Leven en wonen
'Makkum' slaat
nieuwe weg in
'Vrolijke' tapijten
Jonge designers:
Gebruikersgemak
belangrijker
dan vernieuwing
Diervriendelijk
Stop ze in bad
Maandagll november 1991
Jurk
keert
terug
De jurk gaat weer een grote rol spelen in het
modebeeld. Dat geldt zeker voor de zomer
van '92 maar ook al voor deze winter. In de
collectie van Soap Studio heeft het draag-
comfort veel aandacht gekregen. Vereiste
de jurk vroeger een bepaalde manier van
bewegen, nu is het, dank zij de introductie
van nieuwe garens en een andere coupe
verwerking, een kledingstuk voor elk uur
van de dag. De jurken in de Soap-collectie
hebben een vloeiende lijn, zijn gemaakt van
soepele stoffen en hebben vrij lange rokken.
Het totaalbeeld komt tot stand door ver
schillende lagen kleding te dragen.
Mode-award voor
Marjan Eradus
De mode-award van de Nederlandse Ver
eniging van Mode-jo>imalisten (NVM) is
gewonnen door de Arnhemse ontwerpster
Marjan Eradus. De NVM-Award, een sculp
tuur van de Alkmaarse beeldend kunste
naar Jos Peperkamp, werd voor de derde
maal uitgereikt aan jong, veelbelovend mo
detalent dat 'nog niet of slechts wankel ter
been is'. Eradus viel op door haar presenta
tie en originaliteit en door de commerciële
haalbaarheid van haar collectie mantels en
badjassen.
Naast de NVM—Award werd onlangs nog
een mode-prijs uitgereikt en wel de twee
jaarlijkse prijs van uitgeverij Cantecleer, ge
renommeerd uitgever van modeboeken. De
prijs ter grootte van tienduizend gulden is
ingesteld als startstipendium voor een afge
studeerde aan een mode-academie. De
Cantecleer-modeprijs ging naar Marcel van
Brussel uit Breda voor zijn mannen- en
vrouwenkleren uit restmaterialen en man-
chetbreisels.
Maarten Vrolijk (25) heeft, hoewel hij nog
maar net is afgestudeerd aan de Akademie
voor Industriële Vormgeving in Eindhoven,
een indrukwekkende hoeveelheid opdrach
ten en tentoonstellingen op zijn naam
staan. Hij ontwerpt stoffen, spiegels, tegels
en serviezen. Vanaf 1 november brengt de
Bijenkorf drie handgeknoopte tapijten van
Vrolijk, in een beperkte oplage en daarom
niet goedkoop (2000 tot 2500 gulden).
'Makkumer' is bekend over de gehele wereld en de variatie in fijnbeschilderd
sieraardewerk is zeer groot. Sinds 1641 is in Makkum Tichelaars Koninklijke
Makkumer Aardewerk en Tegelfabriek BV gevestigd.
In deze eeuw was het vooral Jan Romkes Steensma, die het gezicht van het
bedrijf bepaalde. Hij was van 1907-1967 aan het bedrijf verbonden. Vele vor
men en decoraties zijn van zijn hand. Of, zoals oud-directeur ir. Pieter Jan Ti
chelaar zegt: „Vader en hij hebben de kwaliteit ontwikkeld en bepaald".
JEANETTE STUUROP
Toch liep het bedrijf naar het oordeel van
Tichelaar vast. Hij wijst op „een overdaad
van krulletjes en versierinkjes, een perzisch
tapijt". En voegt daar aan toe: „Ik heb
Steensma wel eens gevraagd: wat krijgen
we nou hierna? Hij was heel kort in zijn ant
woord. Niks meer, dit is het einde".
Dat weigerde Tichelaar te geloven. En nu,
anno 1991, blijkt duidelijk dat er nog wel
degelijk toekomst is voor de aardewerkfa
briek, die als enig overgeblevene van de
honderden in Europa tinglazuur aardewerk
vervaardigt.
Naast het bekende assortiment zijn het nu
de lijnen Labadie, Winde, het witte aarde
werk en Oar Wurk, die het gezicht van Mak
kum medebepalen.
Voor de ouderen, die alleen de druk be
schilderde schotels en vazen en de bekende
tegels als 'Makkumer' herkennen, is het
even wennen. „Weliswaar oordeelde de ou
dere generatie, dat dit 'geen Makkumer' is,
maar het spreekt de jongere generatie wel
aan. Er is dus duidelijk een generatiever-
schil. Maar ook de ouderen zien dit geluk
kig als een belangwekkende ontwikkeling,"
zegt Tichelaar.
Nieuwe koers
Wat in Makkum wordt vervaardigd, moet
worden gebracht onder de noemer gebon
den decoratieve kunst. En als een ontwer
per zich daar niet met hart en ziel aan geeft,
is hij tot mislukken gedoemd. Wie met een
zekere nonchalance constateert dat ook wel
te kunnen, is heel oppervlakkig bezig, daar
van is Tichelaar overtuigd. Vandaar dat het
niet zo gemakkelijk was om mensen te vin
den die met 'Makkum' wilden meedenken
over de toekomst.
Maar toen in 1974 de twintigjarige Wor-
kumer onderwijzer Henk de Boer door het
bedrijf werd aangetrokken, kon definitief
een nieuwe koers worden ingeslagen. De
Boer, die al een grote vaardigheid in aqua
relleren bezat, bekwaamde zich bij Tiche
laar in het plateelschilderen, maar hij bleek
ook in staat decoraties te ontwikkelen die
geen relatie hebben met het verleden. Het
ontstaan van nieuwe decoraties had tot ge
volg, dat er nieuwe modellen moesten wor
den ontworpen.
Labadie
Zo ontstond de serie Labadie, genoemd
naar Jean de Labadie, de stichter van een
religieuze sekte die zich in 1675 vestigde op
Waltastate in Wieuwerd. Anna Maria van
Schuurman behoorde tot die sekte. Tiche
laar „Dat was op zich een doorbraak, want
we hebben nooit namen en nooit series ge
had". Labadie bestaat uit 28 stukken. Het
zijn schotels en vazen, gedecoreerd met een
wit bloemmotief, dat als het ware uit sierlij
ke Jugendstil-lijnen 'ontspringt'.
En Henk de Boer is ook de geestelijke vader
van de series Winde Groen en Winde Zwart,
waarvan de naam is ontleend aan de gelijk
namige bloem. Beide series tellen elf stuk
De verzameling Oar Wurk. Op de middelste plank rechts de lipvaas van Dick Romein.
ken: drie borden, twee vazen, een kom, drie
bolvazen en twee doosjes met deksel.
Kerstcadeautje
Het zoeken naar een kerstcadeautje voor de
aandeelhouders resulteerde in een serie
ronde broches, waarop elders gebruikte
motieven zijn terug te vinden. De zoge
naamde florale decors, vervaardigd in de
Makkum-techniek, zijn nu een vast onder
deel van de collectie. Naast het enorme as
sortiment aan gedecoreerde tegels blijken
de broches het als souvenir uitstekend te
doen.
Maar er is meer. Om de collectie nog geva
rieerder te maken nodigde het bedrijf kera
misten van naam uit om met ontwerpen in
steengoed te komen. Jan van der Vaart is
zo'n keramist. Hij maakt multiples, ont
De Akademie Industriële Vormgeving Eind
hoven is de enige hogere opleiding die Ne
derland op dit gebied rijk is. En dus zou je
kunnen zeggen dat de eindexamenpresen
tatie van deze opleiding de crème de la crè
me van jong Nederlands ontwerptalent
toont.
„Wat kunnen we de komende jaren aan
ten?", was de prangende vraag maar al snel
veranderde dit in „Hoe vernieuwend zijn de
ontwerpen eigenlijk die hier worden ge
toond? Weinig als het gaat om uiterlijk,
enigszins als het gaat om materiaalgebruik
en oehoorlijk als het gaat om inventiviteit.
Zonder altijd precies de invloed te kunnen
aanwijzen, krijg je bij veel ontwerpen toch
een déjè-vu gevoel. De stijl van ontwerpen
verschilt niet veel van datgene, dat je in de
hedendaagse designwinkels tegenkomt. De
meeste studenten hebben bestaande ont
werpen simpelweg wat aangepast, ze iets
fiituristischer gemaakt of in nog vloeiender
(snelle) lijnen uitgevoerd. Dit wil niet zeg
gen dat het werk niet bijzonder knap is ge
maakt. De presentatie mag dan niet zo erg
vernieuwend zijn, er spreekt wel een groot
vakmanschap uit.
Inventiviteit
De oorpronkelijkheid van de afgestudeer
den moet vooral worden gezocht in hun in
ventiviteit. De voorbeelden hiervan zijn le
gio. Tom Evers Maarten Erasmus ont
wierpen 'transconference', een interieur
voor een zogenaamde conferentiebus. Dit
met het oog op Europa '92 en het zakelijke
verkeer tussen de grote steden. Edwin Otten
kwam met een diamantvormige auto, die
de luchtweerstand verder reduceert en dus
zeer zuinig zal zijn. Ron Meijer helpt ons
van het theezakje af, door theetabletten te
ontwerpen.
Toon van Tuijl kwam op het idee een com
binatie van een open haard en kachel te
maken, Mariët Jacobsma bedacht een origi
nele kartonnen verpakking voor wijnflessen
en Paulien Berendsen een speelse stads
klok. Grootser pakte Pieter Brand het aan.
Hij ontwierp een super-aerodynamische
bodem voor een zeilboot, die dermate inge
nieus bleek, dat een fabrikant het ontwerp
uitvoerde. Dat laatste is trouwens bij meer
afgestudeerden het geval. Bij velen kwam
Kast van sloophout van Piet Hein Eek.
het ontwerp tot stand in samenwerking met
een bedrijf of instelling. Wat de presentatie
'Graduation '91' ons vooral toonde, is dat
de ontwerpers steeds meer rekening gaan
houden met het gebruikersgemak van de
voorwerpen. Het overgrote deel van de stu
denten heeft zich veel moeite getroost om
vooral dingen te maken, die handig zijn.
Aan de ene kant betekent dit het verder
perfectioneren van al bestaande voorwer
pen en aan de andere kant het ontwerpen
van nieuwe hulpmiddelen of inrichtingen,
die ons leven verder zullen vergemakkelij
ken.
Ter gelegenheid van de eindexamenpresen
tatie werd ook de René Smeetsprijs uitge
reikt, een prijs voor ionge designers. Deze
ging (na een voorselectie van zes ontwer
pers) naar Mirjam van Coillie voor haar
vloertegelproject in polyurethaan. Zij kreeg
de prijs vooral voor naar bijzondere materi
aalgebruik, waardoor ze eindeloos kan vari
eren in de dessins.
Wie er zeker van wil zijn cosmetica-produk-
ten te kopen die niet op dieren zijn getest,
kan bij ProefkoNEEN gratis de Gids voor
diervriendelijke Cosmetica aanvragen (tel.
070 - 3246271). In de gids staan in alfabeti
sche volgorde de 61 bedrijven die aan de ei
sen van ProefkoNEEN voldoen. Wat die cri
teria zijn is in het gidsje terug te vinden.
Ook staat aangegeven welke produkten ge
schikt zijn voor vegetariërs en veganisten en
waar de produkten over het algemeen te
koop zijn.
werpt vormen, die meerzijdig symmetrisch
zijn. Van zijn hand is onder andere ook de
'door te stapelen tulpenvaas', een vaas,
waarop een zelfde vaas en nog een en nog
een kan worden gezet. Aan de buitenkant
kunnen de tulpen worden geplaatst, waar
door een decoratieve 'tulpenboom' ont
staat.
Een andere ontwerper is Dirk Romein. Hij
maakte voor het bedrijf onder andere een
fraaie bolvaas met lip, een vaas, die precies
op een rand kan worden geplaatst, zodat de
lip als extra steuntje over die rand heen valt.
Marcel Wanders verrijkte de collectie met
verrassende schalen en kommen.
Alle ontwerpen zijn bijeengebracht in een
grote vitrinekast: Oar Wurk.
Bedrijfswinkel
Ondanks die nieuwe ontwikkelingen blijft
in de produktie een belangrijke plaats inge
ruimd voor het aardewerk waarmee Tiche
laar zijn wereldfaam verwierf. De dit voor
jaar ingerichte nieuwe bedrijfswinkel, die
tevens tentoonstellingsruimte is, laat dat
duidelijk zien. Per jaar ontvangt het bedrijf
29.000 betalende bezoekers voor een rond
leiding en 25.000 bezoekers die op eigen
houtje een kijkje komen nemen.
Wie een rondgang door het bedrijf maakt,
kan niet alleen kennismaken met de pro
duktie, maar tevens zien dat Tichelaar meer
pijlen op zijn boog heeft. Zo wordt het be
drijf steeds meer betrokken bij restauraties.
Het stadhuis van Hilversum is een van die
objecten. Ook worden partijen dakpannen
bij het bedrijf afgeleverd met het verzoek
die in een bepaalde kleur te glazuren. En
bijna alles kan, zo wordt al gauw duidelijk.
TUIN
Greet Buchner Illustratie Han van der Ven
Zolang het niet vriest kunnen we de hele
herfst en winter met succes bladverliezende
struiken verplanten. Die bevinden zich dan
in een rustperiode en trekken zich weinig
aan van een ingrijpend gebeuren als ze uit
de grond gehaald worden om na verloop
van tijd weer op een andere plaats in de
grond gezet te worden. Daarbij worden
of we willen of niet altijd een flink aantal
wortels beschadigd. Sloddervossen laten de
wortels bovendien nog uitdrogen. Dat is ge
makkelijk te voorkomen door deze, tot we
aan planten toe zijn, met een flinke laag
vochtige aarde af te dekken.
En nu een paar grondregels voor het ver
planten.
Daar is ten eerste de standplaats. Verplan
ten we oudere struiken dan verdient het
aanbeveling om ze in dezelfde richting ten
opzichte van de zon te zetten. Even merken
met een draad kan helpen om bij voorbeeld
zuid aan te duiden.
Verder worden vooral bij oudere struiken
de takken fors teruggesnoeid. De wortels
zijn immers beschadigd. Dus kunnen ze
niet voor voldoende aanvoer voor een forse
struik zorgen.
Ook nieuwe planten uit een tuincentrum
doen het beter als we ze een tikje terug
snoeien. Zij ze eenmaal goed ingeworteld,
dan halen ze de schade weer snel genoeg
in.
Bij rozen is het al heel gemakkelijk. Die
worden simpelweg tot op een paar centi
meter op een buitenoog teruggesnoeid.
Nu hebben we dus struiken met een goede
verhouding van wortels en takken. Vóór het
planten maken we eerst een plantgat: altijd
iets dieper en breder dan noodzakelijk om
de wortels de ruimte te geven.
Eerst gaat er een laagje compost of tuinaar
de in, dan de plant en dan zo veel aarde als
nodig.
Maar vóór we de wortels in de grond stop
pen, hebben we ze een flink bad gegeven.
Een kleibad wel te verstaan! Daar reageren
wortels en vooral beschadigde wortels won
derwel op.
We kopen in een hobbyzaak een blok potte-
bakkersklei. Gewone grijze, zonder toevoe
gingen. Hiervan doen we een paar flinke
brokken in een emmer en dan gaat er zo
veel water bij als nodig om een dikke brij te
krijgen. Een wortels worden nu flink diep in
de emmer gestopt zodat ze helemaal be
dekt worden met klei. Pas daarna gaan ze in
het plantgat.
Goed ingieten na afloop garandeert succes.
En wat doen we met de klei die we over
houden? Bewaren, want er zijn nog meer
mogelijkheden. Maar daarover een andere
keer.
LEZERSVRAAG
De passiebloem baart MEVROUW OF ME
NEER L VAN WESTEROP UIT NOORD-
WIJK zorgen. Niet omdat ze niet zou groei
en. Integendeel, dat doet ze geweldig. Wel
omdat er angst is voor de vorst. Terecht ui
teraard, al valt de schade wel mee.
Zelfs na de zeer korte periode dit voorjaar,
toen mijn passiebloem tot op de grond be
vroren was, kon ik einde zomer weer veel
groen en bloem ontdekken.
De kunst van goed overwinteren is vooral
zorgen voor goede bescherming van de
wortels. Zelfs al vriezen alle takken af, dan
loopt de plant toch nog uit.
Is er een mogelijkheid om de passiebloem
met behulp van rietmatten of iets van dien
aard ook bovengronds te beschermen, dan
is dat meegenomen. Dan is er minder ver
lies aan groen en dus meer bloei volgend
jaar.
Toeval kan soms leuk zijn. Hoor ik net van
een goede vriendin dat ze 'het wit' oftewel
de meeldauw op haar druif volledig de baas
geworden is, dank zij het ingraven van een
sulphursteen (te koop in zaken waar men
mineralen verkoopt) of er komt een vraag
over meeldauw.
Die steen bevat gemakkelijk oplosbare zwa
vel dat door de plant opgenomen wordt en
kennelijk als afweer tegen meeldauw werkt.
Probeer in een mineraïenzaak een of meer
brokken steen te pakken te krijgen en plant
deze bij de wortels.
Zorg er verder voor dat de druif in de loop
van de zomer geregeld gesnoeid wordt. Niet
meer dan maximaal vier bladeren boven el
ke tros. Dat scheelt ook een stuk.
Want te veel gebladerte houdt vocht vast en
meeldauw houdt van warmte en vocht. Dit
als antwoord op de vraag van C. VAN
STEEN UIT ZAANDAM.
Hoor ik nog of de zwavelsteen in de grond
succes had?
Tenslotte moet ook ik het van gewone prak
tijkvoorbeelden hebben.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend
In de natuur een vraag op? Greet Buchner
zal proberen voor u het antwoord te vin
den. De vraag kunt u opsturen naar Darnl-
ate Dagbladen, Postbus 507,2003 AP
Haarlem La.v. de redactie LEVEN EN WO
NEN.
