ö-;:;
Schoorstenen,
overal
schoorstenen
ZATERDAGS
ZATERDAG 26 OKTOBER T99T
BIJVOEGSEL
jt
ww-w -»»■ -
:-
v - •ly.ifc.iiUt.
i,
De brand die vorige week
zondag een luxe woonwijk
van het Californische Oak
ton en een stuk van de
aangrenzende stad Berke
ley verwoestte is een van de
grootste rampen die de
Verenigde Staten ooit heb
ben getroffen. De schade
bedraagt miljarden dol
lars. Henk Dam wandelde
door het getroffen gebied,
een post-nucleair land
schap vol dode bomen en
schoorstenen.
Vooral schoorstenen.
De meeste huizen in Oakton waren van hout. Vandaar dat alleen de stenen schoorstenen nog overeind staan.
Een rij uitgebrande auto's in wat tot voor kort garages waren. Van de huizen eromheen is niets
oby! Johnny!".
I Steve roept z'n
katten. Om beter
overzicht te hebben staat hij op
een monumentale trap. Een trap
die nergens naar toe gaat, want
het huis erachter is verdwenen.
„Dit is alles wat is overgebleven",
wijst Steve. „Het was een half
miljoen waard." In de zwartge
blakerde rommel ligjt een water
ketel. Alleen de schoorsteen staat
er nog.
De advocaat laat wat spullen
zien die hij uit de puinhoop heeft
gevist. Een half verbrand toetsen
bord van een compu ter, een paar
rode tegeltjes („uit de badka
mer"), en een klompje metaal
met draden waarvan Steve denkt
dat het de versnelling van zijn ra
cefiets is.
„Meer heb ik niet kunnen vin
den", zegt hij, zonder veel emo
tie. „Maar ik leef tenminste nog.
Ik kon het vuur zien aankomen.
Ik ben in m'n auto gestapt, en
omdat ik dicht bij de uitvalsweg
zit was ik zo weg." Hij is even stil.
„Maar m'n katten, dat vind ik
echt erg. I loi>ed those guys. Ze
waren buiten, ik kon ze piet mee
nemen." Hij is al twee dagen aan
het zoeken. .Andere mensen vin
den ook nog steeds huisdieren,
dus waarom ik niet? To-o-o-by!
Jo-o-ohnny!".
Niets beweegt in het ver
schroeide gras. Het is stil, op het
geluid van helikopters na die
hoog boven de zwart verbrande
heuvels hun coördinerende werk
doen.
Even verderop staat een man naar een uit
gebrande auto te kijken. Hij is voor het eerst
sinds de brand van een week geleden weer
bij z'n huis. „Dit is mijn auto. Dit is mijn rode
auto. Dit is mijn Mustang van 1965", zegt hij
met tranen in de ogen.
Hij vertelt dat hij sinds 1972 in dit stuk van
Oakton heeft gewoond. Zijn huis is totaal
verwoest. „Zie je die grote pot daar?", vertelt
hij. „Daar stond de citroenboom. En dat
moet de oven zijn." Hij wijst in de richting
van een geelachtige, verwrongen hoop me
taal. „En daar was onze slaapkamer." Z'n
arm zakt. „Je wordt er ziek van", zegt hij
zachtjes.
SCHOORSTENEN
De Grote Brand van Oakton kostte volgens de len kistje. „Maar de echt waardevolle spullen
meest recente telling 24 mensen het leven moeten hier nog zitten".
Wat begon als een klein brandje groeide uit tot een alles/vernietigend inferno. De droge, hete wind joeg het vuur in ijltempo over de Heuvels van Oakton.
buiten verbrand, de banden zijn gesmolten.
In één van de auto's, de deuren wijd open,
staaf een kooi met een verbrand dier. „Een
konijn", zegt een voorbijlopende brandweer
man, als hij me ziet kijken.
Overal een scherpe brandstank. Overal do
de eucalyptusbomen. Overal verwoesting. De
toeschouwer probeert vergelijkingen te ma
ken. Rotterdam van na het bombardement.
Warschau. Hiroshima.
Halfverscholen achter een paar zwart ge-
blakderde bosjes zit een vrouw van een jaar
of vijftig op haar hurken. Met haar blote han
den graaft ze door de laag houtskool die eens
haar huis was. „Dit was de badkamer. Daar
had ik m'n juwelen verstopt, tegen diefstal. Ik
heb al wat gevonden". Ze wijst op c
van Oakton was de aardbeving van twee jaar
geleden, met z'n dikke twee miljard dollar
schade, gering. Datzelfde geldt voor de legen
darische Grote Brand van 1871 die de bin
nenstad van Chicago verwoestte en voor 1,8
miljard dollar schade opleverde.
Wie zich afvraagt hoe het zover heeft kun
nen komen, wordt snel duidelijk dat het de
cor voor de ramp als het ware al klaar stond.
Het wachten was alleen op het moment
waarop het drama kon beginnen. De om
standigheden voor een rampzalige brand wa
ren ideaal.
kurk-
in het uiterste zuiden, zijn kurk
droog.
Een tweede factor die meespeelt, is dat
met name de rijkere inwoners van Califomië
meer en meer de grote steden hebben verla
ten om zich in de heuvels daarbuiten te vesti
gen. Zeven miljoen mensen, bijna een kwart
van de totale bevolking van Califomië, woont
momenteel buiten de stad. Het is er rustiger
en het uitzicht is mooier.
Oakton bijvoorbeeld. Je kan er de baai van
San Francisco zien liggen, er is zicht op de
onovertroffen mooie skyline van San Francis-
(25 worden nog steeds vermist) en verwoest
te 2000 huizen en 900 apartementen. De
schade bedraagt meer dan vijf miljard dollar.
Een wandeling door het getroffen gebied
maakt pas goed duidelijk hoe vreselijk het
vuur tekeer is gegaan. Huis na huis is door de
brand verzwolgen. Alleen de schoorstenen
staan er vaak nog. Sommige straten zijn ver
anderd in een post-nucleair landschap vol
dode bomen en priemende schoorstenen.
Langs Charing Cross Road staan de resten
van enkele tientallen auto's In een verstilde
file. Ze zijn achtergelaten door hun eigenaars,
die niet konden doorrijden toen het vuur na
derde. De wagens zijn van binnen en van
Inwoners Oakton scharrelen verbijsterd
in de as van hun huizen
DROOGTE
De brand die een groot deel van een luxe
woonwijk van het Californische Oakton en
een stuk van de aangrenzende universiteits
stad Berkeley verwoestte, is één van de groot
ste rampen die het moderne Amerika ooit
heeft getroffen. Dat is deze week gaandeweg gje leefbaar is.
Om te beginnen wordt Califomië sinds
1986 geteisterd door een grote droogte. Ove
rigens is Califomië ook in z'n goede jaren be
hoorlijk droog. Want uiteindelijk is de Golden
State niet veel meer dan een woestijn die
dankzij groot menselijk vernuft en veel ener-
wel duidelijk geworden. Zeker
geld. Met een voorlopig geschatte schade van
5 miljard dollar komt de brand zelfs in de
buurt van de grote aardbeving die San Fran
cisco in 1906 trof. Toen bedroeg de schade
5,6 miljard dollar.
Vergeleken met de schade van de brand
Maar de laatste vijf jaar is zelfs het kleine
beetje neerslag dat Califomië mocht ver
wachten, ver onder de maat gebleven. Het
grondwaterpeil is gezakt, water moet van
steeds verder via speciale kanalen worden
aangevoerd, en hele streken, van het gebied
ten noorden van San Francisco tot San Diego
co en zelfs de beroemde Golden Gate brug.
De prijzen van de huizen waren er ook naar.
De vyaarde van de nu getroffen huizen liep
uiteen van 400.000 dollar tot maar liefst twee
miljoen dollar.
BRANDGEVAARLIJK
Maar het heuvelgebied is behalve mooi ook
brandgevaarlijk. Vuur dat in een vallei ont
staat. kan in recordtempo naar boven racen,
alles op z'n pad verwoestend. De omstandig
heden in Oakton waren ideaal voor een
brand. Het was er niet alleen droog, maar de
bewoners van de wijk maakten hun woon
omgeving nog eens extra gevaar
lijk. Ze plantten bijvoorbeeld eu
calyptusbomen om de dorre
heuvels er wat groener uit te la
ten zien. De eucalyptusboom is
afkomstig uit Australië, heeft de
charme dat ze ook bij grote
droogte haar bladeren niet ver
liest, maar is tevens zo brand
baar als een fakkel.
Om hun huis wat meer te laten
samensmelten met de
brachten ook veel eigenaren van
hout gemaakte dakbedekking
Daarmee werd hun huizen
nog brandbaarder dan ze toch al
De meeste Amerikaanse
eensgezinswoningen zijn ge
maakt van houten staketsels die
zijn opgevuld met dubbele pla
ten hardboard. Dat verklaart
waarom van veel verbrande hui
zen alleen de (stenen) schoor
steen overbleef.
Zo lagen de ingrediënten voor
ramp klaar, toen de brand-
Oakton op zaterdag
telefoontje binnenkreeg dat
er gras en wat struikgewas
brandde op een veldje midden in
de woonwijk. De brandweer ruk
te uit en bluste de brand. Of lie
ver gezegd: ze bluste de brand
gedeeltelijk. Want onder de op
pervlakte smeulde het vuur nog
wat na. De brandweerlieden hiel
den het echter voor gezien, want
volgens hen was de zaak onder
controle. Ze lieten wat slangen
achter om de volgende dag definitief alle 'hot
spots' te doven.
Dat bleek een grote vergissing. Want toen
een groepje brandweerlieden de volgende
dag terugkeerde, waren de omstandigheden
totaal veranderd. Er waaide een harde, droge,
hete wind vanuit het oosten. De temperatuur
bedroeg 30 graden Celsius. De vochtigheid
van de lucht was maar 8 procent. Ideaal weer
voor een lekkere brand. De nagloeiende plek
ken op het veld waren weer gaan branden, en
dankzij de wind greep het vuur snel om zich
heen.
GEEN ALARM
De brandweermannen deden wat ze konden,
maar al gauw was er geen houden meer aan.
Struiken vlogen in brand, bomen explodeer
den zo ongeveer en de eerste huizen werden
door de vlammen gegrepen. Het vuur ver
spreidde zich razendsnel.
Toen maakte de brandweer van Oakton
een tweede fout. Er werd niet meteen groot
alarm geslagen. Advocaat Steve: „Ik zag de
eerste rook om een uur of elf. Maar pas om
twaalf uur hoorde ik de sirenes van de brand
weer loeien."
Bij het blussen bleek een aantal waterre
servoirs droog te staan, fout nummer drie.
Het vuur vrat elektriciteitspalen aan. Zo viel
in grote delen van de wijk de stroom uit. Ook
pompen van de brandweer deden het niet
meer. Dat was fout nummer vier. Steve:
„Waarom hadden ze geen nood-generatoren
FOTO* MP
bij zich? Op dit soort dingen moeten ze toch
rekenen?"
Maar zelfs rekening houdend met dit soort
nselijke tekortkomingen moet worden ge
zegd dat niets of niemand de brand meer on
der controle had kunnen krijgen. Het zuur-
stof vretende vuur creëerde z'n eigen wind
brandende bladeren en tak
ken werden weggeblazen. Het vuur waaierde
overal de heuvels op.
Sommige mensen hadden geluk. Hun huis
werd gespaard omdat het net ver genoeg van
de brandende struiken en bomen af stond.
Anderen vochten voor hun huis, en wonnen.
David en Marion Wilson bijvoorbeeld. Zij
weigerden op de aanmaningen van de politie
in te gaan en bleven bij hun huis toen het
vuur eraan kwam. David zaagde met
tingzaag de struiken in de buurt van zijn huis
weg. Marion klom met een tuinslang op het
houten dak en hield het nat. Toen het
was genaderd, sloeg David elke vonk uit die
hij uit de lucht zaR vallen. Het huis
Wilsons staat er nog, als enige van hun straat
CLAIMS
Inmiddels is de brand geblust. Het woord is
nu aan de verzekeringsmaatschappijen die
een flinke aderlating zullen ondergaan. Twee
jaar geleden verloren ze al flink geld door de
aardbeving van San Francisco. Het verlies is
deze keer nog veel groter, want
en duurdere huizen vernield.
Verder zullen veel rijke gedupeerden hoge
claims indienen voor verloren gegane schat
ten. In het huis van de kunstverzamelaars
Walter Nelson-Rees en James Coran bijvoor
beeld bevonden zich 800 schilderijen met
een geschatte totale waarde van 45 miljoen
dollar. Alles is verbrand.
Verzekeringsgeld zal veel kunnen vergoe
den. Er zijn ook zaken die niet kunnen wor
den vergoed. In een van de opvangcentra van
het Rode Kruis loop ik Alice Mart dia tegen
het lijf. Ze vertelt dat ze op de dag van de
brand alleen nog de tijd had om haar bijbel
te pakken, wat papieren, fotoalbums en me
dicijnen. Ze lijkt opgewekt, tot ze zich haar
collectie grammofoonplaten herinnert. Dan
stokt haar stem. „M'n platen, m'n platen. Ik
heb er gewoon niet aan gedacht ze mee te
nemen", stamelt ze.
Clara Ree heeft een ander verhaal. Ze ver
telt hoe zij en haar man snel wegreden toen
ze de vlammen zagen aankomen. Een paar
kilometer verderop, boven op een heuvel die
over hun straat uitkeek, stopten ze. „Ik had
onze tuin Japans ingericht. We konden op (je
heuvel zien hoe het vuur m'n bloemen en
pijnbomen verbrandde. Dat vond ik nog het
ergste van alles. Ik heb vijftien jaar over die
tuin gedaan", zegt ze.
Maar nu wil Clara Ree daar niet meer aan
denken. „Ik probeer sterk te zijn." Ze piekert
nog het meest over haar 14-jarige zoon Peter.
De jongen was elders toen de brand woedde.
Hij heeft ook het verwoeste huis nog niet ge
zien. Clara: „Hij is zo raar vrolijk. Hij heeft op
tv gezien wat er is gebeurd. Het lijkt wel of hij
denkt dat het allemaal een film is, dat het
niet echt is." Ze schudt haar hoofd. „Hij zal
het moeilijk krijgen, ais we hem straks het
huis laten zien."
