Leiden
DE
Kaarten gunstig voor
verpleeghuis Zuydtwijck
Eigen beul betaald en
daarna failliet verklaard
TIJD
VAN
TOEN
Weinig animo cursus
'Vrouwen in besturen'
Schoonmaak terrein
asfaltfabriek in 1992
Rijnsburgers betalen
'hoofdprijs' voor pas
Maandag 21 oktober 1991 Redactie; 071-161400 Eindredactie: HANS SONDERS Vormgeving: PIET KOOREMAN
8
De kans wordt steeds groter dat verpleeghuis Zuydtwijck
blijft bestaan. Het college van ziekenhuisvoorzieningen
en de provincie - die uiteindelijk advies moeten uitbren
gen aan de staatssecretaris - staan niet negatief tegen
over het plan om het tehuis aan de Aaltje Noorderwier-
laan geschikt te maken voor de opvang van psycho-geri-
atrische patiënten.
LEIDEN» JANET V
Een architect gaat de komende
maanden bekijken of het gras
veld bij het tehuis groot genoeg
is voor een 'woongebouw'. De
begane grond en de eerste twee
of drie verdiepingen van het be
staande gebouw zouden dan
gebruikt worden voor de afde
lingen recreatie, therapie en ad
ministratie. De rest van de ver
diepingen wil de directie van de
instelling het liefst gaan verhu
ren als kantoorruimte.
Uit het onderzoek van de ar
chitect moet blijken of het nieu
we gedeelte kan voldoen aan de
eisen. Zo mogen de kamers en
afdelingen niet te klein zijn.
„Binnen drie maanden moet
duidelijk zijn of het lukt, maar
ik krijg het gevoel dat het de
goede kant uit gaat", zegt direc
teur A. Bruseker van Zuyd
twijck. Het college van zieken
huisvoorzieningen dat vorige
week een kijkje nam bij het ver
pleeghuis, noemt het plan een
'acceptabele variant'. Ook de
provincie is volgens Bruseker
enthousiast over het voorstel,
en de gemeente wil meewerken
aan de realisering ervan. Onder-
Dat je als homofiel
het leven er bij in
schiet: niet opzien
barend. Dat je tevoren eerst ge
marteld wordt om een volledige
bekentenis los te krijgen: haast
gebruikelijk. Dat de halve stad
komt kijken hoe je je laatste
adem uitblaast: misgun je me
deburgers zo'n happening eens.
Maar dat je zelf de beul nog
moet betalen en als je dat niet
kunt ook nog eens posthuum
failliet verklaard wordt: dat is
toch wel gortig. Toch is het ge
beurd, in 1758. Degene die dit
overkwam was Frans Groljon.
Sodomieten
Homoseksualiteit werd voor on
geveer 1800 beschouwd als zo
afgrijselijk tegennatuurlijk dat
men er geen woorden voor had.
Letterlijk schreef men toen:
„misdaden, welke als tegen de
natuur zelve strijdende niet be
hoorden bekent te zijn ofte ge-
noemt te worden en alzoo eene
algemene afgrijsinge en ver-
foeyinge verdienen". Dit moest
dus te vuur en te zwaard bestre
den worden, vooral ook uit
angst dat anders Gods recht
vaardige toom wel moest ont
branden en waarvoor de Heere
eertijds Sodom en Gomorra ver
woest had. Zulk onheil zag men
in een land waar godsdienst,
justitie en politie hingeerden,
liever niet losbarsten. Toen dan
ook Frans Groljon opgepakt
was, vroeg de griffier van de
Leidse rechtbank of hij niet een
speciaal register van de verho
ren en vonnissen tegen de so
domieten zou aanleggen.
In 1730 was er al eerder een golf
van sodomieten vervolging ge
weest en net als toen gebeurd
was, wilde hij weer een geheim
register aanleggen, het Tweede
secreet crimineel klagt- en con
fessieboek. Vermoedelijk vrees
de hij dat er opnieuw een heel
netwerk van homofiele relaties
ontdekt zou worden. Dit regis
ter zou angstvallig op de kamer
van de griffier bewaard moeten
blijven, zodat de gewone amb
tenaren van deze misdaden
zelfs niet op de hoogte zouden
raken. Aldus werd besloten.
De registers waarin de
bekentenissen en von
nissen met betrekking
tot sodomie genoteerd
werden. foto j. lacas
Het gevreesde netwerk kwam
niet boven water: naast Groljon
werden slechts Carel Kaasteker,
greinwever, Hans Duiveveldt,
spinner, en Michiel de Jaager,
kaaskoper, veroordeeld. De eer
ste had men kunnen arresteren
en hij kreeg de strop; de twee
anderen waren voortvluchtig en
werden bij verstek veroordeeld
tot eeuwige verbanning. Overi
gens waren ook nog een paar
personen in dorpen in de buurt
erbij betrokken, die niet in Lei
den berecht werden.
Scherprechter
Bij zijn eerste verhoor op 22 no
vember 1757 ontkende Groljon
zoek van de Nationale Zieken
huisraad wees eerder al uit dat
verbouwing en uitbreiding van
Zuydtwijck miljoenen gulden
goedkoper is dan nieuwbouw.
In Leiden moeten twee nieu
we tehuizen komen voor de
menterende ouderen. Die wor
den nu opgevangen in de regio
omdat in de stad zelf niet ge
noeg 'bedden' zijn. De Leidse
gemeenteraad heeft besloten
dat de verpleeghuizen op het
kwekerijterrein aan de Hoge
Morsweg en het slachthuister
rein aan de Pasteurstraat moe
ten worden gebouwd. Uitge
zocht wordt of dat inderdaad
kan. Als echter blijkt dat Zuyd
twijck kan worden aangepast,
valt een van de twee andere
plekken af. Waarschijnlijk wor
den dan op het kwekerijterrein
woningen gebouwd, omdat het
andere terrein in Noord ligt,
waar de gemeente graag een
verpleeghuis wil.
Poppenbeurs
trekt meer dan
500 bezoekers
LEIDEN
Wil je er een als Shirley Temple
of een als Lady Sarah Ferguson?
Meer dan vijfhonderd bezoe
kers hadden gisteren de poppen
- en in mindere mate beren -
voor het uitzoeken op een beurs
in het souterrain van Hotel Het
Haagsche Schouw. De poppen
zijn een ware industrie gewor
den waarbij aan alles gedacht is.
Dus ontbraken textiel, meubel
en schoenenkramen niet op
deze door de Rotterdame Pop
pen- en Speelgoed Stichting ge
organiseerde markt. Bij een
speelgoedwinkel uit Apeldoorn
bijvoorbeeld konden poppen
van bijna duizend gulden per
stuk - 'met echt geprepareerd
mensenhaar' - geadopteerd
worden. Dat betekent dat de
pop wordt weggezet en de ko
per een adoptie-bewijs krijgt.
Na een aantal maandelijkse be
talingen wordt de pop naar de
eigenaar gestuurd.
vrijwel alles, maar bij zijn twee
de ondervraging drie dagen la
ter legde hij op tal van punten
ineens heel andere verklaringen
af. Of de beul nog een rol ge
speeld heeft in die omslag, is
niet bekend, maar onwaar
schijnlijk is het niet. Hij erkende
sinds de dood van zijn vrouw,
ongeveer vier jaar terug, met di
verse mannen wat gehad te
hebben en bij sommige toena
deringspogingen met harde
hand afgewezen te zijn. Tot in
details wordt beschreven wat er
allemaal voorviel. Het moet
Groljon wel duidelijk geweest
zijn, dat hij na zijn bekentenis
("confessie") op een streng
vonnis kon rekenen. Maar hij
verklaarde ook sinds de dood
van zijn vrouw nooit meer ge
biecht te hebben "om zijn
groote zonden, die hij niet dorst
openbaaren", zodat hij al wel
nattigheid gevoeld zal hebben.
Misschien heeft bij dat laatste
nog wel een rol gespeeld dat
zijn biechtvader hem overreed
had zijn zuster in huis te halen,
blijkbaar om het huishouden te
doen, en hij daar achteraf toch
niet helemaal enthousiast over
was.
Na de verhoren van hem en an
deren stelde de schout tenslotte
op 6 januari 1758 zijn eis: op
hanging aan een galg op het
schavot voor 's Gravenstein,
daarna geworpen te worden op
een houtmijt naast het schavot
en "als de begraaffenisse on
waardig" tot as te worden ver
brand, die de scherprechter bij
een moest vegen en op het Gal-
geveld in de wind strooien. De
heren schepenen weken in hun
vonnis af van de eis: nadat Grol
jon op het schavot gebracht
was, zou hem daar de strop om
de hals gelegd worden, waarna
hij eerst de executie van Carel
Kaasteker moest aanzien, daar
na half gewurgd worden aan de
worgpaal, met vlammen in zijn
gezicht geblakerd en vervolgens
helemaal gewurgd.
Na twee uur ten pronk gesteld
te zijn, moest zijn dode lichaam
op het Galgeveld met ijzeren
ketenen aan een soort stellage
vastgemaakt worden, om "te
zijn ten spiegel en affschrik van
andere boosdoenders en om te
strekken ten spijze van 't gevo
gelte des hemels". Tot slot werd
hij veroordeeld in de kosten van
de justitie, die nader vastgesteld
zouden worden door de sche
penen zelf.
Op 13 januari 1758 werd het
vonnis bekrachtigd en kort na
dien zal het uitgevoerd zijn.
Omdat Leiden geen eigen beul
had, werd zoals gebruikelijk die
van Haarlem ontboden. Jan
Diepenbroek vroeg voor zijn
werkzaamheden 17,50, niet
een overdreven groot bedrag.
Faillissement
Al meteen nadat Groljon opge
pakt was en duidelijk werd dat
hij lange tijd in voorarrest zou
moeten blijven, stelden schepe
nen een redderaar van zijn boe
del aan, de tweede klerk ter grif
fie, Jan van den Broeck. Deze
zorgde dat de knechts en leer
lingen in het mandenmakersbe-
drijf van Groljon het onderhan
den werk afmaakten. Hij stelde
een inventaris op van alle aan
wezige goederen en schulden
en na het uitspreken van het
doodvonnis ging hij over tot de
verkoop van alle bezittingen.
Naast mandenmakersgereed
schap en -goederen bezat Grol
jon ook getouwen, haspels en
wielen voor het weven van
grein, rokjes en linnen. Zijn
meubels brachten 90 op,
waaruit wel blijkt dat hij niet
arm was. Tegenover de op
brengst van 701 stonden on
middellijke uitgaven van 396,
zodat er 305 te verdelen was.
Er waren in totaal 41 vorderin
gen, zoals voor de levering van
bier, gedistilleerde wateren,
turf, een varken, brood, jas,
blikken bakken, mandewerk,
medicamenenten, boter en zout
enz., en reparatie aan een
schuit, afgelegde doktersvisiten,
maken van schoenen en hem
den en dergelijke. De kosten
van de justitie, in totaal 450,
behoorden tot de allergrootste
posten. De cipierster van 's Gra-
vestein (de weduwe van de ci
pier, die diens "bedrijf' voort
zette) eiste maar liefst 70, de
schout 56, de griffier 27 en
zo voorts, tot de chirurgijn
Chervais 3, mogelijk voor het
oplappen van Groljon na een
onzachtzinnig verhoor of het
vaststellen van de dood. De
schulden beliepen veel meer
dan de te verdelen 305, zodat
iedereen maar een deel van zijn
vordering kreeg. Zo moest de
scherprechter genoegen nemen
met 7, zodat hij er ruim 10
bij inschoot. Maar omdat de
schepenen dat toch wel sneu
voor de man vonden, betaalden
ze hem het restant uit een an
der potje. Wanneer de beul zijn
geld niet kreeg, was hij mogelijk
een volgende keer niet meer ge
negen naar Leiden te komen en
zouden sodomieten en andere
boeven onbestraft moeten blij
ven. De vrees voor Gods wraak
was wellicht groter dan de spijt
dat Groljon niet genoeg geld na
gelaten had om zelf zijn beul
volledig te kunnen betalen.
P.J.M. DE BAAR
MAANDAG 21 OKTOBER
Lisse
Bridgen (beperkt roken) door
BCL in het Poelhuys, aanvang
20.00 uur.
Noordwijk
Bijeenkomst van de Jeugdaf
deling Noordwijkse Ver. van
Postzegelverzamelaars in
Dorpshuis De Kuip, Zeestraat,
aanvang 18.30 uur.
Vergadering van de Noordwijk
se Ver. van Postzegelverzame
laars in Dorpshuis De Kuip,
Zeestraat, aanvang 20.15 uur.
Warmond
Knuffelbeer maken in 't Meer-
punt, aanvang 20.00 uur.
DINSDAG 22 OKTOBER
Katwijk
Koffiebijeenkomst Ned. Ver.
van Huisvr. in Open Horf, aan
vang 09.15 uur.
VRUETIJD
Oud worden
De Nederlandse Christen Vrou
wenbond en het Katholiek
Vrouwengilde houden van
avond, 21 oktober, in het kerke
lijk centrum de Regenboog in
de Merenwijk een lezing over
het creatief omgaan met het ou
der worden. De spreekbeurt
wordt gegeven door mevrouw
Redert. De bijeenkomst begint
om 20.00 uur.
Smalfilm
De Leidse Smalfilm Liga, voor
smalfilm en video-amateurs,
toont vanavond zogenaamde
'groene' films. Dit zijn ruw ge
monteerde films, waarop door
de kijkers commentaar kan
worden gelevérd om zo tot een
beter eindresultaat te komen.
De plaats van de bijeenkomst is
het Wijkcentrum Aktief, aan de
Berlagestraat 2. Voor informa
tie: tel. 133880/314892.
Volksschilderen
Buurthuis Westerkwartier be
gint dinsdag 22 oktober een
cursus volksschilderen. De les
sen hebben telkens op dinsdag
Sporten voor mensen met CA
RA olv een fysiotherapeute in
sportzaal Boorsma, Zwanen
burg 61, van 15.30 tot 16.30
Bingo-avond, org. Invaliden
Ontspanningsver. Katwijk, in
'De Zwanenburg', aanvang
20.00 uur.
Leiden
Molenwandeltocht over 10 en
15 km, start vanaf VW, Sta
tionsplein 210 tussen 9.00 en
17.00 uur.
Bijeenkomst Leidsche Ver. van
Postzegelverzamelaars met le
zing door de directie van post-
zegelfabriek DAVO, restaurant
Zwembad De Zijl, aanvang
20.00 uur.
Noordwijk
Begrotingsvergadering van de
Gemeenteraad in het Gemeen
tehuis, aanvang 14.00 uur.
plaats van 09.30 tot 11.30 uur.
De cursus is geschikt voor zowel
beginners als gevorderden.
Meer inlichtingen: tel. 310629.
Postzegelbijeenkomst
De directie van de postzegelfa-
briek DAVO verzorgt dinsdag 22
oktober een lezing tijdens de
maandelijkse bijeenkomst van
de Leidsche Vereeniging van
Postzegelverzamelaars. De le
zing gaat over de filosofie van
het maken van albums. De ver
gadering in het restaurant van
het zwembad 'De Zijl' aan de
Paramaribos'jaat 66 begint om
20.00 uur. Inlichtingen: tel.
896066.
Rommelmarkt
De Ouderen Activiteiten Com
missie Binnenstad houdt
woensdag 23 oktober een rom
melmarkt. Hiervoor kan ze nog
spulletjes gebruiken. Wie iets
aan te bieden heeft kan dit afge
ven bij het dienstencentrum
aan de Hogewoerd 65. Voor in
formatie: tel. 143503, vragen
naar Ellen Kuijper of Ans La-
man.
EEN ARCHITECT gaat berekenen of het grasveld
bij verpleeghuis Zuydtwijk groot genoeg is voor
een nieuw gebouw voor psycho-geriatrische pa
tiënten
Pas drie vrouwen hebben zich
tot nu toe aangemeld voor de
cursus 'Vrouwen in besturen'
waarmee de Leidse Vrijwilli-
gerscentrale en Het Leidse
Volkshuis eind oktober willen
beginnen. Dit magere resultaat
na vier weken folders versprei
den, is volgens Lia Dickhoff,
werkzaam bij de Vrijwilligers-
centrale, te wijten aan de ge
dachte van veel vrouwen dat de
cursus te moeilijk is of voor hen
niet geschikt zou zijn.
De voorzitter van een bestuur
naar keuze interviewen, een
vergadering naspelen, agenda's
samenstellen, notuleren en om
gaan met conflicten. Opdrach
ten als deze, staan op het 'les
programma' van de cursus. Ze
vormen een onderbreking van
het theoretische gedeelte waar
in onderwerpen als bestuurs
vormen, bestuurstaken, beleid,
onderhandelen en publiciteit
aan bod komen. De cursus
schenkt verder aandacht aan de
positie van vrouwen in een be
stuur en aan het functioneren
van een vrouw binnen een
'mannenbestuur'.
Het is de eerste keer dat het
Leidse Volkshuis en de Vrijwilli-
gerscentrale met dit initiatief
(De cursus 'Vrouwen in bestu
ren' begint vanaf 29 oktober.
Belangstellenden kunnen zich
aanmelden bij de Vrijwilligers-
centrale of bij het Leidse
Volkshuis.)
Het grasveld bij verpleegtehuis Zuydtwijck, waar eventueel een nieuw 'woongebouw' moet komen.
foto hielco kuipers
moet tien procent van dat be
drag op tafel leggen. Zuid-Hol
land voert de schoonmaakope-
ratie uit.
De provincie heeft zojuist een
aanvullend bodemonderzoek
afgerond. Dit was nodig om vast
te stellen tot waar het vervuilde
diepe grondwater inmiddels
was gestroomd. Nu dat achter
de rug is, bekijkt de provincie
hoe de giflocatie het beste kan
worden opgeruimd. Een derge
lijk saneringsonderzoek moet
eind dit jaar klaar zijn.
„We hopen medio volgend
jaar te beginnen", zegt provin
ciewoordvoerder I. Nijhuis. „De
vervuiling verplaatst zich met
een snelheid van 30 meter per
jaar. Het is wel geen stromend
beekje maar het is toch een re
delijke snelheid. Er is geen ge
vaar voor de omgeving. De ver
vuiling verspreidt zich via het
diepe grondwater en niet via
het grondwater op normale
diepte."
De provincie pakt volgend jaar
het vervuilde terrein aan van de
voormalige asfaltfabriek aan de
Alphense Prins Hendrikstraat.
Als alle procedures zo vlot ver
lopen als verwacht, begint de
schoonmaakoperatie halverwe
ge 1992. Onder meer teer en
oliën hebben zich via het 32
meter diepe grondwater al over
honderden meters buiten de lo
catie verspreid, tot in de wijk
Beerendrecht aan toe.
De voormalige Nederlandse As
faltfabriek staat met stip geno
teerd op de prioriteitenlijst van
Zuid-Holland. Langer wachten
met opknappen betekent alleen
maar een nog grotere versprei
ding van het gif. En dat de sane
ring nog meer geld gaat kosten
dein de nu geschatte 10 miljoen
gulden. Dat bedrag betaalt het
rijk omdat dergelijke kosten het
budget van de provincie te bo
ven gaat. De gemeente Alphen
Gehandicapten-gym
Gymnastiekvereniging Jahn
begint aanstaande woensdag
met een lesuur voor verstan
delijk gehandicapten. De les
sen worden gehouden van
kwart voor zes 's avonds tot
kwart voor zeven in de gym
nastiekzaal van basisschool
'De Twee Sleutels' aan het
Ballonpad.
Jahn ziet de G-Gym, zoals
ze het noemt, als een vervolg
op de gyminstuif voor ver
standelijk gehandicapten.
Die werd afgelopen zaterdag
door Jahn en de Zijlbedrijven
gehouden in het Vlietland-
college. Voor de gymlessen
krijgt Jahn financiële steun
van de Zijlbedrijven.
Er is ruimte voor een groep
van vijftien, maar bij grotere
deelname wordt er aanslui
tend een tweede lesuur op de
woensdagavond ingesteld.
Informatie bij H. Koppert,
tel. 071-142306 of C. Boom
071-310685.
LEIDEN/REGIO LOMAN LEEFMANS
De tarieven voor nieuwe pas
poorten en toeristenkaarten
verschillen bij de diverse ge
meenten in de Leidse regio.
Grote uitschieters zitten er ech
ter niet bij. Dat blijkt uit een
kleine steekproef onder veertien
gemeenten in Leiden en om
streken, de Bollen-, Rijn- en
Duinstreek.
Reislustige Katwijkers komen
er het gunstigst vanaf. Daar
wordt door de gemeente voor
een nieuw paspoort 74 en halve
gulden gerekend. Bij de goedko-
pe plaatsen kunnen ook Leider
dorp en Oegstgeest worden ver
meld. Het duurste is Rijnsburg
waar bijna 13 gulden meer
moet worden betaald. Andere
gemeenten waar de prijs dik bo
ven de 80 gulden ligt zijn Sas-
senheim, Noordwijk en Zoeter-
woude.
De tarieven van paspoorten
voor kinderen onder de 16 jaar
geven een ander beeld. Hierbij
is Oegstgeest (40 gulden) het
goedkoopst en Leiden het
duurst (54 gulden en een dub
beltje). Bij de toeristenkaarten
zijn opmerkelijk genoeg Leide-
naars juist weer het best af met
25 gulden en een kwartje, ter
wijl dezelfde kaart in bijvoor
beeld Noordwijk tien gulden
meer kost. Het grootste vërschil
bij de toeristenkaart voor min
derjarigen is tussen Katwijk met
13 piek en Alphen aan den Rijn
waar 23,50 gulden moet worden
betaald.
Als van de tarieven een ge
middelde wordt genomen,
springen Katwijk, Oegstgeest,
Leiderdorp en Jacobswoude er
positief uit. Een stuk duurder
zijn Noordwijk, Alphen, Sassen-
heim en Zoeterwoude met
Rijnsburg als absolute koploper.
In de zomermaanden wordt
deze koppositie overgenomen
door Alkemade waar tussen
april en oktober 15 gulden per
aanvraag bovenop de stan
daardprijs wordt gerekend. Vrij
wel alle plaatsen zitten boven
het landelijk gemiddelde zoals
dat door de consumentenbond
werd berekend in augustus van
het vorig jaar.
AGENDA
Poppen, poppen en nog eens poppen op de beurs in het souterrain van
Hotel Het Haagsche Schouw. foto hielco kuipers
