Cultuur
Heksenjacht op communisten
Blacklisting: Hollywoods zwartste bladzijde
A fish called Wanda'
en 'Nikita' in Kijkhuis
Tegenvallende 'double bill' van Ruven en Agresti
DONDERDAG 7 NOVEMBER 1991
FILM
FILMS IN LEIDEN
John Cleese valt voor Jamie Lee Curtis.
OVERZICHT WILFRED SIMONS
Dr. Mabuse der Spieler. Te zien op dins-
dag 12 november LAK, Leiden. Nikita.
Vrijdag t/m maandag te zien Kijkhuis,
In de Leidse en Alphense bio
scopen zijn volgende week geen
nieuwe films te zien. Wel is In
tensive Care (met Nada van Nie
en Koen Wouters), waarschijn
lijk vanwege de vernietigende
kritieken, alweer uit het LIDO-
theater verdwenen. In plaats
daarvan is Another You terugge
komen, een goede beslissing
van het LIDO. Interessant voor
de liefhebber is de vertoning
van Dr. Mabuse der Spieier in
het LAK. Deze klassieke Duitse
expressionistische film uit 1922
is daar aanstaande dinsdag te
zien.
In het Kijkhuis draait volgen
de week Nikita van Luc Besson.
Deze Franse regisseur verraste
enkele jaren geleden met The
Big Blue, een romantische ode
aan het diepzeeduiken, met
veel blauw zeewater en mystie
ke meditaties. Nikita is daaren
tegen een film met harde actie
en met veel vuurwapengeweld.
Toch is het geen dertien in een
dozijn produktie, maar een aan
trekkelijke film met een goede
rolbezetting.
Nikita (Anne Parillaud) is een
20-jarig meisje dat aan heroïne
verslaafd is. Om aan dope te ko
men schuwt zij geen enkel mid
del; zij schiet desnoods een po
litieagent vanaf twintig centi
meter door het hoofd. Zij komt
dan ook voor dertig jaar achter
de tralies terecht, maar door
haar amorele karakter en haar
aantrekkelijke uiterlijk wordt zij
al snel 'ontdekt' door de gehei
me dienst, die haar opleidt tot
huurmoordenaar in overheids
dienst.
Hoewel Nikita dus niet bij
zonder sympathiek oogt, slaagt
Besson er toch in om haar ge
drag in de ogen van het publiek
aanvaardbaar te maken. Het
meisje heeft namelijk ook men
selijke trekjes. Tijdens haar eer
ste opdracht wordt Nikita ver-
FILMTIPS VOOR VOLGENDE WEEK
oslecht oomatig oooredelijk oooogoed ooooouitstekend
AN ANGEL AT MY TABLE PARKFILMHUIS OOOO
De film vertelt het levensverhaal van de Nieuwzeelandse schrijfster Janet Frame Ja-
net is een zeer verlegen en niet erg knap meisje, dat door haar weinig sociale gedrag
in een inrichting terecht komt. Vlak voordat men haar een enge hersenoperatie wil
aandoen, krijgt een dichtbundel van haar een prijs en zwaaien de deuren van het ge
sticht open. Janet begint een nieuw leven...
ANOTHER YOU LIDO OOO
Chaotisch verhaal ov^r een machtswellusteling die de heerschappij over een bier
brouwerij wil verwerven, is als film waardeloos. Als aaneenschakeling van conferen
ces tussen Gene Wilder en Richard Pryor is hij daarentegen onweerstaanbaar.
LORD OF THE FLIES GREENWAY OOO
Een groep Amerikaanse kadetten spoelt na een ongeval aan op een onbewoond ei
land. De jongens beginnen een mini-maatschappijtje, dat eerst redelijk en verstan
dig is. maar later wreed en totalitair wordt. Spannend boek van Nobelprijs-wmnar
William Golding werd een matig geslaagde avonturenfilm.
DR. MABUSE DER SPIELER LAK OOO
Klassieke stomme film met tussentitels. Dr. Mabuse staat aan het hoofd van een
groep misdadigers en verkleedt zich steeds om zijn doelen te bereiken. Inspecteur
Von Wenck, die belast is met zijn opsporing, wordt door Mabuse zó gehypnotiseerd,
dat hij bijna zelfmoord pleegt in een badkuip. De politie komt net op tijd en Mabuse
verdwijnt in een gekkenhuis.
LONG TIME COMPANION KIJKHUIS OOO
Op 3 juli 1981 verscheen in de New York Times een artikel over een nieuwe vorm
van kanker bij homoseksuelen, het eerste bericht over AIDS. Regisseur Craig Lucas
maakt een aangrijpend verslag van een groep homo's vanaf het moment dat zij van
het bestaan van AIDS weten. Tien jaar later zijn twee mannen dood en vechten twee
anderen tegen de ziekte.
Guilty by suspicion: intelligente, menselijke Hollywoodproduktie
BIOSCOPEN
liefd en tegen haar nieuwe
vriend kan zij niet liegen over
haar geheime en amorele activi
teiten. Hierdoor ontstaat een
psychologisch conflict en krijgt
harde Niicita een zachte, gevoe
lige kant. Nikita heeft met plus-
en minpunten. De film is nogal
oppervlakkig en in het verhaal
zitten onduidelijkheden. Eén re
censent deed de inhoud zelfs al
af als niets meer dan 'triviale
boeketreeks problematiek', al
vond een andere het juist weer
'florerende romantiek'. Dat is
dus een kwestie van opvatting.
Besson heeft een goed gevoel
voor de juiste mise-en-scène en
voor goede, strakke montage.
Zijn films zien er altijd prachtig
uit en Nikita vormt hierop geen
uitzondering.
In het Kijkhuis draait volgen
de week ook A Fish Called
Wanda. Monty-Python John
Cleese liet de regie van deze nu
al klassieke film over aan de ou
de rot in het vak Charles Cright-
on, maar hij schreef het scena
rio zelf en speelt ook zelf één
van de hoofdrollen.
Vier misdadigers beramen in
een Londens appartement een
juwelenroof. De hoofdpersonen
zijn Ken, een stotterende die
renvriend (Michael Palin), Ge
orge (Tom Georgeson), Otto
(Kevin Kline) en Wanda (Jamie
Lee Curtis). De overval slaagt en
de buit wordt verborgen, maar
vervolgens geven Wanda en Ot
to hun collega George anoniem
aan. Die heeft echter uit voor
zorg de sleutel van de bewaar
plaats verborgen. De stijve Brit
se advocaat Archie Leach, (John
Cleese) moet George verdedi
gen. Wanda ziet Archie als mo
gelijke informatiebron en ver
leidt hem, maar bereikt slechts
dat Archie verliefd op haar
wordt. Uiteindelijk wordt Geor
ge toch veroordeeld en Archie
en Wanda verdwijnen met de
schat naar Zuid-Amerika.
A Fish Called Wanda is een
fantastische film, met veel leuke
grappen, waarbij vooral de te
genstelling tussen Engelsen en
Amerikanen op de hak wordt
genomen. Ook wordt er zeer
sterk in geacteerd. Een aanra
der.
In de jaren vijftig ontketen
de het House of Unameri-
can Activities Committee
onder leiding van senator
Joseph McCarthy een ware
heksenjacht op vermeende
communisten. Hollywood
werd daarbij niet gespaard.
De namen van leidende in
tellectuelen (zoals Bertolt
Brecht), schrijvers, regis
seurs en acteurs belandden
op de zwarte lijst dat be
tekende het einde van niet
alleen hun carrière in de
filmindustrie, maar vaak
van de kans op wat voor
werk dan ook.
RECENSIE JOS DE PUTTER
Guilty by suspicion. Vanaf vrijdag 8 no
vember te zien: Asta 2, Den Haag
Guilty by suspicion, geschreven
en geregisseerd door Irvin
Winkler, is een kroniek van de
angst en het verraad waardoor
velen in de filmindustrie wer
den getroffen. Centraal perso
nage in de film is David Merrill
(Robert DeNiro), een gevierd
studioregisseur. Bij een feestje
ter gelegenheid van zijn terug
keer uit het buitenland is een
van z'n vrienden volledig over
stuur. Later blijkt dat deze
schrijver bezoek heeft gehad
van de FBI en onder druk David
heeft genoemd als 'activist' en
bezoeker van communistische
vergaderingen in het verleden.
David Merrill vermoedt pas iets
wanneer hij van Daryl Zanuck,
directeur van de beroemde Fox
studio, de naam van een advo
caat krijgt, met het advies 'z'n
zaakjes te klaren'. Dat is het be
gin van een reeks confrontaties
met de FBI, waarbij David's car
rière wordt verwoest en hij al
z'n vrienden verliest omdat hij
weigert namen te r
Regisseur David Merrill (Robert DeNiro) zweert voor de senaatscommissie dat hij niets dan de waarheid zal spreken.
Eén van de grootste verdiensten
van Guilty by' suspicion is dat de
film de sfeer van dreiging en
machteloosheid uiterst knap
weet op te bouwen. Dat is te
danken aan het sterke scenario,
dat steeds verdergaande on
prettige verrassingen voor Da
vid in petto heeft, maar vooral
ook aan Robert DeNiro, die ein
delijk weer eens formidabel uit
pakt. Hij is prachtig als een aan
vankelijk zelfverzekerde en
nonchalante, later steeds vast
beradener tegen de bierkaai
vechtende idealist.
Zoals dat hoort in een klassiek
Hollywoodscenario gaat de ma
teriële ondergang van de hoofd
persoon (hij wordt zelfs bij een
derderangs western van de set
gestuurd en is niet langer in
staat z'n vrouw en zoontje te
onderhouden) gepaard met in
zicht in de werkelijke waarden
in het leven; David keert terug
naar z'n vrouw (Anette Bening)
van wie hij was gescheiden en
verdedigt z'n idealen steeds
principiëler. Dat culmineert in
een magnifiek gefilmde zitting
voor de senaatscommissie,
waar publiciteitsbeluste politici
David hard schreeuwend en ge
nadeloos door de mangel halen.
Het is het hoogtepunt van een
film die ook in veel kleine vin
gerwijzingen een heel realis
tisch beeld schept.
Zo is er een scène waarin David
te horen krijgt dat Elia Kazan nu
in zijn plaats een film Viva Za
pata!) maakt voor Zanuck. Het
is bekend dat Kazan zich inder
tijd voor het karretje van sena
tor McCarthy heeft laten span
nen. Orson Welles beweerde al
tijd dat Kazan een regelrechte
schurk was omdat hij juist in
die periode een film maakte die
een verklikker op een voetstuk
plaatste. Er zijn nog meer aardi
ge momenten voor cinefielen,
zoals wanneer Robert DeNiro
tegen Martin Scorcese, die een
van linkse sympathieën ver
dachte regisseur speelt, zegt dat
die altijd al problemen had met
het einde van z'n films. Guilty
by suspicion is eindelijk weer
eens een intelligente, menselij
ke Hollywoodproduktie.
ACHTERGROND MARK V/D TEMPEL
Met Guilty by Suspicion heeft
Hollywood het veertig jaar na
dato aangedurfd een van de
meest naargeestige hoofdstuk
ken uit haar geschiedenis in een
film te verwerken. Maar niet
van harte. Want de wonden die
destijds geslagen zijn hebben
menig litteken achtergelaten.
De 'zuiveringen' die Hollywood
in één klap van haar meest pro
gressieve krachten zou beroven,
worden algemeen geassocieerd
met de communistenjacht van
senator Joseph McCarthy, begin
jaren vijftig. Ook Guilty by
Suspicion van Irwin Winkler
speelt zich tijdens deze periode
af. In werkelijkheid deed de
Koude Oorlog reeds in 1947 zijn
intrede in de filmgemeenschap.
Toen ging Hollywood accoord
met de 'Waldorf Amendment',
een wet die het de studio's ver
bood personeel met communis
tische sympathieën in dienst te
nemen. De House Committee on
Un-American Activities kreeg
daardoor vrij spel in het oproe
pen van 'verdachten'. Tien film
makers werden zo in de herfst
van 1947 opgeroepen zich te
komen verantwoorden voor
hun zogenaamde lidmaatschap
van de communistische partij.
De groep (bekend als The Holly
wood Ten) weigerde iedere me
dewerking, waarna de leden
Scenarist Dalton Trumbo, die ge
durende zijn gevangenisstraf nog
scripts wist te slijten.
ARCHIEFFOTO
wegens minachting voor het hof
een jaar de gevangenis indraai
den, en uit het functies werden
gezet. De zwarte lijst was gebo-
Hoewel de studio's altijd heb
ben beweerd dat er nooit zoiets
als blacklisting heeft bestaan,
zouden in de jaren die volgden
tientallen leden van de filmge
meenschap ontdekken dat ze
geen werk meer konden krijgen.
De meesten golden als progres
sief, of hadden zich ooit politiek
links van het midden opgesteld.
Zeker nadat Joseph McCarthy
Communistenjager senator Joseph McCarthy.
ARCHIEFFOTO
in 1950 openbaar maakte dat in
Washington honderden ambte
naren direct voor 'Moskou'
werkten, was iedereen met
enigzins liberale standpunten
verdacht. De periode van de
angst was aangebroken, en me
nig acteur, scenarist of regisseur
zou volstrekt 'onschuldige' vak
genoten aanwijzen om zijn ei
gen positie veilig te stellen.
In totaal werd zo'n 300 perso
nen het werken in Hollywood
onmogelijk gemaakt, waaron
der grote namen als Jules Das
sin, Carl Foreman, Robert Ros
sen, Lee Strasberg en Zero Mos-
tel. Sommige regisseurs weken
uit naar Europa, zoals Joseph
Losey, die in Engeland een suc
cesvolle carrière als regisseur
opbouwde. Anderen wisten on
der een pseudoniem aan het
werk te blijven. Bekend is dat
scenarist Dalton Trumbo (ook
een van de Hollywood Ten) ge
durende zijn gevangenisstraf
nog scripts wist te slijten, zij het
voor kleinere bedragen. Hij won
onder de naam Robert Rich in
1957 zelfs een Oscar!.
Zelfs na de dood van Joe Mc-
Joseph Losey, die naar Engeland
uitweek en daar een succesvolle
carrière als regisseur opbouwde.
ARCHIEFFOTO
Carthy in 1957 bleef de 'lijst' in
werking. Het zouden Kirk
Douglas en zijn producent Otto
Preminger zijn die het taboe
doorbraken door in 1960 Dalton
Trumbo onder z'n eigen naam
in te huren voor het scenario
van Spartacus. Een uitzonderlij
ke daad van moed, want Holly
wood is deze gitzwarte bladzij
de altijd blijven negeren. Vóór
Guilty by Suspicion verscheen
slechts eenmaal eerder een
blacklist-film: Martin Ritt's The
Front uit 1976.
JOS DE PUTTER
Sahara sandwich en Library love. Vanaf vrijdag 8 november te zien: Rialto 2,
Amsterdam
Een dubbelprogramma, zoals in de jaren vijftig gebrui
kelijk bij B-films, met twee korte films van de twee
grootste talenten die Nederland rijk is: Paul Ruven en
Alejandro Agresti (van origine Argentijn). Beide regis
seurs hebben al vaker inspiratie gezocht bij de klassieke
B-film. Het ziet er op het eerste gezicht heel aantrekke
lijk uit.
Behalve dat Agresti het camerawerk deed voor Ruvens
film hebben de twee films productioneel gezien niets
met elkaar te maken. Toch is het een goed idee om de
twee, Library love van Agresti (30 min.) en Sahara sand
wich van Ruven (52 min.) samen te voegen. De twee
staan bekend om hun beeldend vermogen en hun
voorkeur voor verhalen met een licht absurde inslag,
dus de combinatie zou verrassend kunnen zijn.
De misschien wat al te hooggespannen verwachtingen
worden niet ingelost. Agresti vertelt in Library love een
redelijk amusant vérhaal over een jongen en een meisje
die elkaar enkele dagen gadeslaan in een bibliotheek,
waarna het tot een ontmoeting komt in een café. Agres
ti leunt, evenals in enkele vroegere films, aan tegen het
universum van de door hem bewonderde schrijver Bor-
ges. Hij maakt gebruik van een voice-over om de ge
dachten van de twee jonge mensen weer te geven
veelal uitgesproken seksuele fantasieën, die haaks staan
op hun afiverende gedrag. Verder lardeert hij z'n ver
haal over de onvermijdelijke ontmoeting met enkele bi
zarre invallen, zoals het tekort aan papier op het da
mestoilet en het dwangmatig eten van donuts. Dat is
vermakelijk en het typeert de originele geest van Agres
ti, maar voor de man die zo'n indringende film heeft
gemaakt als Secret wedding is het toch wat gemakzuch
tig-
Iets dergelijks geldt voor Sahara sandwich van Paul Ru-
ven. De film is bedoeld als een ironisch commentaar op
de klassieke film-noir, met z'n stoere mannelijke held,
de ondoorzichtige valstrikken en de femmes fatales. Ru-
ven creëert een totaal waanzinnige wereld, waarin
goudvissen en barbiepoppen minstens zo belangrijk
zijn als de wartaal uitslaande personages, maar hij ver
liest daarbij z'n verhaal gaandeweg geheel uit het oog.
Uiteindelijk zijn alle invallen van ae hoofdpersoon
een psychiater die verdacht wordt van een reeks moor
den alleen nog maar vermoeiend. Ruven heeft ge
probeerd a la David Lynch te spelen met de zin en on
zin van moordmysteries, maar hij is verdwaald in z'n
eigen pseudo-geestige en onbegrijpelijke nachtmerrie.
LIDO 1, 2, 3. 4. en STUDIO tei. 071
124130/133210
Thelma and Louise a.l. dag 18.45
dag. 18.45, 21.15,
14.15.
Out for Justice 16 jr.. dag. 19
21.15, wo 14.30.
Another You a.l., dag. 19, 21.15. vr
za zo wo 14.30.
LIDO 1, 2, 3,4 (Kindervoorstellingen)
Assepoester a.l., za zo wo 14.30.
Teenage Mutant Ninja Turtles II a.l
za zo wo 14.30.
LUXOR tel. 071-121239
Robin Hood, Prince of Thieves a.i..
dag. 18.45,21.15, zoook 14.15
TRIANON
De Stam van de Holebeer dag 19
Silence of the Lambs 16 jr.. dag.
21.15.
ALPHEN AAN DEN RUN
EUROCINEMA tel. 01720-20800.
Van Boetzelaerstraat
Terminator 2 Judgment Day 12 jr..
dag. 13.30, 20.15, vrza 13.30.
18.30, 21.30, zo 14, 17,20.15.
EURO 2
Out for Justice 16 jr., dag. 13.45,
18.45. 21. zawo 18.45, 21. zo
16.15, 18.45.21.
Assepoester a.l.. za zo wo 14
EURO 3
Dying Young a.l., dag. 13.45, 18.45,
21.15, zo 13.45, 16.15, 18.45,
21.15.
EURO 4
Robin Hood, Prince of Thieves a.l..
dag. 13.30, 20.15, vrza 13.30,
18.30, 21.30, zo 14. 17,20.15.
FILMHUIS ALPHEN
VOORSCHOTEN
GREENWAY tel. 071-614354
Dances With Wolves a.l.. dag. 19.30.
Lord of the Flies 12 jr.. vr t/m zo
15.45, 19. wo 15.45.
Misery 16 jr., vr t/m zo 21.15.
Not without my daughter a.l., zo
FILMHUIZEN LEIDEN
LAK tel. 071-124890
Dr. Mabuse der Spieler 1. Ein Bild
der Zeit 2. Inferno Menschen der Zeit
di 20.
LVC tel. 071-146449
Halfaouine do vr za 20.45.
KIJKHUIS
Not without my daughter vr t/m do
19.30,21.45.
Nikita vr t/m ma 20. 22.30
The Last Island di 20. 22.15.
A fish called Wanda wo 20. 22 15
Long Time Companion do 20, 22.15
DEN HAAG
ASTA 1 tel. 070-3463500
Robin Hood. Pnnce of thieves a i
dag. 14. 18.45. 21.30, zo 13.15.
16. 18.45,21.30.
ASTA 2
Guilty by suspicion a.l dag. 14.
18.45, 21.30, zo 13.15, 16. 18.45
21.30.
ASTA 3
Dying Young a I dag. 18.45,21.30
vr ma di do ook 14.
BABYLON 1 tel. 070-3471656
Prospero's Books 16 jr.. dag. 14.
18.45.21.30. za zo 13.45, 16.15.
18.45,21.30.
BABYLON 2
Madam Bovary 16 jr.. dag. 14, 20.
BABYLON 3
Stanno Tutti Bene a I., dag. 14,
18.45,21.30, za zo 13.45. 16.15.
18.45,21.30
CINEAC 1 TUSCHINSKI tel. 070-
3630637
Terminator 2 Judgment Day 12 jr.,
dag. 14. 18.45. 21.30 zo 13.15, 16.
18.45.21.30
CINEAC 2
Out for Justice 16 jr.. dag. 14.
18.45,21.30, zo 13.15. 16. 18.45.
21.30.
CINEAC 3
Silence of the Lambs 16 jr., dag.
18.45.21.30. vr ma dido ook 14.
METROPOLE 1 tel.070-3456756
Thelma Louise 12 jr dag 14.
18.45, 21.30 zo 13.15, 16, 18.45
21.30.
METROPOLE 2
Regarding Henry a.l dag. 14.
18.45, 21.30 zo 13.15, 16. 18.45,
21.30.
METROPOLE 3
Sances with wolves a.l.. dag. 14,
20.30.
METROPOLE 4
Not without my daughter a.l., dag.
18.45, 21.30 vr ma dido ook 14
METROPOLE 5
Spymakera I., dag. 14, 18.45,
21.30 zo 13.15. 16. 18.45, 21.30.
ODEON 1 tel. 070-3462400/3462401
Another You a I dag. 13.45, 18.45
21.30. zo 13.30. 16. 18.45.21.30.
ODEON 2
The Naked Gun 2,5 a.l dag 13.45
18.45, 21.30, zo 13.30. 16. 18.45
21.30.
ODEON 3
Terminator 2 Judgment Day 12 jr.
dag. 13.45, 18.45,21.30, zo
13.30, 16, 18.45,21.30.
ODEON 4
Point Break 12 jr., dag 13 45.
18.45, 21.30, zo 13.30, 16. 18.45
21.30.
HAAGS FILMHUIS tel 070 3656030
La double vie de Veronique dag
19.30,21.45.
The Last picture Show dag. 19.30 zo
ook 14
Texasville dag. 21.45. zo ook 16.15
There's no business like Showbusi
ness/Holland Dance Festival/King
Kong/Peython Place
