Religie
Kerken gaan 'on line'
Een rondreis langs
negentig kloosters
Zaterdag 26 oktober 1991
Redactie: 071-161400 WIM SCHRUVER Eindredactie: CONNY SMfTS Vomigeving: SIMON DE GRAAF
9
AMSTERDAM o BERT POL
Jos Palm trok maandenlang van
klooster tot klooster. De
rondreis was hoofdzakelijk in
het zuiden en het midden van
het land, want in het noorden
zijn ternauwernood kloosters.
Dat komt omdat de Reformatie
vooral wortel schoot in Noord-
Nederland. En daarmeè was het
lot van de kloosters bezegeld. Ze
werden tijdens die roerige Re-
formatietijd verwoest.
De Nederlandse kloosters zijn
dan ook van recente datum. De
meesten stammen uit de vorige
eeuw of werden gebouwd in het
begin van deze eeuw. Die 'jon
ge' kloosters zijn er nog volop.
Palm (35) bezocht er ongeveer
negentig, inclusief abdijen en
religieuze gemeenschappen.
Toen hij zijn ronde had gedaan
noemde hij ze „plaatsen voor
bezinning en gastvrijheid". Al
zijn belevenissen over deze
'kloostergang' heeft hij in het
boek 'Kloosters in Nederland'
vastgelegd (uitgever Gooi en
Sticht Baam).
Palm werd zelf vooral getroffen
door het Benedictijnerklooster
in Vaals, „het enige klooster in
Nederland dat op een heuvel
ligt. Het is als het ware een ge
bedsfort. De eenvoud, sober
heid en strakheid van lijnen die
in de architectuur zijn gelegd, is
heel bijzonder te noemen. In
het klooster van Egmond is de
sfeer heel erg goed. Ook heb ik
een warm hart voor De Slan
genburg in Doetinchem. Het is
erg eenvoudig en klein. De
monniken hebben het zelf ge
bouwd. En het klooster van de
Franciscanen in Megen in Bra
bant heeft me ook geïmpo
neerd. Wekelijks komen nog
veel pelgrims naar het graf van
een overleden broeder, het hei
lig bruurke van Megen ge
noemd, die tientallen jaren por
tier is geweest. Dit klooster is
heel bijzonder om te zien. Ik
proefde er heel duidelijk de
b geest."
Contemplatief
Palm stelt duidelijk het volgen
de onderscheid. „Je hebt con
templatieve en actieve klooster
lingen. De eerste groep, de oud
ste, richt zich op de bezinning,
de actieven houden zich inten
sief met sociaal werk bezig, ze
zijn dus dienstbaar. Het geloof
krijgt voor hen*gestalte in het
dienstbaar zijn aan de mede
mens."
Als voorbeeld noemt Palm een
klooster in Velp (bij het Bra
bantse Grave) waar hulp wordt
geboden aan mensen in nood.
Er zijn speciale spreekuren in
gesteld voor mensen met aller
lei problemen, „echtscheidin
gen en sterfgevallen. Ook zijn er
allerlei introductie-weekends
om kennis te maken met het
Franciscaanse leven." Open
heid alom. En die kwam er na
het Tweede Vaticaans Comcilie
in de jaren zestig, die ook van
grote invloed is geweest op het
reilen en zeilen in de kloosters,
of zoals Palm in zijn boek zegt
„in deze periode werden de ge
vangenissen van de hemel ge
opend".
Een van de werknemers van Micromize demonstreert 'Micro:church'.
Aanzienlijke tijdsbesparing en een beter overzicht op le
denbestand en financiën. Dat zijn de twee winstpunten
die kerkelijke gemeenten mogen verwachten wanneer ze
'on line' gaan. De computer heeft zijn intrede gedaan in
kerkelijk Nederland. Steeds meer plaatselijke gemeenten
gaan er toe over de kaartenbak en het kasboek naar de
prullebak te verwijzen en beeldscherm en floppy binnen
te halen.
lijk groothandels en winkels be
dient, nu bijna vijfjaar ervaring.
Het begon met een verzoek van
een kerk in Zwolle om een pro
gramma te ontwikkelen voor
het automatisch beheer van het
ledenbestand en de financiële
administratie. Het grootste deel
van de ontwikkelingskosten
nam Micromize zelf voor zijn
rekening, want de heer Haags-
ma had meteen door dat hij
sneek. hans willems
Het in Sneek gevestigde com
puterbedrijf Micromize ver
kocht reeds honderden exem
plaren van een speciaal voor
kerken ontworpen automatise
ringspakket, dat de naam 'mi-
crorchurch' heeft gekregen. Veel
grote en middelgrote gemeen
ten, vooral gereformeerd, blij
ken geïnteresseerd in de zege
met het spreekwoordelijke 'gat
ningen van de moderne elektro- in de markt' te maken had. „De
V'
Een van de zusters Karmelitessen uit Tegelen.
nica. Kleinere gemeenten hik- kosten gaan voor de baat uit."
ken nog wat aan tegen de inves- Zwolle kreeg zijn pakket en er
tering, hoewel de voordelen volgden enkele andere kerken,
voof hen net zo groot zijn als
voor grote gemeenten.
Directeur B. J. Haagsma van Mi
cromize krijgt veel positieve re
acties van 'gebruikers'. „We
hebben ernaar gestreefd het
programma zo gebruiksvrien
delijk mogelijk te maken, omdat w
je met een vrijwilligersorganisa- den, maar het Sneker bedrijf
tie te maken hebt. Uitgangs- won de slag. De laatste
punt is datje na twee dagdelen
opleidingjnet het pakket kunt
werken. We zijn ervan uitge
gaan dat mensen zonder enige
computerervaring er snel ver
trouwd mee kunnen raken."
In 1989 kwam voor Micromize
de doorbraak. Het Dienstencen
trum van de Gereformeerde
Kerken nodigde softwarebedrij
ven uit een totaalpakket te ont
wikkelen ten dienste van plaat
selijke kerken. Er meldden zich
liefst zeventien gegadig-
rent die moest worden versla
gen bleek de hervormde SMRA
(Stichting Mechanische Regi
stratie en Admiriistratie) te zijn
met haar LKL-pakket (Lokale
Ledenadministratie)
Op kerkelijk terrein heeft Micro- Het leek een beetje het gevecht
i tamelijk succesvol tussen Goliath en David en net
foto anp software bedrijf dat voorname- als in het Oude Testament ging
de junior er met de overwinning
vandoor. Haagsma: „De SMRA
is een duur instituut en dat
wreekt zich wanneer je snel en
flexibel moet opereren op de
computermarkt. Bovendien
heeft de SMRA altijd een mono
poliepositie gehad binnen de
Hervormde Kerk en ook dat
merkje in de tariefstelling."
Directeur W. Poot van de SMRA
wijst erop dat het LKL-pakket
het voordeel heeft dat het naad
loos aansluit bij de landelijke le
denregistratie, zoals de Her
vormde Kerk die al langer kent
en die nu via de SILA ook ande
re kerken bereikt. „Nu werken
we nog veel met diskettes, maar
in de toekomst gaan we aan
sturen op een netwerk van loka
le pc's. Dan wordt communica
tie mogelijk via datanet."
Catechese
Nadat het Dienstencentrum in
Leusden met Micromize in zee
was gegaan, is er in Sneek hard
gewerkt om een zo goed moge
lijk automatiseringspakket sa
men te stellen. Het resultaat be
staat uit drie modules. Een pro
gramma voor het ledénbestand,
één voor de administratie van
de vrijwillige kerkelijke bijdra
gen en één voor de gewone fi
nanciële administratie.
De tijdsbesparing die automati
sering oplevert is enorm. Het
uitdraaien van adressenbestan
den en het maken van overzich
ten naar leeftijd, wijkindeling,
geslacht en dergelijke, is een
kwestie van minuten. Behalve
scriba's en financiële r
HOOGTIJ
religieuze kalender
door Wim Schrijver
kunnen ook predikanten en
ambtsdragers van de geneugten
van de automatisering genieten.
„Een predikant die de catechese
voorbereidt hoeft maar een kik
te geven en hij heeft een over
zicht van de kinderen in een be
paalde leeftijd. En als de diaco
nie de bejaarden iets wil geven,
kan zo een overzicht gemaakt
worden.
Privacy
Op financieel gebied zijn de
voordelen navenant. Haagsma:
„Er gaat heel wat geld om in de
kerken en het is voor alle be
trokkenen van belang dat de
verantwoordelijke mensen de
zaken goed in de hand heb
ben."
Om de privacy te bewaken is
Microxhurch uitgerust met toe
gangscodes en paswoorden. De
plaatselijke kerk is uiteraard zelf
verantwoordelijk voor een zo
zorgvuldig mogelijk beheer van
de gegevens. De heer Haagsma
heeft niet de indruk dat er met
bestanden gemanipuleerd
wordt buiten het strikte kerkelij
ke circuit
Verschillende kerkgenootschap
pen maken gebruik van Micro:
church; de synode van de Evan-
gelisch-Lutherse Kerk beveelt
haar gemeenten dit programma
zelfs aan. Minder leuk is de er
varing van Micromize dat haar
programma's illegaal gekopi
eerd worden, tot in België en
Duitsland toe. Haagsma: „Dat is
een probleem waar we ons als
softwarebedrijven nooit hele
maal tegen kunnen wapenen,
maar vervelend is het wel."
Hervormingsdag.
Geen dag wordt in
de protestantse tra
ditie zo in ere gehouden als 31
oktober. Dat was immers de dag
waarop de Duitse monnik
Maarten Luther op de deur van
de Slotkapel in Wittenberg 95
stellingen spijkerde, waarin hij
tegen de gang van zaken in de
kerk protesteerde. Deze daad
vormde het begin van de Refor-
Luther vocht de leer van de goe
de werken van Rome aan. Daar
tegenover zette hij het 'Sola
Gratia', alleen genade. Ook
toonde hij zich fel tegenstander
van de populaire aflaathandel.
Door een speciaal document te
kopen, kreeg men kwijtschel
ding van Zonden, afhankelijk
natuurlijk van de grootte van
het betaalde bedrag.
Het discussie-stuk van Luther
deed in heel Europa het nodige
stof opwaaien. Gevolg was dat
Luther werd aangeklaagd als
ketter. In 1520 deed de paus
hem in de ban. Luther bleek er
niet van onder de indruk; op
straat verbrandde hij de pause
lijke bul. Een jaar later moest hij
voor de Rijksdag in Worms, on
der toeziend oog van keizer Ka-
rel V, zijn standpunten herroe
pen. Luther heeft dat gewei
gerd, zodat hij in feite vogelvrij
In de maanden daarna zat hij
ondergedoken in 'De Wartburg',
het kasteel van een bevriende
keurvorst. Daar zorgde hij voor
de eerste vertelling van het
Nieuwe Testament in het Duits.
In 1534 was de gehele bijbel in
de volkstaal vertaald. In Witten
berg gaf hij in de jaren tot zijn
dood in 1546 leiding aan de
hervorming.
Hervormingsdag wordt nog al
tijd in een deel van de protes
tantse kerken herdacht Ook
wordt daarbij wel uitgesproken
dat de daad van Luther de gelo
vigen vandaag leert dat mis
standen en fouten in de kerk.
altijd verbeterd moeten worden.
Allerheiligen.
Sinds de negende
eeuw is 1 november
traditioneel de datum waarop
de Rooms-Katholieke Kerk de
heiligen herdenkt die geen ei
gen feest hebben gekregen. Al
lerheiligen biedt de gelovigen
ook de mogelijkheid om nog
iets toe te voegen aan de wel
licht onvolkomen heiligenvere-
niging gedurende de 'rest' van
het jaar. Ook worden gestorven
familieleden en kennissen op
deze dag geëerd.
Het herdenken van alle gestor
ven heiligen is overigens ouder
dan de negende eeuw. In de
vroeg-christelijke kerk komen
we een vergelijkbaar feest al in
de zesde eeuw tegen op 13 mei,
de dag waarop het Pantheon
werd gewijd tot kerk ter ere van
Maria en van alle heiligen. De
overblijfselen van de martelaren
werden toen vanuit de cata
comben naar deze kerk overge
bracht.
Allerzielen.
Op de dag na Aller
heiligen, 2 novem
ber, bidden de rooms-katholie-
ke gelovigen voor de overleden
gelovigen in het vagevuur - vol
gens de RK Kerk de eerste fase
van de zielen na de dood -. om
zo hun eindverlossing te bevor
deren.
Op deze dag, die is ingesteld in
de tiende eeuw, brengen gelovi
gen een bezoek aan het kerkhof,
waar bloemen op het graf van
de overleden relaties worden
gelegd, om zo verbondenheid
uit te drukken. Ook is het wel
gebruik om 's nachts een kaars
bij het graf te laten branden.
Maarten Luther, kopergravure van Lucas van Cranach.
KERKDIENSTEN
LEIDEN
Herv. Gem. Pieterskerk 7 Cantatedienst
olv ds Alblas mmv Toonkunstkoor Lei
den; Hoog!, kerk 10 ds Mostert ha SoW-
dienst, 11.45 oecumenische studenten-
dienst-, Marekerk 10 ds Smaling, 5 ds -
Post Ermelo; Maranathak. (L. Morsweg)
10 ds Rooze; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
10 pastoor v Well afscheidsdienst;
Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds Dekker-
Keiler; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.)
10 ds v Hunnik; Vredesk. (Burggravenl.)
10 ds Schouten; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 pasteur Ribs, Sainte-Cène; 'Ste
venshof' (rk kerk Haagse Schouw) 11 ds
Stam. Acad. Ziekenhuis 10 pastoor de
Groot. Diakonessenhuis elke za 10.30
rk. dienst, en 10.30 ds Hemmes. Ende
geest zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vre-
deskerk zie herv. gem.; Oude Vest geen
dienst; Maranathak. zie herv. gem.; Be
vrijdingsk. zie herv. gem.; verzorgingste
huis Groenhoven 10 hr v Wallinga Lei
derdorp; Merenwijk zie herv. gemeente.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds
Kooij. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10
en 5 ds Drayer Hilversum. Geref. Gem.
(zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30
en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10 zie Hooglandse Kerk.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 ds Vow-Wiegand.
Baptistengemeente (aula 'Nieuweroord',
Rijnsburgerweg 124) lOdsQuispel
Haarlem, 7 ds Agtereek mmv Petra Gos
pelkoor. Evang. Gemeenschap (Middel-
stegr. 3) 9 en 10.30 ev vd Sande. Evan-
geliecentrum-Pinksterbew. (Bethle-
hemskerk Lammermarkt) 10 ev Zijlstra,
7.30 Gospel Cemebration mmv Harry en
Marijke Govers, Arhan en Efi Knefel, Vo
ice en het Bethlemenskerkensemble.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr Eiker
bout. Volle Evangelie Gemeente (Haar
lemmerweg 36) 11 ev Daniël. Christen
gemeenschap (Vestestr. 49) mensenwij-
dingsdienst 10.15. Leger des Heils
(hoek Vestestr ./Groenesteeg) 10 korps
officier, 7 olv kapitein en mevrouw Kor
mmv jeugdkoor Power uit Utrecht.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 5, wo. 8. Zevendedag-adventisten
('De Ontmoeting', Noordhofland V.scho-
ten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie, 11
tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J.
Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10. 11 en 12. Leidse Soefi
(Plantage 16) 11 mw Duyster-Duyster
universele eredienst. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) 10, behalve 2e weekeinde
van de maand: za 7. Rooms-Kath. K.
Haagweg za 7, zo 9.30 - iedere le zon
dag van de maand: 11; Herensingel za
7, zo 9.30 en 11; Rijndijk (Stevenshof)
za 7, zo 9.30; Steenschuur za 7, zo
8.30,10, 11.30, 6 en 7 (lof); Boshui-
zerkade za 7, zo 10; Lammenschansweg
za 7,10; Haarl.straat za 7, zo 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.,- H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 10 peof vd Beek, 7 ds vd
Berg. Geref. Kerk 10 ds Verdoorn Wad-
dmxveen, 630 ds vd Waal Nieuwerkerk.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 prof Velema
Apeldoorn. Rk Kerk za 7, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 10 ds Omme-
ring, 5 ds Moll doopdienst met en voor
verstandelijk gehandicapten-, Kruiskerk
9.15 dr de Kruijf; Opstandingskerk 10
ds v Achterberg, 6.30 ds Wilschut ha;
G. Herderkerk 10 ds Moll; De Bron 9 en
10.30 ds Bakker; Ashram (Marsdiep) ds
Nieuwenhuis; Oudshoornse kerk 10 ds
Damstra-Schreuder Leiden; Sionskerk
(Meteoorlaan) 9.30 ds Ouwendijk, 6.30
ds Jorissen Nunspeet; Kerk en Zanen
10.30 ds 't Hooft. Geref. Kerk Mar.kerk
10 ds Wilschut; Salv.kerk 10 ds San-
ting. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds Grëtz. Ned.
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds
Louwerse, 4.30 ds Smit Baam. Chr. Ge
ref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 430
ds vd Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerf-
str. 1) 10 en 6.30 (mmv koor 'I Belie
ve') ds Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds v 't Wout
Bapt.gem, Ichthus (aula mavo H. Dun-
antweg 1) 10 hr Haverkamp, 6.30 hr
Steenhuis. Volle-evang.gem. ('De Ark'.
Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr Sikkens. Pink
stergem. 'Het Licht' (A. v. Burenlaan
15) 10. Christengemeente 'De Hoek
steen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
10 hr Veldhuis Bodegraven. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zon
dag van de maand 5 u.). Remonstr.
Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10 ds
Roos. Rk Kerk: Bonifaciusk. za 7, zo
9.45 en 11.30; Piusk. za 7. zo 9 en
10.30; De Bron za 7. zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 en 6 ds Boer. Geref-
./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Sch-
weitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds v Arkel.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds v Aalst.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds vd Scheur,
6.30 ds Zethof Kockengen; Salv.kerk
lOds Terlouw, 6.30 ds Visser Putten;
Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds Zorge
Ouderkerk a/d IJssel, 6.30 ds Terlouw.
Geref. Kerk 10 ds Zoutman, 6.30 ds de
Moor. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30
en 4.30 ds vd Haar. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Jansen,
6.30 ds de Reuver; De Stek 9.30 ds de
Reuver. Geref. Kerk 9.30 hr Fluit
Gouda, 5 ds Rang Nieuw-Vennep. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds Oosting. Geref.
Gem. 9.30,3 ds v Dieren. Church of the
Nations ('Ons Paradijsje', v. Neslaan 4)
9.30 biddiensten.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 10.3.0 en 6.30 ds Alblas.
Geref. Kerk 9 ds Huisman, 5 ds Koster
Maasdijk. Rk Kerk: dorp za 7. zo 10.
11.30 themaviering jongeren, 3 mis in
de Driehof met ziekenzalving, di 29.10
7.30 rozenkransgebed; Anker za 7, zo
11; Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM
Herv. Gem. 10 ds Verbeek ha. Geref.
Kerk ('Hoeksteen') 10 ds Hofland ha.
Chr. Geref. Kerk 10 ds Trommel Korn-
horn, 5 ds v Atten Aalsmeer. Christen
Gemeente (P. Breughellaan 36) geen
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 kand v Eek Leiden. Rk
Kerk za 7. zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 10 ds Vreekamp Epe. Rk
Kerk za 7, zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds Sloof. 6 ds de
Graaf jeugddienst; Ontm.kerk 10 dr vd
Bank. 6.30 ds Sloof. Herv. Gem. 'De
Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee. Geref. Kerk 9.30 ds v Breevoort, 5
ds Heeneman. Rk Kerk za 7, zo 9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. N. Kerk 8.30 ds Vroeginde-
weij, 10.30 ds Stam, 4.30 ds Volk,
6.30 ds Christ; O. Kerk gesloten ivm
verbouwing; Ichthusk. 10 ds Visser, 6
ds ten Voorde; Pniëlk. 9.30 ds Christ, 6
ds Vroegindeweij; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 10 ds Hovius, 6 ds Bo
gaard. Overduin 2.15 ds vGulik. Herv.
Gem. 'De Rank' (Helmbergweg 10) 10
ds Rog-Pronk. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds
Heeneman, 5 ds vd Horst; Triumfatork.
10 ds vd Horst. Geref. K. Vrijg. 9.30,
5.30 ds Heida. Ned. Geref. K. (aula Pie-
ter Groen-college, ingang Rijnsoever
293) 10 en 7 ds Koedijk. Chr. Geref. K.
10, 5 ds Slagboom. Vrije Chr. Geref.
Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds vd Beid. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
hr Bakker. Soefi (Zuidduinweg) elke le
en 3e zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 ds Tielkemeijer, 7 zie ge
ref kerk. Geref. Kerk 10 ds vd Lugt, 7 ds
Tielkemeijer jeugddienst.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpsk. 10
ds Doesburg, 6.30 ds Stegeman;
Scheppmgsk. 10 ds Stegeman. Ley-
thenrode 10.30 pater Poelma. Elis.-zie-
kenhuis 10 rector Vijftigschild. Geref.
Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofd-
str. 73) 10 en 4.30. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) 10 hr de Vries. Rk Kerk za
7. zo lOen 11.30.
LEIMUIDEN
Herv, Gem. 9.30 dsvd Hoeven. 7 z>e
geref kerk. Geref. Kerk 9 30 ds vd Kooi,
7 evangelisatiedienst. Rk Kerk za 7. zo
LISSE
Herv. Gem. Dorpskerk 10 d Verdijk;
Pauluskerk 10 (gezmsdienst) en 7 ds de
Gelder. Geref. Kerk 10 dsv Midden. Ge
ref. K. Vrijg. (Prinsessestr. 1) 10.45 en
4.30 ds Geersing. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 en 5 ds Vos. Chr. Geref.
Kerk 10 en 7 ds v Dijken. Geref. Gem.
10 en 4 dsTanis. Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) geen opgave. Rk Kerk-.
Agathakerk za 7, zo 10 en 11.30; Poel
polder za 7, zo 10.30; Mariakerk za 7.
zo 9 en 10.15; Engelbew. za 7. zo 10.
NIEUWKOOP
Herv. Gem. 9.30 ds v Mourik, 6.30 ds
Quartel. Geref. Kerk 9.30 ds vd Weg-
Rullman ha. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds Slagboom Doornspijk. Remon
str. Gem. 10 drs v Woerden-Surink
Gouda. Evang. gem. (ver.gebouw 'De OUD-ADE
Rank', Regthuysplein) 12 nam. Rk Kerk Rk Kerk za 7, zo 10.30.
NOORDWIJKERHOUT
Dorpsk. 10 ds Muis Warmond ha; De
Zilk zie Dorpskerk. Rk Kerk Victork. za
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10 ds
Kooman; Pauluskerk 10 ds Sierat; Ge
meentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds Hou-
welingen-Verdonk. Geref. Kerk 10 ds
Plomp. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 9.30 ds vd Pol Kampen,
4.30 ds Wilmink Hilversum. Ned. Geref.
Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4 ds Jan-
se. Van Wijckerslooth 4 ds Christ. Ende
geest 10 ds Friederich. Volle-evangelie-
110.45.
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30, 6.30 ds Jonkman. Ge
ref. Kerk 9.30 ds Baane. Rk Kerk za 7,
zo9en 11.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30 ds de Mey Uithoorn, 7
'dr Vermeulen Valkenburg. Geref. Kerk
9.30 ds Rang, 7 ds Kraan. Chr. Geref.
NOORDEN
Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Geuze. Geref.
Kerk (W. Verlaat) 10 hr Karstends, 7 hr
Schreuder. Rk kerk za 7. zo 9 en 10.30.
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 ds Rothfusz Hillegom. 5 ds
Vroegindeweij Voorthuizen; Hoofdstr.
(Zee) 10 ds Ruitenburg. 5 ds Elgersma;
De Rank (Golfbaan) 10 ds vd Bergh. Ge
ref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuioer; Vmkenl. (Binnen) 10 ds Elgers
ma. 7 ds Ru.tenburg. Kapel W. v.d
Bergh-stichtmg 11 ds Snel Rijnsburg.
'Sole Mio' 9 ds Ruitenburg. Evang. cen
trum 'De Ark' (picképl. 1) 10 hr Braaks-
ma. 7 hr v Duin. Ned. Prot. Bond (auja_
O.Zeew.) geen dienst. Rk Kerk Zee z
310.30; Binnen
09.30 en 11.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 hr Hoffenaar Voorhout,
5 ds de Bruin Oegstgeest SoW-dienst.
Geref. K. 9.30 ds de Jong Boskoop. 5
zie herv kerk. Remonstr. Gem. geen
dienst. Rk Kerk za 7, zo 10.30 (doop-
diensten iedere 2e en 4e zondag van de
maand om 12).
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar. Pres. za 7. zo 11 (doop
dienst iedere le zondag van de maand
maand om 12.30).
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem. 9.30. 7 dsvd Hoeven. Chr.
Geref. K. 9.30,2.15 ds de Boer Harder-
wijk-Zeewolde.
RIJNSBURG
Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30 ds Wis
se. 5 ds vd Bosch jeugddienst; Bethel-
kerk 9.30 ds v Niei. 5 ds Stam. Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 ds Verschoor. 5 ds
Ribberink; Immanuelkerk 9 en 10.30
ds Ribberink, 5 ds Czina,- Maranatha
kerk 9.30 ds Czina. 5 ds Verschoor. Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 ds Bijl. 5.15 ds Grut
ter Chr. Geref K 9.30 en 5 lbprofv't
Spijker Apeldoorn. Evang. Christengem.
(aula mavo) 10 hr Valkema Noordwijker-
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9 en 10.30 (kinderdienst)
ds Vollebregt. 7 ds v Midden Lisse
jeugddienst mmv muziekgroep Evan.
Gemeente Rijnsburg. Geref. Kerk 10 ds
de Jong Voorhout. 7 zie herv kerk. Chr.
Geref. K. 10 en 5 ds Hogenbirk. Ned.
9.30 en 11.
TER AAR
Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds Vlasblom.
Geref. Kerk 9.30 ds de Reus. 6.30 ds v
Oudenallen Woubrugge. Rk Kerk Aar -
dam za 7, zo 9 en 12; kerk Langeraar za
7. zo 9.30 en 11.30.
VALKENBURG
Herv. Gem. 10 dr Vermeulen, 6.30 ds
Germans. Geref. Kerk 9.30 ds Janse de
Jonge Wassenaar. 6.30 ds Oegema
Oegstgeest. Geref. K. Vrijg. 9.30,4 ds
Heida.
v Kantorij. Rk Kerk za 7.
7 .30 samenkomst o
r 'Open
VOORHOUT
Herv./Geref. Kerkgemeenschap 10 ds
de Jongn
9.30 en 11.
VOORSCHOTEN
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds Schaap en
ds Ledegang. 7 ds de Zwart; De Ont
moeting (Noordhofland) 10 ds de Zwart;
'Rehoboth' (Van Leeuwenhoekkade)
9.30 ds v Kooten ha, 4.30 ds Jonker.
Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos', Leids-
chendam) 9.30 ds v Kooten Delft ha.
4.30 ds Jonker Stolwijk. Geref. Kerk ge
sloten ivm verbouwing. Geref. K. Vrijg
(Bachlaan) 9 ds Gersmg. 4.30. Rk Kerk
Laur.kerk za 7. zo 11; M. Godskerk. za
7. zo 9.30. Anglican Church (British
school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.30. Auia-basisgemeenschap
(in 'De Groene Kikker'. Frans Halsplant
soen) 10.30 agapè-vienng.
WADDINXVEEN
Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds Schipaan
boord. 5 ds Floor Ede; Hoeksteen 9.30
ds de Reuver Delft. 3 ds Schipaanboord
aangepaste dienst. 6.30 ds Oosterom
Kampen; Betheik. geen opgave; Reho-
both-school 9.30 ds Goossen. 5 ds v
Dam Brakel; Imm.kerk 10 en 5 ds v
Houwelmgen. Geref. Kerk Kruisk. 10.15
ds de Moor. 5 ds Vlijm Voorschoten;
Ontm.kerk 9.30 ds Bongers. Geref. K.
Vrijg. (Kruiskerk) 8 30en 2 45 ds Hoorf
endoorn. Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5
ds vd Want. Oud-Geref. Gem. (Mercun-
usweg 29) 10 en 6.30. Remonstr. Gem.
geen dienst.
WARMOND
Herv. Gem. 10 ds Pannekoek. Rk Kerk
za 7. zo 9 en 10.30
WASSENAAR
Herv Gem. Dorpsk. 10ds Steenstra.
430 ds Wolters, 7 orgelconcert, don
31.10 (Hervormingsdag) 7.30 ds de
Reuver; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds Visser SoW-dienst; Messiask. 10 dsv
Veen. Dorpscentrum 9 30 ds v Dis. Ge
ref. Kerk Zijllaan lOdsVersluys Alphen,
5 ds Terpstra Rijnsburg. Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 ds Fockema An-
dreae. RK Kerk Jozef za 7. zo 9.30 en
11Will, za 7. zo 9.30 en 11GH za 6.
zo 10.30.
WOUBRUGGE
Herv. Gem. 9.30 ds Alblas Hazerswou
de. 6 30 ds v 't Hof Nunspeet ha. Geref
Kerk 9.30 ds v Oudenallen Woubrugge
jeugddienst Ned. Prot. Bond (De Wijk,
Schoolstr. 20) geen dienst. Rk Kerk zo
10.30
ZEVENHOVEN
Herv. Gem. 9.30 kand vd Lmden. 7 zie
geref kerk. Geref. Kerk 9.30 hr Schreu
der, 7 ds Rodenburg Heukelum.
ZOETERWOUDE
Herv. Gem 10 ds Wolthaus. Rk Kerk St.
Jan za 7 30. zo 9 30-, Chr. Dienaark zo
10 Meerburgkerk H. Rijndijk za 7. ZO
ZWAMMERDAM
Herv. Gem. 10 cn 6.30 ds Dubbeldam
Geref Kerk 10 hr v Veen Waddmxveen,
6.30 dr Fernhout Alphen. Remonstr.
Gem. 10 en 6.30 ds Dubbeldam
