Kunst
Paard van Troje binnengehaald
Oud en nieuw op derde Holland Dance Festival
Onderzoek restauratie
Newman wegens
conflict uitbesteed
Vrijdag 8 november 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie- NIEK FAAS Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
9
NIEUWSLIJN
Bus naar Holland Dance Festival
LEIDEN In het kader van het Holland Dance Festival is op
donderdag 14 november de première van programma IV, ver
zorgd door het Nederlands Dans Theater 2, het gezelschap van
jonge dansers van 18 tot 21 jaar onder leiding van Gerald Tibbs.
Op die avond zijn twee wereldpremières te zien van Amanda
Millers choreografieën 'Arto's Books' en 'Ravel without a pause'.
Van Hans van Maanen wordt 'Grosse Fuge' uitgevoerd.
Op 15 november bestaat voor inwoners van Leiden e.o. de mo
gelijkheid deze voorstelling te bezoeken met gratis busvervoer.
Reserveren één week voor de voorstelling bij K O, telefoon
071-141141.
.Koningin Beatrix in Haïti'
AMSTERDAM Minister d'Ancona van cultuur onthult op 30
november in het Vakbondsmuseum in Amsterdam een schilderij
van de Haïtiaanse kunstenaar Férol Pierre Hugo. Op het schilde
rij staat koningin Beatrix in een Haïtiaans landschap afgebeeld.
De onthulling geeft het startsein aan de verkooptentoonstelling
van Haïtiaanse naïeve schilderkunst, die wordt georganiseerd
door CLAT-Nederland, de solidariteitsvereniging met de Latijns-
amerikaanse Arbeiderscentrale CLAT.
De schilderijen die op de tentoonstelling zijn te zien, worden
door middel van een acceptgirokaart, per opbod verkocht. Voor
de „Beatrix" is geen richtprijs gesteld.
Leonart speelt leentjebuur
BEELDENDE KUNST
Te zien: tot 21/11; Open: di. t/m za. 9-18
uur, do. 9-21 uur.
Leiden
In 1968 maakten Jan Dibbets,
Ger van Elk en Reinier Lucassen
gezamenlijk de brochure 'Voor
welke cursus hebt U talent'.
Daarin stonden drie plaatjes:
één van het hondje Bobby uit
Kuifje, één met geometrische fi
guren en één met een soort kalf
op een sokkel. Daaronder de ty
peringen: koos men voor Bob
by, dan was men geschikt voor
een cursus Pop-Art, koos men
voor de geometrische figuren,
dan werd een cursus hard-edge
aangeraden en de kandidaten
die voor het laatste vakje kozen,
waren geboren beeldhouwers.
Als de kunstenaars een vierde
vakje toegevoegd zouden heb
ben met daarin een amoebe
achtig figuurtje a la Miró, dan
had de in Duitsland wonende
Nederlandse kunstenaar Leon
art zeker voor de laatste moge
lijkheid gekozen. Maar ja, in
1968 waren de half abstracte,
half figuratieve wezentjes van
Miró geen toonbeeld meer van
de toenmalig hedendaagse
kunst.
De tentoonstelling bij galerie
Bleijenberg laat zien dat Leon
art Miró nog niet vergeten is.
Schaamteloos leent hij vele fi
guurtjes die zo typisch zijn voor
de stijl van deze Spaanse schil
der. En Leonart leent niet van
Miró alleen. Ook van de vormen
van Jean Cocteau maakt hij gre
tig gebruik. 'She shall be called
Woman' is daar het meest dui
delijke voorbeeld van: dezelfde
zwierige en poëtische contou
ren waaruit Cocteaus portretten
ontstonden. Leonart lijkt niet te
ontlenen om te citeren, iets wat
in de hedendaagse kunst veel
gedaan wordt. Kunstenaars ci
teren andere kunstenaars en
komen tegelijkertijd met een in
terpretatie of commentaar op
het geciteerde werk. Hun cita
ten krijgen een eigen waarde.
Bij Leonart is dit niet het geval.
Hij herhaalt bepaalde elemen
ten - voornamelijk een bolvor
mige wezentje - tot in den treu
ren toe. Dikwijls in dezelfde tin
ten blauw, groen of paars. Het
gaat er niet om dat hij vorm en
stijl van andere kunstenaars ge
bruikt, maar zijn werk mist alle
vormgevende kracht van het
werk van Miró dat immers uit
een vrijelijk bewegende teken
stijl (automatisme) voortkwam,
of het puur lyrische van Coc
teau. Leonart heeft zich een be
perkte vormentaal eigen ge
maakt (en tot handelsmerk uit
geroepen!) dat elk vermogen tot
spontaniteit lijkt te missen. On
danks het gebruik van veel ver
schillende materialen - hij be
schildert stenen, gitaren, papier,
linnen, panelen en overhemden
- ziet al het werk er even afge
past uit. Zelfs de enkele pasteu-
ze draden verf liggen keurig op
een rij: ze vallen op door hun
reliëf, maar zijn o zo netjes aan
gebracht. Te netjes.
EXPOSITIES
LEIDEN
BEGEMAN FINE ARTS
Papengracht 38, Werk van Malek
Lehoussine en Lisa Degranges, tot
26/11; doen vr 11-17 uur. za 11-18
ANTIQUARIAAT VAN PADDENBURGH
Diefsteeg 14, olieverfschilderijen uit
Tanzania, tot 15/12; di t/m vr 13-18,
do tevens 19-21, za 12-17, zo 20/10
10-18 uur.
ARS STUDIO
Pieterskerkgracht 9, grafiek van Joke
van Bilsen en schilderijen van Jeroen
van der Ham, tot 25/11; ma t/m do
19-21 uur, di do 9.30-12 uur, za zo
13-16 uur.
STELLING
Burgsteeg 14, schilderijen van Phil
Bloom, tot 11/11; do t/m za 14-18
uur, zo 14-17 uur.
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Steenstraat 1, 'Maya's van Mexico',
tot 30/12.
GALLERIA PROPITIA
Levendaal 119, tekeningen van de
Zweeds/Duitse Manfred Hürlimann,
tot 1/12; do vr za zo 13-18 uur.
GALERIE TIME IS ART
Nieuwstraat 10, schilderijen en werk
op papier van Wim Koreman, van
11/11 tot 7/12; wo t/m zo 14-18 uur.
GALERIE LAK
Cleveringaplaats 1. werk van Gerrit-
Jan Fukkink, tot 22/11; ma t/m vr
10-22, za zo 14-17 uur.
ZONE
Nieuwstraat 17/b, acrylschilderijën
op hout en op papier van Eveline
Swidde, tot 30/11di t/m vr 11 -18.
do 19-21, za 10-17 en zo 13-16 uur.
GALERIE BLEIJENBERG
Breestraat 113, Schilderijen, prenten
en zeefdrukken van Leonart, tot
21/11; di t/m za 9-18, do 9-21 uur.
DE KLEINE KLUP
Nieuwe Rijn 1, foto's van Leo van Er
ken, van 9/11 t/m 13/12, ma t/m za
van 10-22, zo van 12-22 uur.
ALPHEN
GEBOUW RIJNSTAETE
Prins Bernhardlaan 10, werk van An-
genelle Thijssen en Wies Dur-Verhoe-
ven, tot 16/11.
HOFMAN 7 VAN DER ZEE KUNSTZA
KEN
Hooftstraat 235, Hans Vredegoor,
schilderijen en grafiek, 10/11 t/m
10/12, woe, do en za 13-17, vr 13-
HAZERSWOUDE
GALERIE LAERKEN
Bent 2, Olie op doek en gouaches v.
Kirsten Mikkelsen (DK) en bronzen
beelden van Theo Germann (NL), tc
30/11; za en zo 11-17 uur.
HILLEGOM
n Annemarie Honderos, tot
25/11; ma t/m do 9-12, 13.30-16 e
19.30-21 uur, zo 13-17 uur.
stallatie en ander werk van Piet
Stockmans, tot 20/1/92, open tijdens
voorstellingen.
KATWIJKS MUSEUM
Voorstraat 46, 'Land en zee rond Kat
wijk', werk van 11 leden van de Ver
eniging van Wassenaarse Beeldende
Kunstenaars, tot 17/11; do t/mza
10-12 en 14-17 uur.
GALERIE KRAIJENOORD
Pr. Marijkelaan 21, verkoopexpositie
van schilderijen uit deze en vorige
eeuw, tot 31/12; za 11-19 uur.
MUSEUM V.D. BLOEMBOLLEN
STREEK
Heereweg219, 'Rinkelbellenen luid-
V00RSCH0TEN
GALERIE MERCEDES
Voorstraat 35/b (steeg), olieverf en
aquarel van Wim van Aken en bron
zen van Wibbine van Roon, tot
24/11; wo t/mza 11-17 uur.
WASSENAAR
RAADHUIS DE PAAUW
Raadhuislaan 22, 'Zee, strand en
duin in de Nederlandse Romantiek,
werk van diverse kunstenaars, tot
11/11; di t/m vr 10-16 uur, za zo 13-
16 uur.
WARENAR
Aquarellen van Wierd Wagenmakers,
tot 18/11; ma t/m vr 9-16 uur.
Leerlingen van 'het Klankbord' in de grote Tafehzaal bij het 'Paard van Troje'. In het begin was het wel even wennen.
FOTO JAN HOLVAST
Spektakelstuk in Museum van Oudheden
Voor de Egyptische tempel in de Taffehzaal van het mu
seum van Oudheden staat het beroemde houten paard
van Troje. Enkele leerlingen van de basisschool het
Klankbord houden zich erin schuil. Straks zullen zij als
sluwe Griekse soldaten de Trojanen ten val brengen. Za
terdag en zondag houdt Oudheden een Troje-weekeinde.
De tentoonstelling van de collectie voorwerpen van de
Duitse archeoloog Heinrich Schliemann die hij in Troje
heeft opgegraven, vormt de aanleiding.
paard van Troje centraal. De
entreehal van het museum, met
de Egyptische tempel, is voor
deze gelegenheid het decor
voor de Trojaanse burcht. Het
immens grote paard is met be
hulp van de leerlingen van de
Mondriaan Technische school
in elkaar gezet.
Aan het eind van de achtste
eeuw voor Chr. wordt voor het
LEIDEN SASKIA STOEUNGA
Een van de hoogtepunten tij
dens het weekeinde is een to
neelstuk over de belegering van
de stad Troje. Het spektakelstuk
wordt uitgevoerd door de leer
lingen van groep acht van de
basisschool het Klankbord. In
het stuk, dat een half uur duurt,
staat het beroemde houten
eerst melding gemaakt van het
houten paard door de Griekse
dichter Homerus in zijn be
roemde boek de Odyssee. De
Romeinse dichter Vergilius ver
telt in de eerste eeuw voor Chr.
in zijn boek Aeneïs het comple
te heldenverhaal. Het toneel
stuk van 'Het Klankbord' uit de
Stevenshof begint zowel zater
dag als zondag om half vier 's
middags.
Oudgriekse hymnen
Gisteren werd de generale repe
titie gehouden. De leerlingen
gekapt, gekleed en geschminkt
waren erg enthousiast. Ze
moesten even wennen aan het
spreken in zo'n grote hal, maar
dat gjng steeds beter en aan het
eind waren ze zelfs goed ver
staanbaar. Het verhaal is wat in
gedikt en gepopulariseerd, maar
toch knap en helder door
twaalfjarigen op de planken ge-
Verder staan dit weekeinde
rondleidingen over de Schlie-
mann-tentoonstelling op het
programma en zal er een film
over het leven en werk van deze
gedreven archeoloog te zien
zijn. De zangeres Rietje Bakker
geeft voor en na het toneelstuk
een vertolking van speciaal voor
deze gelegenheid op muziek ge
zette Oudgriekse hymnen. De
tentoonstelling 'Schliemanns
Troje', die tot 6 januari duurt,
toont het materiaal dat Schlie
mann ruim 100 jaar geleden
aantrof op zijn zoektocht naar
het legendarische Troje.
AMSTERDAM ANP
Het Stedelijk Museum in Am
sterdam kan het onderzoek
naar de restauratie van het
schilderij „Who's Afraid of Red,
Yellow and Blue III" van de
Amerikaanse schilder Bamett
Newman, technisch best zelf
uitvoeren. Maar omdat er een
conflict is binnen het Stedelijk
Museum, is besloten de onder
zoeksopdracht aan het Gerech
telijk Laboratorium in Rijswijk
te geven. Dat zegt IJ. Humme-
len, de restaurateur van de
Stichting Restauratie Collectief
Atelier in Amsterdam.
Hummelen behoorde tot een
groep van internationale restau
ratoren die, nadat het schilderij
in 1986 was vernield, door het
Stedelijk Museum was uitgeno
digd om over de problemen van
een eventuele restauratie te
spreken. Het Centraal Laborato
rium in Amsterdam presenteer
de bij die gelegenheid de resul
taten van een onderzoek naar
de verfmonsters.
Hoewel het Centraal Labora
torium de preparaten die des
tijds van de verfmonsters zijn
genomen, nog steeds in bezit
heeft, is de onderzoeksopdracht
niet aan deze instelling gege
ven. Hummelen heeft het idee
dat het Centraal Laboratorium
„misschien wel als partijdig
wordt gezien door het muse
um". Het Centraal Laborato
rium zou partijdig zijn omdat
restauratiedeskundige E. van de
Wetering daar geruime tijd aan
is verbonden. Van de Wetering
heeft altijd gezegd dat de Ame
rikaanse restaurateur Daniel
Goldreyer het schilderij heeft
overgeschilderd. Het Stedelijk
Museum zou zich daardoor met
een dummy hebben laten af
schepen.
Hummelen vindt dat het
Centraal Laboratorium beter
dan het Gerechtelijk Laborato
rium is ingericht om het onder
zoek naar de restauratie uit te
voeren, omdat bij de eerste res
tauratoren werkzaam zijn. „Zij
weten hoe en waar de verfmon
sters van het schilderij moeten
worden genomen,""aldus Hum
melen.
Het Stedelijk Museum zegt
echter dat de onderzoeksop
dracht aan het Gerechtelijk La
boratorium is verleend omdat
daar de meest „verfijnde tech
nieken" zijn om een verfonder-
zoek uit te voeren.
De restaurateur van het Ste
delijk Museum, E. Bracht zegt
dat het „onzin" is dat het Ge
rechtelijk Laboratorium tech
nisch beter is toegerust dan het
Centraal Laboratorium. Er is
volgens haar geen verschil tus
sen beide instellingen. Wel
vindt zij dat de laboratoria beter
dan het eigen museum zijn uit
gerust om het onderzoek uit te
voeren. Het museum kan vol
gens haar wel zien of het schil
derij is overgeschilderd, maar
om „echte" bewijzen te hebben
is onderzoek door één van de
laboratoria nodig.
Wat de onderzoeksopdracht
is die het museum aan het Ge
rechtelijk Laboratorium heeft
verstrekt, is Bracht niet bekend.
„Dat weet alleen museumdirec
teur Beeren".
Het Gerechtelijk Lab heeft
eerder onderzoek verricht naar
mogelijk vervalsde schilderijen.
Het is voor het eerst dat het gaat
om een schilderij dat is geres
taureerd. Of het onderzoek voor
4 december - de datum dat de
Amsterdamse kunst en cultuur
commissie het onderwerp wil
behandelen is afgerond, is
twijfelachtig, zo meldt een
woordvoerder van het ministe
rie van Justitie. Over de precieze
onderzoeksopdracht wil hij
geen mededelingen doen.
Het onderzoeksresultaat van
het Gerechtelijk Laboratorium
heeft geen vrijblijvend karakter,
maar moet onder ede aan een
rechter overhandigd kunnen
worden. Of het Stedelijk Muse
um het onderzoek openbaar
maakt, is nog onduidelijk. Het
museum biedt de resultaten
eerst aan de Amsterdamse cul
tuurwethouder M. Baak (D66)
aan.
Haar partijgenoot E. Bakker
heeft inmiddels laten weten dat
er geen sprake van kan zijn dat
het rapport geheim blijft, of ver
trouwelijk wordt behandeld.
Ook wil hij de vragen beant
woord zien over de duurzaam
heid van de restauratie en het
gebruik van materiaal die de di
recteur van het museum W.
Beeren in een eerder versche
nen rapportage stelde.
DEN HAAG ALETTE VAN DOGGENAAR
Dit jaar valt oud en nieuw van
daag. Vanavond opent het Hol
land Dance Festival in Den
Haag met daarin: nieuwelingen,
oude bekenden, nieuw werk
met oude dansers en oud werk
met nieuwe dansers. Het twee
jaarlijkse festival wordt voor de
derde keer gehouden en duurt
tot 24 november.
Nu'niet alleen in het AT T
danstheater maar ook in het
Koninklijk Conservatorium, de
Koninklijke Schouwburg en het
Korzo theater. Dit om ook voor
stellingen die voor een kleiner
toneel zijn gemaakt goed tot
hun recht te laten komen. De
programmering is zodanig dat
het tenminste op de première-
dagen mogelijk is twee voorstel
lingen achter elkaar te zien. Dat
is vooral ook prettig voor men
sen die buiten Den Haag wo
nen.
De groep die het festival mag
openen is NDT 3. NDT 3 is een
nieuw project van het Neder
lands Dans Theater waarin ou
dere dansers speciaal voor hen
gecreëerde stukken dansen.
Vier topchoreografen zijn aan
gezocht om een stuk te. maken
dat toegesneden is op het lijf en
de persoon van de danser met
wie ze werken. Een uitdaging
voor dansers en choreografen,
dat is zeker. Vooral gezien het
feit dat de dansmakers die de
uitdaging hebben aangenomen,
Jiri Kylian, William Forsythe,
Mats Ek en Hans van Manen,
zich over het algemeen bedie
nen van een technisch moeilijke
stijl.
Kylian en Ek blinken uit in
elastische, grote bewegingen.
Forsythe moet het vaak hebben
van flitsend snel en acrobatisch
danswerk terwijl de ogenschijn
lijk simpele choreografieën van
Van Manen in het water vallen
als ze niet uiterst precies en be
heerst uitgevoerd worden. En
die mensen moeten met een
stel veertigers en een vijftiger in
zee? Spannend vindt iedereen.
Bij het NDT vreest men dat de
verwachtingen wat al te hoog
gespannen zijn maar een bij
zondere voorstelling wordt het
in elk geval.
Scheerspiegel
In het Holland Dance Festival
wordt ook oud werk opnieuw
op de planken gebracht. Mark
Jonkers, de programmeur van
het festival ziet het niet alleen
als zijn taak om nog onbekende
grote namen naar Den Haag te
halen maar hij wil ook jong ta
lent stimuleren en laten zien
waar het met die dans ook al
weer begon. Een van de voor-
stellingen in de laatste categorie
is 'Spiegels' van Bart Stuyf. Stuyf
Holland^*
Festival
TheHague 1991
opereerde in de jaren '70 met
zijn eigen gezelschap Multi Me
dia. Hij experimenteerde met
dans, objecten en technologie
en 'Spiegels' ('78) was een van
zijn produkten.
Eigenlijk is het stuk uit verve
ling ontstaan. Al die bewegin
gen die dansers nu eenmaal
maken had hij nu wel gezien,
van voren, van achteren en van
opzij, maar nog niet van onder
en. Gepruts met een scheerspie-
'Spiegels' van Bart Stuyf, een ballet dat eigenlijk uit verveling is ontstaan.
gel leidde uiteindelijk tot een
enorm object op poten waaron
der z^s grote beweegbare spie
gels stonden opgesteld. De
perspex speelvloer maakte het
mogelijk de dansers via de spie
gels nu ook van de ongebruike
lijke onderkant te aanschou
wen. Dit stuk wordt nu dus op
nieuw uitgevoerd. In Rotterdam
wordt sinds de herfstvakantie
druk gerepeteerd door studen
ten van de Rotterdamse Dans-
academie onder leiding van Jea-
nette van Steen, die zelf 12 jaar
bij Stuyf danste. Ze zijn begon
nen met veertien dansers maar
dat zijn er nu nog maar negen.
„Natuurlijke selectie", zegt Van
Steen. Blessures zijn de oorzaak
van de afvalligheid. Ook blessu
res die tijdens de repetities zijn
ontstaan. Het object in kwestie
is blijkbaar niet geheel onge
vaarlijk. Dat komt, legt Van
Steen uit, omdat de perspex
vloer heel erg veert terwijl het
stalen frame en de vloer eron
der weer heel erg hard zijn. Je
moet dan goed uitkijken hoe je
je gewicht verplaatst, steeds re
kening houdend met waar je
steunt. Daar komt nog bij dat
de grote gedraaide trap in het
midden een niet zichtbare maar
wel voelbare handicap heeft. De
afstand tussen de treden is niet
zoals gebruikelijk twintig maar
dertig centimeter en dat is ont
zettende zwaar voor de knieën.
Ook het armenwerk vereist heel
wat van de dansers. Ze zijn toch
meer gewend om hun benen te
gebruiken.
Ook oud in een nieuw jasje is
de voorstelling van the Hubbard
Street Dance Company. Deze
groep uit Chicago heeft voor
maar liefst driehonderdduizend
dollar beslag kunnen leggen op
een aantal dansstukken van de
Amerikaanse choreografe
Trisha Brown. En Brown, onder
andere bekend van choreogra
fieën voor de films Hair en
Amadeus, heeft op haar beurt
deze groep uitverkoren om haar
oude stukken te mogen dansen.
Wederom een interessante mo
gelijkheid om oud repertoire
opnieuw (of voor het eerst) te
zien. Daarnaast is er een serie
solovoorstellingen geprogram
meerd van choreografen uit
binnen- en buitenland. De van
oorsprong Nederlandse choreo
graaf Ton Simons komt met zijn
groep uit New York. Compagnie
L'Esquise komt uit Frankrijk en
Verder een keur aan dans
films en -video's. De video's
kunnen elke middag op verzoek
en gratis bekeken worden in het
Kijkhuis. Het Haags Filmhuis
heeft een filmprogramma sa
mengesteld en foto's zijn er ook.
Vooral de groeiexpositie van fo
tograaf Deen van Meer lijkt in
teressant te wordén. Elke dag
zal hij het dansgebeuren op de
voet volgen, zijn foto's maken
en afdrukken en een selectie
daaruit exposeren. Hij noemt
het zelf een uitdaging om zo
snel te werken, maar iets van
een uitputtingsslag heeft het
ook aangezien hij dit moorden -
de tempo tweeëneenhalve week
moet volhouden. De officiële
opening vindt uiteraard aan het
eind van het festival plaats op
24 november.
