Cultuur
Een vlek langs de N77
Raadsels in 'Ingeblikt 1
ponderdag 24 oktober 1991 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: PAUL DE TOMBE
Vormgeving: PIET KOOREMAN
Leidse Universiteitsbibliotheek exposeert werk van Samuel Beckett
De schrijver Samuel Bec
kett was een gesloten man.
Foto's tonen de auteur
meestal met zijn dunne
lippen stijf dicht. Zijn
gelooide, enigszins ver
weerde, gezicht doet den
ken aan hout. Het ging
Beckett om zijn werk en
om niets anders. Dat werk
lijkt net zo dicht als zijn ge
zicht.
LEIDEN CEES VAN HOORE
Door de Franse vakgroep taai
en letterkunde van de Leidse
Faculteit der Letteren werd van
1970 tot 1989 een colloquium
over Beckett georganiseerd.
Voor de Universiteitsbiblio
theek was dat aanleiding om in
de expositie 'La Folie Godot' nu
eens te laten zien wat men zoal
aan werk van Beckett in huis
had. Daarbij zijn prachtige, de
liefhebber jaloers makende, eer
ste drukken. Maar ook tijd
schriftartikelen, waarover de tijd
een weemoedig waasje heeft
gelegd. En dan natuurlijk de fo
to's van Beckett zelf. Al met al
een lust voor het oog voor de
bibliofiel. Maar echt dieper in
het wezen van Beckett laat deze
tentoonstelling, die tot en met
15 november duurt, ons niet
doordringen.
Wachten
Wie Samuel Beckett zegt, zegt
'Wachten op Godot'. Wie of wat
Godot was, daar is tot op heden
nog niemand achter. Misschien
is Godot wel het geluk waarop
de mens wacht en wacht en dat
maar nooit wil komen.
In hun catalogus wekken de
samenstellers van de tentoon
stelling 'La Folie Godot' de in
druk dat zij voor ons eindelijk
een tipje van de sluier zullen
oplichten. Op de voorkant van
het mooi verzorgde boekje zien
wij een boom in een berm langs
een autoweg, waarop nog net
een stukje van de witte midden-
streep is te zien. Onder die
boom een plaatsnaambord met
de tekst: 'La Folie Godot'.
Over dit gehucht schrijven de
samenstellers: „In Frankrijk,
aan de N77, iets ten noorden
van Troyes, ligt de vlek La Folie
Godot. Het bestaat uit een ta
melijk grote boerderij annex
vervallen restaurant met daar
omheen aaneengesloten wat
schuren. Verder niets. Volgens
de woordenboeken heeft 'folie'
uiteenlopende betekenissen,
zoals 'buitenhuis', 'dwaasheid',
'lustslot', 'waanzin' - 'maison de
plaisance'." En even verderop:
„In Wachten op Godot heeft
Beckett aspecten van zijn leven
tijdens de Tweede Wereldoorlog
verwerkt: zijn omzwervingen in
en rond Parijs suggereren dat
hij op de hoogte kan zijn ge
weest van het bestaan van deze
Folie. Meer dan dat willen wij
niet suggereren."
Exit La Folie Godot. Voor de
rest wordt er niet meer inge
gaan op dit intrigerende Franse
plaatsje en de eventuele con
nectie die het zou hebben met
Becketts toneelstuk. Erg pover
tjes. In goed Hollands noemen
wij dit: verneukerij.
Dat neemt niet weg dat deze
expositie voor de ware Beckett-
fanaat een nutst is. Te zien is
onder meer de bundel van
twaalf essays die Beckett in het
begin van zijn schrijverschap
schreef over het werk van James
Joyce. Beckett ontmoette Joyce
in Parijs waar hij in 1928 les
ging geven aan de Ecole Nor
male Superieure. De catalogus
meldt dat Beckett dolgraag in
Joyce's schoenen wilde staan,
en dan letterlijk. Hij kocht ze in
dezelfde maat als James Joyce
en hompelde krimpend van de
pijn door Parijs. Hij had een
veel grotere maat dan zijn Ierse
collega.
Verrassing
Beckett vestigde zich in oktober
1937 definitief in Parijs. Zowel
de Engelse als de Franse versies
van zijn werk zijn op deze expo
sitie te zien. Beckett schreef
vaak meteen in het Frans om
dat die taal hem, naar eigen
zeggen, „in de gelegenheid stel
de om zonder stijl te schrijven."
'Wachten op Godot', Becketts
beroemdste toneelstuk, werd in
Nederland voor het eerst in een
besloten voorstelling opge-"
voerd. Het stuk zou vuns zijn, te
experimenteel. Anno 1991 kun
je je zoiets bijna niet meer voor
stellen. Op de expositie is het
Theater Jaarboek 1954-1955 te
zien, met daarin de eerste Ne
derlandse uitvoering in de
Stadsschouwburg van Arnhem.
De tentoonstelling laat goed
zien met hoeveel kennis en
smaak de Leidse Universiteits
bibliotheek in het verleden werk
van Beckett heeft aangeschaft.
Zo heeft men bijvoorbeeld de
hand weten te leggen op het
Samuel Beckett in 1965.
prachtige, door uitgeverij The
Dolphin Books uitgegeven essay
van Samuel Beckett over Proust.
Wat de tijdschriften betreft, valt
vooral nummer 5 van de Paris
Review uit 1954 op. Naast een
gedeelte uit Becketts 'Molloy'
vinden we in dit periodiek het
verhaal 'The Acrobat', van de
toen nog zeer jonge Gerard Re-
ve. Tijdens het verzamelen van
materiaal van deze expositie
stuitten de samenstellers nog
op een aardige verrassing. In
het essay dat Beckett schreef
over 'Zone', het befaamde ge
dicht van de Franse dichter
Guillaume Apóllinaire, staat op
het schutblad de handtekening
van Beckett. De uitgave ver
scheen in 250 genummerde en
gesigneerde exemplaren. Daar
van heeft de UB er dus één.
Becketts handtekening heeft
iets priegeligs, het lijkt wel alsof
ze voor onze ogen wil krimpen,
wil wegraken. Een handschrift
kundige zou er ongetwijfeld het
introverte karakter van Beckett
uit kunnen afleiden. Dat zullen
wij maar niet doen.
Becketts gedichten, waarvan
er ook een paar op deze exposi
tie worden getoond, zeggen ge
noeg over de levenshouding van
de schrijver. In nummer 31 van
FOTO HENRI CART1ER-BRESSON
'Les Cahiers de l'Herne' staat
een prachtig vers. waarvan de
laatste regels mij deden denken
aan het werk van Apóllinaire.
'Hun harten bewegen als hun
deuren', schreef Apóllinaire
over de mensen in het alge
meen. Beckett lijkt dit in de
laatste regels van zijn gedicht te
bevestigen. Hij schrijft: „and I
live the space of a door/ that
opens and shuts".
PODIUMBLIK
Triptiek van Toneelgroep De Appel
PRIVATE LIVES
Een ouderwetse society comedy van
Noel Coward is 'Private Lives" die zich
in de jaren dertig afspeelt. Hoofdrol
len worden vertolkt door Willem Nij-
holt en Trudy Labij en het verhaal
speelt zich af in Frankrijk. Daar zijn
twee echtparen, beide op huwelijks
reis. in hetzelfde hotel beland. De ka-
I mers. waar de jong gehuwden een ro
mantische nacht wensen te beleven,
grenzen aan elkaar. Een noodlottige
situatie, want de echtgenoot van de
ene mevrouw is de ex-echtgenoot van
de andere. Dat levert vanzelfsprekend
een ingewikkelde confrontatie op.
Vrijdag 25 en zaterdag 26 oktober,
Leidse Schouwburg.
ANDES
Muziek uit de Andes, verweven met
Spaanse flamencomuziek, dat brengt
de nu tien jaar bestaande groep Yuca.
Het programma bestaat voornamelijk
uit eigen composities, waarbij ge
bruik wordt gemaakt van authentieke
en hedendaagse instrumenten.
Vrijdag 25 oktober, Parktheater,
Alphen aan de Rijn.
ABSURDE HUMOR
De Types brengen met hun program
ma 'Morsige types in hart en nieren'
absurde humor op de planken. Uit
het labyrinth van goed en kwaad zoe
ken zij een uitweg. In onversneden
taal en geïnspireerd door de muziek
van Eric Clapton, uit de periode na
het vliegtuigongeluk van Buddy Holly,
maar van vóór het motor-ongeluk van
Bob Dylan. Absurd dus.
Vrijdag 25 oktober. Solution, Hille-
gom.
Drs. P.
Geen vaste samenstelling, geen the
ma, of het zou de correcte en liefde
volle behandeling van de Nederland
se taal moeten zijn. Wie naar Drs. P.
solo gaat, weet nooit wat er kan ge
beuren. Maar amusant is het altijd
Zaterdag 25 oktober, De Schelft.
Noordwijkerhout.
LOT
Beeldend theater, daarom staat The
ater Sirkel m binnen- en buitenland
bekend. In hun nieuwe voorstelling
'Lot' komen handschoenschildpadjes
op een hellend vlak uit onverwachte
luiken. Grote en kleine blokken rol
len. een meisje en een in een kubus
zittende jongen spelen hun spel. Van
macht en onmacht.
Een toverblokkendoos vol verras
singen voor kinderen vanaf 7 jaar.
Zaterdag 26 en zondag 27 okto
ber. LAK-theater, Leiden.
STENNIS
Het blijspel 'Stennis met Dennis'
gaat over de 35-jartge Dennis die uit
zijn benauwde levensomstandighe
den wil stappen. Gebonden aan hypo
theek en lichaamsgewicht, Tupper-
wareparties en partnerruil, verlangt
ventje fan vroeger.
Met Liz Snoyink. Kiki Classen,
John Kraaykamp jr. en Hans Cornelis-
Try-out op zaterdag 26 oktober in
Tripodia, katwijk.
ZIGEUNERBARON
Het Leiderdorps Operette gezelschap
geeft m oktober en november zes
voorstellingen van de operette 'Der
Een worsteling tussen twee pene
trante dames en een taaie jongen
in 'Bot' van Fact.
FOTO BEN VAN DUIN
Zigeunerbaron' van Johann Strauss jr.
het verhaal speelt zich af in
Hongarije en in Wenen, in de tijd van
keizerin Maria Theresia (1717-
1780).
De muzikale leiding is in handen
van Ernst Stolz. Lyda Spaans regis-
Op 26 en 27 oktober, 2,3,9 en
10 november, Muzenhof, Leiderdorp.
NEGENDE PURPER
De groep bestaat al elf jaar, de sa
menstelling wisselt steeds, maar elke
keer verschijnen vier heren (soms drie
en één dame) op het toneel. Scherpe
satire, afgewisseld met zuivere close
harmony en muzikale hoogstandjes.
Kortom: Purper zal ook in '...En dat is
negen' het publiek een avond onbe
kommerde kolder bezorgen. Met Erik
Breij en Frans Mulder (vanaf het be
gin). Alfred van den Heuvel (al een
paar jaar in Purper) en Hans van der
Woude (meuw).
Dinsdag 29 oktober (voorpremière)
en woensdag 30 oktober (première)
in de Leidse Schouwburg.
MARIONETTEN
De Slowaakse poppenspeler Anton
Anderle maakt een toernee door Ne
derland. Op 29 oktober is hij met
'Faust' te zien in Voorschoten bij Pop
pentheater Wellus-Nietus.
JEKYLL AND HYDE
De intrigerende belevenissen van dr.
Jekyll vormen al jaren een toneelsuc
ces. Auteur is de Brit Robert L. Ste
venson, die in 1865 in Leiden rech
ten studeerde. De Empty Space The
atre benadert dit klassieke werk in
een opvallend beeldende stijl. En
gelstalig toneel
Op donderdag 31 oktober, Leidse
Schouwburg.
BOT
Fact, een plaats waar beginnende re
gisseurs onder zo ideaal mogelijke
omstandigheden hun eerste profes
sionele regie kunnen uitvoeren, heeft
al dikwijls in Leiden opvallende thea
terstukjes geleverd. 'Bot', de meest
recente produktie, is een gesmoord
toneelstuk waarin de ademtocht van
de angst tastbaar wordt. Het begint
met de monoloog van een jongeman
die zichzelf en zijn omgeving nauw
keurig observeert.
Hij bepaalt wat hiFheeft en wat is.
Het is novémber, slachtmaand. Op de
radio klinkt de ruis van de niet-zen-
der, aan de rand van de middengolf
waar dit verhaal zich afspeelt
In deel twee verschijnen twee vrou
wen. Waar de jongeman zwijgt, spre
ken zij. Ze ontleden alles wat hij doet
en laat en trachten door te dringen tot
het bot, die harde massa die struc
tuur geeft aan weke weefsels.
Een worsteling tussen twee pene
trante dames en een taaie jongen in
de regie van'Jos van Kan.
Op woensdag 30 en donderdag 31
oktober. LAK-theater. Leiden.
HANS EN GRIETJE
Het klassieke sprookje ziet er in de
versie van Theater Het Appeltje wat
anders uit Hansen Grietje hebben
lieve ouders, maar ze werken buitens
huis en broer en zus zijn vaak alleen.
Ze worden een beetje baldadig,
kriigen op hun duvel en lopen weg
met de bekende nare gevolgen.
Middagvoorstelling op woensdag
30 oktober in Cultureel Centrum De
Rank. Noordwijk.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Ingeblikt, deel 1 van een triptiek. Tekst/re
gie Lodewijk de Boer Gezelschap De Ap
pel. Gezien: 19 oktober, Appeltheater Den
Haag.
Aldaar nog te zien 23 t/m 26, 30, 31 ok
tober en 1 t/m 3. 6 t/m 9, 13 t/m 17 no-
Den Haag
'Naar het zich laat aanzien'...
eigenlijk zou deze zinssnede
aan elke uitspraak over 'Inge
blikt' van Lodewijk de Boer
moeten worden toegevoegd.
Want één ding is namelijk over
duidelijk: er blijft nog heel veel
onzeker in het eerste deel van
het aangekondigde drieluik.
Dat is opzet: De Boer spint
een web van raadsels opdat het
publiek uitziet naar de beide
volgende delen die respectieve
lijk eind november en begin
volgend jaar in première gaan.
In deel 1 verblijven vijf(?) per
sonen in een gesloten inrich-
ting(?). Twee van hen lijken pro
fessionele hulpverleners, de
overige drie 'patiënten' met een
criminele achtergrond. Ook
deze tweedeling dien je met een
korreltje zout te nemen, omdat
het neurotische en onevenwich
tige gedrag van de zogenaamde
hulpverleners hen evenzeer tot
'patiënt' bestempelt.
Afgezien daarvan zou het ook
nog kunnen zijn dat we beelden
zien uit de gedachtenwereld
van slechts één personage. Dat
suggereert althans het slot
woord, waarin hulpverleenster
Harla Hayden het publiek kort
toespreekt.
Als publiek zitten we in de
Appelstudio bovenop de ge
beurtenissen, waardoor we iets
van het opgesloten zijn aan den
lijve kunnen ervaren.
Van alle gesprekken gaat een
bepaalde dreiging uit. Soms
loopt dat op een korte, hevige
gewelduitbarsting uit. Het ge
heel doet daarbij Pinteriaans
aan, al valt er hier meer te la
chen. Niet omdat het allemaal
zo leuk is, maar omdat de moei
zame communicatie zo meedo
genloos wordt gedemonstreerd.
Heel sterk daarin zijn Sacha
Bulthuis als een uiterst ver
krampt optredende Harla Hay
den en Aus Greidanus als colle
ga-hulpverlener die niet wars
van machtswellust lijkt te zijn.
De door Henk Votel, Dirk Zee-
lenberg en Carline Brouwer ge
speelde personages zijn op een
enkele uitval na nog rustiger.
Maar de escalatie in dit ge
dwongen samenzijn kan niet
uitblijven...naar het zich laat
aanzien.
Sacha Bulthuis als een uiterst verkrampt optredende hulpverleenster Harla Hayden en Carline Brouwer in 'In
geblikt 1' van De Appel.
FOTO PAN SOK
