Oog in oog met
Rembrandt
tmbrandt
SCHILDER. TEKENAAR EN ETSER
UITGAVE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
Nog een kleine maand te gaan en
dan barst het Rembrandt-geweld
in Nederland los. Van 4 december
tot 1 maart 1992 worden aan deze
schilder van het licht
tentoonstellingen gewijd. Een
grote expositie in het
Amsterdamse Rijksmuseum, een
tentoonstelling in de Leidse
Lakenhal, gewijd aan Rembrandt
en diens tijdgenoot Jan Lievens,
exposities in het Rembrandthuis,
het Joods Historisch Museum
(Amsterdam), het Mauritshuis
(Den Haag) en het
Catharijneconvent (Utrecht). Van
heinde en verre worden
schilderijen, etsen en tekeningen
aangesleept om een compleet
beeld yan de schilder te geven.
Rembrandt, zelfportret met halsberg. Paneel uit de collectie van het Mauritshuis. In bruikleen
voor de tentoonstelling 'Rembrandt, de meester en zijn werkplaats', nu in Berlijn, vanaf 4 decem
ber in het Rijksmuseum in Amsterdam. foto mauritshuis
Eigenlijk heeft Leiden het er altijd mooi
bij laten zitten. Een van de grootste schil
ders aller tijden heeft hier een kwart eeuw
gewoond en gewerkt en alles wat daar nog
aan herinnert, is een nagebouwde molen en
een plaquette op de plek waar zijn huis
moet hebben gestaan. Een Rembrandtbrug
(ook nagebouwd), een Rembrandt-straat en
een Rembrandt-scholengemeenschap hou
den zijn naam in Leiden levend. Evenals
een buste van de schilder aan de Witte Sin
gel.
Stedelijk museum De Lakenhal heeft wel
geteld één Rembrandt in zijn bezit en daar
mee houdt het dan ook zo n beetje op. In
1631 verhuisde Rembrandt, die in 1606 in
de Weddesteeg als molenaarszoon werd ge
boren, naar Amsterdam. Dat deden schil
ders toen, dat doen zij ook nu nog onder
het motto 'Amsterdam heeft 't'. Daar zaten
immers de rijke kooplieden die voor de op
drachten zouden zorgen.
Van Pieter Lastman had Rembrandt al
eerder, gedurende een verblijf van een half
jaar in de hoofdstad, de fijne kneepjes van
het schildersvak geleerd.
In 1625 had Rembrandt zich als zelfstan
dig schilder in Leiden gevestigd. Hij deelde
zijn atelier met Jan Lievens en hoe die
ruimte eruit zag is te zien op het schilderij
dat hij in 1629 schilderde: 'De kunstenaar
en zijn atelier'. Geïnspireerd door dat schil
derij maakt de Amsterdamse kunstenaar
Martin Grootenboer een atelier aan het Gal
gewater, dat bezoekers letterlijk een door
kijkje in de werkplaats van de schilder zal
bieden.
Het werk van Rembrandt en Lievens leek
zoveel op elkaar dat het vaak moeilijk is uit
te maken door wie het is geschilderd. Beide
kunstenaars waren ambitieus en legden
zich toe op het schilderen van historiestuk
ken waar in die tijd de meeste vraag naar
was.
Maar Rembrandt beheerste ook andere
technieken: etsen en tekenen. Wat onder
werpen betreft koos hij vaak zichzelf als
model: hij maakte talloze zelfportretten. Die
variëren van het weergeven van het eigen
gezicht in een spiegel en het uitbeelden van
militaire en vorstelijke personen tot een
oosterse prins toe. Op een zelfportret uit
1629, dat tot de collectie van het Maurits
huis behoort, kijkt de schilder - uitgerust
met een militaire ringkraag - zeer zelfbe
wust het schilderij uit.
In 1641, Rembrandt woonde inmiddels
tien jaar in Amsterdam, was hij een gevierd
kunstenaar. De best betaalde en veel ge
vraagde portrettist van zijn tijd. Zijn atelier
was een soort opleidingsinstituut voor
schilders geworden, een bedrijfje waarin
leerlingen weiken in de stijl van hun leer
meester vervaardigden. Rembrandt zette er,
bij wijze van merknaam, zijn handtekening
onder en streek vervolgens bij verkoop een
deel van de winst op.
In 1639 kocht Rembrandt, als bewijs van
zijn geslaagde carrière, een patriciërshuis
aan de Sint Anthonisbreestraathet huidige
Rembrandthuis in de Jodenbreestraat. Hier
schilderde hij zijn beroemdste werk. De
Nachtwacht.
Rembrandt was tevens een zakenman.
Hij besteedde veel tijd aan handel en beleg
gingen en was verwikkeld in allerlei notarië
le en juridische procedures. In de jaren vijf
tig kwam hij in ernstige financiële moeilijk
heden. Hij moest zijn huis verkopen en
werd bijna failliet verklaard. Met de op
drachten ging het ook niet zo best. Hij
mocht weliswaar - in opdracht van de over
heid - De Staalmeesters en de Anatomische
les door Dr. Joan Deyman schilderen, de
belangrijkste openbare opdracht uit die tijd,
de decoratie van het stadhuis (het huidige
Paleis op de Dam) werd hem niet gegund.
Op 4 oktober 1669 stierf Rembrandt als
eenzaam en berooid man. Zijn geliefde
Hendrickje Stoffels en zijn zoon Titus waren
hem al in de dood voorgegaan. In een on
bekend huurgraf in de Westerkerk werd hij
vier dagen later begraven.
