Extra
Alle vervuilingsrecords werden gebroken
i Ir r
3K - tU',
Marathonloper Gerard
Nijboer: 'Je neemt die
dingen op de koop toe'
Engeland:
'De vieze
man van
Europa'
Donderdag 31 oktober 1991 Redactie: 023-150239 JAN VAN DER NAT - FRANS VISSER Vormgeving: CLARA KEMPER
25
-- Jiff"9 J|
Athene hult zich steeds vaker in een vette smog.
-.f« 'r
'8- 't i»„«, '«x.
^32SMW
'-..JU
foto ap
'Goede Week' en 'Goede Maand' gaat in Athene niet meer op
De Atheners wensen elkaar elke maandag weer 'Goede Week' en elke eerste van
de maand 'Goede Maand', want men is in Griekenland erg kalenderbewust. Maar
het werd niet goed in de hoofdstad met haar 3,5 miljoen inwoners. De mensen
werden niet goed. Zowel de week als de maand begon met een aantal van de 'ne-
fos', de gifwolk die zich doet gelden als het tegelijk warm, vochtig en windstil is.
En de eerste oktoberdag bleek tot veler verbijstering met 38 graden de warmste
(tot nu toe) van het jaar.
ATHENE FRANS VAN HASSELT
Dit maal werden alle vervuilingsrecords ge
broken. Stikstofdioxyde, zuiver een produkt
van het gemotoriseerd verkeer, bereikte op
één plek 696 microgram per kubieke meter,
terwijl 500 de ajarmgrens is. Het record
stond eerder op naam van de 4e juli 1990,
en op een ander punt van de stad. In de ta
melijk riante voorstad Marousi werd ook
het record van de ozon gebroken: dit kwam
op 410, met een alarmgrens van 300. Zelfs
koolstof en koolmonoxyde, die bedwongen
heetten te zijn, lieten zich weer ruim
schoots gelden. Hier en daar rook het in de
hoofdstad naar een ouderwets spoorweg
station.
De machteloze regering had al eerder de
gebruikelijke maatregelen afgekondigd:
geen personenauto's in de binnenstad, en
nog maar de helft van de taxi's, maar dat
zijn er dan nog altijd 7000, en bovendien re
den alle vervuilende autobussen (waarvan
de vervanging al zovele malen is aangekon
digd door linkse en rechtse regeringen) en
alle tienduizenden motorfietsen. Wat niet
reed, was de metro, die nog aangelegd moet
worden, al tientallen jaren. Op 4 september
zou met de werkzaamheden zijn begonnen,
maar weer is dat uitgesteld. Het wordt een
zaak voor de 21ste eeuw, als Athene die
haalt.
Er waren deze week weer 5500 alarmmel
dingen op één dag, en 520 personen wer
den in een ziekenhuis opgenomen met
ademhalings- of andere problemen. Zou
den dat elke keer ongeveer dezelfde perso
nen zijn, vraag ik me af. Is daar nog geen
onderzoek naar verricht? Om me heen werd
geklaagd over hoofdpijn, tranende ogen,
zware vermoeidheid, een bloedneus. Een
vriendin wilde eigenlijk naar een zieken
huis, maar zag op tegen de drukte daar.
En zelf heb ik niets, dat is mijn probleem.
Ja, ik ruik wel dat de atmosfeer niet nor
maal is, maar eerlijk gezegd is het geen ake
lige lucht. Er hangt ook wel duidelijk een
waas, maar van 'smog' kun je niet spreken,
het is op korte afstand een helder waas,
waarin sommige dingen, bomen bijvoor
beeld, er essentiëler bij komen te staan.
Lichamelijk voel ik niets, behalve natuurlijk
de hitte. Zou ik het tegendeel zijn van een
cara-patiënt, bestaat zoiets? Zoals je ook te
lage bloeddruk kunt hebben, te lage stof
wisseling of een te laag cholesterolgehalte?
(Nooit van gehoord eigenlijk). Zou ik niet
eens naar een dokter moeten met de vraag:
ik heb geen last van de nefos: wat is er aan
de hand?
dat ik midden op de Drentse hei woon. tus
sen de bossen. Ik word niet dagelijks met
luchtvervuiling geconfronteerd. Natuurlijk
maak ik me zorgen over de toenemende
milieuvervuiling, wie niet, maar ik relativeer
het ook. Ik loop 's zomers vaak in m'n korte
broek en blote bast in de zon te trainen. Als
ik dan die verhalen lees over huidkanker,
vraag ik me af of dat wel zo gezond is. En
als je twee liter melk per dag drinkt, weet je
ook niet van welke koe het komt er of er te
veel dioxine in zit. Ik bedoel: het is allemaal
betrekkelijk. Ik vind het moeilijk over dit
soort zaken een keihard standpunt in te ne
men. Dan word je een angstig vogeltje en
durf je niks meer te doen'
UFFELTE CEES OLSTHOORN
Marathonloper Gerard Nijboer is zuinig op
zijn gezondheid. Al sinds jaar en dag ver
bouwt hij schone groenten in zijn tuin. En
hij probeert ook zijn eigen vee 'groot te
brengen'. „Want je weet wat er soms ge
beurt met beesten, die naar de markt gaan
en uiteindelijk bij de slager terecht komen.
Daar wil ik toch zoveel mogelijk van ge
spaard blijven". Nijboer is ook milieube
wust. „Ik heb hier zelf een waterpompje.
Fijn, helder water, denk je dan. Maar in de
buurt ligt wel een groot langbouwgebied.
Als je ziet wat daar allemaal gespoten
wordt. Dan vraag je je af hoe zuiver het
grondwater is dat ik over mijn groenten
sproei".
De 36-jarige atleet is begaan met de milieu
problematiek, met de vervuiling van grond,
water en vooral de lucht. Als lange-af-
standsloper brengt hij vele uren buiten
door. Trainend voor de zoveelste marathon
in zijn imposante carrière. Begin november
start hij in New York, waar de deelnemers
ongetwijfeld weer op een flinke portie smog
zullen worden getrakteerd.
„Het hoort er gewoon bij", klinkt het nuch
ter. „Alle belangrijke marathons worden ge
lopen in grote steden en die hebben alle
maal te kampen met smogvorming". De or
ganisatoren houden er meer en meer reke
ning mee. Steeds vaker wordt de starttijd
aangepast. Onlangs, bij de wereldkam
pioenschappen in Tokyo, werden de atleten
voor dag en dauw op pad gestuurd. Zo
vroeg in de ochtend was de temperatuur
tenminste te harden en zat er nog niet zo
veel vuiligheid in de lucht.
Hoewel hij over de hele aardkloot zijn beste
beentje heeft voorgezet en kan putten uit
een schat aan ervaring, heeft Gerard Nij
boer er geen idee van in welke plaats de
ademhaling het ergst wordt verstoord door
smog. „Ik ben daar nooit zo attent op ge
weest. Het probleem van de smog onder
schat ik niet, maar ik houd me er niet na
drukkelijk mee bezig. Er komen zoveel za
ken om de hoek kijken bij een marathon.
Parkoers, hitte, voeding, verzorging. In dat
rijtje hoort smog ook thuis. Als je te kritisch
wordt, kun je haast nergens meer lopen".
„Ik heb zelf nooit het gevoel gehad dat
smogvorming zó'n remmende factor was
dat ik geen marathons meer zou kunnen of
willen lopen. Je weet dat het ten koste gaat
van je eindtijd. Daar hou je rekening mee.
Ik kan me voorstellen dat het voor jongens
die een absolute toptijd kunnen lopen meer
een dilemma is. Ik behoor niet tot dat selec
te groepje, ik presteer het best als de om
standigheden zwaar zijn". Athene
Zoals in 1982 in Athene, waar Nijboer ge- '82, Ge
schiedenis schreef door de Europese titel te rard Nij-
grijpen nadat hij onderweg even halt had boer Eu-
gehouden om de veters van zijn schoen ropees
vast te knopen. „De lucht was daar zo ver- kam-
vuild dat de ene dag de auto's met de one- pioen:
ven nummers mochten rijden en de andere 'Meer
dag de auto's met de even nummers. An- last van
ders kwam het kampioenschap in gevaar. de bus
Maar het gekke is dat ik tijdens de wedstrijd dan van
nauwelijks last heb gehad van de smog. Wat de
wél heel vervelend was, was de bus die tien smog.'
meter voor ons uitreed en voortdurend dik- foto
ke, stinkende walmen uitrochelde. Soms
werd het letterlijk en figuurlijk even zwart
voor mijn ogen".
„Ja. je neemt die dingen op de koop toe",
knikt Nijboer. „Het hoort erbij. Triathlon-
atleten duiken ook'in smerig water. Ze doen
het omdat ze graag hun sport bedrijven,
omdat het om belangrijke wedstrijden gaat.
Daar heb je veel voor over, ook gezond
heidsrisico's". Smog is alles behalve een
'hot item' in de atletiekwereld, benadrukt
de 'Godfather' van de Nederlandse mara-
thontop. „Ik merk nooit dat de lopers er
over praten. Het.houdt ze niet zo bezig. De
gesprekken gaan over snelle schoenen, trai-
ningsaanpak, voeding, persoonlijke records
- dat soort zaken. Niemand maakt zich echt
druk over smog".
Gerard Nijboer ook niet. „Ik heb de mazzel
LONDEN CORRESPONDENT CEES VAN ZWEEDEN
Het was een woord dat Nederlandse kinde
ren vroeger op de lagere school leerden bij
de Engelse les: 'smog' is 'fog' (mist) plus
'smoke' (rook). Smog hoorde bij Londen
zoals de Tower Bridge en de Big Ben. Het
was een vieze, bruine waas die over de stad
kwam te liggen als de temperaturen daal
den en de wind ging liggen. De Tower Brid
ge en de Big Ben werden dan onzichtbaar,
de ziekenhuizen stroomden vol en het be
grafeniswezen floreerde. In 1952 stierven in
een enkele, koude winterweek 4.000 men
sen. Tegenwoordig leren kinderen alleen
nog over de beruchte Londense smog bij
geschiedenis. Met de Grote Brand en Jack
the Ripper is de smog gaan behoren tot die
lange rij rampen die de stad in een grijs ver
leden plaagden.
De smog is voltooid verleden tijd. In 1956
nam het Lagerhuis de Clear Air Act aan, en
binnen luttele jaren klaarde de lucht op.
Het gebruik van steenkool werd door deze
wet aan banden gelegd en energiecentrales
werden naar de rand van de stad verban
nen. De Clear Air Act was een knap staaltje
milieuwetgeving in een tijd waarin dit
woord nog onbekend was.
Helaas is het bij dit ene voorbeeld gebleven.
Tamelijk routineus spreken Greenpeace en
Friends of the Earth nu over Engeland als
'de vieze man van Europa'. Hoewel de ge
middelde inwoner van Athene ook wel eens
wat chemicaliën opsnuift, zegggen de
milieu-organisaties, wordt daar tenminste
het autoverkeer nog bij tijd en wijle verbo
den. Kom daar in Londen eens om.
In Zwitserland worden in de herfst de bla
deren uit het Meer van Genève gevist. El
ders is men misschien minder rigoureus,
maar in de meeste geïndustraliseerde lan
den beschikken regeringen anno 1991 toch
wel over wettelijke bevoegdheden om bij
het overschrijden van bepaalde meetwaar
den het autoverkeer te stoppen en fabrie
ken stil te leggen. In Engeland beschikt de
regering alleen over een telefoonlijn.
Bandje
De argeloze Londenaar die het nummer
van het ministerie van milieu draait, hoort
aan de andere kant van de lijn een ingeblik
te stem. Het bandje vertelt hem hoe de
kwaliteit van de lucht in zijn stad is. Of lie
ver, hoe de kwaliteit wés. Het ministerie
heeft het namelijk zo geregeld dat eventuele
bellers op vrijdag horen hoe vervuild de
lucht op donderdag was. De informal ie b
altijd een dag oud. zodat de moeder die op
donderdag wilde weten of het raadzaam
was met haar 2-jarige peuter in Oxford
Street te gaan winkelen, in elk geval op vrij
dag kan vernemen of zij het juiste besluit
heeft genomen.
In een poging tot overzichtelijkheid onder
scheidt het ministerie de kwaliteit van de
lucht aldus: slecht, matig, goed. Wat 'goed'
betekent, blijft voor de gewone sterveling
onduidelijk - het bandje vermeldt dat niet
Greenpeace heeft dit echter onderzocht en
is tot de volgende slotsom gekomen: „Wat
in Londen als goed wordt beschouwd, geldt
in Japan gewoon als slecht".
Op het Londense ministerie van milieu gaat
de vlag in top als er een ozon-vervuiling
wordt gemeten tussen de 50 en 100 deeltjes
per miljard. In Japan worden al stappen on
dernomen tegen autogebruikers en fabrie
ken als de grens van 60 deeltjes per miljard
wordt overschreden. Op de Britse eilanden
ligt de gevarengrens pas bij 120 deeltjes per
miljard, en zelfs daarboven wordt geen ac
tie ondernomen. De ingeblikte stem zegt
dan alleen dat de kwaliteit van de lucht
'slecht' is - de volgende dag.
Meetstations
Omdat de luchtvervuiling toch nauwelijks
wordt bestreden, heeft het land vanzelf
sprekend minder meetstations nodig. On
langs werden nog vijf Londense meetsta
tions gesloten. Ze behoorden aan de
London Scientific Services, een bedrijf dat
gefinancierd werd door de Greater London
Council (het Londense stadsbestuur). Maar
dit stadsbestuur voerde een progressief be
leid, en werd in 1986 door de regering-
Thatcher gewoon opgeheven. Het bestaan
van de vijf meetstations werd nog enkele ja
ren gerekt, totdat in 1990 de geldkraan defi
nitief dicht ging.
Daarmee heeft Londen nog drie meetsta
tions over, tien keer zo weinig als Amster
dam. Een van die stations ligt bovendien in
een verkeersarm achterafstraatje dat door
een groot regeringsgebouw is gescheiden
van de gifspuitende auto's. „We hebben on
langs een reportage gemaakt over dat sta
tion", zegt een woordvoerder van Friends of
the Earth. „In één uur telden we drie voor
bijkomende auto's".
De afgelopen zomer was de kwaliteit van de
lucht in Londen heel vaak 'goed'.
