Leiden
Weer ruzie
over plaats
vredesbeeld
De wilde jacht op 'de Blauwe'
Energie volgend jaar paar tientjes goedkoper
Het Studiehuis in ernstige financiële problemen
Zwarte
Wagens
wesselman
Donderdag 7 november 1991 Redactie: 071-161418 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANGMANN ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER (chef)
Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RUTGERJ HOOGERDUK
17
NIEUWSLIJN
Nieuw riool Zeeheldenbuurt
Het riool in de Oosterdwarsstraat, De Ruyterstraat en gedeelten
van de Munnikenstraat en de Evertsenstraat wordt vervangen.
Het werk begint in december en duurt naar verwachting vijf
maanden. Na de vernieuwing van het riool worden de straten
opnieuw ingericht en bestraat.
Nieuwe baas afdeling woonruimte
de Jong wordt het nieuwe hoofd van de gemeentelijke directie
woonruimteverdeling. De onderwijs-ambtenaar volgt M. Josias
op die leiding gaat geven aan de directie burgerzaken. Beide
vrouwen beginnen op 1 december met hun nieuwe baan. Josias
volgt M. Hartzuiker op, die is benoemd als hoofd van de directie
informatie en automatisering.
Chaos op rijksweg door open brug
Werkzaamheden aan de brug over de Rijn in de rijksweg Am
sterdam-Den Haag hebben gisteravond geleid tot levensgevaar
lijke toestanden. Bij dit werk werd de brug gedurende veertig
minuten opengezet. Een aantal automobilisten, dat het wachten
zat werd, keerde op de rijksweg en reed terug via de vlucht
strook. Volgens de politie dreigden botsingen tussen deze
'spookrijders' en overige automobilisten.
Wethouder Koek kiest voor Huigpark
Het Vredesmonument komt in het Huigpark achter het
stadsbouwhuis. Ondanks bezwaren van de vredesbewe
ging, de kunstenaar en van politieke partijen houdt wet
houder H. Koek van cultuur vast aan deze plek. De ver
wachting is dat het college van B en W binnenkort een
besluit neemt.
LEIDEN JANET VAN DUK
„Mijn eerste reactie is: ze zoe
ken het maar uit", reageert T.
Uijl van de Werkgroep Vredes
monument, die jaren geleden
het plan opperde om een beeld
in Leiden neer te zetten. De vre
desbeweging wil dat het monu
ment op een centrale plaats in
de stad komt, waar veel mensen
het zien.
Uijl ergert zich vooral aan het
feit dat de gemeente geen con
tact meer met de vredesgroep
heeft gezocht, terwijl dat wel
was afgesproken. „Heel won
derlijk. Wij worden er gewoon
niet bij betrokken terwijl we
toch een belangrijke partij zijn".
Ook de Brabantse kunstenaar
P. Stulemeijer ziet niets in het
Huigpark, dat hij een 'achteraf-
parkje' noemt. „Als dat het
wordt, vind ik dat de gemeente
beter kan besluiten het hele
maal niet te doen". Hij wil zeker
niet meewerken aan plaatsing
in het Huigpark voordat onder
zoek heeft uitgewezen dat zijn
ontwerp daar inderdaad past.
Stulemeijer vindt ook dat hij
te lang door de gemeente in on
zekerheid wordt gelaten. Het
ontwerp is al lang klaar maar de
de opdracht wordt steeds uitge
steld. Omdat het een tijdroven
de klus is om het beeld te ma
ken, durft de kunstenaar nau
welijks andere grote opdrachten
aan te nemen. Daardoor loopt
hij inkomsten mis. Volgens
ambtenaar A. van der Ree heeft
hij in een brief
schadeloosstelling. Dat verzoek
is door de gemeente afgewezen.
Al sinds 1986 wordt gespro
ken over de plek waar het grote
beeld moet komen. De Garen-
markt en het Van der Werfpark
vielen om verschillende rede
nen af. Wethouder H. Koek
toonde zich al eerder enthou
siast over het Huigpark. Vooral
omdat daar voldoende ruimte is
om ook manifestaties bij het
beeld te houden. Bovendien
kan het monument daar snel
worden neergezet omdat geen
tijdrovende procedures nodig
zijn.
In september bleek een groot
aantal raadsfracties de bezwa
ren van het vredescomité te de
len dat het Huigpark niet cen
traal genoeg ligt. Er werden tij
dens een commissievergadering
verschillende andere mogelijk
heden geopperd, maar volgens
cultuurambtenaar Van der Ree
zijn die niet haalbaar. Het idee
van PvdA'er H. Baaijens om het
beeld ergens in de binnenstad
in het water te zetten is bijvoor
beeld 'technisch niet uitvoer
baar'. „En in het Huigpark staat
het beeld heel dicht bij het wa
ter", zegt Van der Ree.
Als het college van B en W
een besluit heeft genomen,
worden de omwonenden inge
licht over het plan. „We ver
wachten niet dat die er proble
men mee hebben en daarna
kan het heel snel gaan", aldus
Van der Ree.
Nog deze maand wordt begonnen met de restauratie van de Hogewoerdsbrug. De brug, eigenlijk weinig meer dan een overkluizing van het
Gangetje, verkeert in zeer slechte staat. Door betonrot is de bewapening met het blote oog zichtbaar. De restauratie neemt ongeveer vier maan
den in beslag. In die periode zal het verkeer hinder ondervinden van de werkzaamheden maar niet worden gestremd. Het karwei kost zes ton.
De Hogewoerdsbrug is een van de oudere bruggen in Leiden en staat dan ook op de monumentenlijst Bij de bouw rond 1204 werd wel degelijk
een echte houten brug op deze plaats (nabij de Oostpoort) gebouwd. De brug werd in 1924 bij een van de vele verbouwingen tot een overklui
zing gedegradeerd. •foto jan holvast
LEIDEN ERNA STRAATSMA
Nieuwe tarieven van het ener
giebedrijf zullen voor een gezin
volgend jaar een gemiddelde
kostendaling van 35 gulden per
jaar opleveren. Het gastarief
gaat omlaag met 2,5 cent per
kubieke meter, de elektriciteits
prijs blijft ongeveer gelijk. Voor
water moet in 1992 16 cent per
kubieke meer worden betaald.
Wellicht krijgen verbruikers
eind volgend jaar nog een extra
uitkering van de Energie- en
watervoorziening Rijnland, van
zo'n vijf zes tientjes. Dat be
drag wordt gecompenseerd in
de eindafrekening van de ener
giekosten.
Dat bedrag vloeit voort uit
een eenmalige uitkering die de
EWR de deelnemende gemeen
ten wil verstrekken. Op die ma
nier wil het nutsbedrijf in een
keer van de jaarlijkse fusie-uit
kering 'afkopen', waarbij 25
proeent van de het nog uit ke
ren bedrag wordt kwijtgeschol
den. De financiële positie van
het nutsbedrijf wordt daardoor
aanzienlijk versterkt.
Behalve een opmerkelijke
verlaging van de gasprijs wordt
ook de elektriciteit volgend jaar
een stuk goedkoper. De EWR-
directie wil die verlaging echter
niet doorvoeren omdat het jaar
daarop een sterke prijsstijging
wordt verwacht. Door het elek
triciteitstarief nu niet sterk te
verlagen kan voor 1992 alvast
een kleine reserve worden op
gebouwd. Grootverbruikers van
elektriciteit kunnen volgend
jaar net als kleinverbruikers
profiteren van het zogenaamde
weekeindetarief. Dat goedkope
tarief wordt bovendien uitge
breid naar de feestdagen. In to
taal kosten deze maatregelen de
EWR zo'n twee miljoen gulden.
De deelnemende gemeenten
geven 25 november hun oor
deel over de voorgestelde maat
regelen.
LEIDEN KAREL BERKHOUT
Het Leidse onderwijscentrum
het Studiehuis, dat in grote fi
nanciële problemen is geraakt,
heeft een vacaturestop afgekon
digd en moet volgend jaar mis
schien mensen ontslaan. „Ik
verwacht dat het niet op ge
dwongen ontslagen aan hoeft te
komen en de banen kunnen
verdwijnen door natuurlijk ver
loop", aldus directeur S. Gre-
snigt. Gresnigt vreest dat de te
korten van het Studiehuis de
komende jaren verder oplopen
Op 9 november 1961 werd in
Leiden het Openbaar vervoer
Leiden en Omstreken (OVLO)
opgericht, die het trambedrijf
van de NZH overnam en begon
met de exploitatie en uitbrei
ding van de tramlijnen. „De
Leidse regio omyat daardoor
op 9 november 1991 30 jaar
na de toen dreigende sluiting
6 tramlijnen met een lengte
van 51,9 kilometer en 122
tramhaltes, die allen zijn voor
zien van moderne abri's",
schrijft de verkeersdeskundige
H. Broekhuis uit Zoeterwoude.
Deel 3
DE FICTIE
LEIDEN KAREL BERKHOUT
De oprichting van de OVLO en
de ontwikkeling van het moder
ne tramlijnennet bestaan alleen
in het brein van Broekhuis, die
in een soort science-fictionver-
haal de geschiedenis eigenhan
dig herschreef. In werkelijkheid
maakte de NZH op 9 november
1961 een einde aan de trams in
de Leidse regio en begon de op
mars van de bussen. De laatste
jaren werden ook de rails uit de
straat gesloopt, zodat alleen de
rosetten in sommige huizen aan
de Breestraat nog herinneren
aan de ooit voorbij denderende
tram.
Toch had het verhaal van
Broekhuis waarheid kunnen
omdat juist in de jaren zestig de
tram voorzichtig aan het terug
komen was in de waardering. In
1965 vertelde de vermaarde
Duitse verkeersdeskundige Leh-
ner al aan de gemeente Den
Haag dat de railverbindig met
Wassenaar en Leiden nooit op
geheven had mogen worden.
„Een paar jaar uitstel had afstel
betekend van de opheffing van
de tram in Leiden", zegt NZH-
districtschef Leeuwenburgh nu.
Achterlijk
De verdwijning van de Leidse
trams was een laatste stuiptrek
king van de jacht op het lokale
en regionale railvervoer, die met
onderbrekingen bijna een eeuw
had geduurd. In de jaren twintig
reden 'wilde bussen' van net
opgerichte vervoersmaatschap-
pijtjes tijdens de spitsuren voor
Tram en bus persen zich door de smalle Haarlemmerstraat De bus zou uiteindelijk de concurrentieslag winnen.
de tram uit om bij de haltes
passagiers op te pikken en zo de
rendabele tramlijnen uit te hol
len. Dergelijke acties werden
uiteindelijk wettelijk verboden.
Tijdens de (crisis)jaren dertig
wilden de trammaatschappijen
af van hun zwakke lijnen bij
voorbeeld de NZH-route Lei
den/Noordwijk om het hoofd
boven water te kunnen houden.
Het rijk wist dat toen te voorko
men met forse subsidies, maar.
het verlangen om van de dure
trams af te komen bleef. Behal
ve het geld speelde ook het
slechte imago van de tram bij
publiek en vervoerders een gro
te rol. De tram had de naam
van een achterlijk, rumoerig
vervoermiddel uit het stenen
tijdperk van het openbaar ver
voer. „Technisch zat er geen
ontwikkeling meer in de tram,
terwijl de techniek in de bussen
juist snel werd verbeterd", zegt
H. van der Ruit die voor de NS
in Leiden de tram hielp liquide
ren.
De strijd tegen de tram viel stil
tijdens de Tweede Wereldoorlog
toen de inmiddels verouderde
tramstellen tienduizenden pas
sagiers per dag vervoerden. De
benzine voor de bussen was
snel opgeraakt, omdat het oor-
logsmaterieel van de Duitse be
zetter brandstof opslorpte. Te
gelijkertijd werd ondanks de tij
delijke revival van de tram de
kiem gelegd voor de definitieve
ondergang. „De Nederlandse
regering in Londen had het idee
dat de Duitsers veel rails had
den weggesloopt in Nederland
en dat het duur zou zijn om die
opnieuw aan te leggen. Er wer
den dus voorbereidingen ge
troffen voor buslijnen na de
oorlog", zegt H. Duparc, hoog
leraar in ruste.
•foto nico van der horst
In de jaren vijftig brandde de
strijd tegen de tram dan ook in
volle hevigheid los. De grote
auto-lobbyist ANWB haalde in
de Autokampioen keer op keer
uit naar de tram en plaatste on
der meer in de kampioen een
foto van een tram die in de
Breestraat in het nauw raakte.
De NS kocht in een hoog tempo
de streekvervoerbedrijven op en
werkte daar aan het verdwijnen
van de railnetten. „In de con
currentieslag met de bussen en
de auto's was het in het belang
van de NS om het imago te ves
tigen van een railverbinding als
door de bezuinigingen van het
rijk. en het onderwijsaanbod
verschraalt.
Het studiehuis is een stichting
die zich bezighoudt met cursus
sen voor mensen met weinig
opleiding. Twee jaar geleden
opende de stichting een nieuw
hoofdgebouw aan de Maresin-
gel. Bij het studiehuis werken
ongeveer 70 mensen.
Hoofdoorzaak van de finan
ciële problemen is dat de loon
kosten en prijsstijgingen forser
uitvallen dan de compensatie
door het rijk. „Wij krijgen er dan
een hoogwaardig vervoermid
del. De tram die zich soms door
de straten moest wringen, kon
alleen maar afbreuk doen aan
dat imago", verklaart Duparc.
Voor Leiden was het van belang
dat begin jaren veertig de heer
Burgersdijk, de grote voorvech
ter van de tram. bij de NZH uit
de directie verdween. Zijn op
volgers hadden weinig geloof in
het railvervoer en zetten pio
niers van een buslijnen-net aan
het werk. „Wij reden met een
auto door Leiden om te kijken
door welke straten de bus zou
kunnen en door welke niet. Een
beetje primitieve methode, be
paald niet wetenschappelijk",
vertelt Van der Ruit.
In dezelfde jaren had echter ook
de basis kunnen worden gelegd
voor een modem tramrailsnet.
„1956: Op een vergadering van
de NZH-hoofddirectie, waar on
der meer de krappe materiaal-
positie aan de orde komt, wordt
de toekomst van het Leidse
trambedrijf definitief veilig ge
steld. In een convenant tussen
de NZH, Provinciale Staten en
de Leidsche Gewestraad (die
dan opgericht zou zijn) wordt
besloten om gelden te reserve
ren om het railnet uit te brei
den", fantaseert Broekhuis.
Als dat was gebeurd dan had
Leiden volgens Broekhuis nu de
volgende trams gehad.
Lijn 1: KlinckenbergLeiden
CS Zoeterwoude Rijndijk.
Lijn 2: Rhijnsoever Leiden
CS Voorschoten NS.
Lijn 3: Papenweg Leiden CS
Zijlpoort.
Lijn 4: StevenshofHooi
gracht Boterhuis.
Lijn 5: Leidsche Buurt Lei
den CS Meerburg (spitslijn).
Lijn 10: Station Merenwijk
Lammenschans Voorscho-
(Met dank aan Emiel Fang-
rnann voor de literaire fragmen
ten. Dit is het derde deel van een
vijfdelige mini-serie over de
Blauwe Tram die op 9 november
30 jaar geleden verdween. Het
eerste deel stond dinsdag, het
tweede deel gisteren in de krant.
Zie ook in dit katern de eerste
van enkele pagina's met bijdra
gen van lezers.)
wel 2,3 procent bij, maar alleen
al de lonen zijn met 3,5 procent
omhoog gegaan", rekende Gre
snigt gisteravond voor op een
vergadering van de raadscom
missie.
WD-raadslid G. Bakker vroeg
zich af of het studiehuis door
onderwijs te verzorgen voor be
drijven, niet wat extra geld zou
kunnen vangen. Volgens Gre
snigt leveren onderwijscontrac
ten met het bedrijfsleven echter
niet genoeg op. Ook in een ta
riefsverhoging voor de cursus
Nicolaas liet de startmotor
zwoegen, maar er kwam geen
leven in het bijna tien jaar
oude wagentje. 'Choken
meneer!'zei Hannie, 'hij is
koud.' Nicolaas
gehoorzaamde; hij beefde
weer. Zij zag het en zei'Niks
aan de hand, even wachten
en dan weer proberen.
Maar de motor bleef dood.
'God wat nou!' prevelde
Nicolaas. Hij hief zijn
handen; er zat nog een
lichtgrijze inktvlek opz'n
wijsvinger, ja, wat nou,'zei
Hannie. Ze dacht na. 'Kom
De Oegstgeestse schrijver
F.B. Hotz laat in het verhaal
'Twijfel' uit de bundel Duis
tere jaren (1983) de blauwe
tram de rode draad zijn als
de auto van de geleerde Ni
colaas het laat afweten.
Eindelijk kwam de tram. De
zwarte wagens dreunden luid
op in de beginnende
nachtvorst. Hannie zag de
vergulde drukletters NIET
ROKEN bij de balkondeuren
en stapte snel in. Nicolaas
volgde. De achterste
wagonhelft was vrijwel leeg;
voorin zaten zwijgende oude
mensen. Ook zij zwegen,
maar Nicolaas vond
dankbaar dat het goed zitten
was naast z'n aardige jonge
huishoudster en assistente.
Hoewel de tram niet langer
naar gepolitoerd beukehout
en gepoetst koper rook zoals
in zijn jonge jaren - eerder
naar carbid - herinnerde hij
zich toch z'n ritten in blazer
op weg naar het strarui Hij
tikte met een nagel op het dof
geworden hout van de
leuning en dacht: dit heeft
bestaan haast zolang ik leef.
Een soort valse eeuwigheid.
Maar hij had gelezen dat de
tram opgeheven zou worden,
binnen een jaar'.
sen ziet hij niet veel omdat dat
klanten afschrikt. De geldnood
dreigt nog veel groter te worden
als de subsidiekraan inderdaad
verder wordt dichtgedraaid. Het
Studiehuis krijgt geld van de ge
meente, het ministerie van on
derwijs en van het Regionaal
Bureau Arbeidsvoorziening dat
valt onder het ministerie van
werkgelegenheid. „Alleen de ge
meente houdt zich op dit mo
ment aan de afsprakenzei
Gresnigt. Het arbeidsbureau
dreigt de subsidie van 226.000
gulden te halveren.
Adviesraad
voor verkeer
opgeheven
Het gemeentebestuur is van
plan de Raad van Advies voor
verkeersmaatregelen op te hef
fen. Deze raad werd in 1983 in
gesteld en bestaat uit deskundi
gen en geinteresseerde burgers.
Bij de oprichting leefde de ge
dachte dat ook niet-leden van
de gemeenteraad zich over het
verkeersbeleid in Leiden zou
den moeten kunnen uitspreken.
Onder meer de gehandicapten
organisaties hadden een be
langrijke stem in deze raad.
Nu burgers zelf de weg weten
te vinden op het stadhuis en
zich vaker rechtsstreeks tot
ambtenaren wenden is de ad
viesraad overbodig geworden,
vindt het college. Bovendien is
inmiddels een verkeersspreek-
uur ingesteld waar men met
klachten terecht kan.
Kerkstraat 110a - Oude Wetering
Telefoon 01713-16800
Showroom ook op zaterdag geopend
