Feiten
Myanmar nog in greep Ne Win
Vallen en opstaan bij hervorming Afrika
Cambodja heeft eindelijk
weer vrede, maar wat nu?
Dinsdag 22 oktober 1991
SJ AAK SMAKMAN
WIM STEVENHAGEN
EN MENINGEN
Inley-meer scheidt Nobelprijswinnares Suu Kyi van 80-jarige 'sterke man
Slechts een geladen stilte heerst in de stoffige, door mili
taire patrouilles, beheerste straten van de Bürmaanse
(Myanmarese) hoofdstad Rangoon. Er zijn nog maar wei
nig mensen die hardop hun gedachten over het land en
de militiare regering durven uiten. De junta heeft overal
verklikkers en tegenstanders worden meedogenloos aan
gepakt. Vergeefs hebben diplomaten van westerse lan
den de afgelopen dagen geprobeerd contact te krijgen
met oppositieleider Aung San Suu Kyi. De moedige
vrouw staat al twee jaar onder huisarrest. Elk contact met
de buitenwereld ook met haar man en kinderen is
verboden. Bezorgd vragen waarnemers zich af of Suu Kyi
nog wel opgesloten zit in haar huis aan het Inley-meer in
een buitenwijk van de hoofdstad.
Bangkok Rt generaal als de bron van alle
--problemen van Myanmar en
De twee invloedrijkste personen haar oproep aan het leger zich
het door de junta tot Myan
mar omgedoopte Burma leven
niet ver van elkaar. Ze worden
slechts gescheiden door een
meer, beiden worden bewaakt
door zwaar bewapende solda
ten. De een is 'Daw' Suu Kyi,
kersverse winnares van de No
belprijs voor de vrede. De ander
is de teruggetrokken levende
sterke man van het land, Ne
Win, verantwoordelijk voor het
aan haar opgelegde huisarrest.
Officieel wordt de militaire jun
ta in Yangon (Rangoon), het
Staatscomité voor Herstel van
Wet en Orde (SLORC), geleid
door generaal Saw Maung.
Maar buitenlandse diplomaten
en de meeste Myanmarezen
zeggen dat generaal Ne Win on
danks zijn 'pensioen', de man
achter de schermen is. „Wij
denken dat hij nog steeds de
belangrijke beslissingen neemt
en dat hij verantwoordelijk is
voor het algemene beleid", al
dus een diplomaat.
Socialisme
Het was de economische ramp
die zich over Myanmar voltrok,
veroorzaakt door Ne Wins Bur
mese weg naar het socialisme,
die in 1988 leidde tot de massa
le democratiseringsbeweging
waarbinnen Aung San Suu Kyi
zich al snel ontpopte als de be
langrijkste leider. Haar felle
hem af te wenden, vonden
een enthousiast gehoor onder
de bevolking. Het leger bleek
echter niet onder de indruk en
plaatste haar op 20 juli 1989 on
der huisarrest.
Beiden wonen nu in een huis
aan weerzijden van het Inye-
meer in een rustige, gegoede,
bomenrijke buitenwijk van de
hoofdstad. Volgens buitenland
se inwoners van de buurt is het
aantal elitesoldaten ingezet om
Ne Win te beschermen groter
dan het aantal dat Suu Kyi be
waakt.
Waarnemers verwachten niet
dat er veel zal veranderen in
Myanmar zolang Ne Win leeft.
Gehaat en gevreesd door het
grootste deel van de bevolking
kan hij toch rekenen op nage
noeg absolute trouw van de ho
gere echelons binnen het leger.
Schietbevel
Ne Win wordt ook verantwoor
delijk geacht voor het bevel te
schieten op de tienduizenden
betogers die in 1988 de straten
waren opgegaan om democra
tie en vrijheid te eisen. Toen hij
in juli van dat jaar zijn terugtre
den aankondigde, verklaarde de
generaal: „Ik moet de mensen
in het hele land er op wijzen dat
als het leger schiet, het schiet
om iets te raken. Het zal niet in
de lucht vuren om vrees aan te
Aung San Suu Kyi kritiseert het Bürmaanse leger tijdens een massa-betoging in juli 1989. Enkele dagen later
kreeg ze huisarrest foto ap
aanvallen op de nu 80 jaar oude jagen". Het leger schoot dan
ook duizenden
om de protesten de kop in te
drukken.
Geruchten willen dat Ne Win
samen met zijn favoriete doch
ter Sanda een teruggetrokken
bestaan leidt en weinig buiten
de hekken van zijn buitenver
blijf komt. Eerder dit jaar werd
hij wel, aldus diplomaten, waar
genomen op een bruiloft, klaar
blijkelijk in uitstekende gezond
heid. „Iedereen die hoopt dat
hij spoedig zal sterven, tenmin
ste door natuurlijke oorzaken
zal worden teleurgesteld", aldus
een zegsman.
Aung San Suu Kyi werd eind vo
rige jaar voor het laatst gezien
vanuit woningen in de omge
ving. Zn was toen bezig in de
tuin. Afgesneden van haar fami
lie en vrienden leeft zij geheel
afgezonderd, op twee trouwe
bedienden na, zo zeggen bui
tenlandse diplomaten.
Overheersing
De animositeit tussen de win
nares van de Nobelprijs en de
huidige sterke man van Myan
mar gaat terug de Burmese
strijd voor onafhankelijkheid
van Groot-Brittannië die in
1948 werd verkregen. Haar va
der Aung San leidde in die tijd
een groep van '30 kameraden'
die streden tegen de koloniale
overheersing. Ne Win was een
van die dertig.
Aung San werd in 1947 ver
moord door een rivaal, maar Ne
Win maakte dankbaar gebruik
van zijn roemruchte naam toen
hij in 1962 de macht greep.
Aung San Suu Kyi was de eerste
Burmese politica die in het
openbaar haar twijfels uitte
over het recht van Ne Win om
dat te doen. Zij zei in 1989 dat
haar vader „zich grote zorgen
had gemaakt over hoe het leger
zou kunnen worden misbruikt".
„Hij had geen hoge dunk van
Ne Win en vetrouwde hem niet
erg. Mijn vader voorkwam dat
hij bevelhebber van hét leger
werd, verwijderde hem en de
gradeerde hem op een bepaald
ogenblik zelfs tot hoofdinten
dant", zo zei zij in een vraagge
sprek.
Die kritiek is hard aangekomen
bij de militairen. Uit de reacties
vanuit regeringkringen op de
toekenning van de Nobelprijs
een inmenging in de binnen
landse aangelegenheden van
het land, aldus de ambassadeur
in Bangkok mag worden op
gemaakt dat Aung San Suu Kyi
voorlopig achter slot en grendel
blijft. Onzichtbaar voor de bui
tenwereld, onzichtbaar voor de
Myanmarezen, maar vooral ook
onzichtbaar voor haar buurman
aan de overkant van het meer.
londen richard dowden
THE INDEPENDENT
Nog geen enkel land in Afrika is
erin geslaagd de overstap te
maken van de éénpartij-dicta-
tuur naar een democratie. Maar
Benin, het kleine, Westafrikaan-
se staatje, lijkt dit het dichtst ge
naderd. Negentien jaar lang
werd Benin geregeerd door een
militair dictator die er de klas
sieke marxistisch-leninistische
een partij-staat van maEikte, die
zijn tegenstanders executeerde
of gevangen liet nemen en par
ticuliere ondernemingen natio
naliseerde. Het eindigde in een
bankroet en na druk van Frank
rijk en het volk van Kontonoe,
het zakelijk centrum van het
land, accepteerde president
Mathieu Kérékou verkiezingen.
Die verloor hij en op 24 maart
werd de technocratische ex-
functionaris van de Wereld
bank, Nicephore Soglo, presi
dent.
In Togo, een buurland, ging het
ongeveer hetzelfde, doch daar
was het proces pijnlijker en ont-
hullender. Onder druk van het
volk werd president Ngassingbe
Eyadéma (sinds 1967 aan de
macht) gedwongen een natio
nale conventie te houden. Het
leger stemde ermee in, zolang
hun verzorger, de president,
aan de macht bleef. De confe
rentie werd een nationale zuive
ringsactie, waarbij families van
vermoorde tegenstanders van
de president hem aanklaagden,
vroegere slachtoffers van marte
lingen hun verhaal deden en
ambtenaren de corruptie-prak
tijken van hun politieke mees
ters onthulden. De afvaardiging
van de regering trok zich terug
van de conferentie, maar werd
gedwongen terug te keren om
Togo's nieuwe politieke spel
mee te blijven spelen.
De conferentie riep zich uit tot
een zelfstandige beweging en
probeerde het leger van de pre
sident vandaan te houden. Hij
beval hen de conferentie te
stoppen, maar een volksop
stand maakte dat onmogelijk.
Men ontnam de president zijn
macht en een nieuw parlement
werd benoemd dat op zijn beurt
een premier benoemde, de al
om gerespecteerde Kokou Koffi-
goh.
Koffigoh zit gevangen tussen
het leger en Eyadéma aan de
ene kant, en radicalen die een
opstand kunnen ontketenen
aan de andere kant. Het leger
heeft twee keer geprobeerd de
macht weer terug te pakken en
is beide keren door het volk te
rug in zijn barakken gedreven.
De nationale conferentie was
hoofdzakelijk een aangelegen
heid van het zuiden. Er waren
geen verkiezingen. Eyadéma is
een noorderling en vaart nu een
regionale koers.
Koffigoh heeft weinig geld om
de soldaten te betalen of het
brood voor het volk van de
hoofdstad Lomé. Togo staat
model voor de theone dat een
democratische regering niet in
staat zou zijn de zware econo
mische hervormingen door te
drukken die door westerse rege-
ringen worden geëist. Togo zou
kunnen eindigen in een demo
cratie of in de problemen.
Kapot
Aan het andere eind van het
spectrum liggen de problemen,
de kapot gemaakte landen: Li
beria en Somalia. Hervormers
gebruiken ze als illustratie van
wat er gebeurt als dictators ver
anderingen tegengaan. Dicta
tors gebruiken ze om hun greep
op de macht te rechtvaardigen.
In beide gevallen hielden vroe
gere bondgenoten van de Vere
nigde Staten vast aan de macht,
totdat die hen met geweld werd
ontnomen. Oppositiebewegin
gen begonnen met guerrilla-le
gers die uiteindelijk de dictators
verjaagden, maar verloren in dit
proces de eenheid en de disci
pline, veroorzaakten economi
sche choas en maakten de
structuur van de maatschappij
kapot.
In Noord-Somalia, dat zich van
het zuiden heeft afgescheiden,
is het vrede, maar Hargeisa, de
grootste stad, is bijna totaal ver
nield. De hoofdstad, Muqdisho,
is ook vernietigd en zolang er
geplunderd en gemoord wordt,
krijgt Somalia geen internatio
nale hulp om alles weer op te
bouwen.
Zaïre is al een heel eind de put
in gegleden, de hoofdstad is
vernield en de positie van de re
gering is in het zuiden onher
stelbaar verzwakt. Er bestaat
nog steeds een kans de premier
Afrikaanse leiders
kwamen afgelopen
zomer bijeen in Abu-
ja, Nigeria. Centraal
op de voorgrond de
Nigeriaanse sterke
man Ibrahim Baban-
gida, geflankeerd
door de Zambiaanse
president Kenneth
Kaunda (links) en
president-dictator
Mobutu Sese Seko
van Zaire (rechts).
foto afp francois
rojon
Etienne Tshisekedi en president
Mobotu kunnen samenwerken,
maar al zou dat gebeuren, zou
den ze dan Zaïre kunnen red
den? Volgens de meeste waar
nemers niet, en zal Zaïre eerder
steeds verder de put in glijden.
Engelstalig
Tussen de „successen" en de
problemen in rollen of kruipen
de landen in de richting van een
nieuwe machtsverdeling. De
weg van een enkele nationale
conferentie is niet doorgezet
door Engelstalige Afrikaanse
landen, maar in Tanzania, Zuid-
Afrika, Ghana en Etiopië is de
politiek wel toegankelijker ge
worden. In Zambia heeft de po
litieke economie een vitale rol
gespeeld toen president Kenne
th Kaunda werd gedwongen
een meerpartijen-verkiezing te
aanvaarden die zal plaatsvinden
op 31 oktober. De economische
liberalisatie heeft geleid tot poli
tieke liberalisatie.
Nu doet Kaunda zo wanhopig
zijn best om zijn politieke leven
te redden dat hij liever een
overeenkomst met de Wereld
bank verbreekt dan dat hij
zwaardere bezuinigingsmaatre
gelen neemt vóór de verkiezin
gen. Zijn partij, tot voor kort de
enige legale partij in Zambia, is
een chaos, maar heeft nog
steeds misdadige elementen ge
noeg die de verkiezingscampag
ne zouden kunnen ontwrichten
of ravage kunnen ontketenen
als hij verliest. Een van zijn fa
voriete slogans Fair Play wordt
hierbij op de proef gesteld.
Kenya zal de eerstvolgende paar
maanden kritisch worden beke
ken aangezien tekorten en prijs
stijgingen economische onte
vredenheid toevoegen aan de
heersende eisen voor een de
mocratie met meerdere partij
en. De staat Kenya, eens een
open systeem met één partij, is
onder president Daniel Arap
Moi steeds monolithischer ge
worden en zijn stijl lijkt steeds
voorwereldlijken Hij wijst op de
potentiële chaos bij de stam
men als het multipartijen-sys-
teem wordt toegestaan, al be
weert hij er in principe niet te
gen te zijn. Groot-Brittannië,
zijn voornaamste bondgenoot,
probeert hem tot verkiezingen
te brengen, maar dan onder het
eenpartij-systeem. De opposi
tie, onder leiding van Kenya's
behoedzame beroepsklassen,
zou dat niet accepteren. Een
verkiezing zou veranderen in
een felle campagne voor meer
dere partijen.
In Afrika is het leven al hard ge
noeg voor mensen en wat voor
regeringen er uiteindelijk ook
zullen voortkomen uit de eco
nomische en politieke liberali
satie, zij zullen antwoorden
moeten vinden op de oudste
vragen die hier al zolang liggen:
zal het nationalisme sterker blij
ken te zijn dan regionalisme en
tribalisme? Wat zal de invloed
zijn van aids op de produktie en
de verschillende maatschappij
en? Moet Afrika zich concentre
ren op onafhankelijkheid of op
groei door middel van export?
Kan de voedselproduktie de be
volkingsaanwas bijhouden?
VERTALING MONIQUE EGGERMONT
A' DIT BETÉKENT WEEK. €£M ÖviOfclUE
\tove AinrwwvnseRJN<^
Pt RECHTSPRAK - VlT CaV\POïERJV\o?ElltTja
0M\m Hij in Her VEfclEDtN ouêr z'n eNoflVE haRPE
èCHPF HEEFT OpqZSCHEFT kW WAAR v&
OMVANG v/AN HAAR ftOfflES pQSFT
t, QEWOmEERV»
BANGKOK RICHARD EHRLICH
IPS
Na 24 jaar oorlog, staatsgrepen
en de afslachting van meer dan
één miljoen mensen zal Cam
bodja eindelijk weer ervaren
wat vrede inhoudt. Morgen
wordt in het Centre Kleber in
Parijs een alomvattend vredes
akkoord ondertekend.
Begin 1990 kwamen de Verenig
de Staten en de Sovjetunie
overeen geen wapens meer
naar Cambodja te sturen. Maar
het einde van de burgeroorlog
kwam pas echt in zicht, toen
China en Vietnam afgelopen zo
mer hun vijandelijkheden
staakten. Sindsdien zijn de ont
wikkelingen zo snel verlopen,
dat velen nog met scepsis de ge
beurtenissen afwachten.
„De moordenaars zullen aan ta
fel gaan zitten met de verra
ders", zegt een westerse diplo
maat. Daarmee verwijst hij naar
de Rode Khmer, die vanaf april
1975 tot december 1978 aan de
macht was en in die periode
meer dan een miljoen mensen
vermoordde en naar de regering
van premier Hun Sen, die be
staat uit afvalligen van de Rode
Khmer, die in het zadel kwa
men nadat zij hadden meege
werkt aan een Vietnamese inva
sie om het regiem van Pol Pot te
verdrijven. Het feit dat alle be
trokken landen ophielden hen
met geld en wapens te onder
steunen, dwong de schier on
verzoenlijke tegenstanders de
strijdbijl te begraven. De verzet-
scoalitie waarin de Rode Khmer
een belangrijke rol speelt, wordt
in Parijs geleid door prins Noro
dom Sihanouk, onder wiens ge
zag de corruptie welig tierde.
Overleven
De oorlog heeft de economie
van het land dermate uitgehold,
dat armoede, economische cha
os', ondervoeding, ziekten,
werkloosheid en landmijnen de
samenleving regeren. Ontwik
kelingswerkers vragen zich dan
ook af hoe de naoorlogse
machthebbers het land moeten
leiden, oftewel, hoe Cambodja
de vrede moet overleven.
Een Euro
helpt bij I
kunstarmen en -benen, zegt dat
het meest urgente probleem nu
is „het enorme aantal mensen
met lichamelijke handicaps en
verminkingen" door de vele
landmijnen. Volgens hem zijn
er zo'n zeven- tot tienduizend
Cambodjanen met geamputeer
de ledematen, bijna net zoveel
als de verminkte slachtoffers uit
de oorlogen in Angola en Afgha
nistan. „Wat gaat de regering
met al deze mensen doen?",
vraagt hij. „Ze kunnen geen
werk vinden en ze hebben een
laag opleidingsniveau, omdat ze
gewoonlijk uit families op het
platteland komen. Ze hebben in
de oorlog meegevochten en het
ongeluk gehad op een landmijn
te stappen."
Ook dit probleem valt onder
volksgezondheid, het grootste
zorgengebied van Cambodja,
aldus een Japanse hulpverlener.
„Ontzettend veel volwassenen
en kinderen lijden aan diarree,
malaria, disenterie en tubercu-
Een van de 8.000 schedels die zijn opgestapeld in de 'stupa' (gedenk
plaats) van Choueng Ek, een van Cambodia's 'Killing Fields'. De stupa
vomit een herinnering aan het afschrikwekkende bewind van de Rode
Khmer. FOTO AFP Stefan Ellis
lose", vertelt zij. Daarnaast ra
ken kinderen en masse onder
voed, vanwege gebrek aan eten,
goed drinkwater en voorlichting;
over voeding aan de moeders.
Volgens de Japanse is het sterf
tecijfer van kinderen in Cam
bodja het op-een-na hoogste in
Azië; alleen in Afghanistan gaan
in verhouding nog meer kinde
ren op jonge leeftijd dood.
Nu de vrede haast tastbaar na
derbij komt, doemt een ander
spookbeeld in de verte op: hef
probleem om de 350.000 Cam
bodjanen naar huis te brengen
die nu nog in vluchtelingen
kampen vlak over de grens in
Thailand verblijven. Daarnaast
wonen nog eens 200.000 vluch
telingen in het Westen, van wie
velen naar huis willen terugke
ren als de rust in het land een
maal hersteld is.
Economie
De regering in Phnom Penh zit
met de handen in het haar hoe
zij deze problemen allemaal
moet oplossen. De nationale
economie ligt te zieltogen sinds
de Oosteuropese bondgenoten
en buurland Vietnam de hulp-
Krogramma's twee jaar geleden
esloten stop te zetten. Zo wer
den de salarissen van de
230.000 ambtenaren, onderwij
zers, verpleegkundigen en art
sen betaald met het geld dat uit
het voormalige Oostblok kwam.
De regering verwerft nu het me
rendeel van haar inkomsten
door belasting te heffen op im
portgoederen en binnenlandse
handel. „We zijn net begonnen
weer belasting van burgers te
innen, maar dat heeft alleen
succes als ook in de behoeften
van de mensen wordt voor
zien", zegt de Cambodjaanse
minister van financien Chhay
Tham. De laatste tien jaar ver
dienden de Cambodjanen zo
weinig dat zelfs de regering
moest toegeven dat belasting
heffen geen zin had.
Tot overmaat van alle rampen is
het land sinds 1975 beroofd van
de economische steun van in
ternationale financiële organi
saties/In dat jaar werd een wes
terse boycot van kracht wegens
de Amerikaanse nederlaag in
Vietnam en het uitbreken van
de burgeroorlog in Cambodja.
Verscheidene westerse regerin
gen, waaronder die van Austra
lië, Nederland en Zweden, heb
ben echter wel humanitaire
hulp verleend via non-gouver
nementele organisaties (NGO's)
als het Rode Kruis, het Britse
Oxfam, de Australische Katho
lieke Hulpvereniging en het
Amerikaanse Quaker-Comité
voor Dienstverlening. Ook de
Wereldraad van Kerken, het
Wereldvoedselprogramma
(WFP) en het Kinderfonds van
de Verenigde Naties (Unicef)
hebben vertegenwoordigers in
Cambodja.
Een Franse ontwikkelingswer
ker klaagt dat in de Cam
bodjaanse regering praktisch
niemand over de kennis of
vaardigheden beschikt die no
dig zijn om het land erbovenop
te helpen.Aan alles is behoef
te: medische hulp, wegen, com
municatiemiddelen", zegt hij.
„Maar om een voorbeeld te ge
ven: het minister van volksge
zondheid heeft geen enkel
plan."
