Kunst
'Tegen 'afbouwen' is 60 jaar geprotesteerd'
Hoofdstad plat
voor La Pat
Wie wint 3M muziekprijs?
Antwerpen
herdenkt
Elsschot
Wisselende kwaliteit
bij dansgroep RAZ
Wassenaarse Mimicri moet nog wel sleutelen aan de speelstijl
Zaterdag 2 november 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: PIET KOOREMAN
11
'ONZE TAAL' IS waarschijnlijk het best
gecorrigeerde tijdschrift van Nederland.
Twee Leidenaars beschreven de ge
schiedenis van het blad.
DE WINNAAR VAN de 3M muziekprijs
wordt dit jaar tot op de avond van de
uitreiking geheim gehouden.
NIEUWSLIJN
Vermoeide John Denver stopt tournee
AMSTERDAM De Europese tournee van John Denver die
twee weken geleden in Engeland begon is stopgezet. Denver is
oververmoeid en moet het op doktersadvies rustig aan doen.
Het concert dat de Amerikaanse folkzanger op vrijdag 8 novem
ber zou geven in Ahoy' Rotterdam is uitgesteld tot 3 april 1992.
Zo heeft het Haagse impresariaat Wim Bosman, belast met de
organisatie van het Nederlandse concert, bekendgemaakt. Kaar
ten die voor het concert in Rotterdam zijn gekocht blijven gel-
Consument koopt weer meer boeken
AMSTERDAM De verkoop van algemene boeken is het afge
lopen jaar met vijf procent gestegen. In de periode van 1 juli
1989 tot en met 30 juni 1990 werden nog 26,2 miljoen boeken
verkocht, terwijl dit aantal in de periode van 1 juli 1990 tot en
met 30 juni 1991 tot 27,7 miljoen exemplaren was gestegen.
De stijging van de boekenverkoop is vooral het gevolg van de
toegenomen aankopen van hoge opgeleiden en senioren.
Uit onderzoek blijkt ook dat de boekenlezer het boek bij voor
keur in een boekhandel koopt. In 1990 werd dat nog door 59,3
procent gedaan. Dit jaar was dat percentage naar 60,2 gestegen.
RECENSIE «JOHN OOMKES
Concert La Pat met 'La Gabbia d'Oro'.
Gezien. 30/10. Concertgebouw,
Amsterdam.
Te zien: 2/11 De Vrije Vloer (Utrecht),
10/11 Nighttown (Rotterdam), 15/11 en
16/11 Het Patronaat (Haarlem), 27/11
Het Paard (Den Haag), 1/12 Theatercafé
Schouwburg (Rotterdam)
„Wie is de mooiste van de
wereld?", zingt ze - de vraag
richtend tot de specchio (spie
gel). Als ze de leugen koestert,
begeleidt haar tienkoppige en
semble haar vals. In het ovatio
nele applaus dat ze voor haar
zang en uitstraling oogst, vallen
zulke details niet of nauwelijks
op. Het Concertgebouw vindt
La Pat in ieder geval één avond
lang de mooiste van de wereld.
La Pat, de theaternaam van
Patty Trossèl, heeft het fraaiste
resultaat uit haar toch al impo
nerende carriere geboekt. Zo ze
nog twijfelde aan de artistieke
revenuen van de zelf bedachte
'opera' La Gabbia d'Oro dan
moet dat na gisteravond defini
tief verleden tijd zijn. De 'aria's'
en 'duetten' die ze heeft ge
schreven zijn doordesemd van
tristessa, lacrime en melancho
lia - karaktereigenschappen die
in ons land nooit echt aan de
oppervlakte lijken te komen.
Na Willi Alberti is La Pat de
eerste Nederlandse die met een
eigen interpretatie van het Itali
aans scoort bij een breed pu
bliek. Waar Alberti aansluiting
zocht bij de Napolitaanse volks
cultuur, deint Trossèl mee op
de toegenomen golven van ap
preciatie voor de opera. Ze is
natuurlijk geen pure opera-ver
tolkster. Patty hanteert de uiter
lijkheden van het opera-métier,
een combinatie van coloratuur
en parlando, en een bijna exta
tische presentatie.
Muzikaal is er echter meer
aan de hand dan een vorm van
goedkope charlatannerie. Ze
zingt in drie verschillende stern-
typen - uiteenlopend van mez
zo-sopraan tot diepe, bijna te
norachtige alt. De melodieën
LEIDEN/UTRECHT ROB VAN DER HILST
Het 3M Muzieklaureaat, de
jaarlijkse muziekprijs waaraan
honderdduizend gulden ver
bonden is, zal op 19 november
voor de vijfde keer in de Leidse
Pieterskerk worden uitgereikt.
Tekenend voor het prestige
van deze onderscheiding, die in
1987 door een grote onderne
ming in het leven werd geroe
pen, is de lichtelijke nervositeit
in kringen van klassieke musici,
componisten en organisatoren:
wie-o-wie krijgt ,de 3M'?
In 1987 was het Henk Guit-
tart, de motor van het Schön-
berg Ensemble, in 1988 compo
nist Theo Loevendie, het jaar
daarop de oude-muziekspecia-
list Ton Koopman en vorig jaar
Jan Zekveld, eindverantwoorde
lijke voor Vara's succescolle
Matinee op de Vrije Zaterdag.
Contactman van het 3M-Mu-
zieklaureaat Thom van Kleef:
..We houden het dit jaar ge
heim. Vorig jaar was het hier-
en-daar uitgelekt wie de 3M-
prijswinnaar zou worden. En in
1989 konden wakkere geesten
uit persberichten opmaken dat
eigenlijk niemand anders dan
Leidenaars beschrijven geschiedenis van 'Onze Taal
zijn bijna stuk voor stuk sterk en
kunnen de hoeveelheid opge
kropte emotie aan, waarvan de
teksten blijk geven. Waso's
bandonéon-speler Dick van der
Harst trekt de arrangementen
door zijn goedgetroffen timing
nog wat meer richting Argen
tijnse tango: ook al een muzi
kaal genre waarin de sentimen
ten hoog kunnen oplopen.
Het hoogtepunt is haar prik
kelende uitvoering van Brahms'
Rhapsodie - een lied dat de
hoogste eisen stelt aan elke uit
voerende zangeres, maar zeker
aan iemand die uit de pop- en
kleinkunsthoek afkomstig is. Na
dit ook al tragisch geladen stuk,
waarbij Patty de maten telt met
haar linkerhand, valt er een last
van haar af. Vanaf dat moment
wordt het concert een pure ze
getocht.
Bij de totstandkoming van dit
repertoire dat haar tweede al
bum, La Gabbia d'Oro (De Gou
den Kooi), zal sieren, werkte
Trossèl nauw samen met arran
geur Peter van Hin turn. In com
binatie met Frank van der Weij
(Orkater) en Greg Cohen (be
kend door zijn werk voor Tom
Waits) wordt duidelijk dat de
sfeer waarin alles is vormgege
ven theatraal van karakter is.
Het enige moment van wer
kelijke ontspanning komt als
Patty Heaven zingt - een com
positie die Martin Kibbee (tekst
schrijver Little Feat) en compo
nist Fredric Myrow (vaste
kracht achter Billie Holiday)
schreven nadat zij hen wat
ideëen had aangereikt. Het is
een prachtig, bijna zwijmelend
stuk dat zich kan meten met het
.beste uit de Hollywood-traditie.
Op haar derde plaat wil La Pat
dit genre verder onderzoeken.
Zou dat het einde zijn van al
haar opera-ambities? Is deze fa
se gewoon een van die dingen
die voorbij gaan? Nou, so what?
Die dame in dat prachtige zwar
te, later roomkleurige ensemble,
die drinkt uit een bloemenvaas,
kan meer dan acteren. Die da
me is echt. Deze tournee mag je
niet missen.
Ton Koopman de gelukkige
moest zijn."
„De gekozen kandidaat van
dit jaar zal het pas op de avond
van de uitreiking, merken dat
hij of zij de prijs krijgt. We wil
len de verrassing er echt inhou
den".
Voor de op klassieke muziek
georiënteerde jury van het 3M
Muzieklaureaat, bestaande uit
Jan van Vlijmen (directeur Hol
land Festival), Peter Smids (di
recteur muziekcentrum Vre-
denburg), musicus Marien van
Staalen, dirigent Edo de Waart
en de langzamerhand onvermij
delijke Frans de Ruiter (o.a. di
recteur Koninklijk Conservatori
um in Den Haag), bestaat de
mogelijkheid ook gegadigden
uit de popcultuur te kiezen.
Thom van Kleef: „Het is nog
niet eerder gebeurd, hoewel
3M-laureaat Theo Loevendie
niet alleen als componist maar
ook als jazzmusicus actief is. Als
er, hoe dan ook, maar sprake is
van iemand die zich op uitzon
derlijke wijze verdienstelijk
heeft gemaakt op het gebied
van vroege, klassieke of moder
ne muziek. Pop en jazz horen
toch ook bij moderne muziek?"
„Onze Taal is waarschijn
lijk het best gecorrigeerde
tijdschrift van Nederland
en dit boek een van de best
gecorrigeerde boeken",
zeggen de Leidse neerlan
dici Peter Burger en Jaap
de Jong. Zij beschrijven in
ONZE TAAL! Zestig jaar
strijd en liefde voor het Ne
derlands de geschiedenis
van het maandblad dat de
laatste jaren zo'n sterke
groei doormaakt. Tegelij
kertijd wil het boek een
bloemlezing zijn. Onze
Taal is geen blad meer dat
louter het vingertje heft te
gen taalverloedering, zo
constateerden de auteurs.
„Maar het woord afbou
wen, daar is zestig jaar lang
tegen geprotesteerd."
LEIDEN EMIEL FANGMANN
Om precies te zijn: 5056 pagi
na's van Onze Taal namen Jaap
de Jong en Peter Burger het af
gelopen jaar door. Plus het ar
chief van het in Den Haag ge
vestigde 'Genootschap Onze
Taal', waarin notulen van verga
deringen en de omvangrijke
correspondentie tussen leden
en de redactie. De Jong, mede
werker toegepaste taalkunde
aan de Technische Universiteit
in Delft, en Burger, free-lance
journalist en publicist, spraken
ook met oud-bestuursleden van
het genootschap en redacteu
ren van het blad om zich een
beeld te vormen van de ge
schiedenis van het blad. „Jam
mer was alleen dat het oudste
deel van het archief verdwenen
is, waarschijnlijk door een ver-
Liefhebbers van Willem Els-
schot en diens werk moeten
zich de komende week naar
Antwerpen begeven. Van 3 tot
11 november staat de geboorte-
stad van de in 1960 overleden
auteur van boeken als 'Villa des
Roses', 'Lijmen' en 'Het Been' in
het teken van een grote Els-
schot-manifestatie 'Villa Els-
schot'.
Meest opmerkelijke evene
ment daaruit is het integraal
voorlezen van het complete
prozawerk van Elsschot (elf
boeken) door een keur aan
Vlaamse acteurs en actrices,
zoals Dora Van der Groen, Jo-
han Leysen en Julien
Schoenaerts. Dat gebeurt zeven
avonden na elkaar in de FNAC-
boekwinkel op de Groenplaats.
Daar wordt ook een fototen
toonstelling gewijd aan Els
schot, er wordt een symposium
gehouden over de betekenis van
de schrijver voor de Vlaams-Ne
derlandse literatuur, het Archief
en Museum voor het Vlaamse
Kultuurleven heeft een expositie
van Elsschot-'memorabilia' en
films van Elsschot-boeken wor
den gedraaid.
Volgende week zondagmid
dag is er (vanaf het Centraal
Station) een Elsschot-wandeling
langs plaatsen in Antwerpen die
herinneren aan de schrijver
(waaronder zijn graf op de be
graafplaats Schoonselhof) en
voorts besteden de BRT-radio
en -tv ruime volgende week
ruim aandacht aan Elsschot.
Van de schrijver Guido
Lauwaert verschijnt tijdens de
manifestatie een bundeling van
artikelen over Elsschot, die
Lauwaert onder meer schreef
voor Het Parool. Het boekje is
getiteld Omtrent Kaas en ande
re onthullingen rond Willem
Elsschot en zijn werk.
Een echte reden voor al deze
aandacht voor Elsschot op dit
moment is er niet, of het moet
zijn dat Lauwaert, tevens een
bekende Antwerpse organisator
en cultuurpromotor (bekend
van o.a. de Nachten van de Poe-
'zie) met deze manifestatie af
scheid wil nemen van het pu
blieke cultuurleven
Jaap de Jong (links) en Peter Burger: „Onze Taal is het enige blad waarin deskundig maar leesbaar over alle
uithoeken van de taal geschreven wordt." foto heNk bouwman
huizing van het ANP, waar het
een tijd was ondergebracht."
Hun boek bevat hoofdstuk
ken over de lezers, de normen,
spelling, grammatica (Waarom
is het 'gestofzuigd' en niet 'stof-
gezogen'?), nieuwe woorden
('prikpil, praatpaal, okselfns'),
woordgeschiedenis en woor
denboeken. Maar ook de taal
van politiek en overheid, en
over het Opperlands, taaicurio
sa en plezierdichten.
Het eerste deel van het boek
gaat over de geschiedenis van
het blad. Het genootschap Onze
Taal, en daarmee het blad, werd
in 1931 opgericht om het Ne
derlands te beschermen tegen
het oprukken van germanist
men. Het maakte in de Tweede
Wereldoorlog een sterke groei
door; want het blad bemoeide
zich niet met politiek en wel
met 'gezellige nationale din
gen', zoals de herkomst van na
men.
Burger en De Jong verdiepten
zich in de levens van de leden
en redacteuren van het eerste
uur, zoals de journalist Elout en
de vakbondsman Polak.
Burger: „De leden bleken zeer
goed op de hoogte van politiek.
De politieke naïveteit waarvan
wij ze eerst verdachten, bleken
ze helemaal niet te bezitten." In
die jaren, tot 1952, vormde het
genootschap 'een onderonsje
van puristen', zoals Burger en
De Jong een hoofdstuk betite
len. Later werd het blad veelzij-
diger. De Jong: "Veel minder
het opgeheven vingertje. Het
werd meer voorlichtend, uitleg
gend: het aardige op de voor
grond stellend. Onze Taal is het
enige Nederlandse blad, waarin
deskundig maar leesbaar over
alle uithoeken van de taal ge
schreven wordt".
AMSTERDAM Dit Stilleven met fruit, oesters en wijnglas van Cornelis de Heem
moet öp de veiling van Sotheby's op 12 november een bedrag tussen de vier en de
zes ton opbrengen. foto anp
Burger: „We merkten dat taal
verschijnselen vroeger vooral
werden beschreven in termen
van ziektes, kwalen en aandoe
ningen, zoals de Engelse ziekte.
Daarmee wordt bedoeld dat wij
net als de Engelseri woorden los
schrijven die aan elkaar moe
ten, zoals, .produktie ingenieur.
Een ander voorbeeld is de
'haarpijnDan zeg je Engeland
en 'haar' onderdanen, terwijl
het 'iijn' is. Maar tegenwoordig
gaat hét 'er minder om of iets
goed of slecht is. Het is echter
wel grappig om te zien hoe men
zéstig jaar lang bezwaar maakt
tegen een woord als afbouwen".
„Lubbers zou het niet mogen
laten staan in de Troonrede",
zegt De Jong, daarmee doelend
op de speciale taak van de taal
adviesdienst van Onze-Taalre-
dactie, die de Troonrede de
laatste jaren van te voren door-
leest en correcties voorstelt.
De auteurs hebben 'vreselijk
veel moeite gehad' om zich
voor dit boek - "noem het alsje
blieft geen jubileumboek, want
het is een boek'voor alle men
sen" - te beperken, De Jong:
„Onze gedachte dat er veel
saaie stukken en scheldstukken
in het blad waren, klopte. Maar
ons vooroordeel dat er in vroe
ger jaren geen interessante
stukken in stonden, klopte niet.
Het waren er zelfs heel veel. En
uit recente jaren talrijke goed
geschreven stukken. Zo hebben
we maar één stuk van Drs. P
kunnen opnemen, terwijl het er
eigenlijk drie hadden moeten
zijn. Joop van der Horst heeft
vele goede stukken over gram
matica geschreven, maar we
moesten kiezen". Burger: „Een
stuk moest leuk, interessant zijn
of een bruikbaar advies bevat
ten. Dat was het criterium".
Vorige week bij het lezen van
de drukproef, ontdekte Peter
Burger dat de auteurs, door hun
eigen vormgever van de SDU,
Karei Treebus, zijn beetgeno
men. „Van Treebus hebben we
ook een artikel opgenomen. Hij
reageerde in 1971 op een artikel
over lange woorden. Het langste
woord kwam uit een Grieks blij
spel. Treebus schreef dat hij nog
een langer woord kende, de
naam van een in 1866 gestorven
Indiaan. Bij aandachtig lezen,
zien we nu dat hij gewoon een
aantal letters voor en achter het
Griekse woord heeft gezet. Nee,
dat kan niet meer veranderd
worden, na twintig jaar werkt
deze grap nog steeds".
„En we hebben zelf een pijn
lijke fout gemaakt. In dit geïllu
streerde boek hebben we van
alle belangrijke medewerkers en
redacteuren foto's. Maar de be
langrijkste staat er niet in, ter
wijl we voortdurend aan haar
gedacht hebben. Dat is onze be
schermvrouwe, Prinses Julia
na", zegt De Jong bedrukt. Bur
ger: „Maar zij krijgt het eerste
exemplaar, dat is ook wat".
Inmiddels werken Burger en
De Jong voor Wolters Noordhoff
aan een handboek over stijl.
„Voor leesbare, zakelijke stuk
ken. Bijvoorbeeld voor journa
listen. Zoiets bestaat nog niet in
Nederland." Van Burger komt
bovendien bij Prometheus vol
gend jaar een boek over moder
ne sagen uit, 'De liftende engel',
terwijl De Jong nog met een
handboek over bedrijfscorres-
pondentie bezig is.
(In de bijlage van deze krant
vandaag een voorpublikatie uit
het boek Onze Taal! Zestig jaar
strijd en liefde voor het Neder
lands (uitgegeven door de
SDU).
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
'Multipel1 en '100000 CC1 door dans
groep RAZ
sen blijven elkaar onzeker gade
slaan. Gaan zij nu wel of niet
contact met elkaar aan? De
combinaties van hun bewegin
gen eindigen veelal in het onge
wisse. Felle, overtuigende pas
sages kunnen abrupt ophou
den, waarna de danseressen in
zichzelf gekeerd verder gaan.
Maar waarom ze zich van elkaar
afwenden, dat is voor de toe
schouwer moeilijk na te voelen.
Heel anders is '100.000 CC'
van Hans Tuerlings, 'een duet
voor twee heren zonder snor',
die, gekleed in volwassen blazer
en jongensachtige korte broek,
de jeugdige speelsheid die nog
nabruist in de volwassene, hu
moristisch laten zien. De knap
in elkaar gezette choreografie
zit vol kleine grapjes. Als in een
stomme film is van de gezich
ten af te lezen wat de beide he
ren bezighoudt. Het plezier dat
de makers van dit stuk hebben,
slaat gemakkelijk over op het
publiek. Er wordt knap gedanst.
Op een manier die bijna vrien
delijk genoemd kan worden, la
ten de dansers hun snelle bewe
gingen op elkaar ingrijpen.
De twee nieuwste choreogra
fieën van dansgroep RAZ ver
schillen zeer van elkaar. 'Multi
pel' van Piet Rogie lijdt vooral
aan gebrek van een duidelijke
keuze. In een fraai decor met
geometrische vormen dansen
drie danseressen. Ze doen dat
uitstekend, maar op veel mo
menten lijkt het of de choreo
graaf de bedoeling van zijn be
wegingen niet zo op hen heeft
overgebracht dat ze die echt als
hun eigen bewegingen kunnen
uitvoeren. Emoties zijn er wel,
rriaar van de ontwikkeling,
waarover de programmatoe
lichting spreekt, is niet veel te
zien. Diverse bewegingen keren
terug in de choreografie, maar
zonder dat zij door combinatie
of variatie aan betekenis ge
wonnen hebben. De danseres-
R, oo
'Wij bestaan zoveel\
I jaar, hoe kunnen we
PUBLIC RELATIONS
V dat origineel vieren j
l/
MIDDÉlSTEGRACHfBBL
071-134248
2312HLEIDEN
RECENSIE CONNY VAN DER ZANDE
Vier eenakters door Mirriicri
Gezien 1/11 Warenar,
Wassenaar
Relaties en liefde. Deze ge
wichtige zaken vormden de ro
de draad die de vier korte stuk
ken van de Wassenaarse to
neelgroep Mimicri met elkaar
verbond.
De eerste twee stukken vie
len wat tegen. Hier kon nog het
nodige aan de speelstijl verbe
terd worden. Daar waar de
scherpe teksten in een rap tem
po gebracht moesten worden,
voerde traagheid de boven
toon. En een tekst die al veel
uitlegt, behoeft geen groteske
acteervorm. Het gevaar van
overacting lag met name in het
tweede stuk op de loer. Het pu
bliek pikte de grappen dan ook
nauwelijks op.
De lach kwam wel uit de zaal
bij het derde stuk: 'Rustplaats'
van David Campton. Een oude
re man en vrouw bezoeken een
kerkhof omdat het de enige
plaats is waar altijd bloeiende
bloemen zijn. Het is grappig en
tegelijk ontroerend om te zien
hoe de oude mensen eikaars
reacties voorspellen. Dat is ze
ker een verdienste van het
voortreffelijke samenspel van
Miep Slats en Ab Hattink. Er
was sprake van actie en reactie
in een perfecte timing!
Na de pauze presenteerde
Mimicri 'Een Lichte Lunch' van
Peter van Straaten. Dit stuk had
ze al eerder gespeeld in Alphen.
Daar waren de spelers aanmer
kelijk beter in vorm dan gister
avond. Maar een thuiswedstrijd
is niet altijd gemakkelijker. Het
is ook erg spanndid om te spe
len voor een publiek waarin
veel familieleden en bekenden
vertegenwoordigd zijn. Het
warme applaus dat de spelers
na afloop ten deel viel was dan
ook wel verdiend.
