Op zoek naar
moed en troost
Het liefdeshormoon
De lichtprocessie is
begonnen. united
photos de boer •olaf
Lourdes is anno 1991 nog steeds het
bolwerk van de Mariaverering. 'De
boodschap' wordt met grote ijver
aan de man gebrdfcht. De middenstand ver
schaft de materialen: de kaarsen voor de
lichtprocessie (met een beschermend kapje
tegen de wind) waarop Marialiederen zijn af
gedrukt. De rozenkransen, kettingen van
tienmaal tien kralen elk voor het Mariagebed
bij uitstek CWees gegroet Maria') of kleintjes
voor tien weesgegroeten. Ze zijn van plastic
of hout, met Maria-medailJe eraan en een
kruisje, naar keuze met of «onder Christus.
In de winkels staan plastic en glazen flesjes in
de vorm van een Mariabeeldje waarin het
Lourdeswater mee naar huis kan worden ge
nomen: desgewenst ook in tienliter-jerry-
cans. Er zijn prentjes en briefkaarten met
Maria en Bemadette, het Laatste Avondmaal
of de gekruisigde Christus, die van de ene
kant bekeken de ogen dicht heeft en van de
andere kant gezien opeens open.
En dan zijn er medailles, miljoenen medailles
met Maria op de ene zijde en Maria en Ber-
nadette op de keerzijde. Herinneringen aan
het wonder uit 1858 toen Maria in de periode
11 februari tot 16 juli achttien keer verscheen
aan de 14-jarige Bemadette Soubirous. In
1869 erkende de Rooms-Katholieke Kerk
haar waarneming. Paus Pius IX sprak toen
van 'de lichtende zekerheid van het gebeur
de'.
PROFESSIONEEL
In de heiligdommen (een park met de grot
waarin Maria verscheen, de bron waaruit
Bemadette Soubirous op verzoek van Maria
dronk, en enkele kerken die er later zijn op
getrokken) wordt 'de boodschap' professio
neel aangepakt. Pelgrims ontsteken kaarsen
zo dik als een arm, om het gebed kracht bij te
zetten. Vanachter een dranghek kan men de
kaars aanreiken om die in een rek te laten
zetten. Uit tientallen kranen stroomt het
bronwater dat honderden, nee duizenden
flessen vult. 'Lourdeswater' is een wereldwijd
begrip geworden, zonder garantiebewijs ove
rigens voor de veronderstelde genezende
werking. 'Ik beloof u geen geluk op deze we
reld, wel in een andere', flitst het in vier talen
over de lichtkrant.
Na de lichtprocessie wordt gezongen en ge
beden. Het 'Weesgegroet Maria'xn vele talen:
Nederlands, Duits, Frans, Engels, Bahasa
Indonesia en Russisch. Deze week voeren de
Nederlanders de boventoon. Ze kwamen met
de Nationale Bedevaarttrein; een gezelschap
van ruim 250 jongeren. Hun aanwezigheid
maken ze kenbaar door het meetorsen van
een verlicht rood bord waarop de vermelding
'Nederland'.
De 'Nationale Bedevaart' is de grootste.
Daarnaast zijn er 'de Limburgse' en de bede
vaartorganisatie van het NKV (Nederlands
Katholiek Vakverbond) die zich alleen nog op
Lourdes richt. Dit keer manifesteert het NKV
zich niet. De eerwaarde Van Velthoven, de
grote man van de 'Nationale Bedevaart', des
te meer. In de trein heft hij, als Lourdes in
zicht komt, via de luidspreker het Marialied
aan: 'In Lourdes op de bergen verscheen in een
grot..' In die grot preekt hij later uit de losse
pols over Bemadette. „Bemadette zocht hier
brandhout. Wij zijn allen ook brandhout." De
oude katholieke preek-strategie dus: eerst
met de grond gelijk maken en daarna zaaien.
OP DE FOTO
De Nederlandse pelgrims laten zich niet uit
het veld slaan. Ze gaan na afloop ontspannen
samen op de foto. Als de fotograaf roept dat
ze moeten inschikken zingt de groep jolig
'Van voor naar achter, van links naar
rechts...'. Buitenlanders passeren zichtbaar
verbijsterd over zo veel oneerbiedigheid.
„Ik heb lekker meegezongen hoor", vertelt
een 38-jarige vrouw later aan de lunch in het
chique hotel Padoue. Ze is naar Lourdes ge
komen om steun, om kracht. En ze vindt die
ook: „Je ziet hier bovendien mensen die er
nog erger aan toe zijn", zegt ze. Haar haardos
is kort en pluizig als gevolg van chemothera
pie. „Ik geloof niet dat ik hier met lang haar
vandaan kom", grapt ze.
Dat is het Lourdes van de volwassenen. Bij de
jongeren wordt van brandhout niet gerept.
'Jij mag er zijn' is het thema van de reis. In
het verblijfsoord Cité Secours (Stad van de
Hulp), waar de jongeren logeren, zegeviert
smaakvolle eenvoud. Er is een kleine schaap
stalkapel, er is de 'groene kathedraal', een
open plek met een brede trap van stenen en
gras, een molensteen als altaartafel.
De tamme kastanjes die de groene kathe
draal overschaduwen zijn. zwaar yan de
vruchten: hardgroene stekelige objecten die
hun kern niet willen prijsgeven. „Wij moeten
opengaan, net als de kastanjes. We moeten
ons openstellen, voor onszelf en voor elkaar.
Zolang we niet in dialoog zijn met onszelf en
met anderen zal de Godsvraag weinig kans
krijgen", preekt de Utrechtse bisschop Niën-
haus.
De jeugd blijkt afwachtend: „Dit is een goede
mogelijkheid om Lourdes te zien. Ik heb niet
direct het Lourdes-gevoel. Ik moet het zien
en ervaren. Het is gemakkelijk om te zeggen:
Oh Lourdes. eng gevoel. Dat heb ik ook wel
een beetje, maar je kunt er pas over oordelen
als je er zelf bent geweestzegt dienstweige
raar Gijs Rurup uit Haarlem, in het dagelijks
leven werkzaam bij de Vereniging Milieude
fensie.
MOTIEVEN
De motieven van de jongeren verschillen on
derling nogal. Al eeuwen. In 'Het Wonder van
Frieswijck' schrijft kinderboekenschrijfster
Thea Beekman over de bedevaart van Alijt in
's Avonds om kwart voor negen
komen de bedevaartgangers
samen. Flakkerende kaarsen
dansen over het plein.
Rolstoelen worden
voortgeduwd, blinden begeleid.
Uit duizenden kelen klinkt het:
Wees gegroet Maria, vol van
genade. ..'De dagel ijkse
lichtprocessie is in volle gang.
Een jongeman hoopt op
toekomstperspectief: „Ik zie het
niet meer zitten. Als ik hier
niets vind, weet ik niet meer
wat ik moet doen.Een
groepsleidster: „Lourdes is
vooral een plaats van troost.
Een meisje: „Ikzoek mezelf."
De groep van Peter Mayenburg foto maria sitniakowsky
lang vervlogen tijden: „Ja vader, dat is een
goed idee van moeder", riep ze. „Niese gaat
Maria danken voor haar herstel. Ik ga Haar
danken omdat Tieske niet hoeft te worden af
gemaakt. Senhor Carvalho gaat Maria dan
ken voor zijn redding en Tieske gaat boete
doen omdat hij Kootje aanvloog." En, dacht
ze erbij, ik ga lekker wat van de wereld zien.
Maar dat zei ze niet hardop.
Zo is het nog. Soms is het de wens van fami
lieleden datjongeren op bedevaart gaan.
Zoals van de legendarische 'ome Toon' uit
Noord-Brabant die zelf niet meer op reis kan
en nu zijn neven en nichten op zijn kosten
stuurt. Deze keer zijn het er negen.
In genezing gelooft niemand, al hangen er
krukken aan een lijntje in de Mariagrot; erg
oude krukken. Ria van der Bijl uit Hoofddorp:
„Nee, ik geloof niet dat ik in Lourdes weer
genezen word. Misschien is dat zo als je han
dicap voor negentig procent psychische oor
zaken heeft."
Dat is niet het geval bij Ria, die aan spina bi
fida (een open rug) lijdt en in een rolstoel zit.
Ze is katholiek opgevoed, maar vooralsnog
heeft dat niet veel troost gebracht. „De wal
gelijkste dingen worden gezegd. Bijvoorbeeld
dat je ziekte een straf van God is. En iemand
die in reïncarnatie gelooft, zegt dat je zelf je
ouders kiest, het lichaam waarin je wordt ge
boren. Daar kan ik niks mee", stelt zé vast.
Toch in Lourdes. „Om te kijken of ik het ge
loof weer een kans kan geven," zegt ze.
VERSLINGERD
Peter Mayenburg uit Mijdrecht is mee als
groepsleider. Hij is een ervaren pelgrim, op
gegroeid met bedevaarten naar Banneux,
maar verslingerd aan Lourdes. „Op mijn
werk, waar ik in een soort uitgebreide postka
mer zit, werd gezegd dat ik in juli eigenlijk
niet op vakantie kon. Dat dat consequenties
zou hebben. Ik heb gezegd dat ze me best
konden ontslaan, want de bedevaart vond ik
belangrijker." Mayenburg bezoekt Lourdes
dus voor de tweede keer in vier maanden.
„Het is alsof ik thuiskom."
Annelies Henning uit het Twentse Rijssen
vindt hier vooral kameraadschap. „Ik ben
drie jaar geleden meegeweest en op die erva
ring heb ik wel anderhalf jaar kunnen teren",
zegt ze. „In 1986 ben ik ziek geworden en
sindsdien zit ik in een rolstoel. Ik werkte in de
verpleging en ik heb heel vaak tegen zieken
Jongeren in Lourdes:
een speurtocht naar zichzelf
en de ander
gezegd: 'ik kom er zo aan'. Nu pas weet ik
hoe erg het is om afhankelijk te zijn van an
deren."
Ze maakt indruk. Als ze haar verhaal heeft
gedaan, zegt een meisje uit de groep: „Ik ben
nu net zo oud als toen jij invalide werd".
Langzaam lopen de tranen haar langs de
wangen.
Annelies is een van de vele invaliden. Ér is
ook de jongeman die alleen op zijn buik kan
liggen, er zijn spastische jongeren in rolstoel
en blinden, zoals de jongen die op een boer-
derij voor meervoudig gehandicapten werkt
en in zijn vrije tijd konijnen fokt.
Er wordt goed voor het gezelschap gezorgd.
De vrijwilligers geven het voorbeeld. Ze
schenken onophoudelijk koffie en delen koek
uit. Dan zijn er de groepsleiders, maatschap
pelijk werkers, onderwijzers en moeders. Jij
mag er zijn' mag eerder aan de Riagg dan aan
de kerk herinneren, maar de behoefte is evi
dent. Behoefte aan de gewone alledaagse
dingen: vriendschap, bemoediging, troost,
ontspanning.
BILL HALEY
Dus wordt er niet alleen meegedaan aan mis
sen en processies, is er niet alleen de tocht
langs de grot, maar zijn er ook dansavonden
waar Bill Haley op volle sterkte uit de luid
sprekers schalt en rolstoeler en valide samen
dansen op 'Rock around the clock.
Er zijn groepsgesprekken. De vraag wat de
jongeren in Lourdes komen zoeken, is dit
keer het onderwerp. Zichzelf, de ander, of het
geloof. Soms zijn het gesprekken met een
lichte toets, maar lang niet altijd. Voor de
wanhopigen is de bedevaart een speurtocht
naar een toekomstperspectief. „Ik zie het niet
meer zitten. Als ik hier niet iets vind, weet ik
niet hoe ik verder moet." Maar ook: „Ik heb
altijd veel over Bemadette gelezen. Ze was
astma-patiënte. Ik heb ook astma. Dus dat
spreekt me aan."
De groepsleider „De kerk, de liturgie, is goed
in troost. Maar troost is niet altijd genoeg."
ZATERDAG 19 OKTOBER 1°91
D E N KW I J Z E R
Eindelijk - het had al veel eerder moeten
gebeuren - is die darm van een schoonzoon door
uw dochter het huis uit gedonderd. En eindelijk I
kunt u op zondagmorgen weer eens gezellig bij I
haar koffie drinken, zonder te worden
weggekeken en overal een grauw en een snauw
op te krijgen.
DOp het moment dat
u uw eerste slok wilt
nemen hoort u een merkwaardig
krakend geluid, gevolgd door
stofwolken die van de muur aan
de straatkant opstijgen. Nog voor
u de kans krijgt om uitleg te vra
gen, komt de muur in beweging.
Terwijl stralen wit gruis van het
plafond en op uw haardos neer
dalen, opent het gesteente zich
en staat u oog in oog met twee
reusachtige koplampen. Daarbo
ven, achter glas, troont met een
satanische glimlach om de lip
pen het afgedankte aantrouwsel.
Taferelen als deze halen de krant
i dezelfde redenen als waarom
de meeste mensen videofilms
huren. Er zit liefde in, er zit beze
tenheid in, er zit geweld in en -
als produkt van het mengsel van
die drie ingrediënten - er zitten
man-vrouw problemen in.
De gevoelens die we liefde noe
men halen niet alleen het beste,
het meest lieve in ons boven,
maar soms ook het slechtste, het
meest gewelddadige. Dezelfde
handen waarop een verliefde
man een vrouw kan dragen, kan
hij - nog altijd verliefd - gebrui
ken om haar af te tuigen.of om te
Liefde in z'n meest intense vorm
- hevige verliefdheid - is meer
dan een intens gevoel van ver
langen en opwinding: het is ook
een andere bewustzijnstoestand.
Uitdrukkingen als 'met je hoofd
in de wolken', 'door liefde ver
blind' of 'tot over je oren verliefd'
wijzen op een veranderde waar
neming, op een afnemend reali
teitsbesef, op een niet meer nor
maal functioneren van datgene
wat boven je oren zit.
Niet zelden geeft de betovering
symptomen die we ook bij heuse
psychische stoornissen zoals
dwangneurose, manie en versla
ving tegenkomen. Voor een deel
heeft het denken en het gevoels
leven van verliefden verdacht
veel weg van dat van iemand die
i een dwangneurose lijdt. De
controle over denken (en vaak
ook over doen) lijkt verloren. Ze
'moeten' de godganse dag aan de
geliefde denken, naar diens foto
staren, diens brieven herlezen.
Ik maakte onlangs een studente
mee wier aantekeningen tijdens
college voornamelijk bestonden
uit het steeds weer opschrijven
van de voornaam van haar prins.
Die obsessie maakt verliefden
soms volslagen arbeidsonge
schikt. Ze zijn veel te onrustig en
eleid om zich goed op hun
werk te kunnen concentreren.
De popzanger Bryan Adams
heeft dat gegeven onlangs raak
op de kop geslagen met zijn song
voor de bioscoopfilm Robin
Hood, getiteld 'Everything I do, I
do it for you' (Alles dat ik doe,
doe ik voor jou).
Voor een ander deel lijkt de ver
liefde in denken en voelen veel
op de persoon die aan een manie
lijdt. In de bedriegelijke gloed
i de verliefheid worden de po
sitieve kanten van de geliefde
lar uitvergroot en geïdeali
seerd, en ontstaat net als bij de
manie-lijder een tunnelvisie: al
leen de positieve eigenschappen
worden nog waargenomen, de
negatieve zijn volledig uit beeld
gedraaid.
Maar net zoals de manie meestal
wordt onderbroken door depres
sieve perioden (die veel langer
duren!), zo staat de glanzende fo
to van de geliefde tijdens de ver
liefdheid in schril contrast tot het
grijze negatief dat naar boven
komt als de verliefde uit z'n be
zetenheid ontwaakt.
Sommige vrouwen raken in het
begin voortdurend hpteldebotel
i de macho-mannelijke uit
straling van hun vriend - zijn ge
spierde en atletische lichaam en
aura van leider dat om hem
heen hangt. Ze staan bij wijze
i spreken te springen om 'het'
met hem te doen. Maar vaak
knappen ze na kortere of langere
tijd op diezelfde eigenschappen
volledig af: ze ervaren ze nu als
een neiging altijd de baas te wil
len spelen, als ongevoeligheid of
zelfs als bruutheid.
Behalve met dwangneurose en
manie heeft verliefdheid ook veel
gemeen met verslaving. De ovei-1
eenkomst tussen de roes van de I
verliefde en het 'high' zijn van de I
verslaafde - een geëxalteerde, be-1
dwelmende, intense en plezieri-1
ge gevoelstoestand - is treffend, j
Hetzelfde geldt voor het droeve, J
lege gevoel als de 'stuff' (drug of I
geliefde) niet beschikbaar is of
wordt onthouden. Voor beiden
geldt dat er dan een onbedwing
bare dwang is om het spul te!
pakken te krijgen, om een 'fix' te
krijgen, om 'high' te worden. Al
les moet daar voor wijken. Net;
zoals verslaafden kijken ook ver
liefden met onthoudingsver
schijnselen vaak niet op een niet
zo 'nette', gewelddadige of crimi
nele handeling meer of minder.
De overeenkomst tussen ver
liefdheid en verslaving beperkt
zich overigens niet alleen tot
denken, voelen en gedrag. Ook in
de hersenen spelen zich in beide
gevallen vrijwel dezelfde proces
sen af. Drugs die het effect heb
ben fantasieën en droomachtige
beelden op te wekken waarin ge
voelens van liefde, lust, haat en
wanhoop sterk worden uitver
groot, zoals LSD en mescaline,
bevatten onder meer de stof fe-
nylethylamine die ook door ons
lichaam zelf wordt aangemaakt.
Het is een hormoon dat door de j
hypofyse, een kleine klier aan dé
onderkant van de herseneri,
wordt geproduceerd. Die klier
doet dat meer dan normaal als
we verliefd zijn. Het effect van
een verhoogde afscheiding vatt
het hormoon is een gevoel tetfr
gelukzaligheid. Zo is de cifkët
langzaam rond.
Door zich voortdurend te wenté^
len in liefdes- en lustfantasfeên
stimuleren verliefden de aan
maak van het liefdes-hormoon
en omgekeerd, door de verhoog-
de concentratie ervan in het'li
chaam wordt het fantaseren en
(dag) dromen over het liefdesob
ject geïntensiveerd.
Maar er is meer. Het is bekend
dat drugs zoals LSD nog twee an
dere psychische effecten kunnen
hebben. Het eerste is dat gewone
dingen en gewone mensen veel
mooier, veel esthetischer worden
waargenomen dan normaal. Als
fenylethylamine ook daarvoor
verantwoordelijk is, geeft dat een
antwoord op de bij verliefdheid
zo vaak door anderen gestelde
vraag: 'Ik begrijp niet wat hij in
haar ziet. Het is toch een heel ge
woon meisje'.
Het tweede is dat LSD-gebruikers
vaak het gevoel van een-zijn, van
volledige verbondenheid met het
universum of met anderen rap
porteren. Het is vrijwel hetzelfde
als het gevoel van zich volledig
verliezen c.q. volledig opgaan in
de andei' bij verliefden. Maar er
zijn aanwijzingen dat dit soon
ervaringen vooral optreden bij
mensen die in het dagelijks leven
een negatief beeld van zichzelf
hebben.
u een hartstoch
telijk verliefd medemens met
minderwaardigheidsgevoelens
de deur uit zet, dan zou ik voor
lopig op zondagmorgen ergens
anders koffie gaan drinken.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en gezond
heidspsychologie
