Zappa als de antropoloog van de rockscene
Cultuur
'Geen theatervoorstellingen in de uitverkoop'
Honderd schilders onder één dak
Leidenaars vertaalden werk van de goeroe
Nog nooit hebben ze hun goeroe te spreken gekregen.
Afgelopen zomerperiode was Joost van der Meer (31) tij
dens zijn vakantie in Amerika heel dichtbij. Een der reis
doelen was Laurel Canyon. Het plan was om bij Frank
Zappa aan te bellen voor een krabbel in een exemplaar
van de op dat moment nog niet officieel uitgebrachte
Nederlandse vertaling van The Real Frank Zappa Book.
Een intensieve speurtocht in het bewuste deel van Holly
wood ten spijt heeft Van der Meer Zappa's huis niet kun
nen vinden.
En dus is tot op de dag van van
daag de vertaling, die Van der
Meer samen met zijn net zo
Zappa-gekke companion Willi
am Oostendorp (32) heeft ge
maakt, het innigste contact dat
de twee Leidenaren tot dusverre
met het Amerikaanse fenomeen
hebben gehad. Treuren over de
mislukte missie doen de verta
lers niet. Hun beider namen on
der die van Zappa, als bewijs
dat zij zijn boodschap in hun
moers taal hebben verkondigd,
dat is zelfs meer dan een lijfelijk
contact.
Sinds kort ligt het ruim 300
pagina's tellende boek van Zap
pa en zijn hulpje Peter Occhio-
grosso in de winkels. Van der
Meer en Oostendorp waren al
in mei 1990, drie maanden na
dat ze de opdracht naar zich toe
hadden getrokken, klaar met de
klus. Aan Bill Wyman's Stone
Alone begonnen ze geruime tijd
later maar de dikke pil van de
bassende Rolling Stone is al
maanden verkrijgbaar.
De twee Leidenaren hebben
er alles aan gedaan om uitgeve
rij Anthos uit Baam ertoe te be
wegen in 1990 in actie te ko
men. Voor de Nederlandse ver
taling van het Zappa-boek, dat
in 1989 verscheen, was 1990 het
ideale jaar geweest. Vorig jaar
immers werd Zappa een halve
eeuw oud en verbrak de gitarist-
zanger/componist qua cd-out-
put zijn persoonlijke, toch al
niet kinderachtige record. De
media besteedden dientenge
volge veel aandacht aan de le
vende legende. De NOS-radio
wijdde op zijn verjaardag, 21
december, vier uur zendtijd aan
Zappa. Nimmer tevoren in zijn
30-jarige loopbaan kreeg de ui
terst controversiële Amerikaan
zo veel airplay. De aansporin
gen van Van der Meer en Oos
tendorp om in te spelen op
deze hausse aan belangstelling
mochten echter niet baten.
Van der Meer: „Bill Wyman's
boek was het andere uiterste.
Uitgeverij Balans had nog niet
eerder een popboek uitgebracht
en wilde duidelijk scoren met
Wyman. In Engeland was het
boek al omgeven geweest met
een enorme publiciteit, vooral
ook door die jonge vrouw van
hem. Balans wilde daarop in
Nederland zo snel mogejijk in
haken. Er kwamen dan ook
voorpublikaties in Vrij Neder
land en op de radio werd er
flink uit voorgelezen".
Desgevraagd vergelijken de
vertalers de twee belangwek
kendste popboeken van de
laatste tijd. „Wyman is veel lan
Zappa-gekken Joost van der Meer (links) en William Oostendorp: „Zappa stelt zich in zijn boek op als de antropoloog van de rockscene die in een
park een kistje beklimt en begint te vertellen".
ger van stof," meent Van der
Meer. Oostendorp: „Hij is de
boekhouder van de Rolling Sto
nes, de bassist met het blocnote
die een plakboek van zijn eigen
band heeft bijgehouden. Wy
man is een echte Engelse keu-
velaar die een halve pagina over
een landing doet. En als je dan
bedenkt dat hij in het boek
tweehonderd keer landt". Van
der Meer. „Toch kom je door
Wyman's boek veel te weten
over de Stones. Die droge ma
nier van vertellen doet het voor
al goed in de passages over de
twee kampen binnen de groep".
„Het echte Frank Zappa boek
is geen rockbiografie," meent
Oostendorp. „Het is puur voor
consumptie bestemd. Zappa
stelt zich in zijn boek op als de
antropoloog van de rockscene
die in een park een kistje be
klimt en begint te vertellen. Al
leen in de eerste hoofdstukken
worden we wat wijzer over de
persoon Zappa. Typerend is dat
hij begint met rechtzettingen en
niet met gegevens. Zo ontkent
FOTO JAN HOLVAST
hij, vetgedrukt, dat hij stront op
het podium at: „Ik heb zelf
nooit op het podium gescheten
en wat nog het dichtst bij stront
eten kwam, waar dan ook, was
toen ik een happie ging eten in
een Holiday Inn-restaurant in
Fayetteville, North Carolina, in
1973".
Van der Meer en Oostendorp
zeggen bij het vertalen veel baat
te hebben gehad bij hun liefde
voor en kennis van Zappa's
werk. „We kunnen ons erg goed
inleven in wat hij zegt en denkt.
Zijn stijl en taalgebruik zijn ons
al jaren bekend," aldus Van der
Meer.
Oostendorp: „Zijn humor is
bijtend, spottend maar zelden
haatdragend. Hij neemt geen
blad voor de mond en gaat er
van uit dat woorden je geen pijn
kunnen doen. Als je iets zegt of
denkt, kom je niet in de hel. Dat
is zeker in het Amerika van nu
een gewaagd uitgangspunt".
„In het boek neemt hij de le
zer in de arm. Pssst, moet je
nou eens horen en moet je daar
eens kijken, dat is de toon. Daar
komt uiteraard de nodige pro
vocatie bij kijken maar het is
toch vooral kwajongensachtig.
Het knappe van het boek, vin
den we, is dat zijn maatschap
pijkritiek, hoe hilarisch ook ver
woord, bij de lezer wel serieus
moet overkomen". Van der
Meer: „Maar ik vind dat hij in
het hoofdstuk Kerk en Staat wel
heel erg doordraaft".
Ondanks hun bekendheid
met het fenomeen hebben de
twee academici een flinke dob
ber gehad aan de vertaling van
zijn werk. „Het wemelt van de
slang en woordgrapjes. Het is
een hele opgave om de humor
over te brengen en toch feitelijk
te blijven". Extra moeilijkheid
vormde de 'Zappiaanse lay out'.
Oostendorp: „Het boek is zeer
fragmentarisch en maakt een
coUage-achtige indruk met al
die tekeningetjes, vetgedrukte
alinea's en talrijke cursiefjes.
Het was zaak om die opzet te
handhaven. Die typografie is als
het ware de fonetiek (spraak
klanken, red.) van het boek: je
hoort hem de dingen zeggen en
je ziet z'n bek erbij".
De informatie over de per
soon Zappa, merkt Van der
Meer op, is vooral tussen de re
gels door te vinden. Zeker de
laatste jaren leeft hij als een
kluizenaar die veel rookt, liters
zwarte koffie wegwerkt en eist
dat alles wat hij eet, is gebak
ken, vertelt Van der Meer.
's Nachts neemt hij achter
zijn Synclavier plaats waarop hij
muziek componeert met
gesampelde instrumenten.
Overdag slaapt hij. 's Middags
staat hij op en kijkt hij naar het
nieuws, als ontspanning. Zijn
vrouw doet overdag zaken voor
het bedrijf Zappa, waarvan
zoon Dweezil, een gitaartalent,
een steeds substantiëler deel
uitmaakt.
.Zappa en zijn vrouw werken
dus in ploegendienst. Hoewel
hij heel veel van zijn gezin
houdt, verafschuwt hij het ge
zinsleven. Bij elkaar klitten op
Thanksgiving is er bij hem niet
bij. Er gaan weken voorbij dat
zijn kinderen hem nauwelijks
zien. Hij is eigenlijk mensen
schuw en weet zich in gezel
schap geen houding te geven,"
aldus Van der Meer.
Van der Meer en Oostendorp
zwijgen even als ze worden ge
confronteerd met het gerucht
dat Zappa ongeneeslijk ziek zou
zijn. „Wij kennen dat gerucht
ook. Het doet in Nederland de
ronde sinds hij vorig jaar op een
muziekseminar in Amsterdam
wegens ziekte verstek moest la
ten gaan. Op een recente foto
van hem in het fanclubblad
heeft hij een ontzettend opge
blazen gezicht. We vermoeden
van de medicijnen".
Leidse kunstenaar op Rotterdamse overzichtstentoonstelling
LEIDEN. JAN RUSDAM
De voormalige passagierster
minal van de Holland-Amerika
Lijn biedt de hele maand no
vember onderdak aan de ver
kooptentoonstelling '100 jonge
schilders onder één dak. Iedere
kunstenaar is vertegenwoor-
d met een representatief
werk. Onder hen de Leidenaar
Willem van Schijndel.
De tentoonstelling is een
vervolg op de vorig jaar ver
schenen 'Jaargids '91/'92, 100
jonge Nederlandse schilders'.
Deze 100 kunstenaars, in 1950
of later geboren, zijn geselecte-
eerd uit een duizendtal jonge
Nederlandse schilders. Naar
aanleiding van de positieve re
acties op de uitgave heeft de
Amsterdamse uitgeverij Living
Art het initiatief genomen om
een overzichtstentoonstelling
te organiseren.
De tentoonstelling heeft tot
doel een overzicht te bieden
van wat er op dit moment door
jong, veelbelovend, Neder
lands schilderstalent wordt ge
maakt. Het is ook mogelijk
werk van deze schilders te ko
pen. De gemiddelde aankoop
prijs bedraagt 7000 gulden en
loopt uiteen van 750 tot circa
50.000 gulden. De opbrengst
van de tentoonstelling zal voor
een deel ten goede komen aan
de Daniël den Hoed-Kliniek in
Rotterdam die zich bezighoudt
met onderzoek en geneeswij
zen van kanker. Het bouwcon
cern NBM-Amstelland heeft
zich garant gesteld voor een
minimale donatie van 50.000
gulden.
De expositie in de passagier
sterminal, aan de Wilhelmina-
kade 33a te Rotterdam, is te
zien tot en met 24 november
(met uitzondering van 8, 14,
15, 21 en 22 november), dins
dag t/m zondag van 11.00 tot
18.00 uur.
Radio West met Last-minute-service voor schouwburgbezoeker
LEIDEN/DEN HAAG CEES V
Naar buitenlands voorbeeld is Radio
West samen met de Haagse organisatie
Uitpost onlangs een Last-minute-service
voor de theaterbezoeker begonnen. In
het cultureel programma 'Tjongejonge'
wordt van maandag tot en met vrijdag
op Radio West om ongeveer vier uur 's
middags bekend gemaakt hoeveel kaar
ten er nog voor theatervoorstellingen in
de Hofstad beschibaar zijn. Wie beschikt
over een Uitpas, kan de gewenste kaar
ten tegep de helft van de prijs bij de
schouwburgkassa afhalen. De schouw
burgen in Den Haag zijn optimistisch.
Radio West zou zijn vleugels graag willen
uitslaan naar Leiden. Pim Wallis de
Vries, directeur van de Leidse Schouw
burg, ziet de voordelen van dit plan.
Maar hij vreest ook dat mensen bij voor
stellingen die niet bepaald publiekstrek
kers zijn tot het laatst gaan wachten met
het kopen van kaarten.
Louis Hueber, eindredakteur en pre
sentator van Radio West, noemt het plan
een 'gedeelde ambitie' van Henze Peg
man, de directeur van Uitpost, en hem
zelf. „We willen op deze manier het
schouwburgbezoek stimuleren. Bij som
mige voorstellingen blijft veertig procent
van de zaal onbezet en dat is doodzon
de. Wij roken voor onze luisteraars hier
een buitenkansje. We doen dit nu voor
Den Haag, maar onze wens is later onze
activiteiten uit te breiden naar Leiden en
andere plaatsen in onze regio".
Wie gebruik wil maken van de Last-
minute-service, moet wel in het bezit
zijn van een zogenaamde Uitpas. Deze
pas is verkrijgbaar bij het bureau Uitpost
in Den Haag. Met deze pas kunnen kaar
ten voor de helft van de prijs afgehaald
worden bij de schouwburgkassa. De pas
zelf is ook aan de schouwburgkassa ver
krijgbaar en geldt bij deze Last-minute-
service voor meerdere personen.
Afwachten
Of het plan zal aanslaan, is de vraag. Ra
dio West is afgelopen maandag pas met
de servicedienst begonnen. Lot Falken-
burg, die de publiciteit verzorgt voor to
neelgroep en theater De Appel, staat po
sitief tegenover het plan: „Maar ik wil
wel even stellen dat onze zaalbezetting
gemiddeld genomen zo'n tachtig pro
cent is. Wij mogen dus niet klagen, je
moet natuurlijk wel uitkijken met dit
soort dingen. Je hebt gauw een kwade
roep. Dan zeggen ze straks dat je voor
stellingen in de uitverkoop gaat gooien.
Maar dat is natuurlijk onzin".
Pim Wallis de Vries, de directeur van
de Leidsche Schouwburg, vindt het ini
tiatief van Radio West en Uitpost geen
slecht idee. „In Londen kennen ze dit
systeem al lang. Daar loopt het goed,
maar je weet natuurlijk niet hoe het the
atergedrag hier is. Daarom zeg ik niet
een, twee, drie ja tegen dit plan, er zitten
ook nadelen aan. Ik vrees dat mensen bij
voorstellingen die niet zo in de markt lig
gen tot het laatste moment gaan wach
ten".
PODIUMBUK
Donderdag 7 november 1991 Redactie; 071-161400 CEES VAN HOORE ANNE/WEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: HANS SONDERS
Vormgeving; SIMON DE GRAAF
zondagmiddag 10 november in het
LAK-theater, Leiden.
RIOOLVLINDER
Ook voor kinderen, maar dan vanaf 8
jaar, is de voorstelling 'Rioolvlmder'
van Theo Terra en Roel Twijnstra. Een
jongen denkt alleen te zijn in de ruï
nes van een grote stad. Maar in de
riolen zitten onderduikers, vluchtelin
gen en een zigeunermeisje dat voor
een onbetrouwbare man moet wer
ken.
Weinig kinderachtige thema's als
liefde, dood en vriendschap zet Ther-
ra om in ontroerende en toch vrolijke
voorstellingen.
Woensdagmiddag 13 november,
Schouwburg, Leiden.
OEDIPUS
Het Reizend Volkstheater Antwerpen
brengt een eigenzinnige versie van
Sophokles' 'Oedipus': in een repeti
tielokaal amuseren zes acteurs zich
met de koorteksten van het Griekse
drama. Maar als een van hen zich de
hoofdrol toeeigent, nemen zij één
voor één de handschoen op. Dan ont
staat een voorstelling uit het niets. En
Oedipus wordt opnieuw geboren.
Donderdag 14 november, Schouw
burg, Leiden.
PEER
'De Terugreis' betekent een nieuwe
stap in de ontwikkeling van Studio
Peer. In deze solo-voorstelling, even
als de succesvolle produktie 'Mozart'
gericht op een volwassen publiek,
worden acteren en poppenspel met
het medium film gecombineerd. 'De
Terugreis' wordt een voorstelling
waarin fictie en autobiografisch ma
teriaal met elkaar worden vermengd.
Try-out op donderdag 14 en vrijdag
15 november in het Parktheater, Al-
Suzy Blok en Christopher Steel
in 'Still you', choreografie Suzy
Blok. FOTO BEN VAN DUIN
