn er schietpartijen
in het berggebied, de Zuidoss-
etische hoofdstad Tschinvali
leeft praktisch in staat van be-
Gewapende Tsjetsjenen bewaken Hotel Kaukas in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny, waar de nieuwbakken
president Doedajev verblijft foto epa cennady tamarin
leg.
Lappendeken
Volgt u het nog?
De Kaukasus is een lappende
ken van nationaliteiten, met de
islam als dominante religie. In
het zuidelijke deel eisen de con
flicten tussen het islamitische
Azerbajdzjan en het christelijk
Armenië dagelijks slachtoffers.
Maar historische tegenstellin
gen spelen er tussen alle volken.
Stalin (Ossetiër van geboorte)
bestreed die met terreur. Even
als de tsaren (Rusland verover
de het gebied in de vorige
eeuw) wilde hij de Sovjetunie
via de Kaukasus een opening
naar de Kaspische Zee bieden.
In 1922 kregen de Tsjetsjenen
autonomie, de Ingoesji volgden
twee jaar later. Stalin perste bei
de volkeren in 1936 in de auto
nome republiek Tsjetsjen-In
goesj. Een jaar later deporteerde
hij, in het kader van de strijd te
gen het 'bourgeois nationalis
me', bijna honderdduizehd
Kaukasiërs, onder wie veel
Tsjetsjenen, naar Siberië en
Centraal-Azië.
In 1944 deed Stalin het nog eens
dunnetjes over. Nu waren voor
al de Ingoesji het slachtoffer. Zij
werden beschuldigd van colla
boratie met de nazi's, hoewel
Hitiers troepen de Kaukasus
nooit hebben bezet.
Stalins opvolger Chroetsjov re
habiliteerde in 1956 de Kaukasi
sche bergvolken. Vijfentwintig
duizend Tsjetsjenen en Ingoesji
keerden naar hun geboorte
grond terug. Dat leverde grote
problemen op, vooral met de
Russen die in het gebied waren
neergestreken. In 1958 viel er
een onbekend aantal doden,
toen de Russen onder de leuze
'Tsjetsjenen en Ingoesji uit de
Kaukasus' de wapens ter hand
namen. Tien jaar later ontplof
ten er in hoofdstad Grozny
bommen onder het standbeeld
van de Russische generaal Er-
molov, ongeveer gelijktijdig met
de oprichting van 'de Verenigde
Partij voor de Bevrijding van de
Kaukasus'. Moskou reageerde
met campagnes tegen het na
tionalisme en de islam.
Sunnieten
Onder de nieuwe vrijheden van
Gorbatsjov herleefde de islam in
de Kaukasus. De Tsjetsjenen
Generaal Doedajev. foto afp
zijn, evenals de meerderheid
van de bevolking in de naburige
autonome republiek Dagestan,
sunnitische moslims. Ook in
Dagestan is een sterke volksbe
weging voor afscheiding van
Rusland. In april dit jaar maakte
het Russische parlement zich
populair bij de zestien niet-Rus
sische autonome republieken
op Russisch grondgebied, door
een wet aan te nemen die be
paalde dat alle onder Stalin te
gen minderheden getroffen
maatregelen (van onteigening
tot grenswijzigingen) ongedaan
worden gemaakt.
De Tsjetsjenen klapten om het
hardst. Ze namen vast een voor
schot op de nieuwe wet en hiel
den twee weken geleden verkie
zingen, die door de Russische
president Jeltsin direct ongeldig
werden verklaard. Dat weer
hield generaal b.d. Dzjachar
Doedajev er echter niet van zich
afgelopen zaterdag te laten in
stalleren als president van de
'onafhankelijke republiek'
Tsjetsjen-Ingoesj. „De Tsjetsje
nen zijn het oudste volk ter aar
de. Alle andere volkeren in de
Kaukasus zijn aan ons onderge
schikt", verzekerde Doedajev
vorige week.
