Leiden
Steeds meer
klachten over
vliegverkeer
'Drie klanten per dag is voldoende'
Mariene Dietrich op de laatste tram
Vrouw uur opgesloten
Start restauratie
van Blauwpoortsbrug
Man rijdt 40
jaar zonder
rijbewijs
Het luchtruim boven de Leidse regio is het afgelopen jaar
een stuk rumoeriger worden. Dat komt door nieuwe aan
vliegroutes voor Schiphol. Het aantal klachten over het
vliegverkeer dat bij de Commissie Geluidhinder werd in
gediend steeg dan ook enorm. Volgens de Rijkslucht
vaartdienst is het boven Lisse en Sassenheim beduidend
rustiger geworden maar de Commissie Geluidhinder be
strijdt dat. De nieuwe vliegbewegingen moesten juist tot
minder klachten leiden.
NIEUWSLIJN
Milieucentrum aan Morsstraat
Zijn melkflessen milieuvriendelijker dan melkpakken? Waar laat
ik mijn oude medicijnen? Voor dit soort vragen heeft Leiden
vanaf zaterdag 9 november een milieu-informatiecentrum
(MIC).
Het MIC-punt aan de Morsstraat is een initiatief van de Leidse
Samenwerkende Milieuorganisaties en is met gemeentelijke
subsidie tot stand gekomen. Het centrum is geopend op don
derdag van 19.00 tot 21.00 uur en zaterdag van 10.00 tot 16.00
Actie voor school Sri Lanka
De Leidse L. van Egmond is een actie begonnen voor een school
in het dorp Yakkalamulla op Sri Lanka. Het doel is 5000 gulden
in te zamelen voor materiaal voor de school. Zondag is de actie
begonnen in de Maria Middelareskerk aan de Rijndijk. Er werd
300 gulden opgehaald. Leidse bedrijven hebben inmiddels 1400
gulden beschikbaar gesteld. Van Egmond, die anderhalfjaar ge
leden een meisje uit Yakkalamulla adopteerde, gaat ook scholen
benaderen. Het geld wordt in januari door de stichting Ne-
derlanka Aloka naar Sri Lanka gebracht. Informatie: tel. 310007.
LEIDEN
Een 19-jarige vrouw uit Vlaar-
dingen zat gisteravond korte
tijd opgesloten in het gebouw
van V&D aan de Aalmarkt. De
Vlaardingse was even voor zes
uur het pand binnengegeaan
om een telefoontje te plegen.
Omdat er een lange rij wachten
den was ging ze op de grond
zitten en viel in slaap.
LEIDEN
De restauratie van de Blauw-
poortsbrug is gisteren van start
gegaan. Het werk neemt onge
veer een jaar in beslag en heeft
de nodige gevolgen voor de af
wikkeling van het verkeer in het
centrum.
Zo mogen fietsers komende
vanuit het centrum niet langer
gebruik maken van de brug. Ge
durende de werkzaamheden
kunnen de fietsers gebruik ma
ken van de Rembrandtbrug of
de Turfmarktbrug bij de Bees
tenmarkt. Door de werkzaam
heden is er voor het verkeer uit
de Steenstraat maar één rijbaan
beschikbaar. Er geldt een maxi-
Om half zeven schrok ze wak
ker van de omroeper die het
personeel verzocht het pand te
verlaten. Direct daarna ging het
licht uit.
De wouw zocht daarna een
kwartier lang naar de uitgang.
Bij het raam gekomen wist ze
de aandacht van een voorbij
ganger te trekken. Omstreeks
kwart over zeven bevrijdde de
politie de wouw.
mumsnelheid van twintig kilo
meter per uur. Op de plaats van
de klep wordt tijdelijk een
noodbrug aangelegd.
Het gedeelte van de Blauw-
poortsbrugbrug die woeger
open kon, wordt opnieuw be
weegbaar gemaakt. „Het zal in
principe niet voorkomen dat de
brug geheel moet worden afge
sloten voor verkeer. Alleen als
de werkzaamheden gevaar voor
de omgeving opleveren", ver
klaart B. Dingjan, opzichter na
mens de gemeente. Tegelijker
tijd met de restauratie legt de
gemeente in het water bij de
Beestenmarkt een passantenha
ven aan. Het gehele karwei kost
zo'n 3 miljoen gulden.
LEIDEN ERNA STRAATSMA
Tot vorig jaar herfst kwamen er
bij de Commissie Geluidhinder
nauwelijks klachten vanuit Lei
den en omgeving (Warmond,
Oegstgeest) binnen. De eerste
acht maanden van 1991 steeg
het aantal telefoontjes enorm.
De Commissie Geluidhinder
noteerde in die periode ruim
1300 klachten. In augustus werd
het record van 400 ldachten ge
meten, in oktober waren het er
223.
De directe oorzaak van de
spectaculaire stijging aan klach
ten is een verandering in de
nachtelijke aanvliegroutes op
Schiphol. Vliegtuigen beginnen
's nachts niet langer op 2.000
voet met het dalen, maar op
3.000 voet. Daardoor is de aan
vliegroute een stuk langer ge
worden. „De cirkel waarin vlieg
tuigen dalen is groter geworden
en de Merenwijk ligt zo'n beetje
op de grens", legt een woord
voerster van de Commissie Ge
luidhinder uit.
De aanpassing is in het najaar
van 1990 doorgevoerd, op ad
vies van de Rijksluchtvaartin-
spectie. Op die manier zou het
aantal klachten in de nabije
omgeving van Schiphol vermin
deren. „De directe omwonen
den van Schiphol hebben over
dag al veel last van startende
vliegtuigen", aldus de woord
voerster van Geluidhinder.
Overdag zetten vliegtuigen nog
steeds een stuk lager (op 2.000
voet) hun daling in. „Dan wordt
een stuk korter ingedraaid voor
de'werkelijke landing begint."
Dat een toenemend gebruik
van de Kaagbaan van Schiphol
tot meer Wachten vanuit de
Leidse regio zou leiden, berust
volgens de woordvoerster op
een misverstand. De Kaagbaan
was voor de aanpassing van vo
rig jaar al de meest gebruikte
landingsbaan tijdens de nacht.
„Alle vliegtuigen krijgen de op
dracht om bij het dalen naar
een baken op Kaageiland te
vliegen, daarboven mag het lan
dingsgestel uit."
Over een al of niet vermin
derd aantal klachten uit de di
recte omgeving van Schiphol
zijn de meningen verdeeld. R.
Bootsma, directie-secretaris van
de Rijksluchtvaartdienst, zegt
dat er uit Sassenheim, Lisse en
Roelofarendsveen de laatste tijd
minder klachten binnenkomen.
De Commissie Geluidhinder
bestrijdt dat. „Over precieze cij
fers beschik ik niet. Maar uit de
losse pols kan ik niet zeggen dat
er minder klachten uit die ge
meenten komen."
Dat de Leidse regio hinder
ondervindt van de aangepaste
aanvliegroutes staat voor beide
instanties vast. De woordvoer
ster van Commissie Geluidhin
der merkt wel op dat de vlieg
tuigen over Leiden 'nog steeds
op een redelijke hoogte' over
vliegen 300 meter). Bootsma
zegt dat de luchtvaartinspectie
de nachtelijke landingen op
nieuw gaat onderzoeken nu er
zo veel klachten uit Leiden en
omgeving binnenkomen.
W. van Kampenhout: „Ik kan nu eenmaal niet alles verkopen." foto holvast
LEIDEN PASCALLE CAPPETTI
MEDEWERKSTER
„Aan die wegwerpschoenen-
cultuur doe ik niet mee." De 63-
jarige Wouter van Kampenhout
laat alles liever bij het oude. In
zijn piepkleine schoenwinkel
aan de Atjehstraat in Leiden
wordt nog echt maatwerk ver
richt. Iedere klant die door de
zware deur naar binnen stapt,
kan rekenen op persoonlijk ad-
vies van de eigenaar van het
eenmanszaakje. Deze week be
staat de schoenhandel 70 jaar.
Daarnaast is het veertig jaar ge
leden dat het bedrijf werd over
genomen door de huidige eige
naar, de zoon van de oprichter
H.L. van Kampenhout.
Een oudere vrouw die zich
met een looprekje voortbe
weegt, past enkele schoenen.
„Als ze een beetje te strak zitten
mevrouw, dan rek ik ze wel wat
op en kom ik ze u persoonlijk
brengen."
Op deze manier heeft Van
Kampenhout al heel wat klan
ten aan zich weten te binden.
De klanten met wie hij te ma
ken krijgt, zijn voornamelijk ou
dere mensen. Met een voor
raadje schoenen op de achter
bank rijdt hij geregeld bejaar
den- en verzorgingstehuizen af
om de dame of heer in kwestie
een passende schoen aan te
meten.
„In de loop der jaren zijn we
onze klanten niet kwijtgeraakt,
maar is het aanbod per klant
sterk gedaald. Door de andere
toepassing van materialen zijn
de leren zolen vervangen door
rubber en heeft plastic de plaats
van leer ingenomen. Vroeger
kwam een gezin eens in de
week met een stapel schoenen
langs die moest worden gerepa
reerd, nu is het van: Gooi maar
weg."
Reparatie
In de jonge jaren van Van Kam
penhout was de schoenhandel
van zijn vader voornamelijk ge
richt op reparatie. De winkel
aan de Atjehstraat werd in 1950
een filiaal van het pand aan de
Willemstraat waarin het in 1921
allemaal begon. Een tweede uit
breiding had plaats aan de Bo-
nairestraat. De werkplaats daar
verzorgde reparaties voor
schoenwinkels uit het hele land.
Ook een filiaal aan de Bach-
straat gooide met de reparatie
van de schoenen hoge ogen.
'De Willemstraat' werd in
1952 overgeheveld naar de Atje
hstraat. In de jaren zestig gooi
de Van Kampenhout het over
een geheel andere boeg. Toen
de hakkenbarren opkwamen,
verkocht hij zijn filialen en hield
zich alleen nog maar met de
verkoop van schoenen bezig.
Het reparatiewede besteedt hij
nu uit aan derden. „Ook mijn
kinderschoenen verwaarloos ik
op het moment een beetje,
maar ik kan nu eenmaal niet al
les verkopen", aldus Van Kam
penhout.
Jonge meiden
In schoenenzaken in de bin
nenstad gebeurt dat wel, vol
gens hem. „Daar staan die jon
ge meiden in de winkel alleen
maar te verkopen. Het gaat er
bij hen niet om of de schoen ei
genlijk een maatje te groot is,
als ze maar zoveel mogelijk
klanten met een paar schoenen
de deur uit helpen. Sommige
mensen vragen me weieens hoe
ik toch aan mijn brood kom.
Die winkels in de binnenstad
moeten minstens 20 paar ver
kopen eer er winst wordt ge
maakt Maar ik heb aan drie
klanten per dag voldoende voor
een goed belegde boterham."
Van Kampenhout peinst er
dan ook niet over om extra per
soneel aan te nemen. „Dan
moet ik groter worden en dat
wil ik niet. Als ik zou weten dat
er iemand achter mij stond die
de boel kon overnemen, zou het
anders liggen. Maar mijn enige
dochter wil niet en haar zoon zit
in de auto's."
Of Schoenhandel Van Kam
penhout na zijn 65ste verjaar
dag wordt voortgezet, weet Van
Kampenhout nog niet. Fluiste
rend zegt zijn dochter: „Hij
heeft verder niet veel hobby's,
dus ik denk dat ie nog wel een
aantal jaartjes in de winkel blijft
hangen."
Schoenhandel Van Kampenhout
bestaat 70 jaar
Dinsdag 5 november 1991 Redactie: 071-161418 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANGAAANN ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER (chef) WIM WEGMAN
Eindredactie: PAUL DE TOMBE Vormgeving: RUTGER j HOOGERDUK
De verdwijning van de Blauwe
Tram en de Gele Tram uit .Lei
den en de regio had die avond
van de negende november
1961 alles van een coup. De
muisgrijze NZH-bussen had
den in stilte staan wachten om
de macht over te nemen als
een tankbataljon bij een
staatsgreep. De voorbereidin
gen waren geschied in het
grootste geheim om het verzet
tegen de komst van de bussen
te verrassen. Om opstootjes en
vandalisme bij de laatste rit
van de tram te voorkomen was
als officiële datum zelfs 11 no
vember genoemd.
Deel 1
DEAVOND
LEIDEN KAREL BERKHOUT
„Ik woonde op die vrijdagavond
een lezing bij in Scheveningen
met de bedoeling om na afloop
voor de laatste maal de tram
naar Leiden te nemen. Toen ik
na de lezing naar buiten kwam,
reden er alleen nog maar bus
sen", vertelt tramkenner Du-
parc, emeritus-hoogleraar in
Delft. Ook de reizigers die in de
Gele Tram van Den Haag naar
Leiden reden wisten niet dat zij
een 'historische rit' maakten en
hadden een kaartje voor de te
rugweg gekocht. Het Leidsch
Dagblad schreef een dag later:
„Zelfs conducteur J. Beijersber-
gen wilde niet helemaal geloven
dat hij nu echt voor het laatst
op deze (voor de bemanning en
passagiers) gezellige lijn reed."
De tramliefhebers hadden ove
rigens onraad geroken en verza
melden zich die avond toch in
de binnenstad van Leiden. De
dagen ervoor hadden zij in de
straten al opgemerkt dat het
snel afgelopen zou zijn met hun
geliefde tram. Her en der waren
bushaltes bijgeplaatst en tram
haltes afgeplakt, terwijl dienst
regelingen soms helemaal ver
dwenen waren. De echte ken
ners bespeurden bovendien dat
dienstregelingen en routes van
sommige bus- en tramlijnen af
weken.
De Blauwe NZHTM-tram en de
Gele HTM-Tram behoorden tot
de laatste streektrams die uit
den verliep de laatste rit van de
trams zonder veel rumoer. Al
leen studenten lagen letterlijk
dwars en blokkeerden voor de
sociëteit van Minerva in de
Breestraat de rails met een 'als
onverwoestbaar bekend staan
de' (LD) tafel. Op bevel van een
politieman reed de voorlaatste
blauwe tram echter gewoon
door en schoof de tafel opzij.
„Dat hadden de studenten
blijkbaar met verwacht want
slechts enkelen zagen kans bij
tijds van het houten gevaarte af
te springen", schreef het LD. De
allerlaatste tram reed toen zon
der problemen en 'triomferend,
fluitend' langs de sociëteit naar
het station.
De 'oudejaarsavond' van de Ge
le Tram verliep eveneens in stil
te. De laatste passagier die op
stapte in Den Haag was de
Haagse dame N.A. Dietrich. „U
weet wel hoe u Dietrich moet
spellen, want ik lijk wel een een
beetje op die andere. Mariene",
vertrouwde zij de jonge verslag
gever van het LD toe. Om 19.10
uur stapte in Leiden aan de
Haarlemmerstraat de jonge de
corateur K. Jansen als laatste uit
de tram. „Ik werkte toen in
Wassenaar en nam dagelijks de
tram, een fijn vervoermiddel.
Dat het de laatste tram was,
wist ik niet. Ik liet iedereen
voorgaan uit beleefdheid, dat zit
in mijn manier van doen", ver
telt Jansen 30 jaar later.
De trams kwamen tot stilstand,
de bussen begonnen te rijden.
Vier dagen later reed de Blauwe
Tram naar de Vlietpolder bij
Voorschoten, waar de voertui
gen in brand werden gestoken
en voorgoed verdwenen. Voor
goed? Niet voor tramminnaar
Dick van der Spek: „Hoewel nu
verdwenen, ben ik ervan over
tuigd dat de tram in het Bardo
verblijft en binnen niet al te lan
ge tijd zal reïncarneren."
(Met dank aan de afdeling be
volkingsregistratie van de ge
meente Leiden. Dit is het eerste
deel van een mini-serie over de
Blauwe Tram die op 9 november
30 jaar geleden verdween. Deze
week verschijnt er ook een pagi
na met bijdragen van lezers.)
Volgende
halte
Nog voor het trammetje
stopte sprong Eric op de
treeplank. Zijn moeder stond
al op het achterbalkon en
keek hem verschrikt aan,
maar toen de conducteur aan
kwam lopen keek ze langs
hem heen alsof hij een
vreemde was.
'Niet op een rijdende tram
springen,snauwde de
conducteur. 'Als er
ongelukken van komen
krijgen we er een hoop
gedonder mee.
De tram stopte. Zijn moeder
maakte aanstalten om uit te
stappen.
'Blijf er maar in, moeder,'zei
Eric haastig.
'Is er iets,vroeg ze fluisterend.
'Niets ernstigs. Morgen leg ik
het wel uit. Rij maar tot de
volgende halte mee.
Ze haalde het pannetje in de
luier uit haar tas en gaf het
hem en nam de bundel lege
pannetjes van Eric aan.
'Die blonde vrouw gisteren
was loos alarm.'zei hij.
De conducteur floot, de tram
reed verder. Snel liep Eric
naar de uitgang. Toen hij al
op de treeplank stond kwam
ze naar hem toe en keek hem
star aan.
Misschien wel dé bekendste
passage uit de Nederlandse
literatuur over de blauwe
tram. Oegstgeestenaar Eric
van Poelgeest, hoofdpersoon
uit Jan Wolkers roman Kort
Amerikaans (1961), zit on
dergedoken in Leiden en zijn
moeder komt hem elke dag
een pannetje eten brengen
met de tram van half vijf uit
Oegstgeest. De halte stopte
in de Breestraat. In werkelijk
heid, zo valt te lezen in Terug
naar Oegstgeest, zat Wolkers
ondergedoken op de Mare
en kwam zijn moeder hem
twee keer in de week met de
tram warm eten brengen.
'Behandeling
begroting
uitstellen'
LEIDEN
De WD-fractie wil enkele da
gen later beginnen met de be
handeling van de begroting
voor volgend jaar.
De eerste commissievergade
ring over de verdeling van de
geldpot staat voor vrijdag op de
agenda.
Deze bijeenkomst moet naar
volgende week dinsdag worden
verschoven omdat de stukken
te laat beschikbaar zijn geko-
Bovendien hebben volgens
fractievoorzitter T. van der Nat
nog niet alle raadsleden de no
ta's en rapporten ontvangen.
„De stukken zijn nog nooit zo
laat beschikbaar gekomen. Dat
maakt de voorbereiding voor de
vergaderingen heel moeilijk",
aldus Van der Nat, die van
avond vóór de raadsvergadering
zijn voorstel zal indienen.
LEIDEN
De politie heeft gistermiddag
een 61-jarige automobilist aan
gehouden die naar schatting
zo'n veertig jaar zonder rijbe
wijs heeft rondgereden. De Lei-
denaar werd staande gehouden
bij een routinecontrole in de Os
en Paardenlaan.
Tegenover de politie verklaar
de hij in die periode slechts en
kele malen te zijn gecontro
leerd, waarna hij dan weer ach -
ter het stuur plaatsnam.
De auto waarin de man reed
was niet verzekerd. Het voertuig
is in beslag genomen.
het straatbeeld verdwenen. Al
leen op de Zuidhollandse eilan
den en bij Rotterdam reden be
gin jaren zestig nog trams tus
sen de dorpen en steden, omdat
bussen de vloedgolf mensen die
in één keer van de veerpont
kwamen niet konden verwer
ken. Vanaf de jaren vijftig wer
den in Nederland nagenoeg alle
regionale tramlijnen opgehe
ven, terwijl in 1960 ook de Leid
se stadstram (ook blauw) van de
NZHTM sneuvelde. De laatste
ritten van die trams gingen ge
paard met heftige taferelen, rel
len en vandalisme wat de angst
van de NZHTM voor het af
scheid van de Leidse tram ver
klaarde.
De blauwe Budapester-trams
van de NZHTM, die hun naam
dankten aan het feit dat zij in de
Hongaarse hoofdstad waren ge
bouwd. hadden vanaf 1924 ge
reden van Scheveningen en
Den Haag, via Voorburg en
Voorschoten naar Leiden, en
van daaruit naar hetzij Katwijk
hetzij Noordwijk. De route van
de Gele Tram liep van Den
Haag naar Leiden over Wasse
naar. Totdat beide trams te
duur.werden, want de kosten
waren voor de exploitatiemaat
schappij uiteindelijk de reden
om de lijnen op te heffen.
Van der Ruit. aJ heel lang werk
zaam bij de NS, was als com
missaris van de NZHTM nauw
betrokken bij de liquidatie van
de tram. „Toen moesten de ver
voersmaatschappijen nog winst
maken en de NZH kon om die
reden de enorme investering in
nieuw materieel niet opbren
gen." De NZHTM nam de Gele
Tram over van de HTM en ver
schillende buslijnen van Eltax
om massaal de bussen te kun
nen invoeren. „Voor mij als
econoom was de opheffing
goed te verteren, maar voor veel
mensen in Leiden was het een
heel emotionele aangelegen
heid", herinnert Van der Ruit
zich, „inspraak bestond toen
nog niét, maar wij hebben veel
moeten uitleggen."
Studenten
Ondanks de emoties en de
voorgeschiedenis in andere ste
