Kunst
vidre
,Deze opera is meer dan een sprookje'
Cultureel erfgoed
ernstig in verval
Rijnders en Habbema:
fusie is bezuiniging
Orkest wervelend, solist langzaam Stemmen die wondermooi kleuren
I
Zaterdag 26 oktober 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNGA Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: PIET KOOREMAN
13
Spiegelwanden
Spiegels op maat GLAS EN SPIEGELS
Spiegels met lijst
Glazen meubelen
Vitrines
Tafels volgens model Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit eigen atelier Telefoon 071 - 21 80 55
DE NEDERLANDSE mediakunst-ten
toonstelling .Imago, Fin-de-Siècle in
Dutch Contemporary Art' zal te zien
zijn op de Wereldtentoonstelling Ex-
po'92, in april 1992 in Sevilla.
NIEUWSLIJN
Lezing over interieurs Rapenburg
LEIDEN In samenwerking met de Vereniging Oud Leiden is
er op dinsdag 29 oktober in Stedelijk Museum De Lakenhal een
lezing van prod.dr. C.W. Eock over de aspecten van interieurs
aan het Rapenburg.
Vooral in de verfraaiing van het interieur - het snijwerk op de
wanden en schoorstenen, de beschildering van de balkenpla-
fonds, later vervangen door luchtiger stucwerk, de bekleding van
de wanden met goudleer of geschilderde behangsels, leefde men
zich in de loop der eeuwen uit. Zij weerspiegelen de status van
de eigenaars. De lezing begint om 20.15 uur.
Michel van der Plas over Gezelle
HOOFDDORP - De auteur Michel van der Plas is dinsdag 29 ok
tober te gast tijdens een letterenavond in theater Het Oude
Raadhuis in Hoofddorp. Recent van hem verscheen een biogra
fie over de dichter Guido Gezelle, die hem een nominatie voor
de AKO Literatuurprijs opleverde. De avond in Hoofddorp zal
Gezelle als centraal thema hebben. Aanvang: 20.30 uur.
Low-Down Chili treedt op
VOORHOUT De Voorhoutse formatie Low-Down Chili treedt
vanavond op in 't Jok in Voorhout. Vanaf acht uur is de zaal
open.
Concert Capella pro Cantibus
OEGSTGEEST Cappella pro Cantibus, het Oegstgeester koor,
geeft vanavond een concert in de Groene Kerk in Oegstgeest.
Uitgevoerd worden o.a. een mis van Haydn, een motet van Bach
en de 'Fenural Sentences' van Henry Purcell. Aanvang kwart
over acht. Toegang 12,50.
Ook Alkmaar
en Groningen
verbieden
rookreclame
De directeur van de Stads
schouwburg in Groningen
heeft, in navolging van de Leid-
se schouwburgdirecteur, de op
voering verboden van de live
reclame voor een sigaretten
merk, voorafgaand aan de mu
sical Funny Girl. Ook het Alk-
maarse theater De Vest heeft la
ten weten tabaksreclame op het
toneel te zullen verbieden. Siga-
rettenfabrikant Philip Morris,
die de musical met een half mil
joen gulden sponsort, weigert
vooralsnog de live-commercial
helemaal uit de theaters terug te
trekken.
Na de vijf voorstellingen in
Leiden is de musical, vanaf gis
teravond, in de Stadsschouw
burg in Groningen te zien. Di
recteur J. van Veen zegt op zich
geen tegenstander te zijn van
kunstsponsoring maar meent
dat met een commercial op het
toneel een grens wordt over
schreden. „Het is puur reclame
Het spotje waar het in de schouwburg allemaal om draait: een acteur betreedt het toneel en steekt een sigaret op, waarop het merk naar beneden komt.
en heeft niets meer met sponso
ring te maken", aldus Van Veen.
Volgens impresario J. Senf
wisten de theaterdirecties voor
af waar ze aan toe waren met de
sponsor. De Groningse theater
directeur ondersteunt evenwel
het betoog van zijn Leidse colle
ga die heeft gezegd dat de live
commercial, op 4 oktober voor
het eerst te zien bij de première
van Funny Girl, een volslagen
verrassing was voor de schouw
burgen.
Van Veen heeft zijn mening
tot gisteren voor zich gehouden den Ende, impresario Senf. de
om de sponsor gelegenheid te sponsor en de theaterdirecties
bieden een standpunt te bepa- zijn er echter niet in geslaagd
len. De afgelopen dagen is druk een oplossing voor het conclict
overleg gevoerd. Producent Van te vinden.
Beheer en onderhoud van het
culturele erfgoed van Nederland
staan ernstig onder druk. Er is
meer dan een miljard gulden
nodig om achterstallig onder
houd geheel weg te werken.
Omdat dat geld er niet is, zullen
scherpe keuzen gemaakt moe
ten worden. Cultuurminister
d'Ancona schrijft dit in een aan
vraag om advies over het nieu
we kunstenplan dat volgend
jaar verschijnt. Alleen al de ach
terstanden in beheer en behoud
bij de rijksmusea bedragen f 400
miljoen. De rijksarchieven kam
pen met verzuring van papieren
documenten. Van de 158 kilo
meter archieven die het rijk be
waart, wordt 51 procent door
verzuring aangetast.
De gebouwen waarin de mu
sea en en archieven zijn gehuis
vest, verkeren vaak in slechte
staat. Het achterstallig onder
houd van klimaatregelappara-
tuur wordt geschat op f 110 mil
joen. Hierdoor gaan de collec
ties versneld achteruit. Ook de
monumentenzorg ziet zich ge
confronteerd met versneld ver
val van monumenten door ver
zuring en luchtvervuiling. Het
nijpend gebrek aan geld wordt
nog eens verergerd door de
noodzaak 18.000 monumenten
van jongere bouwkunst aan de
monumentenlijst toe te voegen.
Begin dit jaar heeft de minister
nog f 40 miljoen extra uitgetrok
ken voor vooral cultuurbehoud.
Inmiddels is daar alweer f4.5
miljoen op bezuinigd. Ook heeft
de minister haar bijdrage aan
de monumentenzorg in het ka
der van de stadsvernieuwing
(jaarlijks f26 miljoen), stopge-
Stadsschouwburgdirecteur Cox
Habbema en artistiek leider Ge-
rardjan Rijnders van Toneel
groep Amsterdam beschouwen
het voorstel voor een fusie tus
sen de Stadsschouwburg en het
toneelgezelschap vooral als ex
cuus voor een nieuwe bezuini
gingsronde. Habbema en Rijn
ders zeiden dit tijdens een de
bat over het Amsterdamse Kun
stenplan voor de periode 1993-
19%. De raadscommissie cul
tuur van Amsterdam had een
aantal betrokkenen uit de
kunstwereld uitgenodigd voor
een inventarisatie van stand
punten over vijf onderdelen van
het concept-Kunstenplan van
cultuurwethouder Baak.
Het meest in het oog sprin
gende punt uit het plan-Baak is
de fusie tussen de twee beheer
ders van de Stadsschouwburg,
waarna de artistieke invulling
van het programma voortaan
moet gebeuren onder leiding
van een intendant. Habbema en
Rijnders zitten elkaar nu voort
durend in de weg.
Rijnders benadrukte opnieuw
dat hij het liefst een nieuw thea
ter wil in de oude gasfabriek in
Amsterdam-West omdat de 19e
zaal van de Stads
schouwburg te weinig artistieke
mogelijkheden biedt. Ook Hab
bema herhaalde haar standpunt
dat de gemeente vijf jaar gele
den zelf het huidige probleem
heeft geschapen door na de op
heffing van het Publiekstheater
te kiezen voor een gescheiden
verantwoordelijkheid onder één
dak. „We zijn nu dus aan het
herkauwen."
Baak ontkende overigens stel
lig dat haar voorstel vooral is
bedoeld om te kunnen bezuini
gen. Verder zorgden alleen
Rijksmuseum-directeur Van Os
en Steve Austen van The Felix
Mentis Foundation tijdens het
debat voor enig vuurwerk. Van
Os twijfelde sterk aan de haal
baarheid van een nieuw cultu
reel centrum aan de IJ-oevers
zoals Baak zich dat voorstelt.
Austen stelde daar tegenover
dat de Amsterdamse podium
kunsten juist veel behoefte heb
ben aan extra vierkante meters.
De raadscommissie onthield
zich tijdens het debat van in
houdelijk commentaar op het
concept-Kunstenplan. Daarvoor
is volgende week donderdag
een extra commissievergade
ring gepland.
RECENSIE MONICA SCHIKS
Concert door het Residentie Orkest o.l.v.
Jonas Alexa. Werken van Rachmaninoff,
Dvorak en Smetana. Solist: Nikolai Lu-
ganski- piano. Gehoord: 25 oktober
Stadsgehoorzaal
Leiden
In de negentiende eeuw ont
stonden in verschillende Eu-
ropese landen nationale mu-
ziekstijlen die zich probeerden
I te onttrekken aan de alles over-
heersende invloed van de West-
I europese, voornamelijk Duitse
cuhuurmuziek: muziek zoals
I die was geschreven door
Beethoven, Schubert, Schu
mann en Brahms. Onderwer
pen van nationaal belang wer
den gekozen voor opera's en
symfonische gedichten. In com
posities doken her en der melo
dieën en ritmes uit de volksmu-
I ziek op.
Bedrich Smetana (1824-84)
en Antonin Dvorék (1841-1904)
waren de belangrijkste Tsjechi
sche componisten. Bij de titel
'Slavisch dansen' zien we de
beentjes al van de vloer en de
rokken wervelen. Toch is dat
maar zéér ten dele het geval
met de gelijknamige compositie
van Dvorék. Wervelend en mee
slepend kon de uitvoering on
der de Litouwse dirigent Jonas
Alexa zeker genoemd worden.
Hetzelfde geldt voor de Polka en
de Galop van Smetana. Opge
wekte muziek waar je een heel
regiment mee aan het dansen
krijgt.
Ook in Rusland heerste tegen
het einde van de negentiende
eeuw een nationale muziekbe
weging. waartoe bekende com
ponisten als Moessorgski en
Rimsky-Korsakof behoorden.
Rachmaninoff (1873- 1943), die
zichzelf 'Russisch componist'
noemde, werd door de bewe
ging gewogen en te licht bevon
den. Twijfels aan zichzelf wer
den daardoor zodanig versterkt,
dat hij voor zijn depressies psy
chiatrische hulp zocht.
Zijn tweede pianoconcert, uit
deze periode, kan men nu niet
direct een schoolvoorbeeld van
gelukkige en vrolijke muziek
noemen. Het is doortrokken
van zwaarmoedige, zeer emo
tionele melodieën. De uitvoe
ring door de jonge Russische
pianist Nikolai Luganski liet
daar jammer genoeg niet veel
van doorschemeren. De drama
tische, inleidende akkoorden
misten door het zeer langzame
tempo alle spanning. De mee
slepende melodieën werden sec
gebracht, zodat de toehoorders
toch niet datgene kregen waar
voor ze gekomen waren.
MUZIEK
RECENSIE UDY VAN DER SPEK
Mozart concert door het Chr Oratorium
koor "Excelsior" o.l.v Sytze Stel, m m v.
Elena Vink - sopraan, Fiekojan Hoolboom
- sopraan, Nico van der Meel - tenor en
het Ned Radio orkest. Gehoord 25/10
Geref Kerk
Nieuw Vennep
„Er is een afwisselend pro
gramma samengesteld, met be
kende en zelden te beluisteren
werken", zo staat er in het voor
woord. 'Eine kleine Nachtmu-
sik' waarmee het Mozartpro-
gramma van het Chr. Oratori
umkoor Excelsior begon, al
thans waarmee het Ned. Radio
Orkest begon, behoort tot cate
gorie één, maar Ook de drie vol
gende werken voor koor en or
kest, Laudate Dominum. te De-
um en Exsultate Jubilate, zijn
her en der te beluisteren.
In de Nachtmusik waren de
celli goed op streek, zo goed
zelfs dat ze bijna gingen over
heersen. Maar eigenlijk was het
programma voor de pauze, hoe
mooi ook, niet veel meer dan de
opmaat voor het imposante
'Davidde penitente', een schit
terende aangepaste kantate
voor twee sopranen, tenor, koor
en orkest.
Het orkest speelde zeer be
trouwbaar en heel vast. aange
voerd door dé eerste violist. De
orkestpartij was dan ook vol
waardig aanwezig met prachti
ge polyfone stukken en sterke
strijkerspassages, zoals in het
'se vuoi puniscimi' voor koor I
en II. Hoogtepunt in di' vroege
Mozartiaanse werk was het trio
(sopraan I en II en tenor) Tutte
le mie speranze' waarin met
stralende echt opera-achtige
coloratuurstem Elena Vink de
boventoon voerde, en 'indruk
wekkend' in samenspel zong
met Fiekojan Hoolboom en Ni
co van der Meel, twee stemmen
die in de waarachtige liedstijl
wondermooi met elkaar kleur
den (ik zou ze graag in een reci
tal samen horen).
Excelsior toonde zijn kunnen
in de zeer moeilijke dubbelkori-
ge partijen. Soms aarzelend en
voorzichtig, maar andere keren
breeduit, homogeen en zelfver
zekerd onder de inspirerende
leiding van Sytze Stel, die or
kest, koor en solisten duidelijke
aanwijzingen gaf waardoor een
grote eenheid van opvatting en
uitvoering ontstond. Zowel
werk als weergave nodigt uit tot
herhaling en spoort aan tot het
kopen van de cd van deze on
bekende maar fascinerende
'kantate'.
Acteerfeest in
'Private Lives'
THEATER
RECENSIE WIJNAND ZEILSTRA
'Private Lives' Auteur Nöel Coward Spel
.Willem Nijholt, Trudy Labij, Esther Roord,
Thijs Feenstra en Arnica Elsendoorn. Re
gie Andy Daal Decor Friso Wiegersma
Gezien 25 oktober Schouwburg Leden
Nog te zien 26/10 Schouwburg
Leiden
Zet dit stuk, één van de gou
den hits van Noël Coward, in
een wat pover decor en er gaat
heel wat grandeur verloren. De
vormgeving in deze produktie
heeft gelukkig zo veel allure dat
het' publiek er zelfs spontaan
een open doekje voor over
heèft. Daarmee is dan al aan
een belangrijke randvoorwaar
de voldaan.
Iets dergelijks geldt voor de
costumering, waaraan eveneens
veel aandacht is geschonken.
Niets staat dus het acteerfeest
waartoe deze society comedy
alle aanleiding kan geven, in de
weg... mits het spel in handen is
van topacteurs in dit genre. En
dat is het, want Trudy Labij^en
Willem Nijholt zijn hier uitste
kend op dreef.
'Zullen we ons gaan bezatten?
vraagt Trudy Labij gemeen-sa-
menzweerderig aan Willem Nij
holt die haar ex-man speelt. Als
Elyot en Amanda treffen ze el
kaar heel toevallig op hun bei-
der huwelijksreis met hun res
pectievelijke nieuwe partners.
De onweerstaanbare aantrek
kingskracht ('van die chemische
dinges') is er nog steeds; Elyot
en Amanda besluiten samen te
j vluchten en beleven opnieuw
een heftige tortelduifjestijd die
om de haverklap door wilde ru
zies wordt onderbroken.
De precisie waarmee de beide
acteurs de ups en downs van
hun relatie jegens elkaar uitspe
len, is kostelijk en bepaalt de
hoge kwaliteit van de voorstel
ling. Hun wederhelften, ge
speeld door jonge acteurs, wor
den daardoor kennelijk geïnspi-
i reerd, zodat ook zij dank zij
deze leerschool uitgekiende
blijspeltechniek goed voor de
dag komen.
Huub Claessens met gemengde gevoelens in 'Die Zauberflöte'
berflöte te kort zou doen door
het stuk op te vatten als een
puur sprookje. Ik bedoel: in
deze opera zit zoveel diepgang,
zoveel symboliek, daar kun je
gewoon niet om heen."
Genre
Huub Claessens vindt opera een
moeilijk genre. Moeilijker in elk
geval dan het lied. „Daar kun je
volledig jezelf zijn. Er is alleen
die pianist waar je rekening
mee moet houden. In de opera
is er de dirigent, de regisseur, de
musici, de decorontwerpers. En
die mensen hebben allemaal
hun eisen. Ik denk dat het pu
bliek wel eens vergeet hoe ge
ring het aandeel van een zanger
in een operaproduktie eigenlijk
is. Mij wordt niet gevraagd om
mijn eigen visie uit te dragen,
mij wordt gevraagd te doen wat
de regisseur vindt. Je speelt een
voorgebakken rol, altijd. De
kunst is dat zo te doen dat je het
in overeenstemming kunt bren
gen met je eigen artistieke ge
weten."
Opera is ruw, vindt Claessens.
Een grove vorm van kunst, in
tegenstelling tot het lied waar
het juist om de nuances en fijn
zinnige details gaat. „Natuurlijk
blijft de bühne mijn grote ide
aal, maar ik wil het andere niet
vergeten. Zingen hoort bij mijn
leven, ik wil er ook zelf nog ach
ter kunnen staan. Muziek raakt
je hele persoonlijkheid. Voor
mij is het de ideale manier om
als persoon diepgang te krijgen.
Als dat niet meer zou kunnen,
stop ik."
Uitvoeringen: 26 oktober
(Nijmegen), 29 oktober (Sit-
tard), 2 november (Enschede), 8
november (Utrecht), 12 novem
ber (Den Bosch), 15 november
(Arnhem), 19 november (Ven-
lo), 21 november (Apeldoorn),
23 november (Amsterdam), 26
november (Rotterdam), 29 no
vember (Groningen).
Met een sterk gewijzigde rolbezetting trekt Opera Forum
sinds woensdag het land door met 'Die Zauberflöte', de
voorstelling waarmee het gezelschap op 6 januari op te
levisie het Mozart-jaar opende. Huub Claessens speelt de
rol van Papageno, Nellie van der Sijde is Pamina, Veroni-
ka Fekete de Koningin van de Nacht. Vittorio Pattané
doet de regie, het orkest staat onder leiding van August
Haltmayer.
„Het was vreselijk, die kritieken". Zanger Huub Claes
sens herinnert het zich nog goed: de genadeloze wijze
waarop de vaderlandse pers in januari de Zauberflöte-
voorstelling van Opera Forum afbrandde. „Ik denk niet
dat die mensen weten wat ze eigenlijk aanrichten met
hun geschrijf."
Zelf speelde hij in die omstreden produktie de (kleine
re) rol van eerste priester uit het hof van Sarastro. Nu is
hij Papageno, de humoristische vogelman die prins Ta-
mino op zijn zoektocht naar liefde en waarheid begeleidt.
„Eén van de mooiste rollen uit de operageschiedenis, in
derdaad. Maar heel moeilijk om te spelen. Ik ben niet ie
mand die zegt: hier ben ik, dit doe ik even."
OPERA»ENSCHEPE
HERMAN HAVERKATE
In de grote koffer die Huub
Claessens met zich meezeult,
blijkt een saxofoon te zitten.
„M'n tweede instrument, na de
stem", verduidelijkt de zanger
als hij, koffer binnen handbe
reik, op een stoel is neergeploft.
Het had maar weinig gescheeld,
of er was alleen maar die saxo
foon geweest in het leven van
de nu 31-jarige Limburger. „Ik
kom uit een gezin van dertien
kinderen. Die speelden allemaal
in de fanfare. Duidelijk dus wat
het voor mij moest worden: een
blaasinstrument. Iets anders be
stond er niet."
Op het Conservatorium stu
deerde hij saxofoon en school
muziek. De zang kwam pas la
ter, bij toeval. „Op een of ande
re manier bevredigde dat in
strument me toch niet. Het re
pertoire was me te beperkt. Ik
miste de klassieken. Op een ge
geven zei m'n zangleraar: waar
om ga je eigenlijk niet zingen?
Tja, dacht ik, waarom eigenlijk
niet. Ik had een redelijke stem,
had wel eens gezongen in het
kerkkoor, dus wat was er op te
gen?"
Het is snel gegaan sindsdien
met Huub Claessens. Operastu
dio, rollen in oratoria, liedreci
tals en zijn doorbraak als opera
zanger. „Ik mag niet klagen, al
kan het altijd beter. Ach, m'n
rolletjes en concerten krijg ik
heus wel, dat is niet zo moeilijk,
maar daar gaat het niet om. Wat
ik wil is zoveel mogelijk ervaring
opdoen. En ervaring krijg je
door te werken met echt grote
dirigenten en collega's. Daar
kun je iets van oppildcen. Als je
omringd wordt door goede
mensen, functioneer je zelf ook
beter."
De huidige serie voorstellin
gen van Zauberflöte beziet hij
met gemengde gevoelens. „Ik
stap in een rol die eigenlijk al
bepaald is. Alles trouwens van
de voorstelling ligt vast. Het
gaat om een herneming, dus de
mogelijkheden om dingen an
ders te doen zijn heel beperkt.
Ik vind dat jammer. Ralf Lukas-
Huub Claessens als Papageno: Je speelt een voorgebakken rol, altijd.
De kunst is dat zo te doen dat je het in overeenstemming kunt brengen
met je eigen artistieke geweten." foto cpd
,die in januari Papageno speel
de, is een hele andere figuur
dan ik. Toch verwacht de regis
seur van mij min of meer het
zelfde als wat hij deed."
„Patané is een goede regis
seur, maar bij zijn opvattingen
over de Zauberflöte heb ik m'n
bedenkingen. Al die gebaren uit
de Italiaanse commedia del' ar
te traditie horen in een Duits
Singspiel - wat de Zauberflöte
naar mijn gevoel toch is - niet
thuis. Patané maakt van Papa
geno een pure kluchtfiguur. Dat
vind ik jammer. Papageno is be
slist meer dan alleen maar een
.Hotzenklotzer'. Hij is een na
tuurmens, een prachtige kerel.
Veel meer dan Tamino, die uit
eindelijk voor zijn zelfbescher
ming de toverfluit heeft, is hij
de held. Hij mag dan wel eens
liegen, maar hij heeft moed. Je
doet hem te kort door hem
puur als de grappenmaker te
beschouwen, zoals je trouwens
het hele wezen van de Zau-
