Buitenland
Vukovar bijna op de knieën
n
Dromen van heldendom
in bibliotheek Reagan
Massale staking in Zuid-Afrika
B' 1 V
Geen vrede mogelijk zonder James Baker
Jeltsin maakt ontwerp
nieuwe grondwet bekend
Noord-Korea
krijgt hulp
Duitsland
Maandag 4 november 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: MITZIE MEUERHQF
United Press International (UPI).
LOS ANGELES
THE INDEPENDENT
Met een pompeuze plechtig
heid wordt vandaag in Los An
geles in aanwezigheid van pre
sident Bush, minister Baker
(buitenlandse zaken) en de
voormalige presidenten Ford,
Carter en Nixon de aan P.eagan
gewijde presidentiële biblio
theek geopend.
De bibliotheek alle ex-pre-
sidenten hebben er een is
niet wat je zou verwachten van
iemand die ooit de machtigste
man ter wereld was. „Toen ik
één van de Rover Boys boeken
(een serie jongensboeken) had
gelezen, rustte ik niet totdat ik
ze allemaal had gelezen," klinkt
de stem van Ronald Reagan.
„Het was hetzelfde met Tarzan
mijn grote jeugddroom was
te worden zoals de kerels in die
boeken."
De geluidsband gaat automa
tisch aan wanneer sensoren de
aanwezigheid van een bezoeker
detecteren. „In mijn kinderja
ren verhuisden we vaak." Dat is
het begin van een zorgvuldig
uitgezette wandeling door zijn
vroegere carrière als strand-
meester, sporlcommentator en
acteur in Hollywood.
Bezoekers van de Ronald
Reagan Presidentiële Biblio
theek ten noorden van Los An
geles zullen ervaren dat
Reagans charme niet met de ja
ren is afgenomen. Hij loodst je
door zijn presidentschap: acht
onverdeeld succesvolle jaren.
Aan de muren hangen uitver
grote krantenkoppen: 'Hail to
the Chief de welkomshymne
voor de Amerikaanse president
en beroemde uitspraken van
Reagan. Lr zijn video's te zierl
getiteld 'Het Amerikaanse Won
der' en er is zelfs een bizarre
film waarin Reagan beeldend
commentaar geeft bij de aan
slag op zijn leven in maart 1981:
„Terwijl het geknetter van ge
weerschoten door de straat
echode, duwde mijn lijfwacht
Jerry Parr, mij de auto in en
wierp zich boven op me."
Er zijn Reagan memorabilia:
jurken die door zijn gedragen
door Nancy ze heeft een hele
zaal voor zichzelf en Ron
nie's favoriete zadels en cow
boylaarzen. Er zijn fragmenten
meer machtsdeling zou garan
deren en het recht op vrijheid
van meningsuiting en vergade
ring voor Rusland zou vastleg
gen waardoor een „burgerlijke
maatschappij kan ontstaan".
Maar in het voorstel is geen
enkele passage opgenomen
over het recht van afscheiding
van de 16 autonome republie
ken, 10 autonome provincies en
vijf autonome gebieden binnen
de Russische Federatie, die be
woond worden door etnische
minderheden.
De autonome republieken
van de Jakoeten in Siberië, van
de Tsjetsjen-ingoesjen in het
zuiden van Rusland en van de
Tartaren in midden- Rusland
willen een grotere mate van on
afhankelijkheid en hun afge
vaardigden in het parlement
hebben zich tegen het voorstel
uitgesproken.
De Russische president Boris
Jeltsin heeft zaterdag een ont-
werpgrondwet openbaar ge
maakt waarmee in Rusland een
„presidentiële republiek" wordt
ingevoerd en de rechten van
minderheden op afscheiding
worden ingeperkt.
In een toespraak tot het Rus
sische parlement riep Jeltsin,
wiens economische voorstellen
een dag geleden door de afge
vaardigden waren aanvaard, de
politici op om voor de grondwet
te stemmen, waar meer dan een
jaar over is onderhandeld. De
afgevaardigden hadden evenwel
geen vertrouwen in deze korte
procedure en besloten eerst ad
vies in te winnen van een com-
De 60-jarige president zei het
parlement dat de grondwet
NIEUWSLIJN
KGB gebruikte Londense kerk
In de kapel van St. Patrick in het Brompton Oratory, een van de
bekendste rooms-katholieke kerken in Londen, is jarenlang een
bergplaats van de KGB gevestigd geweest. Dat meldde Sunday
Times, dat een een memorandum van een niet genoemde spion
citeert. Volgens hem was er geen veiliger plaats in het centrum
van Londen. Volgens de Sunday Times was de Britse geheime
dienst MI5 al tien jaar op de hoogte van de .bergplaatsen en was
de dienst de KGB altijd voor.
Patriarch Bartholomeus geïnstalleerd
Metropoliet Bartholomeus van Chalcedon is zaterdag in Istanbul
geïnstalleerd als oecumenisch patriarch van Constantinopel.
Bartholomeus volgt patriarch Demetrios I op, die begin oktober
op 77-jarige leeftijd overleed. Bartholomeus, de 270e opvolger
van de apostel Andreas, beklemtoonde in zijn preek dat hij
trouw zal blijven aan de Turkse regering en zal proberen te leven
in de geest en traditie van 1453, toen Constantinopel door de
Ottomanen werd veroverd.
Geen bevestiging ziekte Suu Kyi
Westerse diplomaten in Yangon, de hoofdstad van Myanmar
(Burma) hebben zaterdag gezegd dat zij geen bewijzen hebben
ter ondersteuning van berichten dat oppositieleider Aung San
Suu Kyi ziek is. Ook de eerste secretaris van de Myanmarese am
bassade in Bangkok ontkende dat de toestand van de winnaar
van de Nobelprijs voor de Vrede zorgwekkend zou zijn. „Zij
maakt het goed en is veilig in haar eigen woning," aldus de di
plomaat. Suu Kyi (46) staat al ruim twee jaar onder huisarrest.
Oliebranden Kuwayt nog niet geblust
Verraderlijke winden en een diepe olieplas hebben zaterdag ge
zorgd voor vertraging bij het blussen en aftoppen van de laatste
van 732 Kuwaytse oliebronnen die tijdens de Golfoorlog in
brand raakten. Brandweerlieden zeiden dat het nog enkele da
gen zou vergen voor de twee nog brandende bronnen volledig
geblust zijn.
Belgische troepen terug uit Zaïre
Alle Belgische paratroepen zullen van-
avond laat zijn teruggetrokken uit Zaïre,
waar zij hebben geholpen bij de evacuatie
van Belgen en andere buitenlanders. De te- i
rugtrekking is in strijd met de wensen van
de Zaïrese oppositie. Die meent dat de
aanwezigheid van de militairen tot dusver
president Mobutu heeft weerhouden van
harde repressieve maatregelen tegen dissi
denten.
uit zijn agenda, op de muur
aangekondigd als voorbeelden
van hun hectische schema's.
Vreemd genoeg blijkt uit de pa
gina's dat Reagan tijdens de ge
toonde maand vijf dagen vrij
had, dat hij zelden vóór tien uur
in de ochtend afspraken had en
dat hij de tijd vond om twee
keer naar de kapper te gaan.
De Iran/contra affaire wordt
nauwelijks genoemd. In een ka
mer bevindt zich een laser-disc
video. Je kiest een onderwerp,
raakt een scherm aan en de ex-
president verschijnt in beeld.
Ik probeerde de rubriek 'Per
soonlijke Bespiegelingen', maar
dit ging over zijn afspraakjes
met Nancy en over zijn dagen
als honkbalcommentator. 'We
reld Visie' was niet veel beter.
Het handelde over de strijd te
gen het communisme. Alleen
de knop 'Tegenspoed' gaf een
beschouwender president te
zien. Hij sprak met verdriet over
de bomaanslag op de Ameri
kaanse marinebarak in Bayrul
en de ramp met het ontplofte
ruimteveer Challenger. Maar hij
rept met geen woord over kolo
nel Oliver North.
KORT NIEUWS
TURKIJE STAAT OP HET punt
de onafhankelijkheid van Azer-
bajdzjan te erkennen. Het be
sluit moet tijdens de volgende
bijeenkomst van het kabinet
worden genomen, aldus een re-
geringswoorvoerder gisteren. -
DRIE MENSEN ZIJN om het le
ven gekomen en zes zwaar ge
wond geraakt toen gistermid
dag in het Belgische Lint het
dak van het parochiecentrum
instortte terwijl binnen zo'n 140
mensen zaten te kaarten. De
meeste mensen wisten te ont
snappen toen de eerste barsten
in plafond verschenen.
BIJ EEN EXPLOSIE in het
Noordkoreaanse Pyonggang,
vlakbij de Zuidkoreaanse grens,
zijn woensdag zeker zestig
mensen gedood. De oorzaak
van de explosie, die gisteren
door Zuid-Korea werd gemeld,
is niet bekend.
DE OEKRAÏNE TEKENT deze
week als negende republiek het
Economische Verdrag van de
Unie van Soevereine Staten. Dat
heeft de voorzitter van het Oek-
raïnse parlement, Leonid
Kravtsjoek, zaterdag gezegd.
JESSE JACKSON heeft zaterdag
aangekondigd dat hij zich niet
voor een derde achtereenvol
gende keer voor de Democraten
kandidaat zal stellen bij de pre
sidentsverkiezingen van 1992.
TWEE BRITSE MILITAIREN
zijn zaterdag om het leven ge
komen en ten minste vijf perso
nen gewond geraakt bij een ex
plosie in de militaire vleugel van
een ziekenhuis in Belfast. Het
Ierse Republikeinse Leger (IRA)
heeft de verantwoordelijkheid
voor de explosie opgeëist.
In de buurt van Vukovar houdt een Kroatische gardist de wacht op de restanten v
Het federale leger van Joegoslavië heeft gisteren de aan
vallen op de Kroatische steden Dubrovnik en Vukovar
opgevoerd. Samen met de Servische milities is het leger
tot op 200 meter van het centrum van Vukovar doorge
drongen. De val van de stad, die al weken wordt bele
gerd, lijkt dan ook nog slechts een kwestie van tijd. Du
brovnik werd voor de derde achtereenvolgende dag met
mortieren en machinegeweren bestookt.
met de stad zijn verbroken.
1In een laatste poging Vukovar
Radio Zagreb bevestigde giste- te redden, zijn de Kroaten dit
ren dat Vukovar op het punt weekeinde in Slavonië begon-
staat te vallen. De stad staat van nen aan een nieuvV tegenoffen-
alle kanten onder druk van in- sief waarbij zo'n 20.000 man-
fanterie- en tankaanvallen. schappen zijn ingezet.
Maar over de exacte stand van Tot nu toe lijkt het Kroatische
zaken was in Zagreb weinig be- tegenoffensief tenminste op en
kend, omdat alle verbindingen kele fronten succesvol. Volgens
het Servische persbureau Tan-
jug zijn de Servische milities in
het Westen van Slavonië in het
gebied rond Daruvar in grote
moeilijkheden vanwege de gro
te Kroatische overmacht. Het
Joegoslavische leger kondigde
gisteravond zelfs aan zich terug
te trekken op nieuwe stellingen,
omdat de oude posities niet
meer te houden waren.
De gevechten die al sinds vrij
dagmiddag weer in Dubrovnik
woeden, hebben zware schade
aangericht. Het gaat om het
zwaarste offensief tegen Du
brovnik sinds het federale leger
een week geleden instemde met
een plaatselijk staakt-het-vuren.
De belegering van Dubrovnik
duurt nu al een maand.
De EG-vredesconferentie over
Joegoslavië wordt morgen in
Den Haag voortgezet. De EG
heeft geëist dat Servië dan ak
koord gaat met de omvorming
van Joegoslavië tot een confe
deratie van soevereine republie
ken met instandhouding van de
huidige grenzen. Als Servië het
plan niet accepteert volgen eco
nomische en diplomatieke
sancties. De Servische president
Milosevic zei gisteren in Belgra
do tegen de Griekse minister
van buitenlandse zaken Adonis
Samaras dat zijn republiek niet
van plan is zich door een derge
lijk ultimatum te laten dwingen.
Toch leek Milosevic zijn hals-
JOHANNESBURG Rtr-AFP
In Zuid-Afrika wordt vandaag
massaal gestaakt tegen de nieu
we belastingwet, waarmee in
Zuid-Afrika de btw wordt inge
voerd. De staking, die door de
vakbonden en anti-apartheids
bewegingen is uitgeroepen,
moet twee dagen duren. De or
ganisatoren verwachten dat er 2
miljoen mensen aan zullen
deelnemen. Volgens de bonden
maakt de nieuwe belasting de
rijken rijker en de armen armer.
De bonden willen daarom af
schaffing van de wet.
Aan de vooravond van de sta
king zijn gisteren in Oranje Vrij
staat bij gevechten in een goud
mijn zeker tien mensen om het
leven gekomen. Volgens een
zegsman kwam het tot gevech
ten toen stakende werknemers
wilden verhinderen dat
werkwillige collega's toch aan
de slag wilden gaan in de Presi-
dent-Steynmijn. De Zuidaffi-
kaanse politie berichtte eerder
dat het afgelopen weekeinde bij
gewelddadigheden in en rond
Johannesburg nog eens zeven
mensen werden gedood.
Een Zuidafrikaanse regerings
commissie heeft zaterdag haar
ontwerpgrondwet Voor een
Zuid-Afrika zonder apartheid
gepresenteerd waarin de rech-
Leden van de Afrikaner Weerstaand Beweging paraderen demonstratief door Pretoria uit protest tegen een
voorstel van de Zuidafrikaanse politie om het wapenbezit in te perken. Zuidafrikanen mogen volgens dat
voorstel niet meer dan één vuurwapen bezitten. De extreem-rechtse AWB is daar fel tegenstander van.
FOTO AFP TREVOR SAMSON
ten van individuen belangrijker grondwet ter wereld ook",
zijn dan rechten gebaseerd op De blanke rechts-extremisten
ras of etnische afkomst. Volgens zullen, verwachten waame- om wapens te dragen. Ook libe-
de vice-voorzitter van de com- mers, enige problemen hebben rale groepen zullen niet geheel
missie, P.J. Olivier, is het 41 arti- met de ontwerpgrondwet om- tevreden zijn daar er geen spe-
kelen tellende ontwerp „waar- dat daarin de instelling van een ciale bepaling is opgenomen
schijnlijk moderner dan welke blank thuisland wordt verwor- over de rechten van vrouwen.
starrige' houding wat te versoe
pelen toen hij eind vorige week
zei niet langer vast te houden
aan aansluiting bij Servië van de
Servische minderheden in
Kroatië.
De Italiaanse president Fran
cesco Cossiga heeft gisteren een
verassend bezoek aan de repu
bliek Slovenië gebracht, waar hij
een onderhoud had met de Slo
veense president Milan Kucan.
„Op tie vraag of zijn bezoek de
officiële Italiaanse erkenning
van Slovenie betekende, zei
Cossiga „dat is zaak van de re
gering, niet van de president
van de republiek".
Libanezen naar
huis na
einde geweld
Duizenden Libanese dorpelin
gen zijn gisteren naar huis te
ruggekeerd na de beëindiging
van de beschieting van dorpen
ten noorden van de Israëlische
veiligheidszone in Zuid-Liba-
non door Israëlische en Zuid-
libanese militairen. De families
begonnen aan de thuisreis na
dat de Libanese premier Omar
Karami zaterdag had gezegd'dat
de VS bij Israël hadden aange
drongen op een stopzetting van
de beschietingen om de vredes-
confërentie in Madrid niet te
verstoren. De vluchtelingen
werden op hun thuisreis be
schermd door pantserwagens
van het Libanese leger.
De militaire actie van de Is
raëli's is een vergelding voor de
dood van drie Israëlische solda
ten vorige week, door Palestijn
se guerrillastrijders die tegen de
vredesgesprekken in Madrid
zijn.
De Israëlische minister Arens
(defensie), wilde gisteren de
mogelijkheid van nieuwe aan
vallen niet uitsluiten. Hij waar
schuwde dat Israël „alles zal
doen om de veiligheid van de
troèpen aan de noordelijke
grens te garanderen".
Duitse bedrijven helpen Noord-
Korea kernwapens te ontwikke
len. Dat heeft het Duitse week
blad Der Spiegel gisteren be
kendgemaakt. Hel weekblad
baseert zich op een geheim rap
port dat het hoofd van de Duit
se buitenlandse inlichtingen
dienst (BND),Porzner, aan
bondskanselier Kohl stuurde.
Porzner schreef Kohl dat aan
wijzingen van Amerikaanse in
lichtingendiensten over Duitse
betrokkenheid bij het Noordko
reaanse nucleaire programma
„serieus moeten worden geno
men. In het rapport van Porzner
wordt melding gemaakt van in
ieder geval één Duits bedrijf dat
zaken zou doen met Noord-Ko
rea. Het gaat om het inge
nieursbureau Leis, dat silicium-
staal leverde aan Noord-Korea.
Dergelijk staal* wordt volgens
Der Spiegel meestal gebruikt
voor omhulsels van radioactief
materiaal.
MADRID AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Voor het eerst in de geschiedenis hebben
Israël en zijn Arabische buren met elkaar
gesproken in officiële, directe onderhan
delingen. Op zichzelf reden genoeg voor
grote tevredenheid. Toch heerste er gis
teravond laat in Madrid ook een gevoel
van onvoldaanheid, want vandaag ver
trekken de delegaties, zonder dat bekend
is wanneer en waar en met welke agenda
het overleg zal worden voortgezet.
Minister Baker kondigde aan dat hij de
komende twee weken de wereld afreist
en dus geen tijd heeft zich intensief met
het Midden-Oosten te bemoeien. Een
groep ambtenaren van zijn ministerie
blijft paraat om de partijen in het vredes-
overfeg met raad en daad bij te staan, als
die dat willen tenminste.
Dat er gisteren geen overeenstemming
kon worden bereikt over de vergader
plaats voor de volgende ronde van de
besprekingen, was niet zo verrassend.
De Svriërs willen in Madrid blijven, de
Israëli's vinden het Midden-Oosten de
aangewezen plaats, terwijl de Jordaans-
/Palestijnse delegatie bereid is genoegen
te nemen met iedere lokatie in een land
dat niets te maken heeft met het Ara-
bisch-Israëlische conflict.
Wat minister Baker in de afgelopen da
gen met zachte drang niet is gelukt, kon
eenvoudig niet tot stand komen in direct
bilateraal overleg. Dit overleg, waarop de
Israëli's zo lang hebben aangedrongen,
lijkt nu dus al ten dode opgeschreven.
Partijen die het zo fundamenteel oneens
zijn, hebben nu eenmaal de vaste hand
nodig van een koelbloedig bemiddelaar.
Zo'n bemiddelaar is James Baker, maar
de Amerikaanse minister heeft kennelijk
besloten de partijen eerst wat te laten
aanmodderen voor hij zelf weer het roer
in handen neemt.
In het geval van de vergaderplaats lijkt
het erop dat de partijen hebben besloten
het oneens te blijven, totdat Baker zich
genoodzaakt ziet zelf de knoop door te
hakken. Ze zouden zich daar dan zonder
veel gezichtsverlies in kunnen schikken.
Baker zal zijn handen vol krijgen als het
overleg straks het inhoudelijke stadium
bereikt. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de
Israëlische en de Jordaans/Palestijnse
delegatie in goed onderling overleg een
oplossing zullen vinden voor bijvoor
beeld het nederzettingenprobleem.
De Jordaniërs en de Palestijnen hebben
gisteren nog eens laten zien dat ze meer
zin hebben in onderhandelen dan de Sy-
riërs. De Palestijnen zijn de slachtoffers
van de bezetting en nu ze hebben beslo
ten aan het vredesproces deel te nemen,
willen ze ook snel resultaat zien. In hun
voordeel werkt dat ze de besprekingen al
kunnen beginnen met een soort pro-'
gramma en, belangrijker nog, ze hoeven
met de Israëli's voorlopig niet te onder
handelen over grondgebied.
Het plan waarmee de Palestijnen door
hun deelname akkoord zijn gegaan,
voorziet in een periode van beperkt zelf
bestuur op de Westelijke Jordaanoever
en in de Gazastrook. Óver de uitvoering
en de inhoud van dat zelfbestuur moet
binnen een jaar overeenstemming zijn
bereikt. Na drie jaar begint dan opnieuw
overleg, ditmaal over de uiteindelijke
status van het gebied. Pas dan zal er
worden onderhandeld over de politiek
gevoeligste problemen, met name de ruil
van grondgebied voor vrede en de status
van Jeruzalem.
De Syriërs daarentegen zullen in hun be
sprekingen met Israël onmiddellijk de
teruggave van de Golan aan de orde stel
len. Dat betekent onderhandelen over
strategisch grondgebied en dus moeilijk
heden voor de regering-Shamir.
De kans dat de bilaterale besprekingen,
zoals Israël zich die voorstelt, tot concre
te resultaten zullen leiden is klein. Bij het
begin van het vredesoverleg tussen Israël
en Egypte heerste er, onder meer door
de reis van Sadat naar Jeruzalem, veel
meer dan nu een stemming van optimis
me en verwachting. Toch heeft president
Jimmy Carter de Egyptenaren en Israëli's
intensief moeten begeleiden, motiveren,
bedreigen en belonen. Het overleg in
Camp David was zonder meer driezijdig
en het heeft er alle schijn van dat ook de
partijen in het huidige vredesproces bin
nen afzienbare tijd zullen moeten toege
ven dat ze volledig afhankelijk zijn van
de,goede diensten van een Amerikaan, al
heel die nu James Baker
