De duikvlucht
van John Block
ZATERDAGS BIJVOEGSEL
mm- Williclmina
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA JAN VAN DER NAT
ZATERDAG 19 OKTOBER 1991
VORMGEVING: FRED VAN GELDEREN MARCO KROES RUUD VOGELESANG
Reddingspogingen ten spijt, geen mens in de reiswereld gelooft
nog dat Air Holland uit de as zal herrijzen. Om de simpele reden
dat voor het komende toeristenseizoen alle vliegtuigstoelen elders
zijn ondergebracht. En bovendien heeft het vertrouwen in
directeur John Block een te grote knauw gekregen. Leed het
straatschoffie uit de Amsterdamse Kinkerbuurt aan
hoogmoedswaanzin
2 April 1985. De 'openingsvlucht' van Air Holland. John Block, poserend tussen twee stewardes
sen van de nieuwe maatschappij, viert zijn zoveelste come-back. archieffoto
Hoe Air Holland
ontplofte: de woede, de
wraak, het medelijden,
de geruchten
John Block liet zich, zeker bij het dopen
vliegtuigen, graag omringen door bekende Nederlanders. Links Prins Bemhard.
ARCHIEFFOTO
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
2 vermoedens waren er al lang.
Maar het Amsterdamse lefgo-
zertje schilderde het door hem
opgetrokken rookgordijn in zulke vrolijke
kleurtjes dat schurende achterdocht het
steeds weer verloor van diepe bewondering.
Die Block, die flikte het toch maar. Nog op
maandag 30 september, toen de deconfiture
van Air Holland in haar volle omvang bekend
werd, stond in het doorgaans zeer goed geïn
formeerde vakblad Reisrevue een verhaal
waarin John Block (en zijn maatschappij) na
mens de verzamelde reisbranche tot blozens
toe werd bewierookt. Hij was de beste, en het
was te hopen dat zijn vliegtuigen tot in de
eeuwigheid het luchtruim zouden blijven
kiezen. Amen.
Nu, drie weken later, is die adoratie omgesla
gen in een mengeling van woede, medelijden
en vooral berusting. Wie je in de reis
wereld ook spreekt: geen mens gelooft meer
dat Air Holland uit de as zal herrijzen. Direc
teur Frans van Steenis van Holland Interna
tional: „Het is over en sluiten. Dat is heel erg
jammer, maar het is niet anders. Wij kunnen
ons niet permitteren het vertrouwen van on
ze klanten te verspelen omdat den lucht
vaartmaatschappij z'n vliegtuigen plotseling
aan de grond moet houden. Want wie de
werkelijke schuldige ook is: wij, als verkoper
van de reis, krijgen het uiteindelijk toch op
oijze boterham."
OP DE BRANDSTAPEL
Dat bleek de afgelopen weken. Holland Inter
nationa] was de beul die Air Holland op de
brandstapel had gelegd. Bewindvoerders,
verkeersleiders, leden van-de ondernemings
raad, stewardessen, journalisten, piloten
bijna iedereen was het er over eens dat John
Blocks speeltje makkelijk had kunnen wor
den gered als de grootste reisorganisatie van
Nederland nou maar 50.000 stoelen voor de
komende zomer had willen afnemen.
Wat nonsens is. In augustus al waarschuwde
directiesecretaris Focko Dorhout Mees van
Holand International het management van
Air Holland dat zijn bazen 'wat nerveus' wer
den van de signalen die op het prestigeuze
hoofdkantoor aan de Rijswijkse T reu bst raat
werden opgevangen. En in een brief eiste
Mees vervolgens duidelijkheid vóór 25 sep
tember, omdat men op die dag de onderhan
delingen voor de komende zomer afgerond
wilde hebben. Het klinkt zeker gezien de
omstandigheden waarin de luchtvaartmaat
schappij verkeerde ongelooflijk, maar Air
Holland zweeg in alle talen.
Zelfs toen Holland International notabene
een dag na het verstrijken van het ultimatum
per fax alsnog zo genereus was offerte te vra
gen voor 70.000 stoelen, maar daarbij wel uit
drukkelijk vermeldde dat ook Martinair en
Transavia in de race waren, vond niemand
het nodig te reageren. Pas op zaterdag 28
september meldde Air Holland zich voor de
eerste keer per telefoon. Ontstemd over het
feit dat er om 'slechts' 70.000 stoelen werd
gevraagd en knorrig omdat er zo vlug moest
worden beslist.
Het antwoord van Holland International was
uitermate koel. Het ging, werd vanuit Rijswijk
gemeld, al lang niet meer om 70.000 stoelen.
Martinair en Transavia hadden al flink in de
pot gegraaid en waren met 43.000 stoelen
schoot gegaan. „Maar over de resterende
27.000 willen we eventueel nog wel onder
handelen."
LAATSTE SMEEKBEDE
Pas op dat moment moet het knap onrustig
zijn geworden in het door John Block met zo
veel zwier en smaak (schilderijen van Marthe
Röhling) ingerichte kantoor aan de Schiphol-
weg in Badhoevedorp. Faxen, telefonades en
zelfs persoonlijke bezoeken volgden elkaar in
een hectisch weekeinde razendsnel op. Uit
mondend in Air Hollands allerlaatste smeek
bede op zondagavond 29 september: of Hol
land International dan misschien toch nog in
hemelsnaam 50.000 stoelen wilde afnemen.
In Rijswijk kwam de directie, voor een deel
nog gekleed in joggingpak, bijeen voor
spoedberaad. Het besef dat er waarschijnlijk
moest worden beslist over leven en dood van
een luchtvaartmaatschappij waarmee jaren
lang op 'uiterst prettige' wijze was samenge
werkt, drukte zwaar. Maar iedereen kwam
uiteindelijk tot de slotsom dat het risico te
groot was. De enige duidelijkheid die Air Hol
land zijn grootste en trouwste klant had kun
nen verschaffen was een ondoorzichtig busi-
ness-plan, en over een bankgarantie viel al
helemaal niet te praten. Het doek over Air
Holland was gevallen.
Maar was dat dan de schuld van Holland In
ternational? Als opmaat een klein rekensom
metje. De zetels in de Boeings van John Block
waren befaamd om hun royale beenruimte.
Dat kon, omdat de vrijgevige luchtvaartpio
nier in zijn kisten tien stoelen minder liet
monteren dan de meeste andere maatschap
pijen. Een toestel maakt gemiddeld 500
vluchten per jaar tegen een door
snee prijs van 400 gulden per 'se
at'. Met andere woorden: alleen
al door die stoelen-politiek ver
diende Block per Boeing een slor
dige 2 miljoen gulden per jaar
minder dan de concurrenten.
Wat aardig aantikt als je drie van
dergelijke vliegtuigen in de lucht
hebt.
Nou zou daar nog overheen te
komen zijn geweest als Block bij
tijds hogere prijzen was gaan be
rekenen. Maar daar waren de Ne
derlandse touroperators natuur
lijk mordicus tegen. Niet zodra
gaf de president-directeur van
Neerlands beste luchtvaartmaat
schappij (daar was vriend en vij
and het over eens) een hint in die
richting, of daar viel de naam van
Martinair. En die van Transavia.
Waarna Block maar weer even
slikte, zich omdraaide en op de
oude, te grote voet verder ging.
Zonder ook maar enige concessie
te doen aan het hoogwaardige
produkt dat hij tot stikkens toe in
de lucht hield. Vele Air Holland
passagiers zullen er met het water
in de mond aan terugdenken: aan
dat door 's werelds beste air-cate
ring (Trusthouse Forte) verzorgde
diner, dat werd opgediend op een
door de meesterpottenbaJdcers
van Wedgwood ontworpen ser
vies. Ja, het was comfortabel vlie
gen in de toestellen van John.
Leed het in de Amsterdamse Kin
kerbuurt opgegroeide straat
schoffie aan hoogmoedswaanzin?
Blocks tegenstanders vinden van wel en wij
zen op de prijzige grappen en grollen die de
luchtvaartpionier zich in de loop der tijden
zou hebben veroorloofd. Ginnegappend,
maar ook hoofdschuddend, wordt van ver
schillende kanten het verhaal opgedisd van
Willem Duys die op een of andere Air Hol
land-festiviteit best wat wilde spelen, maar
aankondigde dat hij niet van een piano hield.
Block: „Maar Willem, dat is toch geen pro
bleem? Dan koop ik toch een vleugel voor je?
Hêtgeen geschiedde.
De voormalige president-directeur van Air
Holland stond er om bekend dat hij zich met
genoegen liet omringen door een stoet van
bekende Nederlanders. Hetgeen hem al tij
dens zijn bewind voortdurend werd aangew
reven, maar nu natuurlijk nog veel meer. Als
het waar is wat wordt verteld, heeft hij om bij
hen in het gevlij te komen zo ongeveer 'de
halve Gooise Matras' voor niets, niks en nie-
mandal ettelijke keren naar Aruba vervoerd.
Het vervelende is alleen dat hij al die verha
len wenst te bevestigen noch te ontkennen.
„Ik praat niet meer met de pers" snauwde hij
vorige week door de telefoon.
Een opmerking die in hei verleden slechts
hoogst zelden uit zijn mond kon worden op
getekend. John Block had vaak problemen
met het journaille, maar altijd weer werden
de conflicten in der minne geschikt. „Oké,
zand .erover", joelde John dan, waarna de
voormalige vijand werd uitgenodigd voor een
exquis diner in restaurant 'The Landings' dat
hij op de bovenste verdieping van zijn kan
toor had laten inrichten en waarvoor hij „de
beste kok die ik heb kunnen vinden" had ge
contracteerd tegen een vergoeding van, naar
hij zelf eens onthulde, 50.000 gulden per half
jaar.
WISPELTURIG
Geen gezelliger en charmantere vent dan
John Block bij een kreeftje en een goed glas
Pouilly Fuissé. Totdat hem weer eens iets in
het verkeerde keelgat schoot. Wat nogal eens
gebeurde. Medewerkers, vrienden en colle
ga's verklaren eensgezind geen wispelturiger
man te kennen dan BlocL Vermaard in de
reiswereld ook al omdat het min of meer
tot zijn latere ondergang heeft geleid is het
verhaal over de frontale botsing die hij had
met directeur Ferdinand Fransen van Arke,
de op één na grootste touroperator van ons
land.
Toen John Block zich na een aantal tumultu
euze jaren (hij was in 1958 samen met Mar
tin Schroder oprichter van Martinair, maar
verdween na een conflict; hij was in 1966 op
richter van Transavia, maar verdween na een
conflict; hij was in 1977 oprichter van Jetstar,
maar verdween na een conflict) voorgoed in
het sjieke Marbella aan de Spaanse goudkust
leek te hebben teruggetrokken, kreeg hij in
1984 bezoek van René Klawer van Necker-
mann Reizen en eerdergenoemde Ferdinand
Fransen. Of hij niet opnieuw een Nederland
se luchtvaartmaatschappij wilde beginnen.
Het kwam de heren namelijk voor dat Trans
avia en Martinair (beide door de KLM be
heerst) het op een akkoordje gooiden als er
over stoelprijzen werd onderhandeld, en dat
gedonder moest maar eens uit zijn.
Block ging gretig op het verzoek in, peuterde
zonder problemen bij oliemaatschappij
Transol tachtig procent van het benodigde
geld los, en bestormde met zijn Boeings 727
onder luid gejuich van de verzamelde Neder
landse reiswereld opnieuw het luchtruim. Zo
glorieus en profijtelijk was Blocks come back
dat al snel Air Hollands eerste Boeing 757
kon worden gedoopt. Hetgeen natuurlijk op
grootse wijze diende te worden gevierd. Van
heinde en verre waren Neerlands beroemd
ste zonen en dochters naar Schiphol ge
stroomd om het feest mee te vieren en ook
Ferdinand Fransen was met zijn dochter Bar
bara vanuit Enschede naar de nationale
luchthaven gereden.
WRAAK
Maar daar kreeg de redder van John Block
niet eens een plaatsje op de eerste, tweede of
derde rij toegewezen, maar een plekje ergens
achterin. En de idee dat hij na afloop van de
met dure flessen champagne besprenkelde
plechtigheid nog een vorkje mocht meeprik-
ken op de feestdis, kon de over het algemeen
toch zo goedmoedige Fransen ook uit zijn
hoofd zetten. Santen met Barbara, die hij
jtfist op die dag als toekomstig Arke-directeur
in de branche had willen introduceren, aan
vaardde hij knarsetandend de thuisreis. Want
waarom, zo peinsde hij, stond een man als
Edgar Vos wel op de eerste rij? De goede man
had (voor een flinke vergoeding) de uniform
pjes van de stewardessen mogen ontwerpen,
akkoord, maar wie had John Block aan zijn
nieuwe imperium geholpen?
Intimi van Fransen beweren dat alles nog 1n
het reine had kunnen komen als Block zijn
excuses had aangeboden. Maar toen dat niet
gebeurde nam de trotse Twent op genadelo
ze wijze wraak. Arke, voordien een van
Blocks grootste klanten, besloot het meren
deel van zijn reizigers onder te brengen bij de
concurrentie, daarmee het begin van het ein
de van Air Holland inluidend.
Frans van Steenis van Holland International:
„Je mag emotie nooit laten meespelen bij hét
zaken doen. Maar als een vriend je zo behan
delt en je kunt bij andere maatschappijen de
zelfde prijzen bedingen of zelfs nog iets bete
re. tja... Niets menselijks is ons vreemd."
Block spartelde tegen. Verkondigde dat hij
het ook zonder Arke wel zou redden, t
raakte steeds verder verstrikt in de klemmen
en vallen die hij voornamelijk zelf zette. Nog
altijd begrijpt niemand waarom hij net
Transavia plotseling ook op Mombassa
Kenia ging vliegen (lege toestellen); nog altijd
begrijpt niemand waarom hij ineens een lijn
opende tussen het bij New York gelegen Ne
wark en Aruba (lege toestellen) en nog altijd;
ook begrijpt niemand wat hij in hemelsnaa
zag in een dienst op het peperdure Barbados
(lege toestellen).
GERUCHTEN
Geen mens die het precieze optelsommetje
weet. maar vast staat dat Block in 1991 op z'n
minst 49 miljoen gulden verloor. „En daar is
hij," bromt de nooit op conflictueuze uit-1
spraken te betrappen president directeur drs.l
Ab Houtzaager van Holland Internationall
„toch echt zelf verantwoordelijk voor
Block werd de wacht aangezegd door del
Raad van Commisarissen (die zelf natuurlijk!
ook boter op het hoofd had), hij is gevlucht!
naar zijn buitenhuis in het aan de Mexicaan-1
se Golf gelegen Sarasota (Florida) en weigert I
tevoorschijn te komen ondanks het feit datl
de beschuldigingen even fel ais oncontrolecr-1
baar worden.
Wat is er waar van het gerucht dat Blocks!
echtgenote via een ingenieuze constructie ft-J
nancieel garen spinde bij het feit dat
Trusthouse Forte de vliegtuigmaaltijden van
Air Holland verzorgde? En wat te zeggen van
de stellige bewering dat het onderkomen lm
Florida van de voormalige piloot door Boeing
werd betaald?
Block houdt zijn mond, maar kondigde vori-1
ge week door de telefoon aan dat hij ooit
opening van zaken zal geven. „En dan komt I
er heel wat rotzooi boven water jongen, een I
hele hoop rotzooi."
De reiswereld wacht in spanning af.
