'De BVD blaft,
maar bijt niet'
Binnenland
Kaifu betuigt
opnieuw spijt
Vreemdelingendienst kan
stroom aanvragen niet aan
Illegalen vrijgelaten
vanwege cellentekort
Donderdag 24 oktober 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FRISART ichef) PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER JOLANDA OUKES Vormgeving: ANDRIES DETMAR
4
NIEUWSLIJN
Industriebond wil duikboten leveren
De Industriebond FNV is voor de levering van onderzeeboten
van de RDM aan Taiwan. Begin jaren tachtig was de bond nog
fel tegen. „Toen zaten we nog midden in de Koude Oorlog. Nu
liggen de verhoudingen in de wereld volkomen anders", aldus
bestuurder De Vreede. In de Tweede Kamer lijkt zich ook een
meerderheid af te tekenen voor levering. De RDM hult zich in
stilzwijgen over de eventuele order.
Giro-opdrachten zoek bij Postbank
Bij het girokantoor Amsterdam van de NMB/Postbank zijn en
kele duizenden accept-giro opdrachten zoek. Vermoedelijk gaat
het om ongeveer achtduizend overschrijvingen die dateren uit
de periode tussen 25 september en 1 oktober. De giro-opdrach
ten worden in dozen afgeleverd door de PTT. Het vermoeden
bestaat dat een doos met accept-giro's is verdwenen. Onderzoek
naar de oorzaak heeft volgens een woordvoerster van het regio
kantoor tot op heden nog niets opgeleverd. „Fraude met de ac
cept-giro's is niet mogelijk. Het is alleen vervelend, omdat de af
schrijvingen niet hebben plaatsgevonden". Gedupeerde klanten
krijgen het advies een nieuwe betalingsopdracht te versturen.
Geen verplichte invoering BGD
Minister De Vries van sociale zaken wil voorlopig nog geen ver
plichte invoering van een bedrijfsgezondheidsdient (BGD) bij
ondernemingen. Tijdens de opening van een nieuwe huisvesting
van de BGD Noord-Holland in Alkmaar zei De Vries gisteren dat
sociale partners zelf verantwoordelijk zijn. De plannen rond wao
en Ziektewet, die werkgever en werknemers geld kunnen gaan
kosten, maken zo'n investering volgens de minister echter wel
rendabel. De bedrijfsgezondheidsdiensten verzorgen nu 2,3 van
de 5,5 miljoen werknemers.
Pensioenfondsen discrimineren vrouw
Pensioenfondsen discrimineren vrouwen nog steeds, zo blijkt uit
onderzoek van de Emancipatieraad. Tussen juni vorig jaar en ju
ni dit jaar zijn 70 verplichte pensioenregelingen van 68 fondsen
doorgelicht. Alle 70 bleken discriminerende bepalingen te bevat
ten in strijd met het EG-verdrag. Zo werden bijvoorbeeld (ge
huwde) vrouwen uitgesloten of gold een hogere toetredingsleef
tijd voor vrouwen. Ook werden lagere pensioenen uitgekeerd
voor vrouwen bij gelijke premies. Meer dan de helft van de rege
lingen gaat uit van een hoge franchise, waardoor alleen werkne
mers met hogere lonen een pensioen kunnen opbouwen.
Staatssecretaris Kosto zegt onderzoek toe
De Vreemdelingenpolitie in
Den Haag moest de afgelopen
weken dertig illegalen vrijlaten
wegens gebrek aan cellen. Ook
in de rest van het land wordt
het functioneren van de vreem
delingendiensten belemmerd
door cellengebrek.
De problemen waarmee de
diensten kampen, hebben te
maken met gewijzigd beleid van
het Haagse gerechthof. „Het hof
heeft in beroep besloten dat
vreemdelingen niet langer dan
vier dagen in een politiecel mo
gen blijven en daarna moeten
worden overgebracht naar het
huis van bewaring", aldus J.
Grootaarts, hoofd van de
vreemdelingenpolitie in Den
Haag. Het beleid van het Haag
se gerechtshof zal volgens hem
waarschijnlijk ook door de ove
rige rechtbanken worden over
genomen.
Het cellentekort heeft ertoe
geleid dat illegale buitenlanders
die werden opgepakt, moesten
worden vrijgelaten. Grootaarts:
„Dat is tot nu toe zo'n dertig
keer gebeurd. Dat is te veel. Ille
gaal in ons land verblijvende
buitenlanders die duidelijk is
gemaakt dat ze uitzetting kun
nen verwachten, krijgen daar
door het gevoel dat het kenne
lijk zo'n vaart niet loopt. En dat
is erg vervelend. Op dit ogenblik
zouden wij er zeker tien cellen
in het huis van bewaring bij
moeten hebben om door te
kunnen werken." Als er op korte
termijn niet meer cellen vrijko
men, moeten de vreemdelin
gendiensten hun opsporingsac
tiviteiten verminderen, aldus
Grootaarts.
Docters Van Leeuwen over glasnost en infiltratie
(Vervolg van voorpagina) Het hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD)
blaast de rook van zijn sigaar langzaam uit. Mr. Arthur Docters van Leeuwen knijpt zijn
ogen achter zijn dikke brilleglazen nog iets toe. Het doorgaans uitdrukkingsloze gezicht
verraadt enige emotie. De waarschuwing komt over. Het Rode Gevaar mag dan iets ge
weken zijn, het Gele Gevaar is in aantocht.
DEN HAAG «CEES KEIZER EN
WILFRED SCHOLTEN
„Er is in toenemende mate be
langstelling van de Chinezen
voor onze staatsgeheimen.
Maar ook voor hoogwaardige
technologieën. Zij naderen in
hun gedrag steeds meer de
grenzen van het toelaatbare. In
een aantal gevallen is die grens
zelfs al overschreden. Ik zeg niet
wat er met hen gebeurd is.
Maar ik kan u verzekeren dat er
maatregelen zijn genomen."
Heel even hadden we gedacht
dat de 'dienst' nog volop in
Koude Oorlogssferen leefde. Bij
voorbeeld door de uitspraak vo
rige week van de BVD-directeur
dat er nog zeker 25 KGB'ers in
ons land actief zijn met zaken
die het daglicht niet kunnen
verdragen. Maar er is dus meer
aan de hand. Andere gevaren
bedreigen de Nederlandse sa
menleving in toenemende ma
te.
Rechts-extremlsme
Zoals het rechts-extremisme. Er
zijn nog geen aanwijzingen dat,
net als in Duitsland, rechtse
jongeren asielzoekers of andere
buitenlanders zullen aanvallen.
Maar Docters waarschuwt dat
we desondanks alert moeten
zijn. De extreem rechtse groe
pen in ons land hebben contac
ten met verwante groepen in
Duitsland en de Verenigde Sta
ten. Net als veel extremisten
daar keren ze zich tegen alles
wat niet blank is.
Geen Koude Oorlog dus. Het
einde daarvan, en het begin van
een reorganisatie van de BVD,
zorgde voor een ongekende
openheid bij de BVD. De anders
zo gesloten burcht aan Haagse
President Kennedylaan ging vo
rig jaar plotseling open. Een te
levisieploeg van KRO's Brand
punt maakte de eerste beelden
van Neerlands heuse geheime
dienst.
Maar het was allemaal iets te
plotseling. Tweede Kamerleden
haastten zich om vragen te stel
len over zaken die op de buis
opeens openlijk werden bespro
ken en waarvan zij hoegenaamd
niets wisten. De vernietiging
van een deel van de 'bijna
300.000' persoonlijke archieven
„Als je vertelt hoe je met succes een aanslag hebt verijdeld, lukt dat de
volgende keer niet meer." foto cpd roland de bruin
bijvoorbeeld. De 'glasnost' ging
vervolgens even in de ijskast.
Docters van Leeuwen gelooft
toch in de nieuwe openheid.
Maar hij is eerlijk genoeg om te
bekennen dat publiciteit ook
een middel kan zijn om de
doelstellingen van de dienst te
bereiken. Als de staatsveiligheid
er om vraagt, de democratische
rechtsorde beschermd moet
worden en vitale maatschappe
lijke functies in het geding zijn,
moet de BVD ingrijpen.
Waarschuwen
De anders zo voorzichtige en te
rughoudende opstelling van de
BVD wordt daarom soms voor
een moment verlaten. Dat bleek
al uit de boodschap over de nog
actieve Sovjet-spionnen.
DocterS van Leeuwen: „De
BVD pakt geen spionnen op.
Wij waarschuwen alleen. Wette
lijk gezien mogen wij helemaal
geen uitvoerende taken uitoefe
nen. Dat willen wij ook niet.
Maar in het geval van de KG
B'ers vonden wij dat het Neder
landse volk en de Russische am
bassade nu maar eens moesten
weten wat er aan de hand is.
Daarom deze publiciteit Het
heeft er in ieder geval toe geleid
dat Buitenlandse Zaken in ge
sprek is gekomen met de am
bassadeur van de Sovjetunie. In
dat overleg zit nu voortgang".
De vraag waarom in het geval
van de Surinaamse infiltraties in
de overheid weer géén contrete
aantallen werden genoemd, pa
reert het hoofd van de dienst
met een formeel argument.
„Het onderzoek is nog niet af
gerond. Bovendien hebben wij
in dat geval de publiciteit niet
gezocht Door een aantal infor
manten, die een relatie met de
CRI (Centrale Recherche Infor
matiedienst) en het Amerikaan
se DEA (Drug Enforcement
Agency) zeggen te hebben, is de
zaak toen naar buiten gebracht.
Wij reageerden alleen." De BVD
is volgens Docters al geruime
tijd bezig met een onderzoek
naar deze infiltraties. Zolang het
onderzoek nog niet is afgerond,
kan er niets over worden ge
zegd.
Bestaansrecht
De vraag of de BVD nog be
staansrecht heeft, klinkt de
laatste tijd steeds luider. „Het is
waar", meent Docters, „dat
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
vanwege het veranderend we
reldbeeld, de BVD ook moet
veranderen. Aan het eind van
het jaar hopen wij dan ook aan
de Kamer mee te delen waar de
BVD zich in de toekomst voor
namelijk op gaat richten. Niet
hóe we als dienst bezig zijn,
maar wel waaróm we ergens
mee bezig zijn. Een soort jaar
verslag."
„Ik denk overigens niet dat
burgers de BVD overbodig vin
den. Dat denkt alleen de pers.
En waarom? Als waakhond van
de democratie? Maar dat zijn
wij ook. Wij blaffen op tijd,
maar wij moeten niet bijten.
Wat ik al zei: wij waarschuwen
alleen. Anderen nemen dan hun
maatregelen".
Maar wat heeft het BVD-werk
in het verleden echt opgeleverd?
Helaas, ook hierbij kan de di
recteur ons niet ter wille zijn.
„Het echte succes kan ik niet
melden. Ook politici sporen mij
vaak genoeg aan: Vertel nu
eens wat de BVD allemaal be
reikt heeft, dat is goed voor het
vertrouwen'. Dat kunnen we in
derdaad doen. Maar dan is het
wel de laatste keer geweest. Als
je bijvoorbeeld vertelt hoe je
met succes een aanslag hebt
verijdeld, lukt dat je de volgen
de keer niet meer".
Delft Instruments
Over de zaken waar de dienst
achter het net heeft gevist is
Docters van Leeuwen opvallend
openhartig. Bijvoorbeeld als de
leveranties aan Irak ter sprake
komen. Het bedrijf Delft Instru
ments leverde zoals bekend
nachtkijkers aan het Iraakse le
ger, ook al liep dat via een Belgi
sche tussenhandel. Het is één
van de BVD-taken om samen
met de Economische Controle
Dienst (ECD) ook op dit soort
economische activiteiten toe
zicht te houden.
Vanwaar deze misser? „We
hebben niet de pretentie dat we
alles door hebben. Maar in dit
geval hebben we ook gewaar
schuwd. Er is de afgelopen jaren
meermalen contact geweest
met Delft Instruments over de
gevoelige apparatuur die zij
produceren. We hebben ze oók
verteld met de export voorzich
tig te zijn. Het heeft echter niet
mogen baten."
„Dat valt ons echter niet te
verwijten. Uit ons onderzoek
naar de leveranties aan Irak
door de Nederlandse industrie
is gebleken dat Nederland zeker
boter op het hoofd heeft. Maar
Duitsland, Frankrijk en Enge
land hebben dat nog veel
meer."
Na deze constatering weer
klinkt hard (hoon)gelach inde
werkkamer van de BVD-baas.
Het enige moment waarop hij
zich echt vrolijk maakt overi
gens.
De vragen geven daartoe ook
weinig aanleiding. Zo zijn de
aanslagen op Spaanse doelen in
ons land van de afgelopen jaren
nooit opgehelderd. Docters
geeft het volmondig toe. „Ieder
een vraagt zich af waar deze
bomaanslagen, die ook elders in
West-Europa zijn gepleegd,
vandaan komen. Zit er een
groep achter, of maar één per
soon? We weten het niet. De
ETA eist de aanslagen op, maar
het blijft een onduidelijke
zaak".
Ra-Ra
Ook de Ra-Ra-zaak kon de BVD
niet voorzien. Deze groep 'har
de krakers' heeft met een aantal
brandstichtingen op Makro-
vestigingen de BVD handen vol
werk bezorgd. Het duurde een
tijd voordat de daders werden
gepakt. Terwijl de BVD tot ver
bazing van velen de krakerssce-
netoch al jaren angstvallig in de
gaten hield. „De krakerswereld
verhardde zich plotseling ge
deeltelijk. De rellen in de Von
delstraat, begin jaren tachtig,
waren een begin. Daarna is de
BVD zich er mee gaan bemoei
en.
Docters wijst erop dat de BVD
wel degelijk de kem van Ra-Ra
heeft kunnen opsporen. Dat er
bij de rechtszaak vervolgens
procedurefouten zijn gemaakt,
staat hier volgens hem helemaal
buiten. „En zolang bepaalde
krakers zich openlijk afficheren
met links-radicale groepen als
de Duitse RAF (Rote Armee
Fraction) en de Italiaanse Rode
Brigades, blijven wij ze natuur
lijk observeren. Zeker als in hun
krantjes gewoon staat hoe je
een bom kunt maken. En dat
gebeurt nog steeds".
Rest de vraag hoe de 'BVD-
nieuwe stijl' de jaren '90 in wil
gaan. Docters van Leeuwen wil
daar graag iets over kwijt, maar
verwijst naar het rapport dat
minister Dales van binnenland
se zaken nog dit jaar naar de
Tweede Kamer zal sturen. Daar
in zal publiekelijk bekend wor
den gemaakt wat voortaan on
derwerp van BVD-bemoeienis
zal zijn. Bovendien zal voortaan
waarschijnlijk ieder jaar een
jaarverslag van de BVD verschij
nen. Zo kan ook achteraf geoor
deeld worden over de activitei
ten van dienst.
Ook nu weer een antwoord
met een 'maar!..'. De zogeheten
'operationele informatie' blijft
nog steeds beperkt tot de vier
fractievoorzitters van CDA,
PvdA. WD en D66. Alleen zij
horen van de hoed en de rand.
Terwijl veel burgers nu wel
eens willen weten of de BVD
een dossier over hen bewaard.
En of die in 1993 vernietigd zal
worden. De openheid richt zich
daar niet op. Docters van Leeu
wen zucht eens diep. „Ik heb al
eens voorgesteld dat we speld
jes gaan uitgeven aan wie ze
maar hebben wil. Daarop zou
moeten staan: 'De BVD heeft
een dossier van mij!'. Want het
is blijkbaar een grote wens van
iedereen."
'Komt u morgen maar weer terug'
AMSTERDAM BARRY SWART
Het advies van de portier bij de
Amsterdamse dienst Vreemde
lingenpolitie is kort, maar dui
delijk. „Komt u morgen maar
terug, en dan moet u ruim voor
vijven 's morgens komen. Mis
schien maakt u dón een kans
je", zegt hij tegen een man, die
vol ongeloof tegenwerpt dat hij
alleen maar voor een stempeltje
in zijn pasje komt. Het mag niet
baten. Er zit voor de man wei
nig anders op dan in het holst
van de nacht voor de deur van
het pand aan het Waterlooplein
plaats te nemen.
Het is de enige manier om 'in
de prijzen te vallen', zoals de
ambtenaren van het bureau
Toelating van de dienst Vreem
delingenpolitie grappen. De
prijs is de behandeling van de
aanvraag van een nieuwe ver
blijfsvergunning, de verlenging
ervan. Tevergeefs roept de
vreemdelingendienst al jaren
dat het de drukte niet meer aan
kan.
Om ook met het oog op de
naderende winter de lange rij
wachtenden voor de deur tegen
te gaan, is drie weken geleden
bij wijze van proef besloten de
deuren om vijf uur 's ochtends
te openen. De wachtenden trek
ken bij binnenkomst een num
mer, wat hen later op de dag
uitzicht biedt op bijvoorbeeld
een verlossend stempeltje of de
behandeling van een asielaan
vraag. De tussenliggende uren
kunnen ze in het pand door
brengen.
Alles bij elkaar een nobele ge
dachte. Bij de vreemdelingen
dienst zelf kijken ze er echter
anders tegenaan. „In het stad
huis aan de overkant ergerden
ze zich elke ochtend aan de rij
mensen", zo legt een norse me
dewerker uit. „En inderdaad, de
ambtenaar van de overkant ziet
geen rijen meer. Die slaapt nog
als ze hier in de rij staan." Want
het gevolg van de toepassing
van 'wie het eerst komt, het
eerst maalt' is een nieuwe rij,
die rond vier uur 's nachts ont
staat. Of soms nog eerder.
Plaatsvervangend chef
P.Springer van bureau Toela
ting: „Maandagochtend hadden
wij als eerste een Nederlander,
die voor zijn vrouw een ver
blijfsvergunning kwam aanvra
gen. Hij vertelde dat hij zondag
avond om elf uur was gaan
staan, en dat tegen twee uur 's
nachts ruim honderd mensen
stonden."
Door het trekken van num
mertjes is het voor het eerst in
de achttien jaar dat Springer bij
het bureau werkt mogelijk een
beeld te krijgen van de drukte.
„Daarvoor was het altijd natte
vingerwerk. Er komen er onge
veer vierhonderd per dag, zo is
uit de eerste twee weken van de
proef gebleken. Als we op volle
sterkte zijn, met zijn achttienen,
kunnen we rond de honderd
mensen helpen. Maar je moet
er van uitgaan dat er bij ons al
tijd wel mensen vrij of ziek zijn.
Dat betekent dat we die dag
minder zaken kunnen behande
len. We sturen er per dag dus
zeker driehonderd weg", zegt
Springer gelaten.
De ergernis die de gang van
zaken op het bureau Toelating
oproept, viel reeds eerder in het
halletje waar te nemen, krachtig
samengevat door de portier die
een man aanraadt het de vol
gende dag maar eens te probe
ren. „Schrijf maar een brief naar
Van Thijn en doe je beklag. Hij
heeft inmiddels al zo'n stapel
klachten, maar hij doet er hele
maal niets mee, die klootzak."
'Japan is een vreedzaam land geworden'
TOKYO ANP-AP
De Japanse premier Toshiki
Kaifu heeft gisteren in bedekte
termen spijt betuigd over de Ja
panse gruweldaden tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Kaifu
verzekerde verder tijdens een
lunch koningin Beatrix ervan
dat Japan een vreedzaam land
is geworden. De vorstin zei
waardering te hebben voor het
feit dat de Japanse premier op
nieuw ervoor gekozen heeft „de
gebeurtenissen uit het verleden
niet onbesproken te laten".
Dinsdag verklaarde keizer
Akihito al tijdens een staatsban
ket bedroefd te zijn dat de
vriendschappelijke relatie tus
sen Nederland en Japan schade
heeft opgelopen door de Twee
de Wereldoorlog. Een echte
spijtbetuiging sprak de keizer
echter niet uit.
Kaifu noemde het spijtig dat
de traditionele vriendschaps
band tussen beide landen door
de oorlog is verstoord en dat
veel Nederlanders in het toen
malige Nederlands-Indie onver
draaglijk leed en pijn is aange
daan. Beatrix zei dat her eerlijk
onder ogen zien van de beproe
vingen uit het verleden kan
meehelpen aan het overwinnen
van de gevoelens van afwijzing
en bitterheid.
Het Japanse socialistische
parlementslid Tanyata is vóór
betaling van een vergoeding
aan de slachtoffers van de oor
log met Japan. Dat heeft de
Stichting Japanse Ereschulden
volgens eigen zeggen van hem
vernomen. Het parlementslid
raadde de stichting aan contac
ten te leggen met Koreanen die
een soortgelijke claim hebben
neergelegd bij Japan. Tanyata
heeft de stichting verder toege
zegd de stichting te introduce
ren bij andere parlementsleden.
De kranslegging door konin
gin Beatrix en kroonprins Wil
lem-Alexander, vandaag op de
Common wealth-erebegraaf
plaats in Hodogaya, is door de
aanwezige Nederlandse oor
logsslachtoffers als zeer positief
ervaren. De krans werd ook na
mens prins Claus gelegd. Een
lint met zijn 'C' hing in het mid
den tussen de linten van Beatrix
en Wülem-Alexander.
De voorzitter van de Stichting
Japanse Ereschulden, S. Lapré,
noemde de ceremonie zeer in
drukwekkend. „Het heeft onze
emoties in positieve zin ver-
Na de kranslegging op de Commonwealth-erebegraafplaats In Hodogaya, hadden koningin Beatrix en kroon
prins Willem-Alexander een ontmoeting met Nederlandse oorlogsslachtoffers. Op de foto schudt Beatrix de
hand van D. Winkler van de verzoeningsorganisatie Ex-krijgsgevangenen en Nabestaanden Japan (EKNJ).
Tweede van links is brigade-generaal R. Boekholt van de Stiching Herdenking 15 augustus 1945. De Stichting
Japanse Ereschulden is overigens van plan om in december naar Japan terug te keren, als het vijftig jaar gele
den is dat de aanval van dit land op Pearl Harbor plaatshad. foto anpmarcel antonisse
sterkt". Lapré heeft de koningin nomische zaken is zeer tevre- der meer om de landingsrech-
tijdens een gesprek onder vier den over zijn missie naar Japan, ten van de KLM, standaardma-
ogen bedankt voor haar woor- Er zijn op verschillende Japanse ten voor containers, bloemen,
den tijdens het staatsdiner, die departementen zaken aange- vleeswaren, zuivel en chemi-
de stichting veel goed hebben sneden waarvan een deel bin- sche produkten. Ook op andere
gedaan. nen een paar maanden resul- gebieden is „de machine
Minister Andriessen van eco- taat oplevert. Het gaat hier on- geolied", aldus de minister.
