Binnenland
Nederlander tobt wat
af met zijn gezondheid
'Een compliment voor de invullers'
Meeste mensen
zijn tevreden
over huisarts
Ouderen gebaat bij sport
Een landgenoot in geestesnood
Zaterdag 26 oktober 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOS MA ALTAN ERDOGAN RONALD FRJSART (dief) PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER JOLANDA OUKES Vormgeving: WIM ENTIUS
5
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
DE STAAT VAN
HET LAND
In de derde en vierde kolom van de tabelle
tjes hieronder ziet u de uitgesplitste resulta
ten van de inzendingen uit Leiden, Alphen
en omgeving. In de eerste twee kolommen
staan de landelijke resultaten. In beide ge
vallen zijn de antwoorden
ïitgesplitst.
Gezondheidsproblemen de laatste 3 maanden
Nederland
Leiden
man
vr.
man
vr.
Nooit
54,3
44,5
59,5
50,4
Enigszins
33,5
37,6
29,7
29,2
Nogal ernstig
12,1
17,8
10,8
20,4
Slaapproblemen de laatste 3 maanden
Nedei
rland
Leic
len I
Nooit
Enigszins
Nogal/ernstig
Klachten gezonc
het afgelopen jaar
73,0
19,8
7,2
iheid of
Nedei
man
61,9
26.0
12.1
slaap
rland
1 VT-
78,6
15,3
6,1
I Leic
man
63.8
21.9
14.3
len I
1 Vr'
Geen klachten
Wel klachten
Ernstige klachte:
45,3 I 34,8 I 51,9 I
54,7 65,2 48,1
n gezondheid of slaap
40,5
59,B 1
het afgelopen jaar
Nederland
Leiden
man
vr.
man
vr.
Geen ernstige
83,5
75,6
86,5 I
72,6
Wel ernstige
16,5
24,4
13,5 1
27,4
Huisarts bezocht
de laatste 3 maanden
Nederland
Leiden
man
vr.
man
vr.
Nooit bezocht
41,6
28,2
44,7
34,6
1 x bezocht
37,3
43,1
37,6
42,9
2 x of vaker
21,1
28,7
17,7
22,5
Nedei
rland
Leic
ien
Nooit bezocht
1 x bezocht
2 x of vaker
Alternatieve gen
de laatste 3 maande
69,6
19.2
11.3
lezer be:
m
Nedei
65,5
20,5
14,0
rocht
rland
76,4
16,7
6,9
Leic
66,0
17,4
16,6
ien
Nooit bezocht
1 x bezocht
2x of vaker
95,5
2.4
2.1
90,4
4,6
5,0
96,7
1,2
2,0
90,4
5,5
4,1
DEN HAAG GPD
PETER VEENENDAAL
De huisarts speelt een centrale rol in de Ne
derlandse gezondheidszorg. Vrijwel alle
vormen van hulpverlening beginnen bij
hem of haar. De patiënt is dus tamelijk af
hankelijk van de medewerking van de arts.
Daarom is het goed dat een meerderheid
dik tevreden is over de zorg en aandacht
van de eigen arts, zoals blijkt uit de enquê
te.
Van de klachten waar de deelnemers aan
de enquête uit konden kiezen scoorde er
slechts één hoog: het wachten in de wacht
kamer (25 procent). Deze klacht was boven
dien de enige die vaker door mannen dan
door vrouwen werd genoemd. Blijkbaar is
voor hen tijd of ongeduld een groter pro
bleem dan voor vrouwen.
Van alle vrouwen meent 9 procent bij het
laatste bezoek 'niet serieus te zijn genomen'
door de huisarts, terwijl slechts 5,5 procent
van de mannen die klacht deelt. Verder
vindt 9 procent van de vrouwen dat het
consult te kort had geduurd. Bij de mannen
is dat 6,6 procent. Dit verschil in beoorde
ling is mogelijk te verklaren uit het feit dat
de meeste huisartsen mannen zijn.
Overigens nemen de klachten verhou
dingsgewijs toe naarmate het laatste bezoek
aan de huisarts recenter is geweest. Kenne
lijk worden de klachten weer snel vergeten.
Eén op de vijf mannen vindt dat vrouwen
slechts op aarde vertoeven om kinderen te
krijgen. Veel minder vrouwen, maar toch
nog één op de tien, zijn ook die mening
toegedaan. Verder heeft een op de tien
mensen met een baan zeer ernstige proble
men op het werk. Een nieuwe groep
wao'ers lijkt zich dus aan te dienen.
Dit zijn slechts enkele resultaten van de
grootscheepse enquête 'De Staat van het
Land' die in mei in deze krant (en veertien
andere dagbladen) verscheen. Vandaag ver
schijnt een serie artikelen over een onder
deel van de enquête: de Nederlander en
zijn gezondheid. En in de komende weken
volgt nog een flinke serie verhalen.
Ruim 35.000 krantelezers namen in het
pinksterweekeinde de moeite zich te bui
gen over de lijst met ruim honderd vragen
in hun krant. Hun antwoorden hebben zich
tot nu toe vertaald in één verhaal: op zater
dag 5 oktober werd aan de hand van de en
quêteresultaten een nauwgezet portret ge
schetst van de 'doorsnee-wao'er'.
Na vijf maanden pas de eerste verhalen
over de enquête in de krant: sommige le
zers lieten hun dagblad weten dat ze zich
niet aan de indruk konden onttrekken dat
de onderzoekers treuzelden met de verwer
king van de resultaten. De Leidse psycho
loog prof. René Diekstra (die samen met de
Rotterdamse econometrist prof. dr. Bernard
J. S. van Praag de leiding heeft over het
groepje onderzoekers) begrijpt de reactie
van de lezers, maar bestrijdt haar meteen.
„Er is juist verschrikkelijk hard gewerkt."
Diekstra schetst het traject dat de inge
vulde krantepagina's hebben afgelegd. „Ei
genlijk duurt het allemaal niet zo lang. Na
het verschijnen van de peiling in de kranten
hebben we ruim vier weken gewacht om de
lezers de tijd te geven de vragen te beant
woorden. Eind juni begon een Brits bedrijf,
dat enkele weken lang in ploegendienst
werkte, de miljoenen antwoorden op de 107
vragen in de computer op te slaan. Wat
daarbij extra veel tijd vergde, was het ver
werken van de vragen, waarop de lezers een
bedrag als antwoord moesten geven. On
dertussen voerden wij steekproeven uit om
na te gaan of er tot dusver fouten waren ge
maakt."
Eind augustus werd bij de onderzoekers
een computertape met de resultaten aange
leverd. Het onderzoekteam ging vervolgens
aan de slag met het 'schonen' van het be
stand: de fouten die de invullers hadden ge
maakt er uithalen. Diekstra: „We hebben de
zogeheten 'uitbijters' er uitgehaald: de
mensen die hun formulier slechts gedeelte
lijk of niet goed hadden ingevuld. Zo waren
die meldden dat ze last hadden
met de menstruatie. Ook hadden
zich verschreven bij het vermelden van hun
salaris. Er waren er bij die stelden dat ze 6
miljoen per jaar verdienden, terwijl uit de
rest van hun antwoorden bleek dat hun
jaarsalaris niet hoger was dan 60.000 gul
den."
Na het 'schonen' volgde het 'wegen' van
het bestand. Diekstra: „We moesten bekij
ken of de overgebleven 25.000 formulieren
representatief waren voor Nederland. Daar
voor moesten we de enquêteresultaten ver
gelijken met al bekende gegevens van on
der meer het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek. Dat gold voor de onderdelen gezins
grootte, leeftijd, provincies en politieke
voorkeur. Een tijdrovend proces, dat even
eens enkele weken in beslag nam. Vervol
gens moesten we analyses maken van de
verbanden tussen al die zaken die we on
derzoeken. Toch konden we niet lang daar
na de eerste resultaten over de wao'ers vrij
geven."
Wat Diekstra opviel is dat de enquête vrij
nauwkeurig door de lezers is ingevuld. „De
lezers verdienen een compliment. Een der
gelijk grote enquête vergt nogal wat van de
mensen. Maar het toch geringe aantal uit
vallers bewijst dat de lezers zich goed van
hun taak gekweten hebben."
Opleiding speelt belangrijke rol bij welbevinden mensen
Nederland voelt zich niet
gezond. We steken, popu
lair gezegd, niet zo lekker
in ons vel. Bijna de helft
van alle volwassen mannen
en meer dan de helft van
alle volwassen vrouwen
tobde de laatste drie
maanden voor het pink
sterweekeinde in meer of
mindere mate met de ge
zondheid. Bij 12 procent
van de mannen en bijna 18
procent van de vrouwen
waren de klachten zelfs
'nogal ernstig' of 'ernstig'.
MNHAAG.GW
PETtR VEENENDAAL
Dat blijkt uit de resultaten van
de enquête De Staat van het
Land, een nationaal onderzoek
waar tienduizenden lezers van
vijfden regionale dagbladen het
afgelopen vooijaar aan hebben
deelgenomen.
Volgens prof. René Diekstra,
psycholoog aan de Rijksuniver
siteit in Leiden en een van de
wetenschappelijk begeleiders
van het onderzoek, is er geen
reden om aan te nemen dat de
cijfers over het welbevinden van
de Nederlanders op dit moment
anders zouden zijn dan in de
drie maanden voor de enquête.
„Doordat de gegevens zijn 'ge
schoond' en 'gewogen' is het
onderzoek bovendien represen
tatief voor de Nederlandse be
volking te noemen", aldus
Diekstra.
Dat vrouwen relatief meer
problemen met de gezondheid
hebben dan mannen was be
kend. Opmerkelijk is wel dat uit
deze enquête blijkt dat dit ver
schil van ongeveer 10 procent in
alle leeftijdsgroepen -blijft be
staan. Ook opvallend zijn de re
gionale verschillen die uit het
onderzoek naar voren komen.
Zo lijkt de mannelijke bevolking
in de regio's Zuid-Limburg en
Rotterdam beduidend meer ge
zondheidsklachten te hebben
dan elders in het land.
Diekstra: „Die gebieden
springen er duidelijk uit. Een
verklaring heb ik daar op dit
moment niet voor. Daarvoor
zouden we meer analyses moe
ten doen. Wellicht heeft het iets
te maken met de aanwezigheid
van bepaalde industrieën in die
gebieden. We zien wel dat het
aantal ernstige klachten in meer
landelijke gebieden, zoals de
noordelijke provincies, wat la
ger ligt."
Huisarts
Wat doen al die zich ziek voe
lende landgenoten met hun
klachten? Ze gaan allereerst
massaal naar de huisarts. Zestig
procent van de mannen en ze
ventig procent van de vrouwen
nam in de drie maanden voor
Pinksteren ten minste één keer
plaats in de wachtkamer van
Zes op de tien mannelijke en zeven op de tien vrouwelijke Nederlanders kwam in de drie maanden voor Pink
steren tenminste één keer voor een consult bij de huisarts. foto dijkstra
hun huisarts. Dat zijn enkele
miljoenen doktersbezoeken per
maand.
In dezelfde periode ging bo
vendien 30 procent van de
mannen en 35 procent van de
vrouwen voor een consult naar
de specialist. Acht procent van
de landgenoten werd het afge
lopen jaar voor korte of langere
tijd opgenomen in een zieken
huis. Ter vergelijking: volgens
het Centraal Bureau voor de
Statistiek riep 72,2 procent van
alle Nederlanders in 1988 ten
minste één keer de hulp van de
huisarts in, 37,3 procent de hulp
van een specialist en werd 6,9
procent in ziekenhuis opgeno-
„Hoewel de gegevens niet di
rect te vergelijken zijn, wijzen
de cijfers van deze enquête op
een verdere stijging van de me
dische consumptie in de afgelo
pen jaren", aldus Diekstra. „En
dan hebben we het nog niet
eens over de alternatieve gene
zers."
Alternatieven
Want ook de strijkers, gebeds
genezers, kruidendokters,
iriscopisten, hypnotiseurs en al
le andere alternatieve kwalen-
verlossers kunnen zich verheu
gen in een grote belangstelling.
Bijna 5 procent van alle volwas
sen mannen en 10 procent van
de volwassen vrouwen zocht in
de drie maanden voor het on
derzoek ten minste één keer
heil in het alternatieve circuit
Opmerkelijke uitschieters:
Overijsselse mannen en Noord
hollandse vrouwen geloven
kennelijk sterk in de alternatie
ve aanpak. Maar onder Bra
bantse mannen en Haagse
vrouwen kunnen de ongediplo
meerde genezers nog wel wat
zieltjes winnen.
Als de bezoeken aan huisarts,
specialist en alternatieve gene
zer worden opgeteld bij die aan
psycholoog (3,2 procent) of
Riagg (3,5 procent) blijkt dat
twee op de drie mannen in de
onderzoekperiode een hulpver
lener heeft bezocht. Bij vrouwen
was de hulpvraag nog hoger:
vier op elke vijf. Overigens zit
ten daarbij ook de mensen die
voor een ander hulp vroegen,
bij voorbeeld een moeder die
met haar kind naar de dokter
ging-
Ongelijk verdeeld
Eén categorie landgenoten
heeft beduidend minder aanlei
ding tot een beroep op de me
dische hulpverlening: de hoger
opgeleiden. Uit het onderzoek
blijkt dat er een direct en regel
matig verband bestaat tussen
afgemaakte opleidingen en ge
zondheid. Dat verband komt in
alle leeftijdscategorieën en bij
beide seksen even duidelijk
naar voren.
Zo hadden de ondervraagden
met alleen een voltooide lagere
school- of lbo-opleiding in de
drie maanden voor de enquête
bijna twee keer zo veel ernstige
natuurlijk niet. Maar als je
leiding beschouwt als
DE STAAT VAN HET LAND...
HEEFT U DE AFGELOPEN 3 MAANDEN:
PROBLEMEN GEHAD MET UW GEZONDHEID
ONZE GEZONDHEID
V,
2xol meer
WAT WAREN VEEL VOORKOMENDE KLACHTEN IN HET AFGELOPEN JAAR
£3 mannen vrouwen
WA T VOND U HET VERVELENDST BIJ UW LAATSTE BEZOEK AAN DE HUISARTS 7
mannen vrouwen
Wachten In de wachtkamer 26,1% 215%
Ik vond dat Ik niet serieus werd genomen s,S% 9,1%
Het consult duurde te kort e,6% 8,9
Bren:GPD-«nqulta V» stMt «in hal Un<f 1991
COPDMognpW
PETER VEENENDAAL
Bewegen moet, bewegen is goed. Daar zijn
de Nederlanders zo langzamerhand wel van
doordrongen. We wandelen, joggen, tennis
sen of voetballen wat af, met z'n allen. Zelfs
rolstoelen hebben tegenwoordig sportwie-
len. Maar levert al dat zweten een tastbare
bijdrage aan onze gezondheid?
Wandelen volgens recente publikaties
net zo gezond als joggen is een populair
tijdverdrijf voor de helft van de Nederlandse
bevolking, met een lichte nadruk op de 55-
plusgroep. Vrijwel dezelfde cijfers zijn van
toepassing op het oerhollandse fietsen.
Het uit Amerika overgewaaide aerobics
(in alle varianten) wordt regelmatig met
verve bedreven door 15 procent van de
vrouwen en 2 procent van de mannen.
Mannen joggen daarentegen weer aanzien
lijk meer dan vrouwen (18 tegen 9 procent).
Bij zwemmen liggen de vrouwen weer op
kop (22 tegen 15 procent). Vooral de oudere
vrouw trekt graag een baantje door het
chloor.
Relatief nieuw in Nederland zijn de 'elite-
sporten' tennis, golf en squash. Toch han
teert al 1 op de 10 volwassen Nederlanders
regelmatig racket of club. Bij de oudste leef
tijdscategorie is dat nog altijd 1 op 20.
De laatste tak van gezonde individuele
activiteiten die in dit overzicht thuishoort is
die van yoga en transcendente meditatie.
Niet omdat zich zo veel mannen met deze
diepere oosterse gymnastiek bezighouden
(3 procent), maar vooral om de populariteit
onder vrouwen: gemiddeld 1 op de 10 vrou
wen beweegt en mediteert regelmatig,
vooral de ouderen.
En helpt het? ja hoor, we zweten niet
voor niets. Van alle volwassenen die regel
matig aan sport doen zegt 53 procent het
afgelopen jaar nooit gezondheidsklachten
te hebben gehad. Dat is 5 procent meer dan
de mensen die geen of weinig beweging
krijgen. Omgekeerd is het percentage van
mensen met ernstige klachten 5 procent
hoger onder niet-sporters.
De verschillen worden pas spectaculair
als we de groep van 55 jaar en ouder apart
bekijken. Het percentage oudere sporters
dat in het jaar voor de peiling niets man
keerde is 10 procent hoger dan onder de
niet-sporters. En omgekeerd: De groep ou
deren met ernstige klachten is bij de niet-
sporters 13 procent groter dan bij de spor
ters. Ook slaapproblemen komen onder
sporters aanzienlijk minder voor.
klachten als de ondervraagden
die een studie aan hogeschool
of universiteit hadden afge
maakt.
Dat betekent overigens niet
dat een zware studie bescher
ming biedt tegen allerlei ziek
ten. Diekstra: „Nee, zo ligt het
indi
catie van sociaal-economische
welstand is het verband ver
klaarbaar. Met meer geld kun je
beter leven. Verder kunnen ho
ger opgeleiden beter gebruik
maken van alle informatie die
over gezondheid wordt ver
spreid, wat kan leiden tot ge
zonder gedrag.
Ook het feit dat hoger opge
leiden vaak kinderen zijn van
mensen met een hogere oplei
ding speelt een rol. De opvoe
ding van die ouders is meer ge
richt op gezondheidsbevorde
rend gedrag. Nog een factor die
meespeelt, is dat hoger opgelei
den gemakkelijker, meer op
voet van gelijkwaardigheid kun
nen communiceren met hun
arts of specialist, waardoor ze
hun klachten eerder en beter
verwoorden. Het is dus een
complex van factoren."
„Dat er een dergelijk verband
bestond was bekend. Maar het
opmerkelijke van dit onderzoek
is dat het laat zien dat het in alle
hoeken en gaten van de samen
leving wordt gevonden: gezond-
oFNHAAc.GPo nezers spelen in de psychische hulpverle
ning een bescheiden rol: 1 op de 20 vrou
wen zocht ooit soelaas bij een 'altemapeut',
twee keer zo veel als het manvolk dat deed.
De therapeutische rol van de geestelijke is
nog bescheidener: slechts 2 procent van de
mannen en 3 procent van de vrouwen
wendde zich ooit met psychische proble
men tot dominee, priester, rabbi of imam.
Uit het onderzoek blijkt verder dat het
percentage mensen met psychische nood in
de diverse regio's nauwelijks verschilt. Wel
opmerkelijk is het verschil tussen de drie
onderzochte leeftijdscategorieën: de mid
delbare groep (35 t/m 54 jaar) zocht aan
zienlijk vaker hulp dan de groep van 18 t/m
34 jaar en die van 55 jaar en ouder.
PETER VEENENDAAL
De psychische nood in Nederland is, zoals
in de meeste hectische westerse samenle
vingen, relatief hoog. Instellingen als de
Riaggs, de regionale instellingen voor gees
telijke volksgezondheid, klagen al jaren dat
ze de werkdruk niet meer aankunnen. De
wachtlijsten groeien. Wat doet de landge
noot in acute geestelijke nood?
Ongeveer een half procent van de onder
vraagden 1 op de 200) raakte het afgelopen
jaar zo in geestelijke problemen dat opna
me in een psychiatrisch ziekenhuis noodza
kelijk was. Daarbij zaten relatief veel vrou
wen uit de groep van 18 tot 35 jaar.
De huisarts blijkt voor velen ook de eerst
aangewezene bij psychische hulpverlening,
al was het
Een kwart
doorverwijzing
art van alle vol
li
procent van alle vol
ooit psychische huif
bij de eigen dokter.
Een op de 40 man
nen en een op de 2i
vrouwen klopte in dt
drie maanden vooi
Pinksteren bij een par
ticulier psycholoog
aan. Dat zijn vrijwe
dezelfde cijfers als bi
het beroep dat op d<
Riaggs wordt gedaan
Kennelijk vinden veler
de wachtlijsten van d<
Riaggs te lang en gaa
men al of niet op ei
gen kosten op zoel
naar een 'eigen' thera
peut.
De alternatieve ge
HEEFT U DE LAATSTE3 MAANDEN PROBLEMEN GEHAD
MET UW GEZONDHEID EN WAT IS UW OPLEIDING
53
48
