Regio
Ziekenfonds: 200 mensen
extra voor plan Simons
'Manipulatie moet
geheim blijven'
Onderhoud huizen
studenten in gevaar
Moeder en zus zijn
kwetsbaarste groep
Van der Vlist bedankt
voor voorzitterschap
'Hoeveelheid sloop- en bouwafval terugdringen'
Installdata
opent 06-lijn
Vrijdag 8 november 1991
Redactie: 071-161400 WILLEM SPIERDIJK WIM SCHRUVER MEINDERT VAN DER KAAL) CAROLINE VAN OVERBEEKE JAN WESTERLAKEN MONICA WESSELING Eindredactie: HENK HOUTMAN Vormgeving: PIET KOOREMAN
24
Leicis bedrijf onder druk
PAUL VAN DER KOOU
Het Leidse bedrijf Gene Phar-
ming moet de werkwijze van
genetische manipulatie geheim
houden. Dat heeft het ministe
rie van economische zaken ge
ëist van de onderneming zolang
de octrooien nog niet binnen
zijn. De concurrentie op afstand
houden vindt het ministerie be
langrijker dan het informeren
van de Tweede Kamer. Daarom
kan de WD-fractie nog even
wachten voordat de vragen over
Gene Pharming worden beant
woord.
Het leek zo'n rake
kreet: bij het gene
tisch manipuleren
van koeien is ge
meenschapsgeld ge
bruikt en dus heeft
de gemeenschap
recht op informatie
over de experimen
ten. De praktijk
blijkt ingewikkelder
dan de kamervragen
van de WD deden
vermoeden.
Juist om te zorgen
dat de drie miljoen
gulden gemeen
schapsgeld'goed be
steed wordt, heeft
Economische Zaken geëist dat
het Leidse bedrijf Gene Phar
ming bv zijn mond dicht houdt
zolang het nog geen octrooien
binnen heeft. Anders wordt de
concurrentie maar op ideeën
gebracht.
Ook in het contract tussen
Gene Pharming en het Instituut
voor Veeteeltkundig Onderzoek
(IVO), waar de proeven zijn uit
gevoerd, staan bepalingen over
geheimhouding. Het ministerie
van landbouw, natuurbeheer en
visserij heeft het dan ook over
een 'juridisch complexe mate
rie' en waarschuwt de WD-
voelt er
niets voor
om de
experimenten
stop te
laten zetten
Bij overlijden naast familielid
LEIDEN IRENE NIEUWENHUIJSE
Een familielid overlijdt: som
mige nabestaanden slaan zich
gemakkelijk door de tijd die
volgt. Voor anderen daarente
gen volgt er na het sterven van
een naaste een levenslange lij
densweg. Vooral moeders van
overleden kinderen komen
vrijwel niet over hun verdriet
heen. Het leven wordt nooit
meer als voorheen.
Niet de doodsoorzaak, maar
de emotionele band van de
nabestaande met de overlede
ne bepaalt hoe het verlies
wordt verwerkt. Ook het tem
po van het lichamelijke en
geestelijke herstel is voor een
groot deel afhankelijk van die
band.
Deze bevindingen staan te
lezen in het proefschrift van
Marc P.H.D. Cleiren. Hij pro
moveerde deze week cum
laude in Leiden op het on
derwerp 'Aanpassing na een
overlijden'. Hij vergeleek in
zijn onderzoek de gevolgen
voor de naaste familieleden
van een overlijden door zelf
moord, verkeersongeval en
ziekte.
Eigenwaarde
Moeders van overleden kinde
ren blijken de meest kwetsba
re groep onder de rouwenden
te zijn. Zij lopen het grote risi
co, ook na lange periode, op
problemen in hun lichamelijk
en geestelijk functioneren.
Cleiren geeft als verklaring dat
moeders, in tegenstelling tot
vaders, hun eigenwaarde veel
meer laten afhangen van hun
moederschap. Vaders hebben
het na het overlijden van een
kind beslist niet gemakkelijker,
maar op hun emotioneel uiten
zit een grotere rem. Ook zijn
zij vooral bezig met het op
vangen van hun vrouw.
Het herstel van moeders van
overleden kinderen verloopt
meestal zeer moeizaam. Clei
ren: „Het overlijden van een
kind is een tegennatuurlijke
gebeurtenis. Vooral moeders
komen daardoor nooit over
hun verlies heen. Ze willen het
eigenlijk ook niet verwerken".
Cleiren heeft hiervoor de vol
gende verklaring:Als de moe
der het verdriet wel accep
teert, legt zij zich als het ware
bij de situatie neer. Dan geeft
ze toe dat de buitenwereld
haar kind en haarzelf wreed
heeft behandeld".
Daarnaast zijn zussen van
overledenen een grote en 'ver
geten' groep. Ook zij hebben
na het overlijden van een fa
milielid vaak grote moeite met
de rouwverwerking. Cleiren
stelt in zijn proefschrift voorts
vast dat broers vier maanden
na de dood van een naaste
nog zelden problemen in hun
sociaal en lichamelijk functio
neren hebben. Zusters blijken
op dat moment nog steeds
diep getroffen te zijn door het
verlies. Hun depressieve- en
gezondheidsklachten zijn zelfs
gemiddeld erger dan bij wedu
wen.
De reden is volgens de psy
choloog weer de sterk emotio
nele band. De zussen voelden
zich, vrijwel even sterk als de
moeders, vaak verantwoorde
lijk voor de overledene. Clei
ren: „Het is moeilijk verklaar
baar, maar de schokreactie
blijft ook bij hen gewoon lan
ger dan bij broers voortgaan"
Ontreddering
Volgens de kersverse Leidse
doctor verloopt rouwverwer
king nooit volgens vaste 'pa
tronen'. Hij is wel van mening
dat na de eerste schokreactie
er bij de nabestaanden veelal
ontreddering volgt. Ook ont
kenning van de dood is tijdens
het rouwproces een 'normaal'
verschijnsel.
„Aanvankelijk is het verlies
te vergelijken met een grote
golf die over mensen heen
spoelt. Daarna kabbelt het ver
driet soms heel lang
voort. Ineens, bijvoorbeeld bij
de verjaardag van de overlede
ne, kan het verdriet weer hef
tig toeslaan. Maar over het al
gemeen wordt de golf steeds
platter, de scherpe kantjes
gaan als het ware van de hevi
ge emotie af."
LEIDEN/DEN HAAG
fractie dat het nog wel even
duurt voordat ze antwoord
krijgt op haar vragen over ge
heimhouding.
Bij de 'Leidse' experimenten
gaat het erom rundvee immuun
te maken voor de uierziekte
mastitis door aangepast erfelijk
materiaal in te brengen. Ook
nagemaakt menselijk materiaal
werd gebruikt en daar protes
teerde de Dierenbescherming
eerder dit jaar tegen.
De Tweede Kamer voelde er
uiteindelijk niets voor om de ex
perimenten stop te laten zetten.
Wel vroeg ze de minister om
snel met richtlijnen te komen
voor experimenten
met 'transgene die-
n' zölang er geen
'het veld' laat land
bouw deze week
weten dat de proe
ven in principe ver
boden zijn, tenzij de
minister ontheffing
verleend.
Voordat de minister
dat doet, wil hij alles
weten over doel, uit
voering en belang
van de proef, maar
ook over de toe
komst van de proef
dieren. Dat laatste werd actueel
toen het Leidse bedrijf de mi
nister vroeg of het dieren mag
aborteren en/of verkopen waar
bij de proef niet aanslaat.
Het gebruikte genetische ma
teriaal mag afkomstig zijn van
de eigen soort, een andere soort
of synthetisch bereid zijn. Ook
mengvormen zijn toegestaan,
heet het flexibel. Om nieuwe
kamervragen te voorkomen, wil
het ministerie nu wel weten
welke geheimhoudingsafspra-
ken er zijn en hoe de resultaten
van het onderzoek naar buiten
kunnen komen.
De Leidse Stichting Studenten
huisvesting overweegt naar de
rechter te stappen, nu staatsse-
creatris Heerma per 1 januari
de subsidies voor onderhoud
stopzet. Door de maatregel
dreigen ongeveer 850 Leidse
studentenkamers een broodno
dige opknapbeurt mis te lopen.
Tijdens de behandeling van de
begroting vroegen verschillende
kamerleden gisteren of het
S' hrappen van de subsidie zo-
n aar kan. Waren er geen harde
toezeggingen gedaan bij het op
stellen van het plan om tussen
1985 en 1995 alle achterstanden
in onderhoud weg te werken?
Staatssecretaris Heerma
noemde dat een misverstand.
Hij zag geen reden om op zijn
beslissing terug te komen en
benadrukte dat studentenhuis-
vesters de opknapbeurten maar
moeten betalen uit reservepot
jes en de extra huurverhoging
van 5,5 procent. Ook kunnen ze
aankloppen bij het Centraal
Fonds. Verder zegde Heerma
toe met de organisaties rond de
tafel zitten.
De directeur van de Leidse
stichting, Hübben, verwacht
weinig van dat overleg en vecht
Heerma's verhaal aan. Geld re
serveren is niet mogelijk en de
inkomsten van de huurverho
ging vloeien terug naar het Rijk,
zegt hij. Bij het Centraal Fonds
zou je pas kunnen aankloppen
als je failliet bent of gaat. In de
regeling zoals die tot 1 januari
geldt, mag studentenhuisves
ting 25.000 gulden per kamer
verspijkeren en vergoedt het rijk
daarvan 80 procent. Driekwart
van de 3200 Leidse kamers kon
op die manier worden opgeljpt,
maar na het opknappen van de
Pelikaanhof is het afgelopen.
Voor de 250 flats aan het Fla-
norpad en de 30 tot 40 binnen
stadswoningen, krijgt de stich
ting niet de 7 miljoen rijkssubsi
die.
De i meeste panden hebben
het sobere comfort van de jaren
zestig: één douche, één toilet en
één keuken per tien kamers,
terwijl dergelijke voorzieningen
tegenwoordig door vijf bewo
ners worden gedeeld. De direc
teur heeft het over 'uitgewoon
de woningen met een slecht
casco die vaak niet voldoen aan
de eisen van de brandweer'.
Het ziekenfonds Zorg en Zekerheid moet 200 mensen ex
tra in dienst nemen als het plan-Simons volledig wordt
uitgevoerd. Dit voorspelt directeur drs. R.H.M. Hendriks
van het ziekenfonds dat de gehele Leidse regio bedient.
Hij baseert zijn verwachting op het feit dat particuliere
verzekeraars per verzekerde anderhalf tot tweemaal meer
mensen in dienst hebben. Ziekenfondsen moeten bij in
voering van het plan Simons op dezelfde wijze gaan ad
ministreren als de verzekeringsmaatschappijen.
waarbij de verzekerden een per
centage van hun inkomen als
premie betalen en nog een klein
gedeelte als vaste premie. Deze
nominale premie zal volgens
Hendriks in de toekomst sterk
stijgen. Onduidelijk is nog wat
precies onder die nieuwe verze
kering gaat vallen. Gevolg is bij
voorbeeld dat bij een eigen
risico de afrekeningen niet
meer rechtstreeks via het zie
kenfonds verlopen, maar ieder
een een rekening krijgt die hij
weer bij de verzekering moet
verhalen.
Met het plan Simons moeten
de kosten van de gezondheids
zorg in de hand worden gehou-
LEIDEN WILLEM SPIERDIJK
Als het plan Simons doorgaat
het is politiek omstreden kan
elke verzekerde zelf bepalen of
hij een eigen risico neemt Dit
betekent dat het ziekenfonds
per patiënt een aparte admini
stratie moet bijhouden. Extra
werk, waarvoor extra mensen
nodig zijn. „Van een fervent
voorstander ben ik een fervent
tegenstander geworden," zegt
Hendriks.
Staatssecretaris Simons van
volksgezondheid wil komen tot
een nieuw systeem van finan
ciering van de gezondheidszorg.
Er komt een basisverzekering,
den. De ziekenfondsen hebben
wat dit betreft een slecht imago.
Volgens Hendriks is dat niet te
recht. „Het idee dat ziekenfond
sen niks aan kostenbeheersing
hebben gedaan is pure flauwe
kul. Degenen die bij het zieken
fonds zijn verzekerd hebben
een hoger gezondheidsrisico.
Voor 1986 kwamen bijvoor
beeld vrijwel alle bejaarden in
het ziekenfonds. Ook de boot
vluchtelingen bijvoorbeeld kwa
men indertijd bij ons terecht.
Dat bracht voor de ziekenfond
sen hogere kosten met zich
mee".
Met de doelstelling om de
kosten niet steeds verder te la
ten stijgen is Hendriks het ove
rigens wel eens. Volgens de di
recteur van het ziekenfonds
ontkomt de gezondheidszorg
ook niet aan een kostenstijging.
„Wanneer wij een goed systeem
willen houden, moet er in gëin-
vesteerd worden. Er is namelijk
nogal wat 'achterstallig onder
houd' in deze sector. De lonen
zijn laag gehouden. Er zijn veel
vacatures, er zijn minder jonge
mensen om ze te vervullen. Dat
betekent dat de salarissen om
hoog moeten".
Bovendien is het zo dat veel
ziekenhuizen nu al in de rode
cijfers zitten. Hendriks: „Dat be
tekent dat verdere kostenbespa
ringen eigenlijk niet meer mo
gelijk zijn. Als wij blijven bezui
nigen, zitten we binnenkort met
een failliete gezondheidszorg."
De directeur van het zieken
fonds pleit ervoor om de huidi
ge structuur zoveel mogelijk
overeind te houden. „Bekijk de
situatie in de Verenigde Staten,
daar is de prijsontwikkeling aan
de markt overgelaten. Het ge
volg is dat de de premies onbe
taalbaar zijn en 30 procent van
de mensen onverzekerd rond
loopt. In Engeland is er naast
een volksverzekering een geheel
privé-circuit ontstaan voör
mensen met geld".
Hendriks pleit ervoor om de
gehele invoering van het plan
uit te stellen. „Het is niet goed
dat het op deze manier wetge
ving moet worden, het is poli
tieke koehandel geworden".
kels zit en dat gaat me aan het
hart. De PvdA is totaal gedesori
ënteerd en het is van belang om
de partij weer in gareel te krij-
DEN HAAG •MEINDERT V
Milieugedeputeerde Hans van
der Vlist vindt de baan die* hij
nu heeft nog steeds leuker dan
andere functies. Lange tijd werd
de naam van de Zuidhollandse
gedeputeerde genoemd als het
ging om de opvolging van Mar-
janne Sint die vlak na de zomer
aftrad. Toen Felix Rottenberg
bekend maakte zich kandidaat
te stellen, heeft Van der Vlist
zich teruggetrokken.
„Het is eigenlijk verbazing
wekkend dat ik nog zo lang heb
nagedacht en overwogen om
me kandidaat te stellen voor die
functie", zegt Van der Vlist.
„Het is natuurlijk eervol om als
voorzitter genoemd te worden
van zo'n club. Daarbij komt dat
de partij behoorlijk in de kreu-
Start campagne Zuidhollandse Milieufederatie
DEN HAAG MONICA WESSELING
Het storten van bouw- en
sloopafval moet drastisch ver
minderen. Het afval veroorzaakt
niet alleen sterke verontreini
ging van water, grond en lucht,
maar neemt bovendien heel
veel ruimte in beslag. In het jaar
2000 moet 90 procent van het
bouw- en sloopafval worden
hergebruikt. Nu wordt van de
12,4 miljoen ton die jaarlijks in
ons land vrijkomt (3,5 miljoen
ton in Zuid-Holland), slechts de
helft hergebruikt.
Dat is veel te weinig vindt de
Zuidhollandse Milieufederatie.
Deze organisatie begint van
daag, samen met de Overijssel
se vereniging Natuur en Milieu,
een grootscheepse campagne
'Preventie en hergebruik van
bouw- en sloopafval'. In eerste
instantie richt de milieufedera
tie zich op de gemeenten die via
bouw- en sloopvergunningen
en -verordeningen eisen kun
nen stellen aan afvalverwerking.
Gemeenten kunnen met eigen
gebouwen het goede voorbeeld
geven. Elke gemeente die het
goed doet, kan worden onder
scheiden met een speciale fede-
ratievlag 'Campagne bouw- en
sloopafval'.
Behalve de gemeenten
den ook bouwbedrijven, archi
tecten en woningbouwveren
gingen ingeschakeld. Zuid-Hol
land en Overijssel zijn de
lopers, de komende jaren word
ook in de andere provincies he
bouwafvalprobleenm aange
pakt.
Tijdens bouwen en slopen
van woningen en andere ge
bouwen komt onder meer hout,
puin, steen, kunststoffen en
klein chemisch afyal vrij. Nu
gaat alles op een grote hoop en
wordt afgevoerd naar de stort
plaats. Her en der wordt het
chemisch afval wel gescheiden
ingezameld. De hoeveelheid
bouw- en sloopafval is ruim
twee keer zo groot is als de toch
ook al aanzienlijke bult huis
houdelijk afval die jaarlijks
wordt geproduceerd.
Uit een enquête onder 95
Zuidhollandse gemeenten blijkt
dat niet één gemeente in haar
bouw- en sloopvergunning de
verplichting heeft opgenomen
om het afval fatsoenlijk te ver
werken. Daar moet volgens de
milieufederatie dus verandering
in komen. Veel materialen kun
nen hergebruikt worden. Asfalt
kan worden omgesmolten tot
nieuw asfalt, hout versnippert
voor de spaanplaatindustrie en
glas wordt eveneens nieuw glas.
Materiaal zoals pvc en een aan
tal andere kunststoffen kunnen
niet worden hergebruikt en het
gebruik daarvan moet dus zo
veel mogelijk worden beperkt.
Scheiden
Hergebruik is alleen mogelijk
als de afvalstoffen gescheiden
worden. Dat moet al op de
bouwplaats (of sloopplaats) ge-
beuren. In plaats van één grote
afvalbak, moeten er verschillen
bakken worden neergezet. De
milieufederatie denkt een der
gelijke handelwijze te kunnen
bevorderen door voorlichting,
maar dat is niet genoeg. Er
moeten ook financiële prikkels
komen. Storten moet duurder
worden en zeker als het stort
van ongesorteerd afval betreft.
Volgens M. Klijn van de
milieufederatie verdient ge
scheiden afvoer van afval zich
zelf terug. „Er wofdt op stort-
kosten bespaard en bovendien
levert afval dat kan worden her
gebruikt, geld op. Het mes
snijdt dus aan twee kanten De
bouwbedrijven staan niet direct
te springen, maar wijzen het
idee ook niet af, zo constateert
Klijn.
Zodra de gemeenten zijn
voorgelicht (begint nu en gaat
twee jaar door) gaat de milieu
federatie bij de bouwbedrijven
de boer op. In alle bouwketen
Tijdens bouwen en
slopen van woningen
en andere gebouwen
komt onder meer
hout, puin, steen,
kunststoffen en klein
chemisch afval vrij.
Nu gaat alles op een
grote hoop en wordt
afgevoerd naar de
stortplaats.
foto wim dijkman
komt een poster te hangen met
de tekst Bouwafval?, doe het in
een bak apart.
Architecten wordt
bij het ontwerpen van
gen zo veel mogelijk gebruik te
maken van hergebruik-materia-
len en in elk geval niet meer te
^gebruiken stoffen te weren.
Gistermiddag werd door
Zuidhollandse milieugedepu
teerde Van der Vlist officieel het
startsein gegeven voor de cam
pagne. De provincie, evenals
overigens de Vereniging van
Zuidhollandse gemeenten, zeg
de haar medewerking toe. De
kritiek van de milieufederatie
dat de provincie niet direct het
goede voorbeeld geeft door
sloop van 'het nog fraaie pro
vinciehuis'. pareerde hij met
verve. "Er is twee jaar gestu
deerd op renovatie. Je moet
echter wel verder kijken dan al
leen naar het al dan niet produ
ceren van sloopafval. Dit ge
bouw vreet energie en blijft dat
doen. Dat is ook niet best voor
het milieu. Betrek je daarbij ook
het slechte werkklimaat, dan is
het besluit heel wat minder
vreemd", aldus Van der Vlist.
Toen Van de Vlist vanuit de
partij verschillende verzoeken
kreeg om zich kandidaat te stel
len, heeft hij onmiddellijk con
tact gehad met Felix Rotten
berg. „We hebben toen afge
sproken dat ik pas in beeld zou
komen wanneer hij besloot om
het niet te doen. Ik denk dat hij
beter geschikt is om die kar te
trekken. Bovendien is de nieu
we periode voor de Staten nog
niet eens een jaar oud en het is
vervelend om dan al af te ha
ken. Ik had me voorgenomen in
elk geval twee pejiodes uit te
zitten".
Archeon krijgt
advies van twee
Leidse studenten
LEIDEN/ALPHEN
Twee Leidse studenten archeo
logie en hun docent gaan het
themapark Archeon. dat over
anderhalf jaar aan de rand van
Alphen verrijst, adviezen geven
over de inrichting. In het park
kan het publiek zelf ervaren hoe
de mensen, vanaf de prehistorie
leefden.
Archeon heeft de Leidse fa
culteit pre- en protohistorie ge
vraagd te adviseren welke expe
rimenten nuttig en aantrekkelijk
zijn voor de honderdduizenden
bezoekers die er jaarlijks wor
den verwacht.
Eén van de studenten gaat
zich bezighouden met het na
bouwen van twintig woonstal-
huizen, de ander met leerbe-
werking en smelten van ijzer.
De faculteit zelf speelt nauwe
lijks een rol, omdat er weinig
aandacht wordt besteed aan
wetenschappelijk onderzoek.
LEIDEN/ZOETERMEER
Installdata, de Zoetermeerse
computerhandelaar die het fail
liete Infotheek in Leiden groten
deels heeft overgenomen, heeft
een team aan de telefoon gezet
om informatie te geven over de
banen die bij het bedrijf be
schikbaar zijn. De onderneming
heeft speciaal voor dit doel een
06-lijn opengesteld. Installdata
heeft 'veel mensen' nodig ver
telde een woordvoerster.
Ook bij andere computerbedrij
ven meldt zich ontslagen perso
neel van Infotheek. Bij Raat
System Services en Getronics in
Amsterdam zijn enige mensen
van het Leidse bedrijf aangeno
men. De Kern Groep in Leiden
heeft contacten gehad, maar die
hebben niet geleid tot een
dienstverband.
Directeur drs. R.H.M. Hendriks van het ziekenfonds Zorg en Zekerheid: „Van een fervent voorstander van het plan Simons ben ik een fervent te
genstander geworden." foto jan holvast
