Buitenland
Moskou: Graanoogst
is laagste sinds 1981
President Servië
doet concessie
Conferentie nog show voor publieke tribune
Ook katholieke kerk
had haar 'Gladio'
België haalt para's
vandaag uit Zaïre
200 Miljard nodig voor
vervoer in Oost-Europa
Actie tegen mensensmokkel
Vrijdag 1 november 1991
023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HAVERMANS HANS JACOBS
ilingen: MARGREET HESLINCA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving; ANDRIES DETMAR
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Reuter (Rtr),
NIEUWSLIJN
Troonrede in Britse parlement
Koningin Elizabeth heeft gisteren met het uitspreken van haar troon
rede het nieuwe zittingsjaar van het Britse parlement geopend. Het is
de laatste keer dat dat gebeurt in de huidige samenstelling, omdat
de conservatieve premier Major uiterlijk in juli nieuwe verkiezingen
moet uitschrijven. Op de foto de prins en de prinses van Wales in vol
ornaat. foto epa tony harris
Doorbraak in vredesoverleg Liberia
De Liberiaanse rebellenleider Charles Taylor is er gisteren mee
akkoord gegaan om gebied onder zijn controle over te dragen
aan de Westafrikaanse interventiemacht. Deze belangrijke door
braak in de Liberiaanse vredesbesprekingen werd bereikt na een
vergadering in de hoofdstad van het buurland Ivoorkust. Over
eengekomen werd binnen zes maanden verkiezingen te houden.
Alle strijdende partijen moeten binnen zestig dagen hun wapens
inleveren bij de 700.000 man sterke vredesmacht van zeven
West-Afrikaanse landen, die in de Liberiaanse hoofdstad is gele-
Overlevenden na vliegongeluk
Canadese parachutisten hebben gisteren op Ellesmere Island in
het ijskoude en wijwei voortdurend in duisternis gehulde hoge
noorden van Canada twaalf overlevenden gevonden van de
ramp met het militaire transportvliegtuig dat daar woensdag is
neergestort. De parachutisten zijn donderdagnacht, toen het
wolkendek even brak, door een reddingsvliegtuig afgeworpen,
nadat men erin was geslaagd radiocontact met de overlevenden
te krijgen. De omgeving wordt afgezocht naar de overige zes
mensen die aan boord waren.
Empire State Building verkocht
De Empire State Building wordt voor 40 miljoen dollar (ruim 75
miljoen gulden) verkocht aan een familielid van J. Peter Grace,
de baas van W.R. Grace and Co. Dat heeft de krant Wall Street
Journal gisteren gemeld. Het 102 verdiepingen tellende gebouw,
dat lange tijd het hoogste ter wereld was, is nu nog eigendom
van Prudential Insurance Co., dat het in 1961 kocht voor 46 mil
joen dollar. De huidige koper zal volgens de Wall Street Journal
de komende 84 jaar ook nog huur moeten betalen. Zonder die
huur had het gebouw zo'n 450 miljoen dollar moeten opbren
gen.
Communisten Polen maar net geklopt
De voormalige communisten in Polen zullen in het nieuwe par
lement slechts twee zetels minder bezetten dan de grootste frac
tie, die van ex-premier Tadeusz Mazowiecki. Dat blijkt uit de of
ficiële uitslag van de zondag gehouden verkiezingen, die giste
ren zijn bekendgemaakt. De Derriocratische Unie (DU) van Ma
zowiecki wordt met 62 zetels de grootste partij, op de voet ge
volgd door de Alliantie van Democratische Links van ex-com
munisten die uitkomt op 60 zetels. In totaal zijn 29 partijen,
waaronder ook de verrassend sterke Partij van Biervrienden, ver
tegenwoordigd in het parlement van 460 zetels.
Miljarden voor Treuhandanstalt
De Duitse overheid stelt de komende drie jaar 102 miljard gul
den ter beschikking van de Treuhandanstalt, de instelling die
verantwoordelijk is voor de gezondmaking van het bedrijfsleven
in het voormalige Oost-Duitsland. Al eerder werd bekend dat de
Treuhandanstalt dit jaar een tekort heeft van 28 miljard gulden.
Voor 1992 wordt een tekort voorzien van 34 miljard gulden. De
Treuhandanstalt werd in maart 1990 opgericht. Het instituut
heeft tot nu toe 3788 ondernemingen verkocht voor 15,8 miljard
gulden, maar heeft nog zeker 10.000 bedrijven onder zijn hoede.
belgrado-den haag dpa-afp-anp
Servië houdt niet langer vast
aan de aansluiting van de Servi
sche minderheden in Kroatië en
Bosnië-Hercegovina bij de
'moederrepubliek' Servië. Dat
heeft de Servische president,
Slobodan Milosevic, gezegd in
een verklaring die gisteren is
verspreid in Belgrado. De be
kendmaking betekent een be
langrijke concessie van de Ser
vische leiding, die daarmee
dichterbij acceptatie lijkt te ko
men van het wedesvoorstel van
de Europese Gemeenschap dat
uitgaat van de opdeling van Joe
goslavië in zes soevereine sta
ten.
Milosevic wil wel dat de Servi
sche minderheden in Kroatië en
Bosnië naast autonomie ook
een eigen wetgeving krijgen.
Dat laatste zal voor Kroatië
moeilijk te accepteren zijn om
dat de gebieden waar de Servi
sche minderheden wonen dan
vrijwel volledig aan Kroatische
controle worden onttrokken.
De leiders van de Servische
minderheid in Kroatië en Bos
nië houden vooralsnog onver
minderd vast aan vereniging
van alle Serviërs in een soort
'rest-Joegoslavië' of Groot-Ser-
vië. Twee van hen meldden gis
teren dat zij bloot stonden aan
„onthutsende en schokkènde"
De graanoogst van de Unie van Soevereine Staten (USS,
ex-Sovjetunie) is dit jaar met 165 miljoen ton scherp ge
daald en is de laagste sinds 1981. Dit heeft het Staatsbu-
reau voor de Statistiek in Moskou gezegd. Dit cijfer is
zelfs slechter dan de 170 miljoen ton die door westerse
deskundigen was voorspeld en betekent dat de USS van
enorme importen afhankelijk zal zijn om deze winter een
wijdverbreide hongersnood te voorkomen.
londen tony barber
the independent
De Verenigde Staten, die de cri
sis hadden voorzien, hebben al
gezegd een belangrijke stijging
van de hulp aan Moskou te zul
len steunen. De Amerikaanse
minister van landbouw Edward
Madigan heeft dinsdag gezegd
dat hij verwacht dat de presi
denten George Bush en Michail
Gorbatsjov „in de hele, hele na
bije toekomst" een nieuw Ame
rikaans hulpprogramma zullen
aankondigen.
De beide presidenten ont
moetten elkaar deze week tij
dens de Midden-Oostenconfe
rentie in Madrid, maar zeiden
dat meer besprekingen nodig
zijn om de voorwaarden voor
nieuwe westerse hulp uit te
werken. Madigam zei twet
ken geleden dat de USS
minstens 18 miljard gulden no
dig heeft aan voedsel en vee
voer om te voorkomen dat boe
ren een groot deel van hun
veestapel en pluimvee slachten,
wat op de lange termijn voed
seltekorten zou veroorzaken.
Volgens Madigam wil Mos
kou wil dat Amerika voor 7 mil
jard gulden zorgt, maar Robert
Dole, de leider van de Republi
keinse minderheid in de Senaat,
zei dat Bush zich zou moeten
verzekeren van de goedkeuring
van het Congres voor hij extra
hulp geeft aan Moskou. De pre
sident staat onder druk om
meer aan binnenlandse pro
gramma's te besteden.
Duw en trekwerk in het Taiwanese parlement als Hsu Fu-yao (links) van de regeringspartij Kwomintang, oppositielid Chen Ting-nan van het podi
um wil halen. Chen Ting-nan probeert een toespraak van Kwomintang-lid Hsiao Chin-Lan (vrouw achter de microfoon) te verstoren.
foto afp t. C. Y
ACHTERGROND
MADRID AD BLOEMENDAAL
druk van de politieke leiding
van Servië om af te zien van
aansluiting bij Servië.
De koerswijziging van Milose
vic is kennelijk tot stand is ge
komen onder druk van een ul
timatum van de EG. Minister
van buitenlandse zaken Hans
van den Broek heeft namens de
EG gedreigd economische sanc
ties te nemen tegen Servië in
dien de republiek niet instemt
met het EG-vredesvoorstel.
Milosevic zei echter na een
onderhoud met de speciale EG-
afgezant Henri Wijnaendts dat
Servië niet zal „zwichten" voor
het ultimatum van de EG. Vol
gens het Joegoslavische persbu
reau Tanjug erkende Wijn
aendts dat de EG in haar voor
stel de mogelijkheid moet
openhouden van de oprichting
van een gezamenlijke staat van
Servië en Montenegro, waarbij
ook Servische minderheden in
Kroatië en Bosnië zich zouden
kunnen aansluiten.
Intussen gaat de burgeroorlog
in Joegoslavië door. Zowel de
Serviërs als Kroaten meldden
dat vooral de gevechten rond de
stad Vukovar gisteren hevig wa
ren. De Servische televisie in
Belgrado berichtte dat de „defi
nitieve bevrijding" van het nu al
69 dagen belegerde Vukovar
voor de deur staat.
De eerste drie dagen van het vredesproces
vormden een show voor de publieke tribu
ne. Vanaf zondag werken de partijen verder
achter gesloten deuren en dat is eigenlijk
pas echt het begin van de onderhandelin
gen. Natuurlijk was er veel gespeelde ver
ontwaardiging. Premier Shamir was nog
niet uitgesproken of de Palestijnen kwamen
de pers verontwaardigd vertellen hoezeer ze
in de Israëli's teleurgesteld waren. Nog
maar een paar dagen geleden had Shamir
de bezette gebieden 'onderhandelbaar' ge
noemd en nu sloeg hij in zijn speech een
onverzoenlijke toon aan, klaagde woord
voerster Hanan Ashrawi.
En na de Arabische toespraken vertelde de
Israëlische onderminister van buitenlandse
zaken, Benjamin Netanyahu, dat de Israëli
sche delegatie vol hoop naar Madrid was
gekomen, maar dat de toespraken van de
andere partijen eigenlijk hadden aange
toond dat die hoop nergens op was geba
seerd.
Maar de partijen kennen elkaar langer dan
sinds de conferentie van Madrid, zij het niet
van aangezicht tot aangezicht. Ze wonen in
het Midden-Oosten, waar onderhandelin
gen tot een kunst zijn verheven. Het vredes
proces in het Midden-Oosten, waarbij de
deelnemers tegelijk koopman en klant zijn,
is nu over de eerste fase heen. De partijen
hebben gisteren in hun toespraken laten
weten welke prijs ze voor hun waren willen
hebben. En vanmorgen hebben ze kort la
ten weten wat hun reactie is op de aanbie
dingen van de tegenpartij. In beide gevallen
gaat het om maximaJe prijzen, die nog wei
nig zeggen over het eindresultaat.
Uit de toespraken kwam in de eerste plaats
naar voren dat de partijen in het onderhan-
Wie zijn verwachtingen aan de voor
avond van de vredesconferentie over het
Midden-Oosten in Madrid niet te hoog
heeft opgeschroefd, kan vanavond met
een gerust gevoel gaan slapen. De vijf
direct bij het proces betrokken partijen -
Israël, Jordanië, Libanon, Syrië en de Pa
lestijnen - hebben in hun openingstoe
spraken van het vredesproces al hun
grieven en verlangens op tafel gelegd.
Verzoenende gebaren zijn zoals ver
wacht uitgebleven.
delingsproces precies weten wat hun vijand
moet doen om het vredesproces tot een
succes te maken. Israël dient alle bezette
gebieden plus de nederzettingen op te ge
ven en een Palestijnse staat te erkennen.
Tot welke concessies de Arabieren zelf be
reid zijn, viel niet uit de toespraken op te
maken. Omgekeerd bleek de Israëlische
premier Shamir precies te weten wat de
Arabieren moeten doen om vrede te berei
ken. Ze moeten ophouden met zeuren over
de bezette gebieden, Israël erkennen en ge
woon vredesverdragen sluiten. Maar ook de
Israëlische premier kondigde geen enkel
gebaar aan dat zijn vijanden zou kunnen
helpen die stappen te zetten.
Israëli's en Palestijnen besteedden een
groot deel van hun betoog aan een histori
sche onderbouwing van hun gebiedsaan-
spraken en vooral ook aan het lijden van
hun volken. De Palestijnen balanceerden
hier en daar op de rand van wat volgens de
conferentie-afspraken wel en niet kon. Zo
.maakten ze haarscherp duidelijk dat de
PLO hun organisatie is, zonder dat expliciet
uit te spreken. En waar Shamir en de
Jordaanse minister Abu Jaber hun toespra
Bij de oogst van dit jaar is 5
miljoen ton meegerekend die is
geproduceerd in de drie Balti-
sche staten, die in augustus on
afhankelijk zijn geworden. Dit
cijfer moet worden vergeleken
met de 218 miljoen ton van vo
rig jaar, 211 miljoen in 1989 en
195 miljoen in 1988. Het slecht
ste jaar in -Ie afgelopen tijd is
1981, met ien produktie van
158 miljoen ton.
Westerse handelaren zeggen
dat een slechte oogst de voed
seltekorten kan verergeren,
maar sluiten hongersnood uit.
„Zij zullen slechter af zijn dan
vorig jaar, maar de invoer gaat
omhoog en wij verwachten niet
dat de verandering dramatisch
is", zegt een van hen.
Een zware storm heeft gisteren aan de Amerikaanse oostkust behoorlijk
huisgehouden. De storm, die de kust over een lengte van 320 kilometer
van Maine tot North Carolina teisterde, zweepte het zeewater tot grote
hoogte op, waardoor wegen blank kwamen te zetten en huizen en au
to's zwaar beschadigd raakten. Op de foto een van de zwaar beschadig
de huizen. Ook het vakantiehuis van president Bush, in Kennebunkport,
liep schade op. foto ap scottmaguire
rome eelco v
correspondent
Ook de rooms-katholieke kerk
had een geheime organisatie
die erop gericht was het com
munistische gevaar in Italië in
te dammmen. Het 'Studiecen
trum Marxisme', al omgedoopt
in de 'clericale variant van Gla
dio', was actief van 1955 tot
1963 en werd gefinancierd door
de inlichtingendienst van de
Verenigde Staten, de CIA. Er
werden priesters geschoold,die
in hun kerkprovincie de strijd
moesten aanbinden met de
communistische ideologie.
De onthulling is afkomstig
van de 85-jarige jezuïet Antonio
Gliozzo, destijds een van de op
richters van de organisatie.
Gliozzo kreeg zijn opdracht van
Don Sturzo, oprichter van de
Partito Popolare, de voorloper
van de huidige Christendemo
cratische Partij (DC). Het initia
tief werd volop gesteund door
de toenmalige voorzitter van de
Episcopale Conferentie, kardi
naal Siri, en door de Generaal
van de Compagnie der Jezuïe
ten, de Nederlander Johannes
Janssens. Volgens de bejaarde
jezuïet toonden de Amerikanen
zich zeer ongerust over de snel
le groei van het communisme
in Italië. Vooral Sicilië werd be
schouwd als een gebied met
'verhoogd risico'. Daarom werd
de bisschop van de stad Agri-
gento ingeschakeld. Deze nam
contact op met de jezuïeten.
Hun leider, Johannes Janssens,
wist de weifelende Gliozzi te
overtuigen, door te zeggen: .Ac
tie is noodzakelijk, nu het chris
tendom zich in groot gevaar be
vindt".
brussel-kinshasa gpd-ap
De negenhonderd Belgische pa
rachutisten die de afgelopen
weken in Zaïre de evacuatie van
de daar wonende Belgen en
Fransen hebben beschermd,
worden op korte termijn terug
getrokken. Volgens de Belgische
regering moet de evacuatie van
daag al voltooid zijn.
Er zijn momenteel nog zo'n
duizend Belgen in Zaïre. De re
gering heeft hen dringend aan
geraden zo snel mogelijk het
land te verlaten via de Congo-
rivier en naar het buurland
Congo te gaan. Het gaat voor
namelijk om missiepersoneel,
dat niet tijdig op de opvang
plaatsen kon komen om te wor
den geëvacueerd.
Terwijl in Brussel werd mee
gedeeld dat België de para's te
rugtrekt, zeiden Zaïrese opposi
tieleiders dat ze een interventie
van westerse troepen om presi
dent Mobutu Sese Seko met ge
weld te verdrijven steunen.
ken afsloten met een woord uit de bijbel,
respectievelijk de koran, eindigde de Pales
tijnse onderhandelingsleider Abdelshafi
met een uitspraak van PLO-voorzitter Jasser
Arafat.
In de Israëlische rede viel op dat Shamir
weliswaar uitgebreid vertelde waarom
grondgebied van groot belang is voor het
Land Israël, maar ook dat hij formuleringen
in de trant van 'geen centimeter opgeven'
vermeed. De Arabische partijen deden min
der moeite een opening, hoe klein ook, te
maken en eisten onvoorwaardelijke terug
gave van alle in 1967 bezette gebieden.
In elk geval hadden de Israëlische en de Pa
lestijnse toespraken een humanitaire di
mensie, die in de speech van de Syriërs ten
enenmale ontbrak. Minister Farouk ash-
Shara'a sprak in de traditie van een stalinis
tische partijbons, waarbij hij dreigementen
niet uit de weg ging. Ook in andere opzich
ten gedroegen de Syriërs, met de Libanezen
in hun voetspoor, zich in de afgelopen da
gen zoals het vertegenwoordigers van tota
litaire regimes betaamt. Dat wilde bijvoor
beeld zeggen dat ze niet bereid waren de
wereldmedia te woord te.staan, omdat ze
alleen te maken willen hebben met hun ei
gen spreekbuizen.
In zijn speech constateerde Ash-Shara'a
trouwens dat westerse journalisten maar
weinig aandacht besteden aan het lijden
van de Palestijnen in de bezette gebieden.
De oorzaak daarvan is dat 'joodse extremis
ten binnen en buiten Israël die journalisten
lastig vallen en hun broodwinning en toe
komst bedreigen'. Als de toonzetting van de
Syrische toespraak een indicatie is, zal het
nog lang duren voor in het Midden-Oosten
de vrede uitbreekt.
grepen) de komende jaren zo'n
110 miljard gulden gemoeid. De
kosten van verbetering van be
staande wegen raamt Attali op
27 miljard en verbetering van
spoorwegen op 66 miljard gul
den.
De Europese Commissie, het
dagelijkse bestuur van de Eu
ropese Gemeenschap, komt
binnenkort met voorstellen om
het wegtransport drastisch
duurder te maken voor vracht
vervoerders. Dat blijkt uit een
nog niet gepubliceerd rapport
over 'duurzame mobiliteit' van
EG-commissaris Karei van
Miert.
De Commissie suggereert de
grootschalige invoering van tol-
systemen tegen het eind van
deze eeuw. In de tussentijd zou
moeten worden overwogen de
accijns op brandstof en de mo
torrijtuigenbelasting in de hele
EG op te trekken tot het hoogste
peil in de Gemeenschap, het
Britse. De commissaris ziet for
se lastenverzwaringen voor be
roepsvervoerders over de weg
als onontkoombaar om het
groeiend aantal files en de
milieuverontreiniging tegen te
gaan.
correspondent
De komende jaren is ongeveer
200 miljard gulden nodig om
nieuwe wegen in Oost-Europa
aan te leggen en bestaande we
gen en spoorverbindingen te
verbeteren. President Jacques
Attali van de Europese Bank
voor Wederopbouw en Ontwik
keling heeft dat gisteren in
Praag gezegd bij de afsluiting
van een conferentie van alle Eu
ropese transportministers. De
bewindslieden vinden dat Atta-
li's Oost-Europabank een be
langrijke rol moet spelen bij de
financiering van de modernise
ring van de Oosteuropese infra
structuur.
Attali waarschuwde dat aan
leg van hogesnelheidslijnen,
zoals onder andere bepleit door
Russen die een TGV naar Mos
kou willen, nog eens 'enorme
sommen geld' zal kosten. In zijn
berekeningen heeft Attali ook
geen rekening gehouden met
verbetering van de vaarwegen
en de luchtvaart in Oost-Euro
pa. Volgens de bankpresident is
alleen al met de aanleg van
nieuwe wegen in Oost-Europa
(de voormalige Sovjetunie inbe-
moet houden op de uitvoering
berlun anp van yeje gebakte afspraken
en met praktische voorstellen
moet komen in geval van nieu
we ontwikkelingen.
Verder werd besloten Interpol
in te schakelen en onderling
verdragen te sluiten om de in
ternationale misdaadorganisa
ties aan te pakken, door uitwis
seling van informatie over
smokkelroutes, methoden van
vervalsing van documenten en
betrokken personen.
De Europese conferentie over
bestrijding van illegale immi
gratie in Berlijn is gisteren ge
ëindigd met een slotverklaring
waarin de 28 deelnemende lan
den de oorlog verklaren aan ge
organiseerde misdaadbenden
die zich schuldig maken aan
mensensmokkel en mensen
handel.
De landen hebben een werk
groep opgericht die toezicht
